Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 czerwca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Mariola Wojtkiewicz (spr.)

Sędziowie SO Zbigniew Ciechanowicz

SO Iwona Siuta

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 czerwca 2014 roku w S.

sprawy ze skargi E. J.

o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie II Ns 1124/13 toczącej się przed Sądem Rejonowym Szczecin- Prawobrzeżne i Zachód Szczecinie z wniosku E. J.

z udziałem W. S. (1), J. O. o stwierdzenie nabycia spadku

postanawia :

oddalić skargę.

UZASADNIENIE

Skarżąca- E. J. wniosła o stwierdzenie, iż w sprawie toczącej się przez Sądem Rejonowym Szczecin – Prawobrzeżne i Zachód w Szczecinie pod sygn. akt II Ns1124/13 nastąpiła przewlekłość postępowania. Tak wnosząc zażądała zasądzenia na swoją rzecz od Skarbu Państwa kwoty 20.000 złotych. Nadto skarżąca wniosła o nakazanie Sądowi Rejonowemu podjęcia odpowiednich czynności w sprawie.

Skarżąca dopatruje się przewlekłości postępowania w ogólnej długości postępowania, wskazując, że sprawa nie jest zawiła pod względem faktycznym oraz prawnym i nie wymagała tak długotrwałego postępowania. Skarżąca wskazała, iż spadkodawca po którym toczy się postępowanie o stwierdzeniu nabycia spadku pozostawił testament, z którego jasno wynika kto dziedziczy a kto został od tego wykluczony. Pomimo tego sprawa trwa od ponad roku. Jedyna jak dotąd rozprawa odbyła się 6 czerwca 2013 roku, po której Sąd zarządził poszukiwanie osób, które nie są wskazane w testamencie. Sądowi zarzucono także nie ustosunkowanie się do pism wnoszonych przez skarżącą w dniu 23 września 2013 roku oraz 28 listopada 2013 roku.

Prezes Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie wniosła o oddalenie skargi.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy po analizie akt sprawy II Ns 1124/13 pod kątem okoliczności, mających znaczenie dla oceny czy nastąpiła nieuzasadniona przewlekłość postępowania uznał, że zgłoszona przez E. J. skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodnie z dyspozycją art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 r., Nr 179, poz. 1843 ze zmianami), dla stwierdzenia czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania należy w szczególności ocenić m. in. terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia, co do istoty (...) uwzględniając charakter sprawy, stopień jej faktycznej i prawnej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień, a także zachowanie stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Jak wynika z powyższego, ustawodawca określił okoliczności, które każdorazowo sąd rozpoznający skargę na przewlekłość postępowania winien w szczególności oceniać. Należą do nich: prawidłowość i terminowość czynności podjętych przez sąd, charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej zawiłości sprawy, znaczenie samej sprawy dla strony skarżącej, rozstrzygniętych w sprawie zagadnień, zachowanie się strony, która wniosła skargę na przewlekłość postępowania. Wyliczenie to nie ma charakteru katalogu zamkniętego- a charakter kierunkowy, określa bowiem sposób oceny przewlekłości i przesłanek jej wystąpienia. Jest istotnym, że konieczność zbadania terminowości i prawidłowości podjętych czynności oznacza po pierwsze odniesienie do oceny, czy postępowanie trwało dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności mających znaczenie dla sprawy (art. 1 ust. 1). Po drugie prowadzi do wniosku, że podstawą stwierdzenia przewlekłości może być nie tylko przedłużenie postępowania wynikające z opieszałości sądu, lecz także z podjęcia oczywiście błędnych decyzji procesowych i wywołaną tym zwłoką. Nie chodzi tu oczywiście o wydanie orzeczeń merytorycznych – rozstrzygających sprawę, co do istoty czy także kończących postępowanie w sprawie.

Dodać tu trzeba, że błędy (nawet rażące) popełnione przez sąd w toku postępowania nie mogą skutkować niejako automatycznym stwierdzeniem, że przez to doszło do przewlekłości postępowania sądowego. Jeżeli, bowiem na badanym etapie postępowania, czas jego trwania mieści się w granicach wyznaczonych charakterem czynności podjętych przez sąd i nie rzutuje (w sensie przewlekłości) na bieg postępowania sadowego w jego zasadniczym przedmiocie (zmierzającym do wydania rozstrzygnięcia, co do istoty sprawy), to w żadnym wypadku nie można uznać, aby popełnione przez sąd uchybienie procesowe skutkowało przyjęciem, że w postępowaniu sądowym doszło z tego powodu do przewlekłości. W powyższych kwestiach Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela poglądy ukształtowane w doktrynie i orzecznictwie (vide: P. Górecki, S. Stachowiak, P. Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania sądowego. Komentarz, Oficyna 2007).

