Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Z. S. wniósł o ustalenie, że jego obowiązek alimentacyjny wobec małoletniej wnuczki D. S. ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 19 listopada 2010 r w sprawie III RC 696/10 na kwotę 400zł miesięcznie ustał z dniem wniesienia powództwa, tj. z dniem 22 czerwca 2016r.

W uzasadnieniu wskazał, m.in. że od ustalenia obowiązku alimentacyjnego upłynęło 6 lat, on ma obecnie 74 lata i już nie pracuje zarobkowo, nadal cierpi na liczne schorzenia, w tym ma chore kolana. Podał ponadto, że posiada ponad milionowy dług do spłacenia, jego obecna emerytura po potrąceniach komorniczych wynosi 2 984,44 zł netto miesięcznie a od 2012 r posiada rozdzielność majątkową z żoną. W kosztach utrzymania mieszkania, jedzenia oraz środków czystości partycypuje żona uzyskująca 1 040zł miesięcznie emerytury. Podał, że żyje na granicy ubóstwa a kwota 400zł alimentów na wnuczkę jest dla niego znacznym obciążeniem. Z uzasadnienia pozwu wynika dodatkowo, że powód nie zna swojej wnuczki, matka małoletniej nie zadbała bowiem o to, aby dziecko poznało rodzinę swojego ojca. Powód podał, że jego rola sprowadza się do płacenia pieniędzy, co przeczy prawidłowym zasadom współżycia społecznego.

W odpowiedzi na pozew matka małoletniej pozwanej, I. B., wniosła o oddalenie powództwa. Wniosła jednocześnie powództwo wzajemne domagając się podwyższenia alimentów na małoletnia D. S. do kwoty 800zł miesięcznie.

W uzasadnieniu podała, że dotychczasowa kwota alimentów wraz z jej wynagrodzeniem za pracę nie wystarcza na zaspokojenie podstawowych potrzeb małoletniej. Matka dziecka pracuje w wymiarze ½ etatu zarabiając 925zł brutto miesięcznie. Od kilku lat choruje na nieuleczalną chorobę autoimmunologiczną, ograniczającą jej możliwości zarobkowe i wymagającą badań i leczenia. (...) pomagają jej rodzice, kupując głównie dziecku odzież i jedzenie. Małoletnia nie posiada renty po swoim zmarłym ojcu, ponieważ nie miał on ciągłości pracy. Alimenty od powoda są więc jedyną formą pomocy w utrzymaniu i wychowaniu dziecka. Co do kontaktów z rodziną powoda podała, że nie istnieją one wyłącznie z winy powoda, który nigdy nie pogodził się z tym, że D. jest jego wnuczką, tak jak nie pogodził się z tym, że ojciec D. był jego synem. Wiedział o jej urodzeniu, po pogrzebie ojca dziecka deklarował wolę nawiązania kontaktów rodzinnych, zawiózł nawet matkę D. i D. do swojej rodziny do G., gdzie przedstawił ją jako swoją wnuczkę, po czym całkowicie zerwał kontakty. Nie odwiedzał dziecka, nie odpowiadał na telefony.

W ocenie I. B. zadłużenie powoda jest konsekwencją prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i ogłoszenia upadłości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletnia D. S. ur. (...) jest córką I. B. i A. S.. Rodzice małoletniej nie byli małżeństwem, lecz przez 8 lat, do śmierci ojca dziecka, żyli w nieformalnym związku. A. S. zmarł w dniu 08 grudnia 2009 r.

Z. S. jest dziadkiem ojczystym małoletniej D. S..

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2010 r. w sprawie III RC 696/10 Sąd Rejonowy w Olsztynie ustalił obowiązek alimentacyjny Z. S. wobec małoletniej D. S. na kwotę 400 zł miesięcznie. Matka małoletniej, I. B. była wówczas zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Uczestniczyła w finansowanym przez Urząd Pracy w O. stażu, za który otrzymywała stypendium w kwocie 790zł netto miesięcznie. Mieszkała w wynajętym mieszkaniu, za które płaciła 1300zł miesięcznie. (...) wspierali ją rodzice. Małoletnia D. miała wówczas 6 lat.

Z. S. był emerytem. Otrzymywał emeryturę w wysokości 3625,37zł netto miesięcznie. Pracował dodatkowo w przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. uzyskując wynagrodzenie w kwocie 1 100zł miesięcznie. Wraz z żoną, również emerytką mieszkał w jednorodzinnym domu, prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Chorował na szereg schorzeń, których leczenie kosztowało go ok. 320zł miesięcznie.

