Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Kądziołka

Protokolant: Monika Mackiewicz

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2013 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej w W.

przeciwko (...) spółce jawnej w S.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej (...) spółki jawnej w S. na rzecz powódki (...) spółki akcyjnej w W. kwotę 48.735 zł (czterdzieści osiem tysięcy siedemset trzydzieści pięć złotych) z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym do dnia zapłaty:

- od kwoty 16.245 zł (szesnaście tysięcy dwieście czterdzieści pięć złotych) od dnia 22 lutego 2010 roku,

- od kwoty 16.245 zł (szesnaście tysięcy dwieście czterdzieści pięć złotych) od dnia 22 marca 2010 roku,

- od kwoty 16.245 zł (szesnaście tysięcy dwieście czterdzieści pięć złotych) od dnia 22 kwietnia 2010 roku,

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.157,31 zł (trzy tysiące sto pięćdziesiąt siedem złotych trzydzieści jeden groszy) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt VIII GC 342/13

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 19 lutego 2013 roku powódka (...) spółka akcyjna w W. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki jawnej w S. kwoty 81.275 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 listopada 2010 roku oraz kosztami procesu. Powódka wskazała, że zawarła z pozwaną umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, Autocasco i (...) z rocznym okresem obowiązywania. Składka ustalona została na kwotę 194.950 zł i miała być płatna w ratach, w terminach i na zasadach określonych w umowie. Pomimo udzielenia pozwanej przez cały okres ubezpieczenia ochrony ubezpieczeniowej pozwana nie zapłaciła wszystkich rat składki. Do zapłaty pozostała dochodzona pozwem kwota - 81.275 zł.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 14 czerwca 2013 roku w sprawie VIII GNc 255/13 Sąd Okręgowy w Szczecinie nakazał pozwanej zapłacić dochodzoną pozwem kwotę wraz z kosztami procesu w wysokości 7.681 zł.

Pozwana (...) spółka jawna w S. zaskarżyła nakaz zapłaty w całości domagając się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powódki kosztów procesu.

W sprzeciwie analizując treść polisy podniosła, że jej postanowienia są nieczytelne i nieprzekonywujące, należy je więc interpretować na korzyść pozwanej, niejasne jest też stanowisko powódki wyrażone w pozwie dotyczące wysokości składki, powódka twierdzi bowiem, że składka miała wynosić 194.950 zł, a jednocześnie dochodzi 81.275 zł wskazując, że pozwana nie zapłaciła wszystkich rat. W dalszej części sprzeciwu pozwana zaprzeczyła temu, że składka miała być płacona w ratach.

Ponadto pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia. Zdaniem pozwanej składka winna być zapłacona w dniu zawarcia polisy, ewentualnie najpóźniej do dnia 30 maja 2009 roku - jest to bowiem jedyna data zakreślona na formularzu. Powołując się na art. 819 k.c. pozwana wskazała, że roszczenie powódki przedawniło się z dniem 30 marca 2012 roku. Z dalece posuniętej ostrożności procesowej – na wypadek gdyby Sąd uznał, że składka miała być płatna w ratach – pozwana wywiodła, że roszczenia powódki także są przedawnione. Powódka bowiem nigdy nie wskazała, które raty zostały przez pozwaną zapłacone i w jaki sposób zostały one rozliczone, pozwana wskazała więc, że wpłacone na rzecz powódki kwoty winny być zaliczone na raty najmłodsze, a w szczególności wymagalne po dniu 21 stycznia 2010 roku, 21 lutego 2010 roku, 21 marca 2010 i 21 kwietnia 2010 roku.

Na rozprawie w dniu 5 listopada 2013 roku pełnomocnik powódki wyjaśnił, że roszczenie pozwu obejmuje raty płatne od 21 grudnia 2009 do 21 kwietnia 2010 roku, a więc dotyczy pięciu rat. Pełnomocnik powódki wskazał również, że na skutek matematycznej omyłki kwota żądana pozwem została określona jako 81.275 zł, faktycznie powódka dochodzi bowiem 81.225 zł za ostatnie pięć rat.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka akcyjna w W. jest wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...).

(...) spółka jawna w S. wpisana jest do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...). Wspólnikami spółki aktualnie są I. W., L. W. i A. G..

dowód: wyciąg z rejestru KRS nr (...) - karta 6-8

odpis aktualny wg stanu na dzień 20.08.2012 r. - KRS nr (...) - karta 45-48, odpis aktualny wg stanu na dzień 03.07.2013 r. - KRS nr (...) - karta 86-89

W dniu 21 maja 2009 roku (...) spółka akcyjna w W. zwarła z (...) spółką jawną w S. umowę ubezpieczenia pojazdów mechanicznych. Postanowienia umowy zostały ujęte w dokumencie polisy nr (...).

