Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2017r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Joanna Andrzejak-Kruk

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2017r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) (...)z siedzibą w W.

przeciwko T. S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu

z dnia 15 czerwca 2016r.

sygn. akt I.C.605/16

oddala apelację.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 23.09.2015r. powód (...) z siedzibą w W. wystąpił o zasądzenie od pozwanego T. S. kwoty 1.101,31zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.09.2015r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód podał, że pozwany zawarł 20.11.2013r. z (...) Spółka z o.o. w P. umowę pożyczki i nie wykonał w terminie swojego zobowiązania, w związku z czym pożyczkodawca wypowiedziała umowę, a następnie na podstawie umowy cesji z 9.05.2014r. zbył wierzytelność na rzecz powoda. Na dochodzone roszczenie składały się: należność główna 560,-zł, opłata windykacyjna 300,-zł ( § 5 pkt 5.1 lit. „c” umowy; 5,-zł za 60 dni opóźnienia ), prowizja wstępna za udzielenie pożyczki 162,40zł ( § 5 pkt 5.1 lit „a” umowy ) oraz odsetki ustawowe od kapitału za okres od 10.05.2014r. do dnia wniesienia pozwu 78,91zł.

W dniu 29.01.2016r. referendarz sądowy wydał przeciwko pozwanemu nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniając żądanie pozwu.

Pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował wartość dowodową przedłożonego przez powoda dokumentu umowy cesji, który jest nieczytelny, fragmentaryczny i zawiera skreślenia. Ponadto powód nie wykazał skuteczności powiadomienia pozwanego o przelewie. Nabył też wierzytelność za ułamkową część kwoty, a zatem nie ma prawa domagać się pełnej wartości roszczenia.

Wyrokiem z dnia 15.06.2016r. sygn. akt I.C.605/16 Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu: 1) zzasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 801,31zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.09.2015r. do dnia zapłaty; 2) w pozostałym zakresie powództwo oddalił; 3) kosztami procesu obciążył pozwanego w 3/4 , a powoda w 1/4 i w związku z tym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 157,-zł.

Apelację od powyższego wyrok złożył powód, zaskarżając go w punktach 2. i 3. oraz zarzucając naruszenie art. 483 § 1 k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że zastrzeżenie opłaty windykacyjnej w wysokości 5,-zł pobieranej niezależnie od tego, czy opóźnieni w spłacie zobowiązania pobieżnego jest zawinione, stanowi karę umowną za niewykonanie świadczenia pieniężnego, a w konsekwencji takie postanowienie umowne obarczone jest sankcja nieważności, podczas gdy w/w opłata nie stanowi kary umownej, a klauzule gwarancyjną, wobec powyższego art. 483 § 1 k.c. nie znajduje wobec niej zastosowania i tym samym postanowienie umowne dotyczące opłaty windykacyjnej nie jest sprzeczne z ustawą.

Z uwagi na to powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2. poprzez zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz dalszej kwoty 300,-zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24.09.2015r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych.

Z uwagi na to, że Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego, niniejsze uzasadnienie ogranicza jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. ).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wbrew stanowisku skarżącego, Sąd I instancji prawidłowo zakwalifikował postanowienie zawarte w § 5 pkt 5.1 lit. c) umowy pożyczki z dnia 20.11.2013r., zawartej przez (...) Spółkę z o.o. w P. i pozwanego T. S., jako zastrzeżenie kary umownej. Należy przypomnieć, że w powyższym punkcie umowy ustalono, że z tytułu pożyczki pożyczkobiorca zapłaci opłatę windykacyjną równą 5,-zł za każdy dzień opóźnienia spłaty jakiejkolwiek kwoty wynikającej z umowy pożyczki, w tym w szczególności kwoty kapitału pożyczki, odsetek, opłat lub prowizji, przy czym opłata windykacyjna jest pobierana przez 60 dni roboczych od daty powstania obowiązku spłaty pożyczki lub pozostałych należności, ale nie więcej niż 50% należności na ostateczny termin zapłaty, oraz ma na celu pokrycie kosztów poniesionych przez A. w związku z koniecznością podjęcia dodatkowych działań zmierzających do odzyskania należności związanych z pożyczką i obejmuje m. in. koszt telefonów do pożyczkobiorcy, koszt prac windykatora, koszt przygotowania i wysyłki pism upominawczych, a także koszt utraty zysku z pożyczonego kapitału na skutek opóźnienia w spłacie.

