Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2017 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca : sędzia SR A. S.

Protokolant: st. sekr. sąd. M. O.

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2017 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M. Ł. – Urzędu Miasta Ł.

przeciwko U. L., K. L. i J. L.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powódki na rzecz każdego z pozwanych kwotę po 107 zł (sto siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt II C 70/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 25 listopada 2016 roku skierowanym przeciwko U. L., K. L. i J. L., Gmina M. Ł. – Urząd Miasta Ł. reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego wniosła o orzeczenie, że każdy z pozwanych ma zapłacić na rzecz powoda kwoty po 192,43 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot: 178,30 zł od dnia 30 września 2016 roku do dnia zapłaty, 14,13 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz koszty procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że pozwani bezumownie korzystali z nieruchomości powoda położonej w Ł. przy ulicy (...) stanowiącej działkę gruntu numer (...) o powierzchni 48 m ². Powód naliczył pozwanym opłatę za okres od 1 października 2014 roku do 31 grudnia 2015 roku w wysokości dochodzonej niniejszym pozwem należności głównej w łącznej kwocie 534,90 zł i skapitalizowanych odsetek ustawowych wyliczonych na dzień 29 września 2016 roku.

( pozew k. 2-3, pełnomocnictwo k. 5)

W dniu 2 grudnia 2016 roku w niniejszej sprawie pod sygn. akt II Nc 1413/16 wydany został nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

(nakaz zapłaty k. 20)

W dniu 11 stycznia 2017 roku pozwani U. L., K. L. i J. L. reprezentowani przez pełnomocnika w osobie adwokata wnieśli sprzeciw, w którym zaskarżyli nakaz zapłaty w całości i wnieśli o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podnieśli zarzut zasiedzenia działki numer (...). Wyjaśnili, że działka jest w posiadaniu samoistnym pozwanych, a wcześniej jej poprzednich właścicieli od lat 50-tych. Pozwani są właścicielami przylegającej działki (...), która wraz z działką objęta wnioskiem stanowi jedną całość. W części działki (...) od wielu lat znajduje się pomieszczenie gospodarcze, od którego regularnie był uiszczany podatek od nieruchomości. Pozwani gospodarują działką (...), zasadzili na niej drzewa i krzewy. Sporna działka nie ma dostępu do drogi.

(sprzeciw od nakazu zapłaty k. 25-25v, pełnomocnictwo k. 28)

W piśmie z dnia 15 lutego 2017 roku pełnomocnik powoda podtrzymał żądanie pozwu. Wniósł o nieuwzględnienie zarzutu zasiedzenia jako niedostatecznie sprecyzowanego, nieudowodnionego i tym samym bezskutecznego, a także pozostającego w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i nieustalonego w trybie art. 609 i 610 k.p.c.

(pismo k. 39-39v)

Na rozprawie w dniu 25 maja 2017 roku pełnomocnik pozwanych sprecyzował zarzut zasiedzenia w ten sposób, że pozwani nabyli przez zasiedzenie wskazaną nieruchomość z dniem 8 lutego 2001 roku. Kwestionował nadto powództwo co do wysokości , ponosząc, że nie została udowodniona stawka dzierżawy.

(protokół rozprawy k. 75, k. 78)

Do dnia zamknięcia rozprawy stanowiska stron pozostały niezmienione.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Dla nieruchomości gruntowej położonej w Ł. w obrębie (...)przy ulicy (...) składającej się z działki numer (...) o powierzchni 0,0048 ha, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą numer (...). Działka nie ma dostępu do drogi publicznej. W dziale II tej księgi wieczystej jako właściciel nieruchomości figuruje Gmina Ł. na podstawie decyzji Wojewody (...) z dnia 15 lutego 2001 roku numer (...). (...).

(bezsporne, mapa k. 27, elektroniczny odpis księgi wieczystej na stronie ekw.ms.gov.p.)

U. i K. małżonkowie L. we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej w 2/3 częściach i J. L. w 1/3 części są właścicielami zabudowanej domem mieszkalnym, nieruchomości gruntowej położonej w Ł. przy ulicy (...) składającej się z działki numer (...) o powierzchni (...)ha, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą numer (...). Przedmiotową nieruchomość otrzymali w drodze darowizny od rodziców pozwanej S. K. i H. K. w dniu 17 stycznia 1983 roku.