Dokument ten został sporządzony na formularzu wypełnionym pismem ręcznym przez agenta ubezpieczeniowego U. P.. W dokumencie tym wskazano, że polisa jest nowa i indywidualna. Wymieniono dane pojazdu ubezpieczonego : żuraw samochodowy o nr rej. (...). Ubezpieczeniem objęto okres od 22 maja 2009 roku do 21 maja 2010 roku. Wysokość sumy ubezpieczenia ustalono na kwotę 11.140.000 zł.

Wysokość składki rocznej została określona na kwotę 194.950 zł. Dalej zapisano, że składka w kwocie 16.255 zł zostanie opłacona przelewem w terminie do dnia 30 maja 2009 roku. Obok rubryki przeznaczonej na wskazanie terminów opłat rat oraz ich wysokości zapisano: „ 11 x 16.245 - do 21-go każdego miesiąca”.

Zapis ten – zgodnie z umową stron – oznacza, że pierwsza rata jest płatna w dniu 30 maja 2009 roku, druga w dniu 21 czerwca 2009 roku, kolejne 21 dnia każdego następnego miesiąca.

Polisa została opatrzona pieczątką firmową spółki (...) (w prawym górnym rogu) oraz podpisem ubezpieczającego, złożonym poniżej postanowień ujętych w polisie (w lewym dolnym rogu).

W imieniu (...) spółki akcyjnej polisę podpisał przedstawiciel spółki - agent ubezpieczeniowy U. P. oraz główni specjaliści do spraw sprzedaży - P. G. oraz A. J..

dowód: oryginał „kopii” wykonanej w technice samokopiującym polisy nr (...)

- karta 80

kserokopia polisy nr (...) - karta 9, 61

zeznania świadka U. P. – karta 92-93

W piśmie z dnia 9 listopada 2010 roku (...) spółka akcyjna w W. poinformowała (...) spółkę jawną w S., że dotychczas nie wpłynęła należna składka z tytułu zawartej umowy nr (...) obejmującej okres ubezpieczenia od 22 maja 2009 roku do 21 maja 2010 roku. Z uwagi na udzielenie ochrony ubezpieczeniowej z tytułu zawartej umowy (...) Zakład (...) wezwał do niezwłocznego dokonania zapłaty zaległej składki w wysokości wraz z odsetkami za opóźnienie za okres od dnia wszczęcia postępowania windykacyjnego tj. od 14 lipca 2009 roku do dnia zapłaty, w wysokości 217.303 zł

dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 09.11.2010 r. z potwierdzeniem odbioru - karta 15-16

Sąd zważył, co następuje:

Strony zawarły umowę ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę, natomiast stosownie do art. 813 § 2 k.c. jeżeli nie umówiono się inaczej, składka powinna być zapłacona jednocześnie z zawarciem umowy ubezpieczenia, a jeżeli umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ubezpieczenia - w ciągu czternastu dni od jego doręczenia.

Powódka dochodzi od pozwanej zapłaty składki wywodząc jednocześnie, że strony umówiły się inaczej niż przewiduje art. 813 § 2 k.c., ponieważ rozłożyły świadczenie z tytułu składki na raty.

Pełnomocnik powódki na rozprawie w dniu 5 listopada 2013 roku, w obecności pełnomocnika pozwanej wyjaśnił, że roszczenie pozwu obejmuje raty składki płatne od 21 grudnia 2009 roku do 21 kwietnia 2010 roku, a więc dotyczy pięciu rat. Pełnomocnik powódki wskazał również, że na skutek matematycznej omyłki kwota żądana pozwem została określona jako 81.275 zł, faktycznie powódka dochodzi natomiast kwoty 81.225 zł obejmującej ostatnie pięć rat. Pełnomocnik powódki nie cofnął przy tym pozwu co do kwoty 50 zł (różnicy między kwotą wskazaną w pozwie - 81.275 zł a wysokością roszczenia, jakiej powódka dochodzi od pozwanej - 81.225 zł), powództwo co tych 50 zł podlegało więc oddaleniu.

Obrona pozwanej sprowadza się do dwóch podniesionych w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutów.

