Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2016 roku.

Sąd Rejonowy w Golubiu-Dobrzyniu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSR Leszek Osiński

Protokolant: st. sekr. sądowy Barbara Dera

w obecności oskarżyciela Prok. Rej. I. M.

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2016 roku

sprawy M. B. (1)

syna W. i A. z domu B.

urodz. (...) w G.-D.

oskarżonego o to, że:

w dniu 23 sierpnia 2016 roku po trasie P. (...) – G. (...) D. ul. (...) a następnie w G.-D. przy ul. (...) na parkingu w rejonie sklepu (...), pow. g. (...) (...), woj. (...)- (...) będąc w stanie nietrzeźwości wynoszącym 1,22 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu oraz wbrew orzeczonemu prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Rypinie z dnia 31 sierpnia 2015 roku zakazowi prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 5 lat obowiązującego od dnia 22 września, sygn. akt IIK 76/15, kierował pojazdem mechanicznym samochodem osobowym marki V. (...) nr rej. (...) (...)po drodze publicznej będąc uprzednio prawomocnie skazany wyżej wymienionym wyrokiem za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości oraz wbrew decyzji Starostyg. (...) (...) o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami z dnia 15 lutego 2016 roku, Nr (...) (...)

tj. o przestępstwo z art. 178a § 4 kk, art. 244 i art. 180a kk w zw. z art. 11 §2 kk w zw. z art. 12 kk

ORZEKA:

I.  uznaje oskarżonego M. B. (1) za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu w akcie oskarżenia z tym ustaleniem, iż stanowi on występek z art. 178a § 4 kk w zb. z art. 180a kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk i za to po myśli art. 11 § 3 kk po zastosowaniu art. 37a kk na mocy art. 178a § 4 kk w zw. z art. 33 § 1 i 3 kk wymierza mu karę grzywny w wymiarze 130 (stu trzydziestu) stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki za równoważną kwocie 50 (pięćdziesiąt) złotych;

II.  na mocy art. 42 § 3 kk orzeka wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio;

III.  na mocy art. 49 § 2 kk orzeka wobec oskarżonego świadczenie pieniężne w wysokości 10.000 zł (dziesięciu tysięcy złotych) na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (nr konta (...));

IV.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 650 (sześćset pięćdziesiąt) złotych tytułem opłaty sądowej i obciąża go wydatkami poniesionymi w sprawie w wysokości 448,72 zł (czterysta czterdzieści osiem złotych siedemdziesiąt dwa grosze).

Sygn. akt II K 292/16

UZASADNIENIE

M. B. (1) od około 20 lat jest zdiagnozowanym alkoholikiem. Od ponad 11 lat podejmuje próby leczenia odwykowego, które przeplatane są okresami zapicia. Wówczas spożywa alkohol ciągami przez kilka dni. U M. B. (1) stwierdzono tzw. picie problemowe.

Dowód:

- dokumentacja medyczna leczenia odwykowego – k. 96-119.

23 sierpnia 2016 roku M. B. (1) przebywał w swoim domu w miejscowości P. (...). Około godziny 11.00 wypił trzy piwa o pojemności 0,5 litra każde. Alkohol spożywał również przez dwa dni poprzednie. Pił wówczas ciągiem wódkę. W domu był sam, ponieważ jego żona przebywała w tym czasie w sanatorium. Po spożyciu piwa M. B. (1) postanowił pojechać swoim samochodem V. (...) do G.-D. do sklepu (...). Na miejscu pozostawił pojazd na parkingu przed sklepem i udał się na zakupy. W sklepie kupił 2 zgrzewki piwa. Następnie wyszedł ze sklepu, wsiadł do samochodu i usiłował wyjechać z parkingu. W tym czasie był już obserwowany przez pracowników ochrony sklepu (...). Osoby te widząc zachowanie M. B. (1) sugerujące stan nietrzeźwości, postanowiły uniemożliwić mu dalszą jazdę. M. B. (2) podbiegł w związku z tym do auta i polecił kierowcy zatrzymanie się. W tym czasie pojazd M. B. (1) zgasł. Następnie M. B. (1) zastosował się do polecenia i ponownie przejechał na parking przed sklepem. Tam został zatrzymany przez wezwany patrol policji. Dokonano wówczas badania na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu. Próby przeprowadzone o godzinie 13.00, 13,18 i 13.32 przyniosły odpowiednio wyniki 1,22 mg/l, 1,16 mg/l i 1,11 mg/l alkoholu.