(kserokopia wypisu umowy darowizny k. 29-31, elektroniczny odpis zupełny księgi wieczystej k. 67-70)

Rodzice pozwanej mieszkali na nieruchomości stanowiącej działkę o aktualnym numerze ewidencyjnym (...) od 1959 roku, kiedy zawiązała się spółdzielnia, która nabyła grunty na tym terenie i zaczęła budować domki jednorodzinne. W dniu 8 lutego 1971 roku rodzice pozwanej nabyli nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) od Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowej (...) w Ł. na skutek przekształcenia spółdzielczego prawa do lokalu w odrębną własność.

(akt notarialny k. 71-74, zeznania pozwanej k. 76-77, zeznania pozwanego K. L. k. 77, zeznania pozwanego J. L. k. 78)

Od 1960 roku rodzice pozwanej byli posiadaczami także działki (...). Działka numer (...) wraz z działką numer (...) zostały zagospodarowane jako całość. Od lat 60-tych ogrodzone są jednym ogrodzeniem. Od czasu nabycia działki nr (...) rodzice pozwanej korzystali z działki nr (...) jak ze swojej własności. Byli przekonani, że są jej właścicielami. Na działce numer (...) rosły drzewa owocowe, kwiaty, warzywa. Około 1990 roku na części działek (...) postawiono budynek gospodarczy o powierzchni 50 m ², w którym K. L. prowadził swoją działalność gospodarczą. Do 2014 roku powód nie żądał od pozwanych opłat za korzystanie z działki (...). Do tego czasu nikt nie zwracał się do pozwanych z żadnymi roszczeniami dotyczącymi działki nr (...). Nikt ze strony powoda nie chciał wejść na tą działkę.

(dokumentacja zdjęciowa k. 57-58a, zeznania świadka S. O. k. 76, zeznania pozwanej k. 76-77, zeznania pozwanego K. L. k. 77, zeznania pozwanego J. L. k. 78, pismo powoda z załącznikiem k. 49-50)

Pismem z dnia 6 lutego 2015 roku doręczonym U. L. w dniu 11 lutego 2015 roku, powód powiadomił o ustaleniu opłaty za korzystanie z nieruchomości objętej wnioskiem w okresie od 1 października 2014 roku do 31 stycznia 2015 roku w wysokości 142,64zł, wzywając do uiszczenia tej kwoty do 10 marca 2015 roku na wskazany rachunek bankowy.

(pismo k. 17-18 z dowodem doręczenia k. 19v)

Pismem z dnia 16 lipca 2015 roku doręczonym U. L. w dniu 3 sierpnia 2015 roku, powód powiadomił o ustaleniu opłaty za korzystanie z nieruchomości objętej wnioskiem w okresie od 1 lutego 2015 roku do 30 czerwca 2015 roku w wysokości 178,30 zł, wzywając do uiszczenia tej kwoty do 10 sierpnia 2015 roku na wskazany rachunek bankowy.

(pismo k. 15-15v z dowodem doręczenia k. 16v)

Pismem z dnia 14 grudnia 2015 roku doręczonym K. L. w dniu 4 stycznia 2016 roku, powód powiadomił o ustaleniu opłaty za korzystanie z nieruchomości objętej wnioskiem w okresie od 1 lipca 2015 roku do 31 grudnia 2015 roku w wysokości 213,97 zł, wzywając do uiszczenia tej kwoty do 11 stycznia 2016 roku na wskazany rachunek bankowy.

(pismo k. 13-13v z dowodem doręczenia k. 14v)

Pismami z dnia 20 czerwca 2016 roku powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 573,15 zł odszkodowania za bezumowne korzystanie z działki gruntu numer (...) w okresie od 1 października 2014 roku do 31 grudnia 2015 roku w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania na wskazany rachunek bankowy. Pisma U. L. odebrała w dniu 5 lipca 2016 roku.

(wezwania do zapłaty z dowodami doręczenia k. 7-12)

Powód na dzień 29 września 2016 roku wyliczył pozwanym wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki gruntu numer (...) w okresie od 1 października 2014 roku do 31 grudnia 2015 roku w wysokości 534,91 zł oraz odsetki w wysokości 42,40 zł.

(rozliczenie zadłużenia k. 6, pisma k. 13-13v, 15-15v, 17-18)

Poczynione ustalenia faktyczne Sąd oparł na powołanych dokumentach załączonych do akt sprawy, których prawdziwość nie została zakwestionowana przez strony oraz na podstawie zeznań powołanego w sprawie świadka i zeznań pozwanych. Sąd dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału nie nasuwa żadnych wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Zeznania świadka korespondują z zeznaniami pozwanych, a nadto uzupełniają je załączone do akt sprawy dokumenty.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Podstawę roszczenia powoda stanowi przepis art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c.