Po pierwsze pozwana wywodzi, że analizując treść umowy oraz polisy dostrzec trzeba, że jej postanowienia są nieczytelne i nieprzekonywujące, należy je więc interpretować na korzyść pozwanej, niejasne jest też stanowisko powódki wyrażone w pozwie dotyczące wysokości składki, powódka twierdzi bowiem, że składka miała wynosić 194.950 zł, a jednocześnie dochodzi 81.275 zł wskazując, że pozwana nie zapłaciła wszystkich rat. W dalszej części sprzeciwu pozwana wskazała, że „stanowczo zaprzecza”, że składa miała być płacona w ratach.

Zarzut ten jest nieuzasadniony.

W pierwszej kolejności wyjaśnić trzeba, że wprawdzie powódka w pozwie wskazała, że „pozwana nie zapłaciła wszystkich rat składki”, jednak w świetle prezentowanego przez powódkę stanowiska sformułowanie to należy czytać jako: „pozwana zapłaciła nie wszystkie raty składki”, a nie jako: „pozwana nie zapłaciła żadnej z rat składki” – jak to czyni pozwana w sprzeciwie zarzucając powódce niejasność wyrażonego w pozwie stanowiska dotyczącego wysokości składki.

W toku procesu na wezwanie Sądu powódka złożyła oryginał „kopii” polisy wykonanej w technice samokopiującym. Ponadto powołała dowód z przesłuchania świadka w osobie U. P. - agenta ubezpieczeniowego powódki, w celu wyjaśnienia objętych zarzutami pozwanej „niejasności” polisy.

Oceniając treść dokumentu polisy wskazać jednak trzeba, że umowa stron w części dotyczącej wysokości i sposobu zapłaty składki nie budzi wątpliwości interpretacyjnych – wola stron wynika jasno z zapisów polisy. Wysokość składki ustalono na kwotę 194.950 zł, wola stron w przedmiocie rozłożenia na raty została natomiast wyrażona poprzez zapisy w dolnej części dokumentu, gdzie wskazano wprost, że w terminie do dnia 30 maja 2009 roku ma być zapłacono jedynie część z kwoty 194.950 zł – tj. 16.255 zł, co do pozostałej kwoty składki postanowienia umowne zamieszczono obok rubryki zatytułowanej „terminy opłaty rat, kwota raty”. Zapis obok tej rubryki zawiera treść: „ 11 x 16.245 - do 21-go każdego miesiąca”. Wobec tej treści zapisów nie ma wątpliwości, że rat jest łącznie 12 – w tym pierwsza w wysokości 16.255 zł, kolejne w kwotach po 16.245 zł. Jednoznacznie wskazano również, że raty są miesięczne i płatne do 21-go każdego miesiąca. Wobec braku zapisu co do tego, jaki miesiąc jest pierwszym spośród wymienionych 11 miesięcy, w których kolejno winny następować płatności, przyjąć należało, że jest to miesiąc bezpośrednio następujący po miesiącu, w którym miała być zapłacona pierwsza rata. Oznacza to, że 11 rat powinno być płaconych w okresie od czerwca 2009 roku do kwietnia 2010 roku.

Taką wolę stron potwierdziła również przesłuchana jako świadek U. P.. Wiarygodne jest wyjaśnienie, że sposób płatności 11 rat określono poprzez zapis „ 11 x 16.245 - do 21-go każdego miesiąca” z powodu tego, że formularz polisy przewiduje jedynie trzy rubryki określające terminy, płatności i wysokości rat. Przy rozłożeniu składki na 11 rat nie było innej możliwości, jak tylko zmieścić stosowny zapis obok omawianej rubryki.

Ponadto taki sposób rozumienia zapisów polisy pośrednio potwierdziła sama pozwana w sprzeciwie wskazując, że wpłacone przez pozwaną kwoty winny być zaliczone na ostatnie (najmłodsze) raty, wśród których pozwana wymieniła raty płatne: 21 stycznia 2010 roku, 21 lutego 2010 roku, 21 marca 2010 roku, 21 kwietnia 2010 roku.

Tym samym zarzut pozwanej dotyczący „nieczytelnych i nieprzekonywujących” zapisów polisy jest nieuzasadniony.

Częściowo uzasadniony okazał się natomiast drugi z zarzutów - zarzut przedawnienia.

