Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 listopada 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Mariola Wojtkiewicz

Sędziowie SSO Wiesława Buczek- Markowska ( spr.)

SSO Zbigniew Ciechanowicz

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 listopada 2014 roku w Szczecinie

sprawy ze skargi I. P.

o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie I C 1089/14 toczącej się przed Sądem Rejonowym Szczecin – Prawobrzeżne i Zachód w Szczecinie, z powództwa I. P. przeciwko P. P.

postanawia:

oddalić skargę.

UZASADNIENIE

I. P. wniosła na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, o stwierdzenie, iż w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeżne i Zachód w Szczecinie, Wydział I Cywilny pod sygn. akt I C 1089/14 nastąpiła przewlekłość postępowania, zasądzenie z tego tytułu od Skarbu Państwa na jej rzecz kwoty 5.000 złotych oraz dokonanie zwrotu opłaty sądowej.

W uzasadnieniu podniosła, że w dniu 16 stycznia 2013 r., wniosła pozew o zachowek przeciwko P. P. wraz ze swoją córką U. Ś.. Dnia 5 marca 2013 roku, Sąd zwrócił wniesiony przez nią pozew z powodu braków fiskalnych. Dnia 26 marca 2013 r., pełnomocnik powódek uiścił brakującą opłatę i sprawie został nadany dalszy bieg. W dniu 29 maja 2013 roku pozwany wniósł odpowiedz na pozew wraz z pozwem wzajemnym. W dniu 16 września U. Ś. cofnęła pozew, skutkiem czego w dniu 3 października sąd wydał postanowienie, którym umorzył postępowanie w sprawie. Wskutek zażalenia pozwanego na powyższe postanowienie, Sąd Okręgowy w dniu 30 stycznia dokonał jego częściowego uchylenia. Sąd Rejonowy dopiero w dniu 9 maja 2014 roku doręczył powódce odpowiedz na pozew wraz z pozwem wzajemnym oraz pismo procesowe pozwanego ( powoda wzajemnego)z dnia 7 lipca 2013 roku. Pełnomocnik powódki w dniu 22 maja 2014 roku wniósł pismo procesowe, niemniej do dnia dzisiejszego nie został wyznaczony termin rozprawy w przedmiotowej sprawie.

Skarżąca wskazała, iż Sąd wielokrotnie dopuszczał się nieuzasadnionej zwłoki, przeciągając terminy doręczeń stronom pism. W szczególności nie znajduje uzasadnienia doręczenie powódce odpowiedzi na pozew dopiero w dniu 9 maja 2014 r. Nadto, od dnia 22 maja 2014 roku do chwili obecnej poza zmianą sygnatury sprawy, nie poczyniono nic więcej, w tym nie wyznaczono terminu rozprawy. Skarżąca podniosła, że od daty wniesienia pozwu upłynęło już półtora roku.

Swój udział w sprawie zgłosił Skarb Państwa- Prezes Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, wnosząc o oddalenie skargi.

W uzasadnieniu przedstawiono chronologicznie kolejne czynności podejmowane w sprawie. Wskazano, iż czynności w sprawie były podejmowane stosownie do obłożenia pracą przez pierwotnie wyznaczonego sędziego referenta w osobie K. S.. Brak czynności w sprawie od 20 maja 2014 roku był wynikiem nieobecności referenta w osobie SSR E. S. spowodowanego chorobą. Nowo wyznaczony sędzia referent w osobie SSR G. O. niezwłocznie tj. w dniu 26 września 2014 roku wyznaczył w niniejszej sprawie termin rozprawy na 8 grudnia 2014 roku. Termin ten jest adekwatny do sytuacji istniejącej w decernacie sędziego oraz Wydziale.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga okazała się niezasadna.

Ustosunkowując się do skargi, w pierwszej kolejności wskazać należy, iż zgodnie z dyspozycją art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dla stwierdzenia czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania należy w szczególności ocenić m. in. terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia, co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień jej faktycznej i prawnej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień, a także zachowanie stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Jak wynika z powyższego, ustawodawca określił okoliczności, które każdorazowo sąd rozpoznający skargę na przewlekłość postępowania winien w szczególności oceniać. Wyliczenie to nie ma charakteru katalogu zamkniętego. Ma jednak charakter kierunkowy, określając podstawowy sposób oceny przewlekłości i przesłanek jej wystąpienia. Jest istotnym, że konieczność zbadania terminowości i prawidłowości podjętych czynności oznacza po pierwsze odniesienie do oceny, czy postępowanie trwało dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności mających znaczenie dla sprawy (art. 1 ust. 1). Po drugie prowadzi do wniosku, że podstawą stwierdzenia przewlekłości może być nie tylko przedłużenie postępowania wynikające z opieszałości sądu, lecz także z podjęcia oczywiście błędnych decyzji procesowych i wywołaną tym zwłoką. Nie chodzi tu oczywiście o wydanie orzeczeń merytorycznych – rozstrzygających sprawę, co do istoty czy także kończących postępowanie w sprawie.

