Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2017r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SSO Jacek Witkowski

Sędziowie: SO Katarzyna Antoniak

SO Jerzy Zalasiński

Protokolant: st. sekr. sądowy Marta Żuk

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2017 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z powództwa głównego S. F.

przeciwko W. J. (1) - Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) z siedzibą w S.

o odszkodowanie, wynagrodzenie za pracę, diety, ryczałt za noclegi

oraz z powództwa wzajemnego W. J. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) z siedzibą w S.

przeciwko S. F.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda wzajemnego

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 grudnia 2016r. sygn. akt IV P 837/13

I.  oddala apelację z powództwa wzajemnego w pkt. V;

II.  zasądza od W. J. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) z siedzibą w S. na rzecz S. F.

-verte-

kwotę 1.350 (tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

UZASADNIENIE

Powód S. F. w pozwie z dnia 7 grudnia 2013 r. wniesionym przeciwko W. J. prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą PHU (...) w S. domagał się na jego rzecz wynagrodzenia w kwocie 9.000 zł za pracę w godzinach nadliczbowych w okresie od 22 maja 2012 r. do 20 listopada 2013 r. z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, zasądzenia kwoty 23.400 zł tytułem diet za ten sam okres wraz z ustawowymi odsetkami określonymi jak uprzednio, kwotę 10.000 zł tytułem odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu z ustawowymi odsetkami liczonymi jak wyżej, uznania wypowiedzenia umowy o pracę z dnia 20 listopada 2013 r. za dokonane z naruszeniem przepisów i zasądzenia z tego tytułu odszkodowania w wysokości 7.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa głównego i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Jednocześnie, pozwany wystąpił przeciwko powodowi z powództwem wzajemnym, w którym domagał się zasądzenia od niego kwoty 26.963 zł tytułem pobranych i nierozliczonych zaliczek na koszty podróży służbowych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu wzajemnego do dnia zapłaty i zasądzenia kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew wzajemny, pozwany wzajemny wniósł o oddalenie tego powództwa i zasądzenie od powoda wzajemnego kosztów procesu.

Powód S. F. w toku procesu zmodyfikował swoje powództwo pismem procesowym z dnia 24 czerwca 2016 r. w ten sposób, że cofnął pozew w części dotyczącej zaległego wynagrodzenia; z tytułu diet i ryczałtu za noclegi wniósł o zasądzenie na jego rzecz od strony pozwanej kwoty 74.225,32 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; domagał się zasądzenia odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania w kwocie 1 zł, a także domagał się odszkodowania w kwocie 772,68 zł tytułem naruszenia przepisów związanych z wypowiedzeniem umowy o pracę, a także popierał stanowisko w zakresie powództwa wzajemnego. Pozwany wnosił o oddalenie powództwa głównego w całości i popierał powództwo wzajemne i rozszerzył je w piśmie procesowym z dnia 20 lipca 2016 r. do kwoty 27.737,34 zł.

Sąd Rejonowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. wyrokiem z dnia 30 grudnia 2016 r. zasądził z powództwa głównego:

od pozwanego W. J. (1) na rzecz S. F. kwotę 17.187,61 zł tytułem diet z ustawowymi odsetkami od dnia 7 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałym zakresie; umorzył postępowanie w części objętej cofnięciem pozwu i wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 1758 zł; z powództwa wzajemnego w pkt V oddalił powództwo oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu.

Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie swoje oparł na następujących ustaleniach faktycznych. Powód S. F. był zatrudniony u pozwanego W. J. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą PHU (...) W. J. (1) z siedzibą w S. na podstawie umowy o pracę na czas określony na stanowisku kierowcy w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Powód był kierowcą samochodu ciężarowego i wykonywał głównie przewozy na wschód Europy, tj. do Rosji. Powód ustalił z pozwanym, iż za pracę w godzinach nadliczbowych i pracę w godzinach nocnych będzie uzyskiwał ryczałty w kwocie odpowiednio 100 zł i 50 zł. Ponadto będzie utrzymywał diety w zryczałtowanej formie w stawce 400 dolarów USD za kurs do M. i z powrotem. Należności z tytułu diet powód pobierał w gotówce podpisując na tę okoliczność dokument KW. Na takim samym dokumencie kwitował również odbiór zaliczek na wydatki w podróży służbowej, głównie na opłaty na granicach, opłaty za drogi i parkingi. Powód prowadził kartę drogową, w której oprócz danych dotyczących miejsca i czasu odbywania kursu, a także przejechanych kilometrów, odnotowywał wydatki służbowe poniesione w podróży. Kartę drogową wraz z innymi dokumentami dotyczącymi wyjazdów w trasę, powód przedkładał pracodawcy. Sąd Rejonowy ustalił, iż zaległość pozwanego względem powoda z tytułu diet za podróże służbowe wyniosła 17.187,61 zł. W zakresie tego ustalenia Sąd powołał się na opinię biegłej księgowej.

W rozważaniach Sąd pierwszej instancji uznał, iż roszczenie powoda jest częściowo zasadne, a mianowicie w zakresie diet. Znajduje ono oparcie w przepisach art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 1155) ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77.5 par. 3-5 kodeksu pracy. W swoich rozważaniach Sąd Rejonowy podkreślił, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie K 11/15 nie dotyczył diet za podróże służbowe kierowców, a jedynie ryczałtów za noclegi. Dalej Sąd uznał, iż dowód z opinii biegłej księgowej wskazuje, że powód otrzymał z tytułu podróży służbowych kwotę 55.216,45 zł, a powinien otrzymać kwotę 72.404,06 zł. Sąd przyjął również to, iż pozwany najpóźniej do dnia 11 następującego po miesiącu wykonania danej podróży służbowej, winien był rozliczyć się z powodem z podróży służbowej. Powołując się na przywołane orzeczenie TK, Sąd Rejonowy przyjął, iż powodowi nie należą się ryczałty za noclegi. Niezasadne są również inne roszczenia powoda, tj. żądanie odszkodowania z tytułu dyskryminacji, gdyż wg ustaleń Sądu, powód nie był gorzej traktowany niż inni kierowcy zatrudnieni w przedsiębiorstwie pozwanego. Odnośnie rozwiązania stosunku pracy z dniem 20 listopada 2013 r., Sąd uznał, iż nastąpiło ono na mocy porozumienia stron i powodowi nie przysługuje odszkodowanie z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę.

W zakresie powództwa wzajemnego o zapłatę kwoty 27.737,34 zł pobranych przez powoda i nierozliczonych zaliczek na koszty podróży służbowej, Sąd Rejonowy przyjął, iż roszczenie należało uznać za nieudowodnione. Zdaniem Sądu, pozwany nie wykazał, że powód nie rozliczył się z pobranych zaliczek. Nie przedstawił żadnych dokumentów, które miałby służyć do rozliczania z kierowcą pobranych od niego zaliczek. Nie zachował kart drogowych, na których kierowcy wypisywali i rozliczali wszystkie poniesione w podróży wydatki. W dokumentach, które pozwany złożył, zatytułowanych: „rozliczenie kosztów zagranicznej podróży służbowej”, nie ma mowy o udzieleniu bądź rozliczeniu zaliczki przez pracownika. Jedynymi dowodami na udzielenie powodowi zaliczek miały być kserokopie druków KW, niepotwierdzone za zgodność z oryginałem. Nie stanowią one, zdaniem Sądu, dowodów co ma z nich wynikać. W dalszej części rozważań Sąd Rejonowy wskazał, iż nie było żadnych przeszkód, aby pozwany zgodnie z treścią art. 87 par 1 pkt 3 kp, rozliczał jako pracodawca powoda po każdym kursie, ale tego nie robił, dawał kolejne zaliczki i wypłacał należności za pracę. Nie było wezwań do zwrotu jakiejkolwiek kwoty zaliczek, a ich wysokość była przecież znacząca. Sąd Rejonowy w swoich wywodach podkreślił również, że niektóre kwoty, które miał pobrać powód, wynikające z KW, miały być wypłacone w dniach, kiedy powód był w zagranicznej podróży służbowej. W końcowej części swojej oceny, Sąd Rejonowy podkreślił, iż powód na koniec współpracy z pozwanym otrzymał od pracodawcy 400 dolarów za ostatni wykonany kurs, a kwoty tej nie otrzymałby, gdyby nie był z pozwanym rozliczony. Zdaniem Sądu, załączone rachunki do kart KW sporządzone w obcym języku, częściowo nieczytelne, nie stanowią wartości dowodowej.