(dowód: dokumenty znajdujące się w aktach sprawy III RC 696/10)

Obecnie Z. S. w dalszym ciągu jest emerytem. Uzyskuje emeryturę w wysokości 2984 zł miesięcznie po potrąceniach komorniczych.(k.10) W 2013 r. ogłosił upadłość Spółki prowadzącej prace budowlane, która zatrudniała 80 pracowników. Ma zadłużenie z tego tytułu w wysokości ok. 1 miliona zł. ( k.8). Wcześniej razem z żoną ustanowili rozdzielność majątkową, dom jednorodzinny, w którym nadal mieszka, darowali synom. Korzysta z samochodu osobowego marki V. (...), stanowiącego własność syna. Mieszka z żoną uzyskującą emeryturę w wysokości ok. 1000 zł po potrąceniach komorniczych. Wspólnie z żoną opłacają rachunki związane z mieszkaniem, leczeniem, zakupem żywności. W dalszym ciągu choruje, wydaje na leki ok. 300-400zł miesięcznie. Doraźnie pomagają im synowie prowadzący działalność gospodarczą w zakresie robót budowlanych. Każdy z synów mieszka ze swoją rodziną we własnym domu jednorodzinnym w O.. Powód ma oszczędności w kwocie 3 000zł. Nie ma żadnego majątku. Alimenty płaci regularnie. W przeszłości było wobec niego prowadzone postępowanie egzekucyjne z uwagi na niepłacenie alimentów, ale po spłacie zaległości i terminowych wpłatach, zostało umorzone po cofnięciu wniosku przez matkę dziecka.

Z. S. nie utrzymuje żadnych kontaktów z małoletnią D. i nie chce tego robić. W przeszłości kwestionował swoje pokrewieństwo z małoletnią, utrzymywał bowiem, że nie jest pewny swojego ojcostwa wobec ojca D.. Nie ma z wnuczką żadnych więzi i nie zależy mu na nich.

(dowód: zeznania powoda Z. R. k. 150-151, 152).

Matka małoletniej, I. B., pracuje w (...) Sp.z o.o. jako pracownik biurowy na ½ etatu z wynagrodzeniem 1000 zł brutto. (k.127,143,PIT k.144-147). Dodatkowo uzyskuje zasiłek z (...) w kwocie 297zł i z tytułu 500+. Nie jest z nikim związana. Mieszka wraz z córką w mieszkaniu uzyskanym z zasobów miasta, pod warunkiem przeprowadzenia w nim generalnego remontu. W remoncie pomogli jej rodzice. Leczy się neurologicznie, na co wydaje ok. 100zł miesięcznie. Małoletnia D. jest zdrowa, ma jedynie problemy z kręgosłupem, w związku z czym korzysta z rehabilitacji, m.in. w Ameryce. Rehabilitacja jest refundowana przez NFZ. Dodatkowo jest pod opieką ortodonty. Doraźnie ma korepetycje z jęz. angielskiego, chodzi na zajęcia taneczne, co kosztuje 80zł miesięcznie. (...) I. B. pomagają rodzice oraz babcia G. R.. Kupują dziecku odzież, jedzenie, doraźnie finansują dodatkowe wydatki. D. spędza u nich czas, je obiady. Babcia D., E. B. spłaciła długi pozostawione przez zmarłego ojca dziecka. Matka dziecka nie ma żadnego majątku.

(dowód: zeznania matki pozwanej, I. B. k. 151-152, zeznania świadków E. B. k.149, G. R. k.152)

Ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie zostały poczynione na podstawie znajdujących się w aktach sprawy dokumentów, których wiarygodność i prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu, nie była ona też kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd częściowo oparł również swe ustalenia na tych twierdzeniach stron, które zostały poparte zebranymi dokumentami ( także w sprawie III RC 696/10) .

Sąd zważył co następuje:

Powództwo o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny powoda Z. S. wobec małoletniej D. S. wygasł jest niezasadne a powództwo wzajemne o podwyższenie alimentów jest zasadne częściowo.

