Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

G. G. (1) i W. G. wnieśli przeciwko R. L. pozew o nakazanie zlikwidowania muru i wszelkich innych przeszkód uniemożliwiających wnioskodawcom korzystania ze służebności zgodnie z aktem notarialnym z dnia 31 lipca 2012 r., ustanowionej na działkach gruntu numer (...), będących wyłączna własnością pozwanego, dla których Sąd rejonowy w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą nr (...)., zakazanie pozwanemu dalszych naruszeń i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany przyznał, iż postawił murek na granicy działki (...) o wysokości około 30 cm, jednak wskazał, iż murek ten nie ogranicza w żaden sposób korzystania przez powodów z ustanowionej służebności przejazdu i przechodu, albowiem posiada przerwę w murze, która umożliwia powodom realizowanie prawa przejazdu i P. przez nieruchomość pozwanego w pasie gruntu wskazanym na mapie dołączonej do aktu notarialnego, w którym ustanowiono służebność. Pozwany zarzucił, iż na dzień podpisywania powyższego aktu notarialnego nieruchomość wspólna nie była wykorzystywana, tak jak obecnie tj. w postaci garaży.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 9 października 2008 r. w sprawie I Ns 631/07 Sąd Rejonowy w Goleniowie ustalił zakres wykonywania służebności gruntowej przechodu i przejazdu przez działkę (...) położoną w O. i stanowiącą własność R. L. poprzez udostępnianie pasa ziemi o szerokości 3 m po północnej stronie działki, wykorzystując istniejąca obecnie drogę z polbruku zgodnie z wariantem nr III projektu ustalenia sposobu wykonywania służebności sporządzonym przez biegłego w tym postępowaniu.

Dowód: postanowienie – k. 219 akt sprawy I Ns 631/07.

W. i G. G. (1) oraz R. L. postanowili zmienić ustalony przez Sąd zakres wykonywania służebności gruntowej, albowiem droga służebności przebiegała pod oknami domu R. L., w tym celu strony udały się do notariusza. W dniu 31 lipca 2012 r. w kancelarii notarialnego notariusza K. B. w G. W. i G. G. (1) oraz R. L. zawarli umowę w formie aktu notarialnego dotyczącą ustalenia sposobu korzystania z nieruchomości wspólnej – stanowiącej działkę (...) położonej w obrębie O. (Kw (...)), stanowiącą współwłasność w udziale 2/3 R. L. i w udziale 1/3 małżonków G. i W. G.. W § 3 aktu notarialnego strony ustaliły sposób korzystania z nieruchomości wspólnej ( działki (...)) w ten sposób, że część działki od granicy działki (...) do ściany działowej miedzy pomieszczeniami małżonków G. a pomieszczeniami R. L. oznaczona na mapce stanowiącej załącznik do umowy kolorem zielonym przypadnie do wyłącznego korzystania przez małżonków G., a pozostała część działki przypadnie do wyłącznego korzystania przez R. L.. Jednocześnie w § 3 aktu notarialnego R. L. ustanowił na działkach (...), stanowiących jego wyłączną własność (dla których Sąd Rejonowy w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...)) służebność drogową, polegająca na prawie bezpłatnego przejazdu i P. na rzecz każdoczesnego właściciela udziału wynoszącego 1/3 części w działce nr (...), a służebność ta ograniczona zostaje do pasa gruntu oznaczonego na mapce, stanowiącej załącznik do niniejszej umowy kolorem żółtym. Szkic dołączony do umowy został sporządzony przez same strony podczas sporządzania aktu notarialnego, po amatorsku, nie zawiera żadnych miar. Przy odczytywaniu szkicu można co najwyżej posługiwać się skalą mapy. Pas służebności ustalony na mapce gwarantował wykonywanie służebności określonej w akcie notarialnym tylko do środkowej bramy garażowej użytkowanej przez małżonków G.. Dojazd do trzeciego, najstarszego z garaży małżonków G. nie był zagwarantowany na mapce. Szerokość wjazdu biorąc pod uwagę skalę mapy wynosiła około 3 metrów.