Zgodnie z treścią art. 225 k.c w zw. z art. 224 § 2 k.c. samoistny posiadacz w złej wierze jest obowiązany względem właściciela rzeczy do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego. Posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić pobrane pożytki, jak również uiścić wartości tych, których nie zużył. Przepis powyższy poprzez treść art. 230 k.c. ma zastosowanie do posiadacza zależnego, zgodnie bowiem z treścią przywołanego przepisu przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystania z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Rozpatrywanie w postępowaniu o zapłatę z tytułu bezumownego korzystania musi być poprzedzone oceną czy podmiot, przeciwko któremu kierowane jest roszczenie, nie posiada tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości.

Pozwani w sprzeciwie podnieśli zarzut zasiedzenia działki gruntu numer (...). Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma zatem wszechstronne wyjaśnienie okoliczności faktycznych dotyczących rozważenia czy istnieją przesłanki uzasadniające twierdzenie, że doszło do nabycia spornego gruntu w drodze zasiedzenia.

Zasiedzenie jest bowiem instytucją prowadzącą do nabycia prawa na skutek upływu czasu. Umożliwia ono, sankcjonując stan faktyczny, usunięcie długotrwałej niezgodności między stanem prawnym a stanem posiadania. Na skutek zasiedzenia, które następuje ex lege, dotychczasowy uprawniony traci swoje prawo, a nabywca uzyskuje je niezależnie od niego; jest więc ono pierwotnym sposobem nabycia prawa.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, fakt nabycia własności w drodze zasiedzenia może być udowodniony jako przesłanka innego rozstrzygnięcia bez potrzeby uprzedniego ustalania tego faktu w trybie przewidzianym w art. 609 i 610 k.p.c. W szczególności może to mieć miejsce w procesie. Uzasadniając stanowisko co do dopuszczalności udowodnienia faktu nabycia własności w drodze zasiedzenia jako przesłanki innego rozstrzygnięcia, bez potrzeby uprzedniego ustalania tego faktu w trybie przewidzianym w art. 609 i 610 k.p.c., Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 lutego 1951 roku, ŁC 741/50 (OSN z 1951, poz. 2) wyjaśnił, że ustalenie faktu nabycia własności przez zasiedzenie w innej sprawie niż w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ustalenie tego faktu nie należy do samego rozstrzygnięcia w danej sprawie, lecz stanowi jedynie jego przesłankę. Nie ma bowiem, w ocenie Sądu Najwyższego wyrażonej w przytoczonej uchwale, żadnego przepisu, który by w danym wypadku wyłączał aktualność zasady ogólnej, w myśl której sąd, orzekając o sprawie, rozstrzyga o każdej przesłance orzeczenia, choćby nawet – jako samodzielny przedmiot żądania i rozstrzygnięcia – należała ona do innego trybu postępowania. Nie było zatem żadnych przeszkód natury procesowej do podniesienia przez pozwanych w ramach obrony przed żądaniem powoda – zarzutu zasiedzenia spornej działki.

Instytucja zasiedzenia regulowana jest w art. 172 – 176 k.c. Jego istota polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu (E. J., (...), W. – Z. 1996, s. 9). Instytucja ta odnosi się jedynie do praw rzeczowych, a jej funkcją jest usunięcie rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym, a stanem prawnym.

Stosownie do treści art. 172 § 1 k.c., w brzmieniu sprzed noweli kodeksu cywilnego ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321 z późn. zm.), posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). § 2. Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Te krótsze terminy stosuje się, gdy zasiedzenie nastąpiło przed wejściem w życie wyżej wymienionej noweli, tj. przed dniem 1 października 1990 r. (zob. uchwała SN z dnia 10.01.1991 r., III CZP 73/90, OSN 1991/7/83; postanowienie SN z dnia 02.09. 1993 r., II CRN 89/93, Lex nr 110583).

Po przeprowadzeniu cytowanej noweli wydłużyły się okresy posiadania konieczne do stwierdzenia zasiedzenia. Dla nieruchomości wymagany upływ czasu to 20 lat dla posiadacza w dobrej wierze oraz 30 lat dla posiadacza w złej wierze.

Zasiedzenie to pierwotny sposób nabycia własności nieruchomości, do którego może dojść jedynie na skutek kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek, jakimi są: posiadanie samoistne przedmiotu podlegającego zasiedzeniu rozumiane jako sprawowanie władztwa nad rzeczą wyrażone w sposób subiektywny i obiektywny (corpus i animus) oraz upływ czasu, którego długość uzależniona jest od dobrej lub złej wiary posiadacza.