W tym miejscu należy wskazać na stanowisko wyrażone w orzecznictwie, zgodnie z którym, ustalenie zaistnienia przewlekłości postępowania nie jest zależne jedynie od upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, a jest wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego do podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami przewidującymi prowadzenie okresowych procedur. Przewlekłość jest pojęciem mówiącym, iż jakieś zdarzenia, czy stany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się. Jest to, co oczywiste, pojęcie względne, a zatem zawsze musi być odnoszone do konkretnych realiów sprawy i przyjętego trybu postępowania. Jedynie nadmierne odstępstwa od czasu koniecznego do wykonania określonych czynności sądowych, prac i procedur mogą być uznawane za tworzące stan nieuzasadnionej zwłoki, o jakim mowa w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 roku – tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z dnia 11 maja 2005 r. (II S 26/05 OSA w Katowicach 2005/2/8

Z kolei w postanowieniu z dnia 03 kwietnia 2009 r., sygn. akt II OPP 6/09, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że ocena, czy w konkretnej sprawie doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym, nie może być oderwana od obowiązku sądu rozpoznawania wszystkich spraw wniesionych do sądu bez nieuzasadnionej zwłoki, przy zachowaniu zasady rozpoznawania spraw według kolejności ich wpływu oraz uwzględnieniu przepisów nakazujących rozpoznawanie niektórych rodzajów spraw w ustawowo określonych terminach.

Sąd Okręgowy prześledził tok dokonywanych czynności w sprawie I C 1089/14 pod kątem okoliczności mających znaczenie dla oceny czy nastąpiła nieuzasadniona przewlekłość postępowania i w oparciu o nie ustalił, co następuje:

Pozew o zachowek w sprawie z powództwa U. Ś., I. P. przeciwko P. P. wpłynął do Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w dniu 17 stycznia 2013r.

Zarządzeniem z dnia 17 stycznia 2013 roku sprawa zadekretowana została do referatu SSR w SO K. S. pod sygn. akt I C 167/13. Ponieważ pozew złożony przez zawodowego pełnomocnika nie został należycie opłacony przewodniczący zarządzeniem z dnia 5 marca 2014 r., zarządził jego zwrot. Odpis powyższego zarządzenia przesłano pełnomocnikowi powódek w dniu 15 marca 2013r. ( doręczono w dniu 19 marca 2013r.). W dniu 26 marca 2013r. na rachunek bankowy Sądu wpłynęła opłata od pozwu. W piśmie wniesionym w dniu 29 marca 2013r. pełnomocnik powódek wniósł o nadanie sprawie biegu od daty pierwotnego wniesienia pozwu.

Zarządzeniem z dnia 10 maja 2013r. sędzia referent, w związku z uiszczeniem przez pełnomocnika powódek w terminie wskazanym w art. 130 §2 kpc brakującej opłaty od pozwu, uznał, że pozew został wniesiony w dniu 16 stycznia 2013 r., uprawomocnił zarządzenie z dnia 5.03.2013 r. z dniem 27.03.2013 r. oraz polecił doręczyć pozwanemu odpis pozwu wraz z załącznikami i zobowiązać go do złożenia w terminie dwutygodniowym odpowiedzi na pozew. Zarządzenie wykonano w dniu 14 maja 2013r.

W dniu 29 maja 2013r. wpłynęła odpowiedź na pozew wraz z pozwem wzajemnym. Zarządzeniem z dnia 12 lipca 2013r., wykonanym tego samego dnia sędzia referent polecił wezwać powoda wzajemnego do uzupełnienia w terminie tygodniowym braku fiskalnego pozwu wzajemnego o uznanie I. P. za niegodną dziedziczenia poprzez wskazanie wartości przedmiotu sporu, pod rygorem zwrotu pozwu wzajemnego. W piśmie wniesionym w dniu 18 lipca 2013r. P. P. wskazał wartość przedmiotu sporu zgłoszonego w pozwie wzajemnym.