Dowód: akt notarialny – k. 13-15, mapa – k. 16, opinia biegłego wraz z załącznikami – k. 121- 128, zeznania powódki G. G. (1) – k. 100-101, zeznania powoda W. G. –k. 101-102, częściowo zeznania pozwanego R. L. – k. 102-103.

Od samego początku użytkowane przez małżonków G. pomieszczenia na nieruchomości wspólnej – działce (...) były użytkowane jak garaże. Parkowali tam samochody, wjeżdżali i wyjeżdżali stamtąd samochodami, przechowywali tam różne rzeczy. Również przy zawieraniu aktu notarialnego z dnia 31 lipca 2012 r. strony przy asesorze notarialnym K. B. rozmawiały o tym, że służebność ma dotyczyć wjazdu do garaży.

Dowód: zeznania świadka M. G. (1) – k. 60-61, zeznania świadka K. B. – k. 99-100, zeznania świadka T. L. – k. 81- 82, zeznania powódki G. G. (1) – k. 100-101, zeznania powoda W. G. –k. 101-102.

We wrześniu 2014 r. małżonkowie G. dokonali rozbudowy użytkowanych garaży poprzez dobudowanie ściany frontowej i bram garażowych i przesuniecie ich o około 80 cm do przodu w porównaniu z pierwotną ścianą frontową, pogłębiając w ten sposób garaże. Wcześniej przesunięcia w ten sam sposób ściany frontowej budynków gospodarczych dokonał R. L.. Dojazd do środkowego garażu użytkowanego przez powodów po ich rozbudowie nie wykracza poza pas gruntu wydzielony na mapie stanowiącej załącznik do umowy notarialnej z dnia 31 lipca 2012 r., podobnie jak dojazd do skrajnego garażu powodów, który byłby możliwy po skomplikowanym manewrowaniu małym samochodem. R. L. postawił w listopadzie 2014r. w granicy działki (...) murek z trzech niskich betonowych przęseł z elementów prefabrykowanych o wysokości około 30 cm, który uniemożliwia małżonkom G. wjazd samochodem na użytkowaną przez nich część wspólną nieruchomości 91/11, w szczególności wjazd do środkowego garażu. Zrobiona w murku przerwa o szerokości 2,10 m nie pokrywa się z szerokością i usytuowaniem pasa terenu objętego służebnością uzgodnioną w załączniku graficznym do aktu notarialnego z dnia 31 lipca 2012 r., albowiem jest węższa i jest zlokalizowana w innym miejscu niż to wynikałoby z załącznika mapowego do aktu. Bez większego znaczenia jest to, że garaże zostały rozbudowane w stronę działki nr (...) zyskując na swej głębokości. Obecna przerwa w murku, która zdaniem R. L. gwarantuje małżonkom G. wjazd do ich garaży, znajduje się za daleko od wspólnej granicy działki (...) przez co trafia wprost na ścianę działową między środkowym a trzecim garażem użytkowanym przez małżonków G., na której kiedyś kończył się zespół budynków gospodarczych.

Dowód: zdjęcia – k. 17-19, zdjęcia k. 38-44, zdjęcie – k. 98, opinia biegłego wraz z załącznikami – k. 121- 128. częściowo zeznania pozwanego R. L. – k. 102-103, częściowo zeznania świadka S. R. – k. 82-83, zeznania świadka M. G. (1) – k. 60-61, zeznania świadka T. L. – k. 81- 82, zeznania powódki G. G. (1) – k. 100-101, zeznania powoda W. G. –k. 101-102.

