Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 lutego 2014 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy M. S.

przeciwko W. K. (1), A. K. i W. K. (2)

o zapłatę

ze skargi pozwanego W. K. (1) o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym przez Sąd Rejonowy w Szczecinie w dniu 25 czerwca 2008 r., sygn. akt I Nc 510/08

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego W. K. (1) od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 7 grudnia 2012r., sygn. akt I C 388/12

1.  uchyla zaskarżony wyrok i odrzuca skargę o wznowienie postępowania;

2.  odstępuje od obciążania pozwanego kosztami postępowania należnymi powódce przed sądami I i II instancji.

Sygn. akt II Ca 535/13

UZASADNIENIE

W dniu 14 marca 2012 r. W. K. (1) reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wywiódł skargę o wznowienie postępowania zakończonego w stosunku do niego prawomocnym nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy w Szczecinie dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie o sygn. akt. I Nc 510/08. Wywodząc skargę wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wywiedzionej skargi W. K. (1) wskazał, że w dniu 21 maja 2008 r. Gmina M. S. skierowała przeciwko W. K. (1), A. K. oraz W. K. (2) pozew, domagając się, aby pozwani solidarnie zapłacili na jej rzecz kwotę 37.396,12 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 marca 2008 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 11.107,60 zł tytułem odsetek skapitalizowanych na dzień 19 marca 2008 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz koszty postępowania, w tym koszty zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 3 grudnia 2003 r. pozwani zostali zobowiązani do opróżnienia i wydania lokalu, czego jednak nie uczynili. Za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego nie uiszczali odszkodowania. W dniu 26 marca 2008 r. powód ostatecznie wezwał pozwanych do zapłaty. Pozwani nie uiścili zaległości.

W dniu 25 czerwca 2008 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie (w sprawie o sygn. akt I Nc 510/08) wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym żądanie uwzględnił w całości. Nakaz zapłaty uprawomocnił się w stosunku do W. K. (1) z dniem 2 sierpnia 2008 r. Przesyłka zawierająca odpis pozwu oraz wydanego w sprawie nakazu zapłaty została doręczona w sposób zastępczy po uprzedniej podwójnej, prawidłowej awizacji.

W uzasadnieniu wywiedzionej skargi skarżący zarzucił nieważność postępowania z uwagi na to, że wskutek naruszenia przepisów prawa został on pozbawiony możności działania. Skarżący podał, że nie wiedział o wydaniu zaskarżonego nakazu zapłaty, ani o wszczęciu i prowadzeniu postępowania sądowego. Ponadto nie wiedział o istnieniu jakiegokolwiek zadłużenia. Podał, że wszelką korespondencję kierowaną na jego adres zamieszkania odbierała żona A. K., gdyż nie pracowała i przebywała w mieszkaniu. A. K. regulowała też wszelkie opłaty za lokal i dysponowała finansami rodziny. Korespondencja kierowana do W. K. (1) nie była jemu przekazywana. Pisma sądowe były zwracane do Sądu z adnotacją „zwrot, nie podjęto w terminie” a jedno z pism (k. 73) akt sprawy I Nc 510/08 z odręczną adnotacją „Adresat wyjechał za granice – na oświadczenie żony A.”.

W ocenie skarżącego powódka nie wykazała, aby kiedykolwiek doręczyła W. K. (1) wezwanie do zapłaty, wypowiedzenie umowy najmu albo inną korespondencję dotyczącą lokalu. Skarżący nie miał wiedzy o wypowiedzeniu najmu, istnieniu zadłużenia ani o wydaniu nakazu zapłaty. Przytoczone okoliczności wskazują, że postępowanie w sprawie dotknięte jest nieważnością polegającą na pozbawieniu skarżącego możności obrony swych praw. Ponadto, skarżący podniósł zarzut przedawnienia należności dochodzonych przez powódkę oraz zarzut, że powódka nie wykazała sposobu, prawidłowości i rzetelności wyliczenia kwoty zaległości wskazując na rozbieżności na kontach prowadzonych przez powódkę dla spornego lokalu. Dodatkowo skarżący wskazał, że powódka dokonała nieprawidłowego zarachowania wpłat dokonywanych w ostatnim okresie, ponieważ wpłacający wskazywali, za jaki okres, na poczet, którego długu dokonują wpłaty, a powódka wbrew temu wskazaniu księgowała wpłaty na poczet najstarszych zaległości.