Zgodnie z art. 819 § 1 k.c. roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech, natomiast w myśl art. 120 § 1 zdanie (pierwsze) k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Żądanie pozwu obejmuje raty składki płatne od 21 grudnia 2009 roku do 21 kwietnia 2010 roku, dochodzone pozwem roszczenia powódki stały się więc wymagalne kolejno w dniach : 21 grudnia 2009 roku, 21 stycznia 2010 roku, 21 lutego 2010 roku, 21 marca 2010 roku, 21 kwietnia 2010 roku. Pozew został złożony w urzędzie pocztowym w dniu 19 lutego 2013 roku, przedawnione są więc roszczenia o zapłatę składek płatnych w dniu 21 grudnia 2009 roku i w dniu 21 stycznia 2010 roku. Co do tych dwóch składek powództwo zostało oddalone.

Zasądzone zostały natomiast roszczenia z tytułu rat składki płatnych w dniach: 21 lutego 2010 roku, 21 marca 2010 roku, 21 kwietnia 2010 roku, z odsetkami od dnia następnego po dniu wymagalności (art. 481 § 1 k.c.).

Nie można przyjąć – jak wywodziła powódka na rozprawie – że bieg terminów przedawnienia dochodzonych pozwem roszczeń z tytułu rat składki został przerwany poprzez zapłatę wcześniejszych rat, co powódka potraktowała jak uznanie roszczenia (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.).

Obecnie w orzecznictwie i doktrynie dominuje pogląd, zgodnie z którym uznanie długu jest oświadczeniem wiedzy dłużnika, któremu nie towarzyszy zamiar ani nawet świadomość wywołania skutków prawnych; przerwanie biegu przedawnienia następuje więc z mocy ustawy.

Oceniając fakt dokonania wpłaty jako ewentualne oświadczenie wiedzy co do istnienia roszczenia w pierwszym rzędzie wskazać należy, że powódka nie wykazała, w jaki sposób pozwana dokonała płatności rat nieobjętych żądaniem pozwu, w szczególności nie wykazała, że pozwana zapłaciła te raty ze wskazaniem (np. w tytule wpłaty), że płaci na poczet długu z umowy ubezpieczenia stwierdzonej załączoną do pozwu polisą. O ile powódka dokonanie płatności uważa za zdarzenie, które stanowi uznanie długu i które jej zdaniem przerywa bieg przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 2 k.c. w zw. z art. 124 § 1 k.c.), to powinna wykazać, że w tytule płatności pozwana wskazała wyraźnie, że płaci na poczet długu z umowy ubezpieczenia stwierdzonej załączoną do pozwu polisą. Takiego dowodu powódka nie przeprowadziła.

Niezależnie od powyższego wskazać trzeba, że w realiach niniejszej sprawy płatność niektórych rat składki nie może być w ogóle potraktowana jako uznanie roszczenia w zakresie pozostałych rat.

Kodeks cywilny nie zawiera definicji roszczenia, natomiast w doktrynie przyjmuje się, że roszczeniem jest uprawnienie polegające na tym, że określona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na przez uprawnionego, a więc że uprawniony może żądać, aby zachowała się ona w ściśle określony sposób. Z art. 120 k.c. wynika, że kodeks cywilny wyróżnia roszczenia wymagalne i niewymagalne.

W sytuacji, gdy świadczenie z tytułu zapłaty składki zostało podzielone na 12 rat, każda z tych rat stała się osobnym roszczeniem - co do każdej raty osobno liczy się termin wymagalności. Zapłata jednej czy kilku rat nie jest więc niewłaściwym uznaniem pozostałych rat, stanowiących osobne roszczenia.

Można byłoby natomiast rozważać, czy zapłata części pojedynczej raty (części roszczenia) jest niewłaściwym uznaniem w odniesieniu do pozostałej części tej raty, taka sytuacja w niniejszej sprawie jednak nie wystąpiła, powódka dochodzi bowiem zapłaty za pięć ostatnich rat z umowy, z których żadna nie została w jakiejkolwiek ułamkowej części zapłacona.

Z tych dwóch powodów brak jest podstaw aby przyjąć, że nastąpiła przerwa biegu przedawnienia.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia podniesionego w sprzeciwie dodać należy, że jest on nieuzasadniony co do ostatnich trzech rat pomimo tego, że „z dalece posuniętej ostrożności procesowej, na wypadek gdyby Sąd uznał, że składka miała być płatna w ratach” pozwana oświadczyła, że wpłacone na rzecz powódki kwoty winny być zaliczone na raty najmłodsze, a w szczególności wymagalne po dniu 21 stycznia 2010 roku, 21 lutego 2010 roku, 21 marca 2010 roku i 21 kwietnia 2010 roku.

W art. 451 § 1 (zdanie pierwsze) k.c. wskazane zostało, że dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jeżeli dłużnik wskaże, który dług chce zaspokoić, wierzyciel nie może już zaliczyć wpłaty na poczet innego długu.