Stosownie do treści art. 336 k.c., posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

A zatem, w świetle powołanego przepisu posiadanie samoistne polega na faktycznym wykonywaniu tych uprawnień, które składają się na treść prawa własności. Posiadacz włada rzeczą samodzielnie, bezpośrednio lub pośrednio, we własnym imieniu i we własnym interesie. Tylko ten, kto rzeczą faktycznie włada z zamiarem władania nią dla siebie, jest jej posiadaczem samoistnym. Wola posiadania jest więc skierowana na określony rodzaj, zakres władztwa.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, który Sąd Rejonowy akceptuje, zgodnie z którym posiadanie samoistne może mieć miejsce nie tylko wtedy, gdy posiadacz jest przekonany o swoich uprawnieniach właściciela, ale także wtedy gdy wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać rzecz tak, jakby nim był (tak między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1994 r., III CRN 18/94 za S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga druga, Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2003, str. 203).

Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć charakter posiadania samoistnego, którego konstytutywne cechy stanowią: wola posiadania nieruchomości dla siebie oraz faktyczne władanie rzeczą.

Dla posiadania samoistnego podstawowe znaczenie ma intelektualny element zamiaru (animus) władania rzeczą dla siebie. Przy czym, przy ustalaniu charakteru posiadania należy mieć na uwadze manifestowane na zewnątrz wobec otoczenia zachowanie posiadacza. Natomiast zakres faktycznego władztwa nad rzeczą przy posiadaniu samoistnym odpowiadający prawu własności, sprowadza się do korzystania z rzeczy i rozporządzania nią w sposób jak najbardziej pełny, czyli do postępowania z rzeczą jak właściciel.

Sama deklaracja wnioskodawcy nie może wystarczyć dla przyjęcia istnienia po jego stronie woli władania rzeczą jak właściciel. Istotne są jej zewnętrzne przejawy.

Zgodnie z art. 339 k.c., domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

W ocenie Sądu należy podzielić stanowisko pozwanych, że oni sami a poprzednio rodzice pozwanej byli posiadaczami samoistnymi nieruchomości oznaczonej jako działka o aktualnym numerze ewidencyjnym (...). Wraz z uzyskaniem posiadania działki nr (...), rodzice pozwanej objęli w posiadanie także działkę (...), pozostając w przekonaniu, że wraz z działką nr (...) stanowi ona jedną nieruchomość. Korzystali z niej według własnego uznania, zadbali o postawienie ogrodzenia i nie pytali przy tym nikogo o zgodę na podejmowane czynności, w szczególności nie zwracali się do powoda (jego poprzednika) o akceptację w zakresie swoich działań. Na działce pozwani, a wcześniej rodzice pozwanej wykonali nasadzenia. Około 1990 roku na części działek (...) postawiono budynek gospodarczy o powierzchni 50 m ², w którym K. L. prowadził swoją działalność gospodarczą. Nikt nigdy nie zwracał się do nich o udostępnienie do korzystania w jakimkolwiek zakresie nieruchomości. Do 2014 roku powód nie żądał też wynagrodzenia za korzystanie z działki nr (...). Ich posiadanie przez cały okres jego wykonywania było niezależne od woli i zgody powoda. Nie zostały przy tym ustalone takie okoliczności, które świadczyłyby, że pozwani (ich poprzednicy) rezygnują z samodzielnego i niezależnego od woli innej osoby władania nieruchomością.

Drugą obok posiadania przesłanką zasiedzenia jest upływ czasu.

Dobra lub zła wiara posiadacza nieruchomości wpływa na długość okresu czasu niezbędną do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Przy dokonywaniu oceny dobrej lub złej wiary posiadacza uwzględnia się moment objęcia przez niego nieruchomości w posiadanie samoistne.

Posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto posiada usprawiedliwione okolicznościami przekonanie, że posiada rzecz zgodnie z prawem, które mu przysługuje. Dobrą wiarę wyłącza nie tylko pozytywna wiadomość o braku praw do rzeczy, ale także brak wiadomości spowodowany niedbalstwem, polegającym na przykład na nie sprawdzeniu stanu prawnego nieruchomości posiadającej księgę wieczystą.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z uzyskaniem posiadania przez S. K. i H. K. w drodze czynności faktycznych poprzez zawładnięcie w złej wierze. W akcie notarialnym nabycia nieruchomości wyraźnie wskazano jakiej nieruchomości czynność dotyczy. Powinni oni mieć świadomość, że nie przysługuje wyłączne prawo do nieruchomości oznaczonej aktualnie numerem ewidencyjnym (...).