Uzasadniając zachowanie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania skarżący podał, że o podstawie wznowienia dowiedział się w dniu 24 grudnia 2011 r.

W odpowiedzi na powyższą skargę pełnomocnik powódki wniósł o oddalenie skargi pozwanego W. K. (1) w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W dalszych pismach procesowych strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska i argumentację zawarta w skardze o wznowienie postępowania i odpowiedzi na skargę.

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I C 388/12: oddalił skargę pozwanego W. K. (1) o wznowienie postępowania (pkt I); zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił i zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Rejonowego skarga o wznowienie postępowania wywiedziona przez pozwanego W. K. (1) nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd zważył, że zgodnie z art. 401 pkt 2 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności, jeżeli strona wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania.

W ty miejscu Sąd Rejonowy powołując się na treść wyroku Sadu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 roku (sygn. akt III CK 226/02) wskazał, że przy analizie, czy doszło do pozbawienia strony możności działania, należy najpierw rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, a w drugiej kolejności, czy uchybienie to wpłynęło na możność strony do działania w postępowaniu, w końcu, czy pomimo realizacji tych przesłanek strona mogła bronić swych praw, mimo uchybień procesowych. Nadto wskazał, że w judykaturze prezentowany jest pogląd, iż przepisy o doręczeniach mają charakter obligatoryjny i wyłączają swobodę w tym zakresie. Nie można uznać doręczenia za skutecznie dokonane, jeżeli nie nastąpiło według reguł przewidzianych w art. 131 i następne k.p.c. (postanowienie SN z dnia 14 kwietnia 2011 r., sygn. akt II UZ 10/11).

Sad I instancji uznał, że w realiach rozpoznawanego przypadku odpis nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy Szczecinie w sprawie I Nc 510/08 w dniu 25 czerwca 2008r. został doręczony pozwanemu W. K. (1) w sposób skuteczny, w drodze doręczenia zastępczego (art. 139 § 1 k.p.c.). W szczególności Sąd podniósł, iż przesyłka sądowa została wysłana na adres zamieszkania pozwanego, a następnie była podwójnie, a co za tym idzie prawidłowo awizowana. Powyższe okoliczności wynikają w sposób jednoznaczny z pocztowego dowodu doręczenia (k. 38 akt INc 510/08), mającego walor dokumentu urzędowego. Wprawdzie z adnotacji na tym dokumencie wynika, iż pozwany miał rzekomo przebywać za granicą, co wyłączałoby skuteczność tegoż doręczenia, to jednak z twierdzeń samego W. K. (1) wynika, iż adnotacja ta w swej treści jej nieprawdziwa, albowiem pozwany za granicę nie wyjeżdżał.

Dokonując oceny prawnej powyższego stanu rzeczy, Sąd Rejonowy zachował w polu widzenia pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 lutego 1999 r. (sygn. akt II CKN 1081/98), w świetle którego nie można uznać, że ewentualne zatrzymanie przesyłki przez dorosłego domownika jest uchybieniem Sądu które można zakwalifikować jako naruszenie prawa, a okoliczność ta może być rozważana jedynie w razie złożenia wniosku o przywrócenie uchybionego terminu, o którym mowa w art. 169 § 4 k.p.c. Na zasadzie analogii potraktować można ewentualny przypadek zatrzymania przez osobą trzecią awiza pocztowego.

Skoro zatem dokonane doręczenie było zgodne z przepisami prawa to uznać należało je za ważne i skuteczne. Nie sposób dopatrywać się w tym zakresie naruszenia przez Sąd prawa, skutkującego pozbawieniem pozwanego możliwości obrony jego praw.