Powyższy wyrok zaskarżył powód wzajemny odnośnie pkt V i VI. Skarżący zarzucił naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 par. 1 kpc poprzez ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego z przekroczeniem zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd I instancji w sposób dowolny ustalił, iż pozwany nie wykazał, że powód nie rozliczył się z pobranych zaliczek na koszty podróży służbowych. Te ustalenia wynikają z błędnego założenia, iż kserokopie dowodów księgowych KW niepoświadczone za zgodność z oryginałem, nie są dowodem w sprawie. Skarżący nie zgadzał się również z oceną Sądu, iż brak kart drogowych nie pozwala na stwierdzenie, czy faktycznie powód nie rozliczył się z pobranych zaliczek. Skarżący stwierdził, iż w toku postępowania przed Sądem I instancji powód nie kwestionował dowodów KW i nie żądał przedstawienia oryginałów tych dokumentów. Sąd również pozwanego do tego nie zobowiązywał. Ponadto, skarżący wywodził, iż wyliczając należności powoda, w tym diety, biegła z zakresu księgowości posługiwała się kserokopiami dowodów wypłat należności za wyjazdy służbowe i nie było również przeszkód, aby ustalić wysokość nierozliczonych przez powoda zaliczek z tej przyczyny, iż była mała czytelność rachunków i stosowany był język rosyjski. Powód nie obalił domniemania wynikającego z art. 245 kpc. Autor apelacji zarzucił również Sądowi I instancji naruszenie art. 328 par. 2 kpc poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku, którym dowodom zebranym w sprawie Sąd dał wiarę, a którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej i z jakich przyczyn tak postąpił. Według skarżącego Sąd Rejonowy nie ocenił zeznań świadków W. J. (2), M. S., K. P., P. P., a także zeznań pozwanego przesłuchanego w charakterze strony. Ponadto apelujący zarzucił Sądowi pierwszej instancji, naruszenia prawa materialnego, tj. art. 405 kc w zw. z art. 300 kp poprzez błędną ich wykładnię i przyjęcie, iż pozwanemu nie należy się zwrot nierozliczonych przez powoda zaliczek na koszty podróży służbowych w okresie wykonywania pracy u pozwanego. Powód uzyskał bez podstawy prawnej korzyść majątkową, przez to, że pobrał od pozwanego i nie zwrócił niewydatkowanych zaliczek na kwotę ponad 27.000 zł. W konkluzji autor apelacji wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego wzajemnego kwoty 27.737,34 zł z ustawowymi odsetkami, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zdaniem Sądu Okręgowego, apelacja powoda wzajemnego nie znajduje uzasadnionych podstaw i jako taka podlega oddaleniu. Sąd Rejonowy zasadnie oddalił powództwo o zasądzenie kwoty 27.737,34 zł jako nierozliczonych zaliczek na podróże służbowe. Zasadnie Sąd pierwszej instancji przyjął, iż w dokumentach „rozliczenie kosztów zagranicznej podróży służbowej” nie ma mowy o udzieleniu i rozliczeniu zaliczek wypłacanych powodowi. Powód wzajemny złożył plik druków KW wraz z rachunkami na okoliczność, iż powód pobrał kwoty zaliczek na wyjazdy służbowe. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji niesłusznie przywołał argument natury formalnej, tj. niepotwierdzenie tych dokumentów za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika. Wykazał się niekonsekwencją w traktowaniu tych dokumentów w zestawieniu z innymi, które były przedmiotem merytorycznej oceny, przyjmując, że dokumenty KW są pełnowartościowym materiałem dowodowym w rozumieniu art. 245 kpc, to jednak w ocenie Sądu Okręgowego, nie mogą one stanowić dowodu, iż powód nie rozliczył się z pobranych zaliczek na wydatki związane z podróżami służbowymi. Z dowodów osobowych, w tym również zeznań samego pozwanego, wynika, iż podstawowym dokumentem służącym do rozliczania kierowcy z pobranych zaliczki na podróż służbową, była karta drogowa zawierająca opis poniesionych przez kierowcę wydatków. Karty drogowe powód jako kierowca oddawał na bieżąco pracodawcy. Nie ma dowodów, aby był rozliczany z tych wyjazdów. Przy każdym kolejnym wyjeździe otrzymywał nowe zaliczki na koszty, aż do ostatniego wyjazdu. Podkreślić należy, iż pozwany W. J. (1), jak zeznał w końcowej fazie procesu, jednych kierowców rozliczał z udzielonych zaliczek, a innych nie. Nie wiadomo jakie były kryteria, którymi kierował się pozwany pracodawca. Niewiarygodne, zdaniem Sądu Okręgowego, były zeznania pozwanego, że wielokrotnie powodowi powtarzał, iż ten jest mu winien pieniądze z nierozliczonych zaliczek. Zeznanie w tym zakresie, zdaniem Sądu drugiej instancji, jest niewiarygodne. Racjonalny pracodawca bowiem postępuje inaczej, tj. w sytuacji gdy kierowca odmawia rozliczenia się z pobranej zaliczki, to pracodawca ma środki prawne, aby ten stan rzeczy zmienić. Podkreślić należy, iż pozwany W. J. (1), zawierał z powodem trzy razy umowę o pracę na czas nieokreślony, w tym ostatnia umowa o pracę zawarta była w dniu 1 września 2013 r. W związku z tym, nie sposób byłoby racjonalnie ocenić sytuację, w której pracownik nie rozlicza się z pobranych zaliczek, a jednocześnie zawierana jest z nim umowa o pracę. Dodać należy, iż na pracodawcy spoczywa obowiązek prowadzenia dokumentacji pracowniczej, w tym również płacowej i odpowiedniego dokumentowania wypłacanych wynagrodzeń, a także zaliczek pieniężnych udzielanych pracownikowi na podróż służbową i właściwego ich rozliczania po zakończeniu podróży służbowej. Tego u pozwanego pracodawcy nie było. Wypłacane były kwoty w ramach druków KW, które dotyczyły zarówno zapłaty za kurs, jak i kwot na pokrycie wydatków związanych z podróżą służbową. W ocenie Sądu Okręgowego sam fakt potwierdzenia zapłaty zaliczki na rzecz powoda z tytułu wydatków na podróż służbową, nie może skutkować żądaniem zwrotu kwot zaliczek w wysokości określonej pozwem, w sytuacji, gdy pozwany pracodawca nie był w stanie przedstawić dokumentów potwierdzających rozliczenia z odbytych podróży służbowych. Zniszczenie kart drogowych w istocie umożliwiło rzeczywistą ocenę rozliczenia się między stronami sporu z podróży służbowych. Ta sytuacja nie może obciążać powoda jako byłego pracownika. Nie ma on bowiem możliwości obrony przed roszczeniami pracodawcy. Podkreślić należy, iż zeznania świadków, na które powołuje się pełnomocnik powoda w apelacji, a których nie ocenił Sąd pierwszej instancji, nie wnoszą nic istotnego do ustaleń w zakresie rozliczeń z tytułu podróży służbowych.

Z tych też względów, zdaniem Sądu Okręgowego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji oddalające powództwo wzajemne, jest prawidłowe.

W tej sytuacji apelacja powoda wzajemnego podlegała oddaleniu na mocy art. 385 kpc. Jednocześnie, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 98 par. 1 kpc w zw. z par. 2 pkt 5 w zw. z par. 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z par. 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) zasądził na rzecz pozwanego wzajemnego od powoda wzajemnego kwotę 1350 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.