Sąd I instancji zważył, co następuje:

Powództwo w ocenie Sądu I instancji okazało się w części zasadne.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony w oparciu o złożone w sprawie przez powodów i pozwanych dokumenty, których treść w zasadzie nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd ustalił stan faktyczny także na podstawie zeznań świadka i stron, którym należało dać wiarę albowiem zbieżne były z dowodami w postaci dokumentów, wzajemnie się zazębiały i tworzyły logiczną całość. Strony z treści dokumentów i ustalonego stanu faktycznego wywodziły jedynie różne skutki w zakresie zasadności żądania.

Powodowie wystąpili z roszczeniem o przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez nakazanie przez Sąd pozwanemu wskazanych w pozwie czynności, celem umożliwienia powodom korzystanie z przysługującego im prawa służebności przechodu i przejazdu, przy czym, jak stwierdzili powodowie w toku postępowania, jedynie prawo przejazdu zostało im uniemożliwione.

Na wstępie należy wskazać, iż służebność przejazdu i przechodu jest tzw. ograniczonym prawem rzeczowym (art. 244 § 1 k.c.).

Do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności (art. 251 k.c.).

Służebność przejazdu, czy przechodu wiąże się z uprawnieniem do władania rzeczą.

Zgodnie z treścią art. 285 § 1 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

Uprawniony do korzystania ze służebności może zostać, tego władztwa pozbawiony, jego prawo może być też w inny sposób naruszone.

Na takie pozbawienie władztwa w uzasadnieniu powództwa wskazali powodowie.

Odpowiednie stosowanie przepisów o ochronie własności, umożliwiło zatem, co do zasady powodom w takim przypadku skorzystanie z ochrony, jaką daje roszczenie windykacyjne lub negatoryjne (art. 222 w zw. z art. 251 k.c.).

Należy dodać, iż co do zasady, użytkownikowi nieruchomości przysługuje ochrona, skuteczna także przeciwko właścicielowi (art. 251 k.c.), przy czym ta ochrona jest ograniczona zakresem przysługującego użytkownikowi prawa.

Zgodnie z treścią art. 222 § 1 i 2 k.c., właściciel (tu odpowiednio ten komu przysługuje ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności przejazdu i przechodu) może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność (tu odpowiednio służebność) w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Z powyższego wynika zatem, iż powodom co do zasady roszczenie opisane w treści powództwa przysługiwało na podstawie art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 251 k.c.

Zdaniem Sądu, w okolicznościach sprawy, roszczenie okazało się zasadne w części.

W okolicznościach badanej sprawy bezspornym było to, iż pozwany postawił na nieruchomości, której dotyczy pozew murek z prefabrykowanych materiałów (niskich betonowych przęseł) w granicy działki (...) ( której współwłaścicielami są strony i na której znajdują się garaże, z których korzystają powodowie) oraz działki (...), której właścicielem jest pozwany. Jednocześnie pozwany pozostawił w murku przerwę, twierdząc, iż umożliwia ona dostęp powodów do garaży. Powyższe okoliczności były bezsporne. Sporna pozostawała kwestia, czy postawiony murek narusza prawo powodów wynikające z ustanowionej na ich rzecz służebności gruntowej z aktu notarialnego z dnia 31 lipca 2012 r. Pozwany po pierwsze twierdził bowiem, że murek ten nie ogranicza w żaden sposób korzystania przez powodów z ustanowionej służebności przejazdu i przechodu, albowiem posiada przerwę w murze, która umożliwia powodom realizowanie prawa przejazdu i przechodu przez nieruchomość pozwanego w pasie gruntu wskazanym na mapie dołączonej do aktu notarialnego, w którym ustanowiono służebność. Po drugie pozwany podniósł, że na dzień podpisywania powyższego aktu notarialnego nieruchomość wspólna nie była wykorzystywana, tak jak obecnie tj. w postaci garaży.

Sąd za niewiarygodne uznał twierdzenia pozwanego, iż dopiero w 2014 r. budynki gospodarcze, których dotyczy pozew zaczęły być wykorzystywane jak garaże przez powodów.