Mając na uwadze powyższe, z uwagi na nie wykazanie przez skarżącego zaistnienia ustawowej podstawy wznowienia postępowania, wywiedziona skarga podlegała oddaleniu, co czyniło ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy zbyteczny.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. nr 163, poz. 1349, ze zm.).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany W. K. (1), który zaskarżając wyrok w całości wniósł o jego zmianę poprzez uwzględnienie skargi, nadto zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje. Ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, z jednoczesnym wskazaniem o orzeczeniu przez ten Sąd o kosztach postępowania i zasądzenia ich na rzecz pozwanego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, tj.:

- art. 401 pkt 2 k.p.c. przez bezzasadne przyjęcie, że nie doszło do naruszenia przez Sąd przepisów prawa, skutkującego pozbawieniem pozwanego możliwości działania;

- art. 138 k.p.c. przez jego niezastosowanie pomimo tego że, z adnotacji poczty z dnia 3 lipca 2008 r. wynikało, iż istniała możliwość doręczenia w trybie tego przepisu;

- art. 139 k.p.c. przez bezzasadne przyjęcie, że nastąpiło prawidłowe doręczenie w trybie tego przepisu mimo tego, że z adnotacji poczty z dnia 3 lipca 2008r. 2008 r. wynikało, iż istniała możliwość doręczenia w trybie tego przepisu, a nadto, że adresat wyjechał z kraju, co obligowało Sąd do podjęcia dalszych czynności;

- art. 143 i 144 k.p.c. przez ich niezastosowanie, choć z adnotacji na potwierdzeniu odbioru o treści: „adresat wyjechał z kraju” wynikał obowiązek Sądu podjęcia dalszych czynności;

- art. 233 § 1 k.p.c. przez nierozważenie w sposób wszechstronny materiału dowodowego zebranego w sprawie oraz swobodną ocenę dowodów doręczenia pism sądowych.

Pozwany podniósł, że doręczenie odpisu nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Szczecinie w sprawie I Nc 510/08 z dnia 25 czerwca 2008 r. było nieprawidłowe, a wadliwość ta skutkowała pozbawieniem pozwanego możliwości obrony jego praw.

Apelujący podkreślił, że doręczenie w trybie art. 139 § 1 k.p.c. może mieć zastosowanie dopiero wtedy, gdy okaże się, że nie było możliwe doręczenie do rąk adresata, jak również doręczenie na podstawie art. 138 § 1 lub 2 k.p.c. Analiza dokumentu urzędowego, jakim jest koperta zawierająca nakaz zapłaty, pouczenie i pozew oraz przyklejony do tej koperty druk pocztowy „potwierdzenie odbioru”, znajdująca się na k. 38 akt sprawy I Nc 510/08 dowodzą, że w sprawie tej istniała możliwość doręczenia na podstawie art. 138 k.p.c., albo - w przypadku odmowy oddania pisma adresatowi przez domownika - konieczność podjęcia innych czynności przez Sąd.

Podnosił on również, że ww. dokument w postaci „potwierdzenia odbioru” na jego zwrotnej stronie nie odpowiada wymogom wynikającym z treści art. 138 k.p.c. oraz z rozporządzenia o doręczeniach. Bowiem zawiera on informację doręczyciela, że przesyłki nie doręczono, gdyż adresat przebywa za granicą, co miało wynikać z oświadczenia matki A.. Taka adnotacja doręczyciela opatrzona jest datą 03.07.O8 r. i nieczytelnym podpisem doręczyciela przypominającym literę D. W ocenie apelującego z informacji tej należy wnosić, że: po pierwsze - doręczyciel mógł dokonać doręczenia w trybie art. 138 k.p.c., zaś w przypadku odmowy oddania adresatowi pisma przez domownika powinna się znaleźć na ten temat stosowna adnotacja na przedmiotowym dokumencie, czego jednak nie ma, po drugie - skoro doręczyciel ustalił w rozmowie z dorosłym domownikiem, że adresat pisma wyjechał za granicę, to jeśli miejsce jego pobytu nie jest znane korespondencja zawierająca nakaz zapłaty, pouczenie i pozew, będąca pierwszą korespondencją w sprawie powinna zostać doręczona przez Sąd do rąk kuratora (zgodnie z art. 143 i 144 k.p.c.). Bezsporną bowiem wydaje się być okoliczność, że pierwsze pismo w sprawie, jakim jest nakaz zapłaty opiewający na bardzo znaczną kwotę, stanowi pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia przez stronę obrony jej praw.