Na koniec uwypuklić jeszcze trzeba, że celem instytucji skargi na przewlekłość postępowania jest zlikwidowanie opieszałości sądu, przed którym sprawa zawisła poprzez wymuszenie należytej sprawności sądu (vide: postanowienie SN z dnia 17 listopada 2005 r., IV CSP 1/05, Biuletyn SN 2006/2) i nadanie sprawie odpowiedniego biegu (tak: postanowienie SN z dnia 8 lipca 2005 r., III SPP 120/05, OSNP 2006/5-6/102 i postanowienie SN z 19 stycznia 2006 r., III SPP 162/05). Skarga na przewlekłość ma w szczególności zapewnić szybką reakcję na trwającą zwłokę w czynnościach sądu i służyć dyscyplinowaniu czynności podejmowanych na danym etapie toczącego się jeszcze postępowania w określonej sprawie (por. postanowienie SN z 19 stycznia 2006 r., III SPP 162/05 i postanowienie SN z dnia 18 lutego 2005 r., III SPP 19/05, OSNP 2005/17/277).

Sąd Okręgowy na podstawie akt sprawy prześledził tok dokonywanych czynności. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po T. J. został wniesiony przez E. J. do Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w dniu 18 marca 2013 r. We wniosku wskazano uczestników postępowania w osobie W. S. (2), E. J. oraz J. O., załączając do niego akty stanu cywilnego oraz testament sporządzony w formie zwykłej pisemnej.

Zarządzeniem z dnia 20 marca 2013 r. wyznaczono termin rozprawy na dzień 29 maja 2013 r., oraz nakazano doręczyć uczestnikom postępowania odpis wniosku ze zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi w terminie 14 dni. Jednocześnie zobowiązano wnioskodawczynię do wskazania adresu oraz przedłożenia aktu urodzenia P. J. oraz aktu małżeństwa J. O. w terminie 14 dni.

Przedmiotowe zarządzenie zostało wykonane w dniu 3 kwietnia 2013 roku.

W dniu 10 kwietnia 2013 roku do akt sprawy wpłynęło pismo wnioskodawczyni o przełożenie terminu rozprawy wyznaczonego na 29 maja 2013 roku. Sąd przychylając się do zawartej w nim prośby odwołał rozprawę i wyznaczył nowy termin na dzień 6 czerwca 2013 roku.

W dniu 16 kwietnia 2013 roku do akt sprawy wpłynęło pismo wnioskodawczyni, stanowiące wykonanie nałożonego zobowiązania.

Na rozprawie w dniu 6 czerwca 2013 roku Sąd dopuścił dowód ze zgromadzonych w aktach dokumentów a nadto odebrał zapewnienie spadkowe. Okazało się wówczas, że wnioskodawczyni we wniosku nie wskazała pełnego kręgu uczestników postępowania. Nie potrafiła też wskazać adresów ich zamieszkania. W konsekwencji Sąd odroczył rozprawę na termin z urzędu celem ustalenia danych wszystkich spadkobierców i wezwania ich do udziału w postępowaniu.

Na podstawie zarządzenia z dnia 6 czerwca 2013 r. zwrócono się do (...) Urzędu Wojewódzkiego o podanie danych tych osób.

W dniu 27 czerwca 2013 roku do akt sprawy wpłynęła informacja (...) Urzędu Wojewódzkiego o adresie zameldowania uczestniczki O. B.. Nadal nie był ustalony adres K. J..

Po trzech miesiącach, w dniu 27 września 2013r. Sąd wydał postanowienie, którym wezwał do udziału w sprawie O. B. i K. J.. Przewodniczący wydał zarządzenie o doręczeniu odpisu wniosku i testamentu O. B. oraz zarządzenia, mające na celu ustalenie adresu drugiej uczestniczki K. J. i dołączenie do akt odpisów aktów stanu cywilnego spadkobierców ustawowych.

W październiku 2013r do akt sprawy wpłynęły akty stanu cywilnego. W dniu 7 listopada 2013r. uczestniczka O. B. złożyła odpowiedź na wniosek, w którym zakwestionowała ważność testamentu. W tym piśmie wskazany został adres zamieszkania K. J., potwierdzony pismem, które wpłynęło do akt w dniu 19 grudnia 2013r.

Zarządzeniem z dnia 11 grudnia 2013r. nakazano doręczyć K. J. odpis wniosku o stwierdzenie nabycia spadku oraz testamentu. Jednocześnie zobowiązano O. B. do sprecyzowania swojego stanowiska w sprawie.

W dniu 11 grudnia 2013r. do akt sprawy wpłynęło pismo E. J. z prośbą o przyspieszenie biegu sprawy. W odpowiedzi na ww.- sędzia sprawozdawca wydała zarządzenie o poinformowaniu wnioskodawczyni o aktualnym stanie sprawy tj. o fakcie zakwestionowania testamentu przez O. B., podejmowanych czynnościach przez Sąd i planowanych dalszych czynnościach.