A zatem w przypadku pozwanych nie można mówić o posiadaniu w dobrej wierze. Należy zatem liczyć dłuższy 30 letni termin zasiedzenia. Podzielając stanowisko pozwanych, zdaniem sądu rodzice pozwanej objęli w posiadanie samoistne działkę o numerze (...) najpóźniej w dacie nabycia prawa własności działki (...) tj. w dniu 8 lutego 1971 roku. Pozwani uzyskali przedmiotową nieruchomość w drodze darowizny od rodziców pozwanej w dniu 17 stycznia 1983 roku a zatem stosownie do treści art. 176 k.c. doszło do przejścia na pozwanych z mocy prawa wszystkich skutków prawnych, jakie wynikały z posiadania nieruchomości przez S. K. i H. K.. Termin zasiedzenia nieruchomości przy przyjęciu złej wiary upłynął zatem z dniem 8 lutego 2001 roku.

Wprawdzie strona powodowa nie wywodziła kto był właścicielem nieruchomości przed powodową Gminą, jednak jak wynika z wpisu w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości której pozew dotyczy, prawo własności Gminy Ł. wpisano w dziale II tej księgi na podstawie decyzji Wojewody (...) z dnia 15 lutego 2001 roku.

Nawet gdyby zostało ustalone, że przedmiotowa nieruchomość miała wcześniej status nieruchomości państwowej a dopiero wskutek decyzji Wojewody (...), stała się nieruchomością komunalną, to i tak należy podzielić stanowisko pozwanych, że zostały spełnione przesłanki zasiedzenia po ich stronie.

Według art. 177 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 1990 roku nieruchomość państwowa była ustawowo wyłączona od zasiedzenia, zgodnie więc z treścią art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, bieg jej zasiedzenia rozpoczął się z dniem uchylenia art. 177 k.c., trwa jednak krócej z powodu uwzględnienia okresu posiadania nieruchomości w czasie, kiedy nie mogło dojść do jej zasiedzenia (skróceniu, najwyżej o połowę, ulega ustawowy termin zasiedzenia). Oprócz wspomnianego wyżej skrócenia terminu zasiedzenia, nie jest dopuszczalne uwzględnienie czasu posiadania nieruchomości w okresie do 30 września 1990 r. w inny sposób, w szczególności przez doliczenie do okresu posiadania potrzebnego do zasiedzenia czasu posiadania nieruchomości przed wejściem w życie przepisów wykluczających zasiedzenie nieruchomości państwowych (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2002 r., III CZP 72/01, OSP 2002, nr 10, poz. 126; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2002 r., IV CKN 1032/00, LEX nr 55511; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2002 r., II CKN 160/00, LEX nr 54447; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2003, I CKN 106/01, LEX 78265).

Jak wynika z powyższych ustaleń faktycznych rodzice pozwanej weszli w posiadanie samoistne przedmiotowej nieruchomości w dniu 8 lutego 1971 roku. Wówczas wykluczone było nabycie przez zasiedzenie nieruchomości stanowiących własność państwową; stanowił o tym obowiązujący wówczas art. 177 kc (wcześniej zakaz taki w stosunku do nieruchomości państwowych znajdujących się w granicach administracyjnych miast wprowadziła ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz. U. z 1961 r., Nr 32, poz. 159 z późn. zm. – art. 7 ustawy).

Przepis ten został uchylony dopiero ustawą z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321) z dniem 1 października 1990 roku. Po tej dacie termin zasiedzenia biegł również w stosunku do nieruchomości państwowych. Szczególna regulacja zawarta w art. 10 powołanej ustawy, pozwala jednak na doliczenie do okresu posiadania również posiadania wcześniejszego (w okresie, kiedy niemożliwym było zasiedzenie nieruchomości państwowych), jednak nie więcej niż lat 15 (w przypadku posiadania w złej wierze) – czyli połowę wymaganego czasu posiadania. Powyższe nie budzi wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie.

Powyższa regulacja kodeksowa odnosząca się do nieruchomości Skarbu Państwa oznacza, zatem że nabycie własności mogło nastąpić najwcześniej z dniem 1 października 2005 roku (po dacie 1 października 1990 winno upłynąć 30 lat posiadania z zaliczeniem na poczet tego okresu maksymalnej ilości 15 lat posiadania przed tą datą). Wcześniejsze nabycie nieruchomości państwowych nie było możliwe.