Z uwagi na powyższe w niniejszej sprawie został przez Sąd I instancji naruszony przepis art. 138 k.p.c. przez jego niezastosowanie pomimo tego, że przy podjęciu pierwszej próby doręczenia nakazu zapłaty, tj. w dniu 3 lipca 2008r. doręczyciel zastał dorosłego domownika i mógł dokonać doręczenia w trybie tego przepisu. Żadna adnotacja nie wskazuje na to, że taka możliwość nie istniała.

Skarżący zauważył, że okoliczność, iż pozwany nie wyjeżdżał za granicę została ustalona dopiero w toku postępowania ze skargi o wznowienie postępowania, czyli w 2012 r., natomiast zwrotne potwierdzenia odbioru, informujące Sąd o wyjeździe pozwanego poza granice kraju wpłynęły do akt sprawy już w 2008 r. Pomimo powzięcia takiej informacji w 2008r. Sąd w zarządzeniu znajdującym się na k. 40 akt sprawy o sygn. akt: I Nc 510/08 ustalił, iż doręczenie odpisu nakazu zapłaty dla W. K. (1) jest skuteczne z dniem 18 lipca 2008 r. Zarządzenie to zostało, więc wydane z naruszeniem wszystkich wskazanych wyżej przepisów, a więc art. 138, 139, 143 i 144 k.p.c.

Podniesione okoliczności prowadzą do wniosku, że w postępowaniu w sprawie I Nc 510/08 pozwany został pozbawiony możności obrony swoich praw, co skutkowało nieważnością tego postępowania zgodnie z art. 379 pkt. 5 k.p.c. Pozbawienie zaś strony możności obrony swych praw w procesie stwarza sytuację, w której Sąd nie powinien w ogóle przystępować do ostatecznego merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy.

W ocenie pozwanego taka okoliczność, tj. wskazanie, że pisma sądowe były zwracane do Sądu z adnotacją „zwrot, nie podjęto w terminie” i jednoczesną adnotacją, że adresat wyjechał z kraju było równoznaczne ze wskazaniem, że w sprawie I Ne 510/08 doszło do nieważności postępowania na skutek naruszenia prawa, czego skutkiem było pozbawienie pozwanego możności działania, a w konsekwencji możności obrony jego praw. Zdaniem pozwanego, Sąd I instancji rozpoznając skargę o wznowienie postępowania był zobligowany do dokonania rzetelnej oceny prawidłowości postępowania tegoż Sądu przy doręczaniu pozwanemu nakazu zapłaty. Tymczasem ocena dokonana przez Sąd rozpoznający skargę o wznowienie była pobieżna i ogólnikowa. Ograniczała się ona tylko do stwierdzenia, że nakaz zapłaty w sprawie I Nc 510/08 został doręczony pozwanemu w sposób skuteczny.

Kwestia przebywania w czasie doręczania przesyłki za granicą, zdaniem Sądu orzekającego w przedmiocie skargi, z uwagi na fakt, że była nieprawdziwa, nie rzutowała na prawidłowość doręczenia. Z taki stanowiskiem nie zgodził się apelujący, albowiem skoro przepisy o doręczeniach mają charakter obligatoryjny, to również adnotacja doręczyciela na dowodzie doręczenia informująca, że adresat przebywa poza granicami kraju, bezspornie prowadzi do wniosku, o brak możliwości skutecznego doręczenia.

W świetle powyższego, w ocenie pozwanego, Sąd I instancji bezzasadnie przyjął, że nie doszło do pozbawienia skarżącego możliwości obrony jego praw, albowiem nie doszło do naruszenia przepisów prawa, co skutkowało oddaleniem skargi o wznowienie postępowania. Tymczasem skarżący był pozbawiony możliwości obrony właśnie w konsekwencji naruszenia przez Sąd przepisów o doręczeniach.