Dowód:

- zeznania świadków M. B. (2) – k. 5v.-6, M. L. – k. 8v.-9;

- wyjaśnienia oskarżonego – k. 126, k. 20, k. 50;

- protokół badania na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu – k. 2.

Oskarżony M. B. (1) był uprzednio karany za czyn z art. 178a § 1 kk. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Rypinie z 31 sierpnia 2015 roku w sprawie II K 76/15, za czyn popełniony 23 czerwca 2015 roku, orzeczono wobec niego karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 2 lata. Orzeczono ponadto środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 5 lat, grzywnę i świadczenie pieniężne. Na skutek skazania w przedmiotowej sprawie Starosta G.- (...) na mocy decyzji z 15 lutego 2016 roku cofnął M. B. (1) uprawnienia do kierowania pojazdami w okresie od 23 czerwca 2015 roku do 23 czerwca 2020 roku. Posiada wykształcenie zawodowe, z zawodu mechanik-kierowca, pracuje w firmie (...) jako zgrzewacz, wynagrodzenie ok. 1.400 złotych netto miesięcznie. Uzależniony od alkoholu, leczy się odwykowo. 12 września 2016 roku przeszedł zabieg implantacji D.. Leczy się psychiatrycznie. W czasie popełnienia zarzucanego mu czynu znajdował się w stanie upojenia alkoholowego o typowym przebiegu. Nie stwierdzono warunków z art. 31 § 1 i 2 kk.

Dowód:

- opinia sądowo-psychiatryczna – k. 82-83;

- zaświadczenie o implantacji D. – k. 102;

- karta karna – k. 26;

- odpis decyzji Starosty G.- (...) – k. 46;

- odpis wyroku SR w Rypinie – k. 44;

- dokumentacja medyczna – k. 96-119.

Oskarżony M. B. (1) przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu i złożył wyjaśnienia, które stały się podstawą ustaleń faktycznych w sprawie. Wyjaśnienia te nie budziły wątpliwości, wskazując, iż oskarżony spożywał alkohol przed jazdą samochodem. Oskarżony opisał także okoliczności związane z zatrzymaniem go na parkingu przed sklepem (...). Korelują one z zeznaniami świadków M. B. (2) i M. L.. Zeznaniom tym sąd również dał wiarę. Mają one charakter czysto sprawozdawczy. Świadkowie w sposób szczegółowo opisali zachowanie oskarżonego przed zatrzymaniem, akcentując iż wskazywało ono na jego stan nietrzeźwości. Stan ten został następnie potwierdzony podczas badań na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu. Sąd nie znalazł podstaw, aby uzyskane tą droga wyniki zakwestionować. Podobnie, sąd dał wiarę sporządzonej opinii sądowo-psychiatrycznej. Została ona sporządzona przez podmioty fachowe, po starannym wywiadzie i badaniu oskarżonego. Wnioski opinii nie budziły wątpliwości stron.

Mając na uwadze przedstawiony materiał dowodowy, sąd uznał oskarżonego za winnego popełnienia czynu opisanego w akcie oskarżenia, z tym ustaleniem, iż czyn ten zakwalifikował z art. 178a § 4 kk i art. 180a kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk. W tym zakresie sąd stanął na ugruntowanym już w orzecznictwie poglądzie, iż opis czynu z art. 244 kk w pełni zawiera się w znamionach czynu stypizowanego w art. 178a § 4 kk (por. np. wyrok SN z 16.01.2014 r., V KK 213/13, Lex 1418900).

Ze względu na to, iż wniosek o uzasadnienie dotyczył orzeczenia o karze, odstąpiono od szczegółowego omówienia kwestii oceny prawnej czynu oskarżonego. Zasadnym natomiast wydaje się wskazanie na wnioski prokuratora dotyczące kary i środków karnych. Oskarżyciel publiczny wystąpił o orzeczenie wobec oskarżonego:

- kary 1 roku pozbawienia wolności;

- dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych;

- świadczenia pieniężnego w wysokości 15.000 złotych;

- zasądzenie opłaty i wydatków w sprawie (k.127-128).