Po nadejściu zwrotnych potwierdzeń odbioru od K. J. w dniu 28 kwietnia 2014r. wyznaczono termin rozprawy na dzień 18 lipca 2014r.

Na podstawie tak ustalonego przebiegu czynności, Sąd Okręgowy uznał, iż w postępowaniu sądowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeżne i Zachód w Szczecinie nie doszło do przewlekłości postępowania.

Czynności w sprawie były podejmowane prawidłowo a zarzucanie przewlekłości postępowania wynika z niezrozumienia przez skarżącą zasad procedowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu biorą udział wszystkie osoby, które byłyby powołane z ustawy oraz spadkobiercy testamentowi. Wszyscy są bowiem zainteresowani w sprawie, gdyż wynik postępowania dotyczy praw zarówno spadkobierców ustawowych jak i testamentowych. Spadkobiercy ustawowi mają prawo podważać ważność testamentu spadkodawcy. Sąd spadku natomiast z urzędu bada, kto jest spadkobiercą (art. 670 k.p.c.). Na sądzie zatem spoczywa obowiązek ustalenia pełnego kręgu uczestników, aby prawa któregokolwiek z nich nie zostały naruszone. Dlatego też, w momencie gdy Sąd ustalił, że zainteresowane (spadkobierczynie ustawowe) nie są uczestniczkami w sprawie, przystąpił do ustalenia ich adresów zamieszkania oraz wezwał do udziału w sprawie (art. 510§ 2 k.p.c.). Prawidłowo też zgromadził akty stanu cywilnego uczestników. Wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku może nastąpić dopiero po przeprowadzeniu rozprawy, na którą Sąd wezwie wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi - art. 669 k.p.c. Bez wezwania spadkobierców ustawowych i testamentowych nie jest możliwe zakończenie sprawy.

Pamiętać należy, iż wnioskodawczyni podała niepełny krąg uczestników postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po T. J.. Sąd nie mógł przejść nad tym do porządku, był zobowiązany treścią powołanego powyżej przepisu art. 669 k.p.c. odroczyć rozprawę celem ustalenia danych wszystkich spadkobierców ustawowych, a następnie wezwać ich do udziału w sprawie, doręczyć im wniosku oraz odpis testamentu. W tym miejscu zwrócić należy uwagę, iż naturalną konsekwencją wydłużenia się czasu postępowania jest czas w którym sąd zwraca się do odpowiednich instytucji oraz oczekuje na udzielenie przez nie informacji. Z akt sprawy wynika, iż Sąd zwrócił się do (...) Urzędu Wojewódzkiego oraz Urzędu Stanu Cywilnego celem uzyskania informacji o spadkobiercach. Wyznaczenie terminu rozprawy mogło nastąpić po nadejściu zwrotnego potwierdzenia odbioru od K. J. a zatem dopiero w dniu 28 kwietnia 2014r.

Oceny czy w sprawie wystąpiła przewlekłość postępowania nie można dokonywać jedynie przez pryzmat tego jaki czas upłynął od momentu wniesienia wniosku do wydania przez sąd prawomocnego rozstrzygnięcia. Przewlekłość - jest pojęciem, które określa, że jakieś zdarzenia czy plany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się. W niniejszej sprawie nie miały miejsca nadmierne odstępstwa od czasu koniecznego do wykonania określonych czynności sądowych, i dlatego nie można uznać, że wystąpił stan nieuzasadnionej zwłoki o jakim mowa w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 roku. Analizując terminowość podejmowanych czynności Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że czynności były podejmowane na bieżąco i nawet jedna trzymiesięczna przerwa w czynnościach nie daje podstaw do przyjęcia, iż sprawa toczyła się przewlekle. Co istotne jeżeli wnioskodawczyni zależało na jak najszybszym zakończeniu postępowania mogła również podjąć działania, które pozwoliłyby na szybsze ustalenie adresów zamieszkania uczestniczek i ich aktów stanu cywilnego.

Nie znajduje oparcia w aktach sprawy kolejne zastrzeżenie skarżącej odnośnie braku ustosunkowania się do składanych przez nią pism z dnia 23 września 2013 roku oraz 11 grudnia 2013 roku. Reakcją sądu na pierwsze z nich było wydanie przez sąd postanowienia o wezwaniu do udziału w sprawie spadkobierców oraz zarządzenie o doręczeniu odpisu wniosku i testamentu nowo wezwanej uczestniczce, zarządzenia, mające na celu ustalenie adresu drugiej uczestniczki K. J. i dołączenie do akt odpisów aktów stanu cywilnego spadkobierców ustawowych. Do drugiego z nich sąd ustosunkował się w ten sposób, że sędzia sprawozdawca wydała zarządzenie o poinformowaniu wnioskodawczyni o aktualnym stanie sprawy, podejmowanych czynnościach przez Sąd i planowanych dalszych czynnościach.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, orzeczono jak w sentencji postanowienia.