Dodatkowo w piśmie procesowym z dnia 2 maja 2013 r. skarżący podniósł zarzut naruszenie przepisów art. 499 pkt 4 k.p.c. oraz art. 505 ¹ § 1 k.p.c. wskazując, że doręczenie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym musi nastąpić w kraju i że nakaz zapłaty nie może być wydany, jeśli doręczenie takiego nakazu nie może nastąpić w kraju. Jeśli zaś okoliczności te ujawnią się po wydaniu nakazu Sąd z urzędu winien wydać postanowienie o uchyleniu nakazu zapłaty i sprawa winna podlegać rozpoznaniu w postępowaniu zwykłym.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania.

Podniósł, że zaskarżony wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy, a zarzuty pozwanego całkowicie nieuzasadnione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się uzasadniona jedynie o tyle, iż skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku.

W rozpoznawanej sprawie pozwany wywodząc skargę o wznowienie postępowania podnosił, iż na skutek nieskutecznego doręczenia mu odpisu nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Szczecinie dnia 25 czerwca 2008 r., w sprawie o sygn. akt I Nc 510/08, pozbawiony on został możności obrony swych praw. Sąd I instancji rozpoznając przedmiotową skargę doszedł do przekonania, iż nakaz zapłaty wydany przeciwko pozwanemu w sprawie I Nc 510/08 został jemu doręczony prawidłowo w trybie art. 139 § 1 k.p.c. Wobec czego, Sąd uznał, że podnoszone zarzuty są niezasadne i oddalił skargę.

W wyniku analizy akt sprawy, Sąd Okręgowy dokonując instancyjnej kontroli zaskarżonego orzeczenia uznał, iż nie odpowiada ono prawu. Bowiem Sąd II instancji mając na względzie okoliczności sprawy stanął na stanowisku, iż w toczącym się postępowaniu zachodziły podstawy do odrzucenia wywiedzionej skargi o wznowienie postępowania. Co za tym idzie, nieuprawnionym było czynienie przez Sąd I instancji merytorycznych rozstrzygnięć w tym zakresie, skutkiem czego bezpodstawnym było oddalenie skargi.

W kontekście rozpoznawanej sprawy Sąd II instancji wskazuje, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego niekwestionowanie przyjmuje się, że przepisy o doręczeniach mają charakter obligatoryjny i wyłączają swobodę w tym zakresie. Nie można więc uznać doręczenia za skutecznie dokonane, jeżeli nie nastąpiło według reguł przewidzianych w art. 131 i następnych Kodeksu postępowania cywilnego (postanowienie SN z dnia 2 sierpnia 2007 r., V CSK 155/07, LEX nr 485892). Tym samym konieczne jest ustalenie czy doręczenie pozwanemu nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie I Nc 510/08 zostało dokonane zgodnie z przepisami prawa.

Wobec powyższego wskazać należy, iż przepisy kodeksu postępowania cywilnego jednoznacznie określają, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby można było mówić w konkretnym przypadku o skutecznym doręczeniu stronie pisma. W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, iż na gruncie art. 133 § 1 k.p.c., „ Jeżeli stroną jest osoba fizyczna, doręczenia dokonuje się jej osobiście, a gdy nie ma ona zdolności procesowej - jej przedstawicielowi ustawowemu”. Cytowany przepis ustanawia podstawową zasadę doręczania pism stronie będącej osobą fizyczną, statuując, iż winno ono nastąpić bezpośrednio do rąk adresata. Co istotne, stosownie do dyspozycji art. 135 § 1 k.p.c. „ doręczenia dokonuje się co do zasady w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie się adresata zastanie”. Powyższe wymagania, co do sposobu dokonywania doręczeń, spowodowane są koniecznością uzyskania przez Sąd orzekający w sprawie względnej pewności, co do tego, iż pozwany miał możliwość zapoznania się z treścią wysłanej do niego korespondencji. A co za tym idzie, że świadom jest, iż koniecznym może okazać się podjęcie przez niego obrony swych praw.