Warto w związku z tym wskazać, iż jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego propozycje dotyczące kary i świadczenia pieniężnego przedstawione przez prokuratora były łagodniejsze dla oskarżonego (kara 10 miesięcy pozbawienia wolności, świadczenie pieniężne 10.000 złotych). Dla zmiany stanowiska w tym względzie trudno znaleźć racjonalne wytłumaczenie, zwłaszcza że w trakcie postępowania sądowego ujawniono okoliczności, które przemawiały raczej za łagodniejszym potraktowaniem oskarżonego. Po popełnieniu zarzucanego mu czynu M. B. (1) podjął ponownie terapię odwykową, przeszedł zabieg implantacji D., uczestniczy w spotkaniach z terapeutą uzależnień, zachowuje abstynencję. Wnioski przedstawione na rozprawie odebrać należy zatem jako swoistą „karę” za brak zgody oskarżonego na warunki zaproponowanej pierwotnie ugody procesowej w trybie art. 335 kpk.

W ocenie sądu wniosek oskarżyciela publicznego dotyczący kary był rażąco niewspółmierny do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu. W zakresie rodzaju kary „bazował” na uprzednim wyroku Sądu Rejonowego w Rypinie w sprawie II K 76/15. Wówczas to, już przy pierwszym skazaniu oskarżonego, orzeczono wobec niego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby. Orzeczenie to nie uwzględnia tendencji zmierzającej do redukcji atrakcyjności reżimu probacyjnego związanego z orzekaniem kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na uzasadnienie projektu ustawy z 20 lutego 2015 roku – o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.396, Sejm VII kadencji, nr druku 2393), obowiązującej od 1 lipca 2015 roku. Słusznie wskazano w nim, iż w orzecznictwie sądów karnych nadużywana jest kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania - stanowi ona bowiem ponad 60% konkluzji procesowych. Najczęściej jest ona orzekana w postaci czystej probacji, czyli wyłącznie zagrożenia, że w przypadku kolejnego naruszenia porządku prawnego (oczywiście w zależności od stopnia tego naruszenia) nastąpi zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności. W liczbie orzeczonych kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (ok. 240 000) 24% stanowią przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (przy czym art. 178a § 1 k.k. to 12%, art. 178a § 2 k.k. to 10% całości skazań na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Dalej projektodawca zauważa, iż niemal połowa osadzonych w zakładach karnych (na 85 000 osób) przebywa tam ze względu na zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności wcześniej zawieszonej, a na odbycie kary pozbawienia wolności - z różnych powodów - oczekuje ok. 70 000 osób. W cytowanym uzasadnieniu projektu ustawy wskazano ponadto na strukturę kar orzekanych w Polsce, zestawiając ją z danymi dotyczącymi krajów Unii Europejskiej. I tak, w większości krajów Unii Europejskiej proporcje orzekanych kar przedstawiają się zupełnie inaczej - o ile w Polsce wskaźnik grzywien samoistnych od kilkunastu lat utrzymuje się na poziomie ok. 20%, to np. w Wielkiej Brytanii wynosi on powyżej 70%, a w Niemczech powyżej 80%. Z kolei wskaźnik kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania w Polsce utrzymuje się w granicach 60%, a w krajach takich jak Niemcy, Wielka Brytania, Holandia - znacznie poniżej 20%. Dodać należy, że w krajach skandynawskich w kategorii kar bezwzględnego pozbawienia wolności dominujący charakter mają kary krótkoterminowe. Zwraca uwagę nie tylko relatywnie niski poziom obecności samoistnych grzywien w stosunku do innych państw europejskich w strukturze orzekanych kar (Polska 21%, a np. Belgia 91%), lecz także bardzo nieduża wysokość orzekanych kar tego rodzaju, nawet przy uwzględnieniu ograniczonej zamożności polskiego społeczeństwa. Jedynie 4% orzekanych grzywien przekracza średni dochód miesięczny, a tylko 1% skazań na grzywnę za przestępstwa przekracza górną granicę grzywny przewidzianej za wykroczenia, czyli 5.000 zł. Projektodawca zauważa także słusznie, że mimo dość czytelnej aksjologii Kodeksu karnego, sądy nie sięgają dostatecznie często po tzw. kary wolnościowe (grzywnę i karę ograniczenia wolności). Tak szerokie przedstawienie motywów powołanej ustawy z 20 lutego 2015 roku stanowić winno wstęp do rozważań dotyczących kary w przedmiotowej sprawie. Oczywiście, ze względu na obecną treść art. 69 § 1 kk nie mogła to być kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby. Jak już wskazano bowiem, pierwsze skazanie przez Sąd Rejonowy w Rypinie opiewało na taką karę. Sąd w powołanej sprawie nie pokusił się np. o orzeczenie kary grzywny, mimo iż oskarżony jest osobą czynną zawodowo. Orzeczenie obecnie kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w wymiarze proponowanym przez prokuratora (1 rok) oznaczałoby in praxi, iż oskarżony zostałby osadzony w jednostce penitencjarnej na okres 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności. Zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie SR w Rypinie byłoby bowiem obligatoryjne (art. 75 § 