Na wstępie należy podnieść, że obowiązek utrzymania i wychowania dzieci ciąży przede wszystkim na rodzicach. Jednakże na skutek okoliczności wskazanych w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w grę może wchodzić także subsydiarny obowiązek dalszych krewnych. W myśl art. 128 kro. obowiązek alimentacyjny obciąża bowiem również wszystkich krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Przepisy kro regulują kolejność wykonywania świadczeń alimentacyjnych przez zobowiązanych. Zgodnie z art. 132 kro obowiązek zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebny uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Bezspornym w niniejszej sprawie jest to, że A. S., ojciec małoletniej pozwanej, który dostarczał jej środków utrzymania, nie żyje. Od tej pory obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka spoczął w zasadzie na matce. Przesłanki ustalenia przez Sąd obowiązku alimentacyjnego Z. S. wobec wnuczki D. S. są aktualne. Matka dziecka pracuje, jednakże uzyskuje wynagrodzenie w wysokości zbliżonej do stypendium pobieranego przez nią 6 lat temu w związku ze stażem. Od ustalenia dotychczasowej wysokości alimentów upłynęło ponad 6 lat. Małoletnia D. chodzi obecnie do VI klasy szkoły podstawowej. I. B. nie jest w stanie sprostać w całości swoim obowiązkom względem małoletniej córki pomimo uzyskiwania dodatkowych przysługujących jej zasiłków z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Bez pomocy finansowej dziadków macierzystych i alimentów wypłacanych przez powoda, małoletnia żyłaby w niedostatku. Godzi się zauważyć, że pojęcie niedostatku nie zostało w ustawie zdefiniowane, stąd słusznie wskazuje się na właściwą mu cechę względności. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego niedostatek występuje nie tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, lecz również gdy sytuacja materialna osoby uprawnionej sprawia, że nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb (orzeczenie SN z dnia 29 września 1958 r. 2 Cr 817/57 OSPiKA 1959/11 poz. 294). Podobne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 października 1962 r. III CR 16/62 (OSPiKA 1964/10 poz. 191) i w tezie III uchwały Pełnego Składu - Izby Cywilnej i Administracyjnej z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86 (OSNCP 1988/4 poz. 42).

Zebrane w sprawie dowody pozwalają stwierdzić, że zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb małoletniej D. napotyka na coraz większe trudności. Matka stara się zapewnić córce przede wszystkich podstawowe potrzeby takie jak ubranie, wyżywienie, mieszkanie, lecz oprócz tego małoletnia powódka ma także inne potrzeby związane z rozwijaniem swoich zainteresowań i zdolności jak chociażby taniec. Ich zaspokajanie w pełnym zakresie wyłącznie przez matkę jest niemożliwe lub co najmniej poważnie utrudnione z uwagi na to, że pracuje ona obecnie jedynie na 1/2 etatu a ew. dodatkowe źródła dochodu uzyskiwanego poprzez np.sprzątanie nie mogą być uznane za wystarczające na utrzymanie jej i dziecka.

Ustalając zakres obowiązku alimentacyjnego Sąd wziął pod uwagę możliwości zarobkowe i majątkowe powoda - pozwanego wzajemnego i po przeanalizowaniu zgromadzonych w sprawie dowodów doszedł do przekonania, że winien on w większym niż dotychczas zakresie partycypować w kosztach utrzymania małoletniej. Z. S. uzyskuje emeryturę w wysokości ok.3000 zł. Pomimo rozdzielności majątkowej, w dalszym ciągu prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną, uzyskującą emeryturę w wysokości ok. 1000zł miesięcznie. Mieszka z żoną w domu jednorodzinnym, który darowali synom i użytkują samochód będący własnością syna. Ma co prawda zadłużenie po ogłoszeniu upadłości firmy, ale okoliczność ta, w powiązaniu z oceną realnego poziomu życia Z. S., a także brakiem więzi i jego deklaracją całkowitego wyeliminowania małoletniej z kontaktów rodzinnych, dała podstawę nie tylko do oddalenia powództwa o ustalenie ustania obowiązku alimentacyjnego, ale, zgodnie z treścią art.138 kro, do podwyższenia alimentów do kwoty 600 zł miesięcznie jako adekwatnej do jego możliwości majątkowych i potrzeb małoletniej.

Uznając, że żądanie zasądzenia od Z. S. alimentów ponad wskazaną kwotę przekracza jego możliwości finansowe, w pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił.

Na podstawie art. 102 k.p.c., z uwagi na obciążenie alimentacyjne powoda i ogólną sytuację materialną stron, Sąd odstąpił od obciążania ich kosztami sądowymi.

O rygorze natychmiastowej wykonalności orzeczono na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 kpc.