Jednakże, niejednokrotnie ma miejsce sytuacja, w której adresat nie będzie przebywał w domu podczas próby dokonania doręczenia pisma. Wówczas aktualizuję się przewidziana przez ustawodawcę w art. 138 § 1 k.p.c. możliwość dokonania doręczenia do rąk innej osoby niż adresat. Bowiem stosownie do przytoczonego wyżej przepisu, „ Jeżeli doręczający nie zastanie adresata w mieszkaniu, może doręczyć pismo sądowe dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli osoby te nie są przeciwnikami adresata w sprawie i podjęły się oddania mu pisma”. Tym samym, w przypadku, gdy doręczający nie zastanie adresata w miejscu jego zamieszkania, ale będzie w lokalu obecny dorosły domownik strony, to winien on dokonać doręczenia pisma właśnie jemu. Przy czym, powyższe będzie mogło mieć miejsce jedynie wówczas, gdy nie jest on przeciwnikiem adresata w sprawie i podejmie się oddania pisma adresatowi.

Zważyć dalej należało, iż w przypadku nieobecności adresata w miejscu zamieszkania w chwili dokonywania doręczeń, jak również nieobecności dorosłego domownika, celem umożliwienia dokonania doręczenia pisma ustawodawca w art. 139 § 1 k.p.c. uregulował instytucję tzw. doręczenia zastępczego. Stosownie do treści w/w przepisu, w brzmieniu obowiązującym w chwili dokonywania pozwanemu doręczenia nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2008 r. „ W razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających, pismo przesłane pocztą należy złożyć w placówce pocztowej operatora publicznego, a doręczane w inny sposób - w urzędzie właściwej gminy, umieszczając zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej”.

Podkreślenia wymaga, iż instytucja doręczenia zastępczego, zwłaszcza doręczenia w trybie art. 139 § 1 k.p.c., ma charakter wyjątkowy i może mieć miejsce wyłącznie w przypadku niemożności dokonania doręczenia w sposób podstawowy. Za takim stanowiskiem przemawia nie tylko literalna treść komentowanego przepisu art. 139 § 1 k.p.c., ale również stanowisko judykatury i piśmiennictwa. Sąd Najwyższy w swoim postanowieniu z dnia 3 lipca 2008 r. (IV CZ 51/08, lex nr 447673) jednoznacznie stwierdził, że: „ O skuteczności doręczenia per aviso można mówić jedynie wówczas, gdy postępowanie listonosza uregulowane w tych przepisach było uzasadnione zaistniałymi okolicznościami. Chodzi o powstanie sytuacji, gdy nie było możliwe doręczenie właściwe (art. 133, art. 135 i art. 137 k.p.c.) lub zastępcze (art. 138 k.p.c.). Dolegliwe skutki procesowe, jakie wiążą się dla adresatów z tego sposobu doręczenia wymagają rygorystycznego przestrzegania wymogów przewidzianych w art. 139 k.p.c. oraz w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie szczególnego trybu doręczania pism sądowych przez pocztę w postępowaniu cywilnym (Dz. U. Nr 62, poz. 697 ze zm.). Naruszenie tych wymogów przez doręczyciela czyni doręczenie nieskutecznym”.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko prezentowane przez apelującego, co tego, że doręczenie pozwanemu nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie I Nc 510/08 było nieskuteczne. Bowiem w okolicznościach sprawy nie zachodziły przesłanki do dokonania doręczenia zastępczego w trybie art. 139 § 1 k.p.c. Do powyższego wniosku Sąd II instancji doszedł w wyniku analizy załączonej do akt sprawy koperty (k. 38), stanowiącej przesyłkę skierowaną do pozwanego z nakazem zapłaty i pozwem z dnia 4 kwietnia 2008 r. Jak wynika adnotacji umieszczonej na kopercie, w dniu 3 lipca 2008 r. doręczający podczas próby doręczenia przesyłki uzyskał od „matki”(żony) pozwanego A. K. informację, iż adresat przebywa za granicą. Po powzięciu tej informacji listonosz pozostawił w oddawczej skrzynce pocztowej zawiadomienie o doręczanej przesyłce (awizo).