1 kk). Tym samym wyrok zgodny z żądaniem prokuratora wpisywałby się w trudną do zaakceptowania dotychczasową praktykę sądów w zakresie reakcji na zjawisko drobnej i średniej przestępczości. Taka polityka karania doprowadziła do nadmiernej prizonizacji i stanu, w którym wobec znacznej części społeczności więziennej można było orzec sankcje o charakterze wolnościowym. Sąd nie podziela przy tym stanowiska oskarżyciela publicznego, iż w przedmiotowej sprawie tylko kara pozbawienia wolności jest w stanie spełnić cele zapobiegawcze i wychowawcze, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (art. 53 § 1 kk). Prokurator zdaje się nie dostrzegać także, iż w wypadku przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, ustawodawca wyraźnie daje prymat sankcjom o charakterze wolnościowym. Kara pozbawienia wolności stanowi swoiste ultima ratio, a więc środek ostatecznej potrzeby, który należy orzekać tylko wtedy kiedy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary (art. 58 § 1 kk). Błędne jest założenie, iż po uprzednim orzeczeniu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i niepomyślnym przebiegu okresu próby, konieczne jest orzeczenie kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jako sankcji surowszej. Zważyć w związku z tym trzeba, iż kara pozbawienia wolności orzekana w reżimie probacyjnym jest na ogół odbierana przez skazanych jako mało dolegliwa. Sama kara nie jest bowiem wykonywana. Tak też było w sprawie SR w Rypinie. Dość wskazać, iż poza obligatoryjnym świadczeniem pieniężnym, obok kary pozbawienia wolności orzeczono symboliczną wręcz karę grzywny w łącznej kwocie 600 złotych, co stanowiło mniej niż połowę miesięcznego wynagrodzenia netto oskarżonego. Nie dziwi zatem, iż oskarżony „nie odczuł” tak skonstruowanego orzeczenia jako dolegliwego. Wyrok nie mógł w związku z tym spełnić celów wychowawczych i prewencyjnych, zwłaszcza że nie towarzyszyły mu żadne obowiązki o charakterze probacyjnym. W ocenie sądu w niniejszej sprawie kara musi być dolegliwa na tyle, aby oddać społeczną szkodliwość czynu i stopień winy oskarżonego. Sąd nie bagatelizuje przy tym wagi czynu oskarżonego i zagrożenia, jakie niosło jego zachowanie. Stwierdzono wszak, iż w momencie prowadzenia pojazdu M. B. (1) znajdował się w stanie upojenia alkoholowego. Okoliczności sprawy przemawiają w związku z tym za pozbawieniem go możliwości prowadzenia pojazdów mechanicznych dożywotnio (art. 42 § 3 kk). Eliminuje to zagrożenie bezpieczeństwa innych uczestników ruchu ze strony oskarżonego. Decydując w tym zakresie, sąd miał na uwadze, iż M. B. (1) jest alkoholikiem. W mechanizm jego choroby wpisane są incydenty tzw. zapicia. Z tego też względu dożywotnie pozbawienie oskarżonego możliwości uczestnictwa w ruchu wydaje się zasadne. Brak natomiast racjonalnego uzasadnienia dla kary bezwzględnej pozbawienia wolności. W przekonaniu sądu cele kary spełni sankcja o charakterze ekonomicznym. Z tego też względu po zastosowaniu art. 37a kk w myśl art. 11 § 3 kk na mocy art. 178a § 4 kk w zw. z art. 33 § 1 i 3 kk orzeczono wobec oskarżonego karę grzywny w wymiarze 130 stawek dziennych po 50 złotych stawka. Tak orzeczona kara stanowi realną dolegliwość dla oskarżonego. Stanowi równowartość prawie pięciu jego miesięcznych wynagrodzeń. Będzie zatem ciężarem, który oskarżony odczuje w swoim budżecie. Liczba stawek oddaje przy tym wagę czynu, uniemożliwiając zarazem zamianę grzywny na pracę społecznie użyteczną (art. 45 kkw). Oskarżony jest zatem zmuszony do wykonania kary w pierwotnej postaci. W innym bądź razie zaktualizuje się orzeczenie o zastępczej karze pozbawienia wolności. Wysokość stawki dostosowano z kolei do dochodów sprawcy, jego warunków osobistych, rodzinnych oraz stosunków majątkowych. Sąd miał przy tym na uwadze, iż oskarżony zaciągnął wraz z żoną kredyt hipoteczny w kwocie 206.500 złotych. Wybór rodzaju kary i jej wymiar wiązał się także z rozważaniami na temat konsekwencji orzeczenia bezwzględnej kary pozbawienia wolności. Zważyć w związku z tym trzeba, iż jej orzeczenie wiązałoby się z utratą pracy przez oskarżonego oraz jego długotrwałą izolacją na koszt państwa. Dodać należy, iż obecnie miesięczny koszt utrzymania osadzonego w jednostce penitencjarnej wynosi około 3.000 złotych. Również i ten argument przemawia za nieracjonalnością orzeczenia kary, o którą wnosił prokurator. Izolacja nie może być w tym wypadku – ze względu na charakter czynu - celem samym w sobie. W realiach niniejszej sprawy jeszcze raz należy podkreślić problem alkoholowy oskarżonego. Nie może bowiem budzić wątpliwości, iż to właśnie choroba alkoholowa stanowi główny powód konfliktu oskarżonego z prawem. Skoro tak to nie można pominąć milczeniem starań oskarżonego w walce z chorobą. Już po popełnieniu zarzucanego mu czynu oskarżony podjął leczenie odwykowe, przeszedł zabieg implantacji D., zachowuje abstynencję. Okoliczności te uwzględniono przy wyborze rodzaju kary. Osadzenie oskarżonego w zakładzie karnym mogłoby starania te zniweczyć.