Skoro nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie ma charakter pierwotny, nieodpłatny i następuje z mocy samego prawa powodowi nie przysługuje roszczenie z art. 224 k.c. i 225 k.c. o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Powództwo należało zatem uznać za bezzasadne.

Nie sposób również zgodzić się ze stanowiskiem podniesionym przez powoda, iż podniesiony przez pozwanych zarzut zasiedzenia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swojego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Artykuł 5 k.c. jest jednym z przepisów k.c. zawierających tzw. klauzule generalne. Celem stanowienia przepisów je zawierających jest nadanie normom prawnym elastyczności umożliwiającej właściwe stosowanie prawa w zmieniających się warunkach społecznych i gospodarczych oraz wydawanie słusznych rozstrzygnięć w wyjątkowych przypadkach, odbiegających pod jakimś względem od sytuacji stypizowanej, opisanej w przepisach prawnych. Ogólnie ujmując, przepisy zawierające klauzule generalne służą przede wszystkim zapewnieniu zgodności norm prawnych i opartych na tych normach rozstrzygnięć indywidualnych z obowiązującymi w społeczeństwie normami pozaprawnymi, zwłaszcza moralnymi. W doktrynie i orzecznictwie zgodnie podkreśla się, że przy przyjmowaniu nadużycia prawa konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności. W praktyce winno to następować w sytuacjach wyjątkowych. Należy przy tym mieć na względzie dwie zasadnicze okoliczności, a mianowicie, że domniemywa się, iż osoba korzystająca ze swego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego oraz że odwołanie się zwłaszcza ogólnikowo do klauzul generalnych przewidzianych w art. 5 k.c. nie może podważać pośrednio mocy obowiązujących przepisów prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2003-05-07, IV CKN 120/01, opubl. w programie komputerowym L.). Zastosowanie art. 5 kc - jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 604/00, (opubl. OSNC 2002, z. 3, poz. 32) wymaga więc wszechstronnej oceny całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym. W innym z orzeczeń Sąd Najwyższy podkreślił, że nie można powoływać się ogólnie na - z natury rzeczy - nieokreślone zasady współżycia społecznego, lecz należy konkretnie wskazać, jaka z przyjętych w społeczeństwie zasad współżycia społecznego doznałaby naruszenia w konkretnej sytuacji (tak w. in. wyrok SN z dnia 14.10.1998 r. II CKN 9, wyrok SN z 7.5.2003 r., IV CKN 120/01, niepubl.; wyrok SN z 23.5.2002 r., IV CKN 1095/00, niepubl.; wyrok SN z 14.10.1998 r., II CKN 928/97, OSN 1999, Nr 4, poz. 75).

Mając na uwadze przedstawiony powyżej dorobek doktryny i judykatury, stwierdzić należy, iż podniesiony przez pozwanych zarzut zasiedzenia działki gruntu numer (...) nie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Ciężar dowodu w zakresie pozwalającym na zakwalifikowanie określonego zachowania się jako nadużycia prawa obciąża tego, kto zarzuca drugiemu naruszenie zasad współżycia społecznego. W tym sensie można mówić o obowiązywaniu w polskim prawie domniemania korzystania z prawa w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego (zob. uchw. SN(7) z 21.6.1948 r., C. P.. 114/48, OSN(C) 1948, Nr 3, poz. 61; wyr. SN z 7.12.1965 r., III CR 278/65, OSNCPiUS 1966, Nr 7-8, poz. 130; z 26.10.2000 r., II CKN 956/99, MoP 2001, Nr 6, s. 352; z 23.8.2001 r., II CKN 103/99, L.; z 26.2.2002 r., I CKN 305/01, L.).

Powód, poza tym, że nie podnosił jaka z przyjętych w społeczeństwie zasad współżycia społecznego doznałaby naruszenia w sytuacji faktycznej niniejszej sprawy, to nadto do 2014 roku nie interesował się działką numer (...). Pozwani mieli prawo skorzystać z zarzutu zasiedzenia w celu obrony swoich interesów w niniejszej sprawie.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., mając na uwadze, że powód w całości przegrał sprawę. Sąd zasądził na rzecz każdego z pozwanych kwoty po 107 zł tytułem zwrotu kosztów procesu na które składały się: 90 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015r. poz. 1800) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (na podstawie załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 roku „o opłacie skarbowej”- Dz. U. Nr 225, poz. 1635 ze zm.).