W dniu 17 września 2013 r., do akt sprawy wpłynęło pismo U. Ś. zawierające oświadczenie o cofnięciu pozwu o zachowek.

Postanowieniem z dnia 3 października 2013r. Sąd umorzył postępowanie w sprawie z powództwa U. Ś. oraz orzekł o kosztach postępowania. Zarządzeniem z tego samego dnia s. referent polecił przesłać odpis orzeczenia stronom. Jednocześnie polecił wezwać pozwanego do uiszczenia kwoty 765 zł tytułem opłaty od pozwu wzajemnego. Zarządzenie wykonano w dniu 8 października 2013r.

W dniu 18 października 2013r. P. P. wywiódł zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w postanowieniu z dnia 3 października 2013r.

Zarządzeniem z dnia 5 listopada 2013r. przewodniczący polecił przesłanie odpisu zażalenia pozwanego na postanowienie z dnia 3 października 2013r. pełnomocnikowi powódek. Zarządzenie wykonano w dniu 12 listopada 2013r.

Zarządzeniem z dnia 27 listopada 2013r., wykonanym w dniu 29 listopada 2013 r., przewodniczący zarządził przesłanie akt wraz z zażaleniem pozwanego do Sądu Okręgowego w Szczecinie Wydziału II Cywilnego Odwoławczego.

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2014r. Sąd Okręgowy w Szczecinie uchylił zaskarżone postanowienie w pkt III. (rozstrzygnięcie o kosztach) i umorzył postępowanie w przedmiocie wniosku powódki U. Ś. o zasądzenie kosztów postępowania od pozwanego, jednocześnie umorzył postępowanie zażaleniowe w pozostałym zakresie.

Akta z Sądu Okręgowego w Szczecinie powróciły do tut. Wydziału w dniu 14 marca 2014r.

Zarządzeniem z dnia 31 marca 2014r. nastąpiła zmiana sędziego referenta w sprawie. Nowym sędzią referentem została wyznaczona sędzia Edyta Smólczyńska.

Zarządzeniem z dnia 7 kwietnia 2014r. nowy sędzia referent polecił wykonać pkt 2 postanowienia z dnia 3 października 2013r., a po wykonaniu akta przedłożyć do odłożonych.

W dniu 23 kwietnia 2014r. s. referent uchylił zarządzenie z dnia 7 kwietnia 2014r. jako omyłkowo sporządzone. Polecił wpisanie sprawy pod nowy nr i zobowiązał pozwanego do wpłacenia zaliczki na biegłego w kwocie 600 zł, w terminie 7 dni, pod rygorem zwrotu wniosku dowodowego. Nadto s. referent zarządził doręczyć pełnomocnikowi powódki odpis odpowiedzi na pozew wraz z powództwem wzajemnym i odpisem pisma procesowego z dnia 17 lipca 2013r. zobowiązując go do przedłożenia faktów i dowodów w terminie 14 dni, pod rygorem braku możliwości ich powołania w toku procesu. Zarządzenie wykonano w dniu 30 kwietnia 2014r. Sprawa wpisana została pod nr I C 1089/14.

W dniu 23 maja 2014r. wpłynęło pismo pełnomocnika powódki wraz z odpowiedzią na pozew wzajemny.

Zarządzeniem z dnia 18 września 2014 roku dokonano zmiany sędziego referenta. Nowym referentem wyznaczono SSR Grzegorza Orlonka.

Zarządzeniem z dnia 26 września 2014r. nowy s. referent wyznaczył termin rozprawy na dzień 8 grudnia 2014r., o czym polecił zawiadomić pełnomocników stron. Nadto zarządził wezwać na termin powódkę i pozwanego celem przesłuchania w charakterze stron. Zarządzenie wykonano w dniu 7 października 2014r.

Jak wynika z treści skargi skarżąca upatruje przewlekłości postępowania w fakcie dopuszczenia się przez Sąd Rejonowy zwłoki w zakresie doręczania pism w tym w szczególności - doręczenia powódce odpowiedzi na pozew wraz z pozwem wzajemnym dopiero w dniu 9 maja 2014 roku, ogólnie zbyt długiego toku tego postępowania, które zostało zainicjowane przez nią w styczniu 2013 roku oraz nie wyznaczeniu terminu rozprawy.