Z zebranych w sprawie materiałów dowodowych, w szczególności z zeznań przesłuchanych w sprawie świadków wynika, iż również w chwili zawierania aktu notarialnego w 2012 r. sposób wykorzystania garaży przez powodów polegał na wjeżdżaniu do nich samochodami i przechowywaniu tam innych rzeczy.

Z zeznań bowiem świadka K. B. jasno wynika, iż celem ustanawiania służebności w akcie notarialnym z dnia 31 lipca 2012 r. było zagwarantowanie dojazdu do garaży, o czym strony rozmawiały przy notariuszu. Również z zeznań świadka M. G. (2) wynika, iż rodzice (powodowie) jeszcze przed dokonaniem remontu w 2014 r. korzystali z pomieszczeń w ten sposób, ze wykorzystywali jej jak garaże, parkowali tam samochody, odkąd pamięta to te pomieszczenia były traktowane przez rodziców jako garaże. Również świadek T. L. ( zona pozwanego) zeznała, iż powodowie w budynkach, których dotyczy pozew, parkowali samochody, wjeżdżali tam autami, motorem, nawet jeszcze przed 2012 r. ( k. 81). Za niewiarygodne w części Sąd uznał zeznania świadka S. R. i zeznania pozwanego R. L., w zakresie tego, iż dopiero po remoncie w 2014 r. pomieszczenia gospodarcze zaczęły być przez powodów wykorzystywane jako garaże, albowiem zeznania te pozostają w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie, który sąd uznał za wiarygodny, również z zeznaniami świadka T. L. – żony pozwanego, jak również zeznaniami powodów. Również z literalnej treści aktu notarialnego wynika, iż strony ustanawiają służebność przechodu i przejazdu. Pozwany natomiast swoim działaniem polegającym na postawieniu betonowego murka uniemożliwił powodom wykonywanie ustanowionej służebności przejazdu, albowiem co wynika z treści opinii biegłego – tak usytuowany murek uniemożliwia powodom wjazd do garaży, m.in. do garażu środkowego.

W związku z powyższym Sąd nie dal wiary twierdzeniom pozwanego, iż w momencie zawierania aktu notarialnego z dnia 31 lipca 2012 r. pomieszczenia gospodarcze na wspólnej nieruchomości stron, nie były przez powodów wykorzystywane jako garaże.

Jak wynika z zeznań świadka T. L., które sąd uznał za wiarygodne, źródłem konfliktu miedzy stronami było to, iż służebność przejazdu i przechodu zaczęła być przez powodów intensywniej wykorzystywana i realizowana odkąd wykonali oni remont istniejących garaży. Powyższe okoliczności w żaden sposób nie mogą jednak usprawiedliwiać zachowania pozwanego, który stawiając betonowy murek uniemożliwia powodom realizowanie tejże służebności, wcześniej ustalonej miedzy stronami w formie umowy. Zgodnie bowiem z art. 248 § 1 k.c. do zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi. Jeżeli zmiana treści prawa dotyka praw osoby trzeciej, do zmiany potrzebna jest zgoda tej osoby. Oświadczenie osoby trzeciej powinno być złożone jednej ze stron. Jeżeli strony nie mogą dojść do porozumienia zawsze mogą tez wystąpić na drogę postępowania sądowego. Samowolne ograniczenie korzystania z ustanowionej wcześniej służebności gruntowej musi być traktowane jako naruszenie tegoż prawa rzeczowego.