Powyższe zachowanie doręczyciela było w ocenie Sądu II instancji o tyle nieuprawnione, że wobec obecności w mieszkaniu dorosłego domownika, doręczenie winno nastąpić do rąk takiej osoby w trybie art. 138 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy podkreśla ponownie, iż doręczenie zastępcze w trybie art. 139 § 1 k.p.c. mogłoby być skuteczne wyłącznie wówczas, gdyby nie było w okolicznościach sprawy możliwe dokonanie doręczenia do rąk czy to adresata, czy też dorosłego domownika. Zaś w niniejszej sprawie listonosz niewątpliwie miał możliwość dokonania doręczenia pisma do rąk dorosłego domownika adresata – w tym wypadku A. K.. Bowiem jak wynika z załączonej do akt sprawy koperty, zastał on tą osobę w mieszkaniu w dniu doręczania przesyłki. Co znamienne, z adnotacji listonosza zawartej na kopercie nie wynika, aby pozwany nie mieszkał pod tym adresem, lub też, że A. K. nie jest dorosłym domownikiem pozwanego. Tym samym należało uznać, iż A. K. była dorosłym domownikiem w rozumieniu art. 138 § 1 k.p.c. i listonosz winien był celem skutecznego doręczenia nakazu zapłaty dokonać go do jej rąk. A w przypadku ewentualnej odmowy odebrania - winien był uczynić stosowną adnotację o odmowie odebrania przesyłki. Z załączonej koperty nie wynika w żaden sposób, aby A. K. odmówiła odebrania przesyłki. Z adnotacji doręczyciela wynika li tylko i wyłącznie, iż powziął on informację o przebywaniu przez adresata za granicą. Co jednakże w ocenie Sądu nie jest tożsame z faktem nie zamieszkiwania przez daną osobę w danym miejscu.

Reasumując, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu I instancji, iż doręczenie pozwanemu nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2008 r. w sprawie I Nc 510/08 było skuteczne. Bowiem nastąpiło ono z naruszeniem przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących reguł dokonywania stronom doręczeń pism w sprawie. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, doręczyciel winien był bądź dokonać doręczenia do rąk dorosłego domownika adresata (w trybie art. 138 k.p.c.), bądź w przypadku odmowy odebrania przesyłki przez tą osobę, winien był poczynić stosowną wzmiankę o tym na dowodzie doręczenia. Czego doręczyciel nie uczynił.

Jednakże mimo powyższego, Sąd II instancji nie podzielił stanowiska apelującego co do tego, iż stanowi to w okolicznościach niniejszej sprawy podstawę do wznowienia postępowania w sprawie I Nc 510/08 - z przyczyn wskazanych przez Sąd poniżej. Mając bowiem powyższe ustalenia na względzie, Sąd Odwoławczy zważył dalej, iż skarga wywiedziona przez pozwanego nie mogła zostać merytorycznie rozpoznana wobec jej niedopuszczalności. Wskazać należy, że instytucja wznowienia postępowania opiera się na przysługującej poza tokiem instancji skardze o reasumpcję wadliwego procesu przez zastąpienie zapadłego orzeczenia, orzeczeniem nowym. Nadzwyczajny charakter tego środka prawnego, skierowanego przeciwko prawomocnemu orzeczeniu powoduje, że przywrócenie stanu sprzed zamknięcia postępowania sądowego ulegającego wznowieniu może nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie.

Podstawowym warunkiem dopuszczalności przedmiotowej skargi jest spełnianie przez nią wymogu określonego w art. 399 § 1 k.p.c., tj. zakończenia postępowania prawomocnym orzeczeniem. Dokonując oceny występowania tej przesłanki na gruncie niniejszej sprawy wskazać należy, iż sprawa prowadzona przez Sąd Rejonowy w Szczecinie pod sygn. akt I Nc 510/08 zakończyła się wydaniem w dniu 25 czerwca 2008 r. nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Podkreślić w tym kontekście należy, iż zgodnie z brzmieniem art. 363 § 1 k.p.c. orzeczenie sądu staje prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek skarżenia.