W niniejszym procesie pozwana nie wykazała, że dokonała wpłaty bądź wpłat ze wskazaniem, iż płaci na poczet ostatnich trzech rat. W procesie żadna ze stron w ogóle nie podjęła się dowodzenia, kiedy i z jakimi wskazaniami zostały zapłacone nieobjęte żądaniem pozwu raty. O ile jednak pozwana twierdzi, że dokonała płatności ze wskazaniem, iż płaci na poczet rat ostatnich, winna ta okoliczność udowodnić. Takiego dowodu pozwana nie przeprowadziła.

Dodać należy, że zgodnie z art. 451 § 2 k.c. jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu.

W piśmiennictwie podkreśla się, że zgodnie z art. 451 § 1 k.c. to dłużnik w pierwszej kolejności (przed wierzycielem) ma uprawnienie do wskazania, który ze swoich długów chce zaspokoić. Wyborowi dłużnika wierzyciel nie może się sprzeciwić, bowiem popadnie w zwłokę (art. 486 § 2 k.c.), chyba że zachodzi sytuacja wskazana w art. 451 § 1 zdanie drugie k.c.. Wskazuje się również, że art. 451 § 1 k.c. uprzywilejowuje dłużnika. Ma on pierwszeństwo w wyborze sposobu zarachowania, a jeśli nawet z tego prawa nie skorzysta, może odmówić przyjęcia pokwitowania (por. Agnieszka Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 451 Kodeksu cywilnego).

Sąd Najwyższy dokonał wykładni art. 451 k.c. między innymi w wyroku z dnia 17 stycznia 2007 r. (II CSK 412/06), gdzie wskazał, że : „gdy dłużnik ma kilka długów, to ma prawo wyboru, który z nich zaspokoić, przy czym oświadczenie w tym przedmiocie powinien złożyć w chwili spełnienia świadczenia. W braku takiego oświadczenia dłużnika, z dokonania zaliczenia może skorzystać wierzyciel, przy czym tym wyborem dłużnik nie jest związany dopóty, dopóki nie przyjmie wystawionego pokwitowania, wierzyciel może bowiem wskazać dług, na rzecz którego świadczenie zostanie zarachowane tylko przez wydanie pokwitowania. Próba więc skorzystania przez wierzyciela z uprawnienia przewidzianego w art. 451 § 2 k.c. ponownie uprawnia dłużnika, tj. daje mu możliwość skutecznego wskazania długu, który chciałby zaspokoić, niemniej dłużnik jest uprawniony tego dokonać tylko niezwłocznie po otrzymaniu pokwitowania. Niedokonanie wyboru przez dłużnika w chwili realizacji świadczenia i bierność wierzyciela w kwestii zarachowania nie uprawnia już dłużnika do dokonywania w dalszym ciągu wyboru, na poczet którego długu chce zaliczyć swoje świadczenie”.

W niniejszej sprawie o ile pozwana zamierzałaby skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 451 § 2 k.c. i dokonać wskazania długu, który chciałaby zaspokoić, to musiałaby przede wszystkim udowodnić, że dokonała wpłat nie wskazując w ich tytule, iż płaci na poczet konkretnych rat (tylko wpłata „nieoznaczona” wcześniej przez pozwaną mogłaby bowiem podlegać uprawnieniom przewidzianym w art. 451 § 2 k.c.) Tymczasem pozwana nie tylko nie wykazała, że dokonała wpłat „nieoznaczonych”, ale w ogóle nie wykazała, że dokonała jakichkolwiek wpłat.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. i art. 99 k.p.c. . Sąd orzekł o kosztach procesu rozliczając je stosunkowo - stosownie do art. 100 k.p.c. - przy założeniu, że powódka jest stroną wygrywającą proces w 59,96 % (żądanie wynosiło 81.275 zł, zasądzono 48.735 zł).

Koszty jakie poniosła powódka wyniosły 7.681 zł w tym : 4.064 zł - opłata od pozwu, 3.600 zł - koszty zastępstwa procesowego, 17 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa. Koszty jakie poniosła pozwana wyniosły 3.617 zł, w tym : 3.600 zł - koszty zastępstwa procesowego, 17 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa. Powódka powinna otrzymać od pozwanej 59,96 % z 7.681 zł, tj. kwotę 4.605,53 zł, pozwana powinna otrzymać od powódki 40,04 % z 3.617 zł, tj. kwotę 1.448,22 zł, na rzecz powódki zasądzono więc różnicę – 3.157,31 zł.