Sąd uznał, iż wystarczającym będzie usuniecie przez pozwanego środkowego przęsła postawionego płotu, albowiem to umożliwi powodom wjeżdżanie do środkowego garażu, w którym parkowali samochód, co zresztą widać na zdjęciach na k. 128. Na zdjęciach tych też w sposób jednoznaczny widać, że właśnie środkowe przęsło płotu uniemożliwia wjeżdżanie do garażu środkowego i skrajnego. Powyższe potwierdza również biegły geodeta J. M. w swojej opinii pisemnej, której treści nie kwestionowała w żadnym zakresie strona pozwana. Opinia w ocenie Sądu była rzetelna, logiczna i oparta na wiedzy specjalistycznej, biegły odpowiedział na wszystkie pytania sądu, w związku z czym Sad nie miał powodów by odmówić wiarygodności sporządzonej opinii biegłego. Sąd w całości podziela wnioski wysnute przez biegłego, iż przerwa w murku, która zostawił pozwany i przez którą mieliby wjeżdżać powodowie do użytkowanych garaży znajduje się zupełnie w innym miejscu niż pas gruntu, na którym ustanowiono służebność przejazdu i przechodu w akcie notarialnym z dnia 31 lipca 2012 r. Jak podkreślił biegły i co potwierdzenie znajduje w sporządzonej dokumentacji zdjęciowej, usytuowany przez pozwanego otwór w murku jest na wprost ściany działowej garaży. Bezzasadne okazały się w tym zakresie zarzuty pozwanego, iż to na skutek rozbudowy garaży doszło do przesunięcia bram wjazdowych do garaży, albowiem jak podkreślił biegły rozbudowa garaży dokonana przez powodów nie ma wpływu na to, iż przerwa w murku jest zlokalizowana poza pasem służebności ustalonym w akcie notarialnym przez strony. Przerwa trafia bowiem wprost na ścianę działową, która istniała jeszcze przed rozbudowa garaży. Nie sposób zatem zaakceptować twierdzeń pozwanego, iż gdyby nie rozbudowa garaży dokonana przez powodów, to powodowie mogliby realizować przysługującą im służebność przejazdu właśnie w miejscu przerwy w murku pozostawionej przez pozwanego.

W okolicznościach badanej sprawy niewątpliwie wystąpiło naruszenie prawa przejazdu przez pozwanego, a tym samym roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń jest zasadne.

Sąd uwzględnił roszczenie jednak tylko w części nakazując pozwanemu usunięcie jedynie środkowego przęsła murku i zakazując mu ograniczanie powodom czy tez uniemożliwianie powodom wjazdu do środkowego garażu, albowiem ustalony przez strony zakres służebności ograniczał się do pasa gruntu ustalonego na mapie stanowiącej załącznik do aktu notarialnego z dnia 31 lipca 2012 r. Ustalony natomiast na mapie pas gruntu gwarantował powodom dostęp wjazdu jedynie do środkowego garażu, co w sposób jednoznaczny wynika z opinii biegłego. Skoro bowiem strony sporządziły mapę bez żadnych miar i w sposób amatorski, jedynym punktem odniesienia w badaniu zakresu tejże służebności i ustalonego pasa gruntu jest skala mapy, którą biegły uwzględnili wydając opinie w badanej sprawie.

W pozostałym zatem zakresie powództwo Sąd oddalił, albowiem powodowie nie wykazali, iż ustalony w akcie notarialnym z dnia 31 lipca 2012 r. zakres służebności wykracza poza ustalony na mapie pas gruntu i umożliwia powodom wjazd samochodami z każdej strony i do każdego z użytkowanych garaży.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zawarte w pkt IV wyroku Sąd oparł o treść art. 98 k.p.c. uznając stronę pozwana za przegrywającą spór w całości, albowiem co do zasady roszczenie powodów okazałoś się zasadne, tylko w ograniczonym zakresie nałożono na pozwanego obowiązek usunięcia naruszeń ograniczonego prawa rzeczowego. Sąd zasadził zatem od pozwanego na rzecz powodów solidarnie koszty postępowania w łącznej wysokości 1304 zł ( 30 zł opłata od pozwy, 34 zł oplata od pełnomocnictw, 1000 zł zaliczka na biegłego i 240 zł z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika).

Jednocześnie Sąd nakazał zwrócić pozwanemu nadpłaconą zaliczkę na dowód z opinii biegłego na podstawie art. 80 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

(...)

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

G.,(...)

(...)