W realiach rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że w myśl art. 502 § 1 k.p.c., w przypadku wydania nakazu zapłaty stronie pozwanej służy środek zaskarżenia w postaci sprzeciwu. Stosownie do treści tego przepisu „ W nakazie zapłaty nakazuje się pozwanemu, żeby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia tego nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo w tym terminie wniósł sprzeciw do sądu”. Nadto stosownie do dyspozycji § 2 powyższego przepisu, „ Pozwanemu doręcza się nakaz zapłaty wraz z pozwem i pouczeniem o sposobie wniesienia sprzeciwu oraz o skutkach niezaskarżenia nakazu”. Powyższe implikuje wniosek, iż nakaz zapłaty może zyskać walor prawomocności dopiero po doręczeniu stronie pozwanej jego odpisu i upływie dwutygodniowego terminu od chwili jego doręczenia.

Wobec ustalenia przez Sąd Okręgowy, iż nie doszło do skutecznego doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty z dnia 25 czerwca 2008 r. nie sposób jest przyjąć, iż mamy w tejże sprawie do czynienia z prawomocnym orzeczeniem sądu. Wynika to z fakt, iż wobec nieprawidłowego doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty zapadłego w sprawie I Nc 510/08, nie rozpoczął w ogóle swojego biegu ustawowy termin do zaskarżenia owego rozstrzygnięcia. Skoro zatem pozwanemu przysługuje określony przepisami prawa środek zaskarżenia, to tym samym wydane orzeczenie nie jest prawomocne. To zaś implikuje wniosek, iż pozwanemu nie służy od niego skarga o wznowienie postępowania, bowiem ta przysługuje wyłącznie od prawomocnych orzeczeń sądu.

W ocenie Sądu Odwoławczego pozwany w przedmiotowej sprawie nie był uprawniony do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, bowiem zaskarżone przez niego postępowanie nie zostało jak dotąd zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu. Wobec czego, postępowanie nie może podlegać wznowieniu, a skarga w tym przedmiocie musiała zostać uznana za niedopuszczalną z uwagi na niespełnienie ustawowej przesłanki wynikającej z art. 399 § 1 k.p.c. W związku z tym, stosownie do dyspozycji art. 410 § 1 k.p.c. wywiedziona skarga winna zostać odrzucona z uwagi na jej niedopuszczalność. Mając zaś powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż zaskarżonym orzeczeniem Sąd Rejonowy naruszył art. 399 § 1 k.p.c. oraz art. 410 § 1 k.p.c. Bowiem wobec niespełnienia przez wywiedzioną skargę przesłanki wskazanej w art. 399 § 1 k.p.c., Sąd orzekający w przedmiocie tej skargi nie był uprawniony do merytorycznego zbadania jej zasadności. Z przywołanych przepisów jednoznacznie wynika, iż w niniejszej sprawie skarga o wznowienie postępowania podlegała odrzuceniu, nie było natomiast podstaw do jej oddalenia wyrokiem.

Powyższe skutkowało koniecznością uchylenia przez Sąd Odwoławczy zaskarżonego wyroku Sądu I instancji oraz w wobec niedopuszczalności wywiedzionej skargi zasadnym było w ocenie Sądu II instancji jej odrzucenie.

W tym stanie rzeczy bezprzedmiotowym było odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji, jako że nie miały one wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął w oparciu o dyspozycję art. 102 k.p.c. Zgodnie z przytoczonym przepisem, „ W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami”. Mając na względzie okoliczności sprawy, Sąd II instancji uznał, iż w niniejszym postępowaniu zaszedł wskazany w tym przepisie taki „szczególnie uzasadniony przypadek”. Sąd zważył, iż nie ulega wątpliwości, że apelujący podjął w przedmiotowym postępowaniu działania mające na celu ochronę własnych interesów. Działania te nie odniosły wprawdzie zamierzonego skutku (tj. nie skutkowały merytorycznym rozpoznania skargi na korzyść pozwanego), jednakże doprowadziły do uchylenia zaskarżonego wyroku oddalające skargę i dalszą możliwość obrony swych praw przez pozwanego. W takiej sytuacji, zdaniem Sądu II Instancji niezasadnym byłoby obciążanie pozwanego kosztami poniesionym przez powódkę w tymże postępowaniu. Wobec powyższego oraz stwierdzenia, że zachodzą w niniejszej sprawie przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c., Sąd Okręgowy uznał za konieczne odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami postępowania należnymi powódce przed sądami I i II instancji. O czym orzeczono w pkt 2 sentencji.