Reasumując, w realiach niniejszej sprawy sąd nie znajduje racjonalnego uzasadnienia do orzeczenia wobec oskarżonego bezwzględnej kary pozbawienia wolności. Karą adekwatną do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu jest kara grzywny w wymiarze stanowiącym realną dolegliwość dla oskarżonego.

Niejako dopełnieniem orzeczonej kary jest również orzeczone świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 złotych. Na skutek oczywistej omyłki wskazano przy tym jako podstawę jego orzeczenia art. 49 § 2 kk, podczas gdy winien nią być art. 43a § 2 kk. Orzeczenie świadczenia pieniężnego zwraca uwagę oskarżonego na problemy osób pokrzywdzonych przestępstwem. Zmusza do refleksji nad możliwymi konsekwencjami zachowania ustalonego w niniejszej sprawie. Stanowi dolegliwość ekonomiczną, która skutecznie zapobiega ponownemu popełnieniu przestępstwa.

O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 627 kpk, zasądzając od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 650 złotych tytułem opłaty i obciążając go wydatkami w sprawie w kwocie 448,72 złotych. Orzeczenie w tej mierze uwzględnia wynik procesu, w którym ustalono sprawstwo oskarżonego. Poniesienie kosztów przez oskarżonego nie będzie wiązało się z istotnym uszczerbkiem w utrzymaniu oskarżonego i jego najbliższych. Oskarżony pracuje, osiąga stały dochód, podobnie jego żona. Dochód ten pozwala na obciążenie oskarżonego całością kosztów w sprawie.