Odnosząc się do tych twierdzeń i zarzutów - mając na uwadze całokształt dotychczasowego sposobu prowadzenia postępowania w sprawie - stwierdzić należało, że skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Znamiennym dla długości trwania postępowania są czynności podejmowane przez strony. W okolicznościach sprawy pisma wnoszone przez strony, były dotknięte brakami formalnymi. W przypadku pozwanej stanowił ją brak opłaty od pozwu skutkującym koniecznością dokonania jego zwrotu na podstawie zarządzenia przewodniczącego z dnia 5 marca 2013 roku. Dodać w tym miejscu należy, iż odstęp pomiędzy wpływem sprawy, a dokonaniem oceny formalnej pozwu i wydaniem zarządzenia był uzasadniony w kontekście załączonego do pozwu materiału procesowego, a nadto nie odbiegał od czasu, jaki standardowo poświęcany jest na tego rodzaju czynności. Ponadto, niemożliwym było doręczenie odpisu pozwu pozwanego wraz z pozwem wzajemnym, bezpośrednio po jego wniesieniu co nastąpiło w dniu 29 maja 2013 roku, bowiem on także, jako dotknięty brakami formalnymi wymagał wszczęcia postępowania naprawczego w trybie art. 130 kpc.

Ponadto, na czas trwania postępowania w sprawie, jak też datę doręczenia pisma pozwanego dla powódki, wpłynęła także aktywność procesowa stron. Konsekwencją cofnięcia przez powódkę U. Ś. pozwu było, wydanie przez Sąd Rejonowy postanowienia o umorzeniu postępowania, a skutkiem jego zaskarżenia przez pozwanego zażaleniem z dnia 18 października 2013 roku, konieczność jego rozpoznania przez Sąd Odwoławczy, co z kolei nieuchronnie wiązało się z przekazaniem akt sprawy właśnie do tego sądu. W okresie od 29 listopada 2013 roku do 14 marca 2014 roku akta sprawy znajdowały się w Sądzie Okręgowym w Szczecinie. Tym samym w okresie tym w sposób oczywisty Sąd Rejonowy był pozbawiony możliwości dokonywania jakichkolwiek czynności w sprawie. Możliwość doręczenia pism pozwanego – powódce powstała po zwrocie akt sprawy, co też nastąpiło na podstawie zarządzenia z dnia 23 kwietnia 2014 roku.

Oceny, czy w sprawie wystąpiła przewlekłość postępowania nie można - w zdaniem Sądu Okręgowego - dokonywać jedynie przez pryzmat tego, jaki czas upłynął od momentu wniesienia pozwu do wydania przez sąd prawomocnego rozstrzygnięcia. Przewlekłość jest bowiem pojęciem, które określa, że jakieś zdarzenia czy plany są nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i przedłużają się. W niniejszej sprawie - wbrew zarzutom skargi - nie miały miejsca nadmierne odstępstwa od czasu koniecznego do wykonania określonych czynności sądowych i dlatego nie można uznać, że wystąpił stan nieuzasadnionej zwłoki, o jakim jest mowa w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 roku. Podkreślenia przy tym wymaga to, że zasada szybkości i sprawności nie może kolidować z zasadą rzetelności i konieczności przeprowadzania badania wnoszonych przez strony pism oraz pozbawienia ich uprawnień procesowych.

Faktem jest, że od czasu wydania wskazanego powyżej zarządzenia, do czasu wyznaczenia nowego sędziego referenta w sprawie, nie zostały podjęte czynności przez sąd, niemniej fakt ten nie był spowodowany wadliwą organizacją pracy wydziału ale wypadkiem losowym - chorobą sędziego referenta. W sprawie ostatecznie został wyznaczony termin rozprawy na dzień 8 grudnia 2014 roku. Z uwagi na znaczną ilość spraw w decernacie nowo wyznaczonego sędziego referenta, oraz fakt, iż okres oczekiwania na termin rozprawy (od czasu wydania zarządzenia) wynosi średnio 5 miesięcy - wyznaczenie terminu rozprawy w niniejszej sprawie nie mogło nastąpić wcześniej niż to zostało uczynione. Przy czym wskazać należy, iż przewlekłość postępowania spowodowana przyczynami niezależnymi, a więc m. in wielkością referatów sędziów, która kształtuje się na takim poziomie jak w I Wydziale Cywilnym Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód Szczecinie nie stanowi naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. (tak postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 26 kwietnia 2006 r. VI S 7/2006).

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, orzeczono jak w sentencji postanowienia.