Z tak sformułowanego postanowienia wynika, że opłatę windykacyjną zastrzeżono na wypadek opóźnienia w spłacie przez pożyczkobiorcę należności z tytułu pożyczki i miała ona na celu zrekompensowanie pożyczkodawcy kosztów podjęcia dodatkowych działań zmierzających do odzyskania tych należności oraz utraconych zysków z pożyczonego kapitału. Odpowiada to definicji kary umownej z art. 483 § 1 k.c., która polega na zastrzeżeniu, że naprawianie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy ( tu: 5,-zł za każdy dzień opóźnienia spłaty jakiejkolwiek kwoty wynikającej z umowy pożyczki ). Rzecz jednak w tym, że w powołanym przepisie ograniczono możliwość ustanowienia kary umownej w odniesieniu wyłącznie do zobowiązania niepieniężnego, a jego kategoryczne brzmienie prowadzi do wniosku, że w omawianym zakresie ma on charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza niedopuszczalność zastrzeżenia kary umownej co do zobowiązania pieniężnego. W orzecznictwie zwraca się uwagę na istotną różnicę pomiędzy normatywnym ujęciem odszkodowania umownego w kodeksie zobowiązań ( art. 82 k.z. dopuszczał odnoszenie go do wszelkich kategorii zobowiązań ) i kary umownej w Kodeksie cywilnym ( art. 483 § 1 k.c. odnosi ją jedynie do zobowiązań niepieniężnych ). Przez tę zmianę normatywną nastąpiła modyfikacja jurydycznej konstrukcji kary umownej, zawężająca zakres dopuszczalności jej stosowania. Konsekwentnie rzecz ujmując, postanowienia umowy łączące obowiązek zapłaty kary umownej z brakiem lub nieterminowym spełnieniem świadczenia pieniężnego powinny być traktowane jako poczynione contra legem i tym samym nieważne, zgodnie z art. 58 § 1 i 3 k.c. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 17.12.2008r., I CSK 240/08, LEX nr 484667 ). W rozpoznawanym przypadku zobowiązanie pozwanego wynikające z umowy miało charakter pieniężny i sprowadzało się do spłaty pożyczki gotówkowej wraz z prowizją za jej udostępnienie w ustalonym terminie, tj. do dnia 20.12.2013r. Za niewykonanie czy też nienależyte ( opóźnione ) wykonanie tego zobowiązania nie mogła zatem zostać zastrzeżona kara umowna.

Pozwany w apelacji wywodził, że skoro w omawianym postanowieniu zastrzeżono, iż opłata windykacyjna jest naliczana bez względu na to, czy dłużnik jest odpowiedzialny za opóźnienie bądź niespełnienie świadczenia, to nie jest to kara umowna lecz klauzula gwarancyjna. Apelacja nawiązywała w ten sposób do zakresu ogólnej odpowiedzialności dłużnika ( art. 471 k.c. – z którym pokrywa się zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej ) oraz poglądu wyrażanego w doktrynie, według którego jeżeli strony w umowie uzależniłyby zapłatę oznaczonej sumy pieniężnej od samego niespełnienia lub nienależytego spełnienia świadczenia, bez względu na to, czy dłużnik jest odpowiedzialny za taki stan rzeczy, to ustanowiłyby klauzulę gwarancyjną a nie karę umowną ( por. T.Wiśniewski w: J.Gudowski (red.) KC Komentarz. LexisNexis 2013, kom. do art. 483, t. 5 i 6 ). Szczegółowe rozważanie tego zagadnienia ( a więc rozróżnienie kary umownej z art. 483 k.c. i umownej modyfikacji zasad odpowiedzialności kontraktowej w oparciu o art. 473 § 1 k.c. ) o tyle jednak nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, że zacytowane w apelacji stanowisko niewątpliwie nie odnosi się do sytuacji, gdy zastrzeżono obowiązek zapłaty określonej sumy na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego. Ten sam komentator wyraźnie bowiem podkreśla niedopuszczalność zastrzeżenia kary umownej co do zobowiązania pieniężnego ( t. 2 ).

Podsumowując, należy zgodzić się z Sądem I instancji, że dochodzona przez powoda kwota 300,-zł z tytułu tzw. opłaty windykacyjnej stanowiła w rzeczywistości zastrzeżoną sprzecznie z prawem karę umowną. Roszczenie w tym zakresie zostało zatem słusznie oddalone w zaskarżonym wyroku.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda jako bezzasadną.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk