Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 października 2014r. Sąd Rejonowy w Inowrocławiu zasądził od pozwanych S. S. (2) i S. S. (1) solidarnie na rzecz powoda (...) Inc. zsiedzibą (...) B. kwotę 54 857,96 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 kwietnia 2012r. z tym zastrzeżeniem, że odpowiedzialność pozwanych ograniczona jest do nieruchomości gruntowej położonej w D., dla której Sąd Rejonowy w Inowrocławiu prowadzi księgę wieczystą KW (...) (w punkcie 1); zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 6 360 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (w punkcie 2); przyznał ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Inowrocławiu na rzecz radcy prawnego A. B. kwotę 4 428 zł tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną pozwanym z urzędu (w punkcie 3 wyroku).

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 27 maja 1997r. pozwany S. S. (2) zawarł z Bankiem (...) S.A. Oddziałem w B. (obecnie (...) S.A. z siedzibą w W.) umowę o kredyt krótkoterminowy na zakup środków obrotowych do produkcji rolnej (nr umowy (...)). Pozwana S. S. (1) dokonała poręczenia spłaty tego kredytu. Z racji niespłacenia kredytu Bank wypowiedział pozwanemu umowę kredytu z dniem 2 grudnia 1997r. W dniu 13 lipca 2000r. Bank wystawił Bankowy Tytuł Egzekucyjny o nr (...), w którym łączną wysokość zobowiązania określił na kwotę 54 857,96 zł. Po nadaniu temu tytułowi klauzuli wykonalności Bank wszczął wobec pozwanych postępowanie egzekucyjnei w dniu 11czerwca 2001r. uzyskał wpis hipoteki w wysokości 54 857,96 zł w księdze wieczystej o nr (...) prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Inowrocławiu dla nieruchomości dłużników położonej w miejscowości D..

Następnie, w drodze umowy sprzedaży zawartej w dniu 16 kwietnia 2007r. Bank (...) S.A. z siedzibą w W. przeniósł na rzecz powoda (...) Inc. z siedzibą (...) B. wierzytelność przysługującą wobec pozwanych z tytułu niespłaconego kredytu. Na jej wysokość - ustaloną na dzień 31października 2006r. - składasię kapitał przeterminowany w kwocie 33 192,76 zł oraz odsetki w wysokości 22 397,84 zł tj. łącznie kwota 55 590,60 zł. Przeniesiona została na rzecz powoda także hipoteka przymusowa w wysokości 54 857,96 zł ustanowiona na nieruchomości pozwanych. Powód zawiadomił pozwanych o przejęciu wierzytelności i wezwał do dokonania jej spłaty, czego pozwani nie uczynili.

W ramach oceny prawnej tych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy stwierdził, że nie znajduje uzasadnienia zarzut przedawnienia roszczenie podniesiony przez pozwanych. Powód ograniczył swoje roszczenie wobec pozwanych do wysokości zabezpieczonej hipoteką tj. do kwoty 54 857,96 zł, a zgodnie z treścią art.77 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece, przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Dlatego też Sąd Rejonowy uwzględnił roszczenie powoda w sposób opisany w punkcie w punkcie pierwszym zaskarżonego wyroku (na podstawie art.720 kc). O kosztach postępowania w sprawie orzekł po myśli art.98 kpc.

W apelacji od wyroku pozwany S. S. (2) domagał się jego zmiany w całości poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, a ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Apelujący zarzucił Sądowi Rejonowemu:

a/ naruszenie przepisów prawa procesowego, a dokładniej:

- art.233 ∫ 1 kpc poprzez dowolną ocenę zebranych w sprawie dowodów, w szczególności nieuwzględnienie zeznań świadka S. S. (2), że Bank (...) S.A. w B. (obecnie (...) S.A. w B.) wyraził pisemną zgodę na przejęcie długu przez G. L. i nie przyznanie tym zeznaniom wiarygodności, a to w konsekwencji dawało podstawę do dopuszczenia i przeprowadzenia przez Sąd dowodu wnioskowanego przez pozwanego o przesłuchanie w charakterze świadka pracownika BankuA. S. na wskazaną wyżej okoliczność (zarzut 1);

- art.217 kpc w związku z art.227 kpc poprzez niedopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. S. pomimo twierdzenia powoda, że Bank (...) S.A. wyraził zgodę na przejęcie długu przez G. L., które to oświadczenie mogło być złożone przez Bank którejkolwiek ze stron tego stosunku prawnego, a więc także G. L., co w konsekwencji doprowadziło do oparcia wyroku na niekompletnym materiale dowodowym (zarzut 2);

- art.98 i art.99 kpc poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrot kosztów procesu (zarzut 3);

b/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a dokładniej:

- art.392 kc poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy G. L. zobowiązał się przez umowę z pozwanym zawartą w dniu 03.10.1997r. zwolnić go od obowiązku spłaty pozostałej części kredytu na rzecz Banku (...) S.A. w B. (wówczas Banku (...) S.A.) i w konsekwencji błędne przyjęcie, że to pozwany był dłużnikiem Banku, gdy tymczasem uwzględnienie w/w przepisu prowadziłoby do wniosku, że odpowiedzialność odszkodowawcza osoby trzeciej (G. L.) wobec dłużnika (pozwanego) jest równorzędna z obowiązkiem zwolnienia dłużnika z powinności świadczenia i prowadzi do wniosku, że pozwany został z długu skutecznie zwolniony (zarzut 4).

W dalszej części apelacji skarżący przedstawił uzasadnienie wyżej przywołanych zarzutów (k.236 – 2339).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego S. S. (2) podlegała uwzględnieniu jedynie w niewielkim zakresie, prowadzącym w istocie do doprecyzowania punktu pierwszego zaskarżonego wyroku.

Sąd Rejonowy dokonał właściwych ustaleń faktycznych w sprawie, niezbędnych do jej rozstrzygnięcia, które Sąd odwoławczy przyjął także za podstawę swego orzeczenia. Podzielił też ocenę prawną tych ustaleń z tym zastrzeżeniem, że odpowiedzialność pozwanych ogranicza się do wysokości hipoteki obciążającej ich nieruchomość położoną w miejscowości D. i ujętą w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Inowrocławiu o nr KW (...), a nie do nieruchomości gruntowej położonej w D., jak określił Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku, co mogłoby otwierać drogę do interpretacji, że to wartość nieruchomości wyznacza górną granicę odpowiedzialności pozwanych, a więc odpowiedzialność dłużników (pozwanych) mogłaby być de facto wyższa, gdyby okazało się, że wartość nieruchomości przekraczała wysokość obciążającej ją hipoteki. Stąd też rozstrzygniecie Sądu I instancji w istocie prawidłowe, wymagało doprecyzowania, co mieściło się w ramach uwzględnienia przez Sąd odwoławczy z urzędu naruszenia prawa materialnego, a dokładniej art.77 ustawy z dnia 06.07.1982r. o księgach wieczystych i hipotece (j.t. w Dz.U. z 2013r. poz.707).

Przechodząc do oceny apelacji stwierdzić należy, że nie znajdują uzasadnienia zarzuty 1 i 2 (pierwszy i drugi), bowiem twierdzenia pozwanego S. S. (2), że bank udzielający kredytu wyraził zgodę na przejęcie długu pozwanych przez G. L. nie znajdują oparcia w żadnych dokumentach, a tym samym nie można ich pozytywnie zweryfikować. Przepis art.519 ∫ 2 pkt 2 kc stanowi, że przejęcie długu przez osobę trzecią może nastąpić: przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron. Pamiętać jednak należy, że zgoda wierzyciela na przejęcie długu powinna być wyrażona na piśmie i to pod rygorem nieważności (jak wymaga art.522 kc). Tymczasem pozwany wprost przyznał w zeznaniach, żenie posiada żadnego dokumentu na potwierdzenie tej czynności (k.116). Mało tego nie twierdził, że taki dokument kiedykolwiek posiadał lub by został on wydany G. L. (osobie trzeciej). Zatem próba obejścia tego wymogu tj. wykazania dokumentem zgody wierzyciela na przejęcie długu przez osobę trzecią, poprzez uzyskanie potwierdzenia wydania takiej zgody zeznaniami świadka A. S. (pracownika banku)nie mogła odnieść skutku, a tym samym odmowa przez Sąd Rejonowy przeprowadzenia tego dowodu była uzasadniona.

Nie znajduje uzasadnienia także zarzut 4 (czwarty) apelacji. Pozwany S. S. (2) przedłożył oświadczenie podpisane przez niego i G. L. z dnia 03.10.1997r., z którego wynika, że ten zobowiązał się wobec pozwanego, iż będzie spłacał kredyt zaciągnięty przez niego w Banku (...) oddziale w B. (k.141). W tego rodzaju oświadczeniu można by upatrywać co najwyżej umowy dłużnika (pozwanego) z osobą trzecią o zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia, co – w świetle art.392 kc – mogłobyrodzić odpowiedzialność osoby trzeciej względem dłużnika za to, że wierzyciel (tu bank) nie będzie żądał od dłużnika spełnienia świadczenia. Zatem tego rodzaju umowa o zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia nie wywiera żadnych skutków prawnych w relacjach między osobą trzecią a wierzycielem (tu bankiem), który ani nie nabywa żadnych uprawnień wobec osoby trzeciej, ani nie traci uprawnień wobec swego dłużnika (tu pozwanego). Innymi słowy w relacjach z wierzycielem to dłużnik a nie osoba trzecia pozostaje nadal zobowiązanym do spełnienia świadczenia i to wobec niego wierzyciel może kierować swoje roszczenie o spełnienie świadczenia. W sprawie dodatkowo zwrócić należy uwagę na końcową treść oświadczenia zawierającą stwierdzenie, że ostateczna umowa zostanie zawarta po przedstawieniu faktycznych zadłużeń i sporządzeniu szczegółowego zestawienia, przez co nie można wykluczyć, że całe oświadczenie miało charakter jedynie wstępnego porozumienia (por. – k. 141). Zbędne jest jednak ostateczne przesądzenie znaczenia tego oświadczenia w przedmiotowej sprawie, a dość wskazać, że gdyby nawet miało być ważne i rodzić skutki prawne przewidziane w treści art.392 kc, to i tak nie zwalniałoby pozwanego S. S. (2) z obowiązku spełnienia świadczenia w postaci spłaty zadłużenia kredytowego wobec wierzyciela (tu powoda).

Niesporna między stronami pozostaje okoliczność, że w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Inowrocławiu prowadzonej dla nieruchomości gruntowej dłużników (pozwanych) położonej w D. (KW (...)) ujawniona została hipoteka przymusowa na rzez uprzedniego wierzyciela (...) Banku (...) S.A. (...) Oddziału w B. w wysokości 54 857,96 zł (zawiadomienie o wpisie - k.143). W następstwie zbycia wierzytelności hipotecznej na rzecz powoda w drodze umowy bliżej opisanej w ustaleniach Sądu Rejonowego przeszła na niego także hipoteka, a zmiana wierzyciela została ujawniona w w/w księdze wieczystej(k.169 - 170). W tych okolicznościach, zgodnie z regułą wyrażoną w art.77 ustawy z dnia 06.07.1982r. o księgach wieczystych i hipotece (j.t. w Dz.U. z 2013r. poz.707),mimo że wierzytelność powoda zabezpieczona hipoteką uległa przedawnieniu, jak trafnie ocenił Sąd Rejonowy, to nadal posiada on uprawnienie do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, z tym że maksymalnie do wysokości ujawnionej hipoteki (por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.03.2012r. w sprawie II CSK 282/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13.06.2013r. w sprawie I ACa 71/13, czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 21.11.2013r. w sprawie I ACa 593/13 – opublikowane w systemie informacji prawnej LEX).

Nie znajduje uzasadnienia także zarzut 3 (trzeci) apelacji pozwanego. Sąd Rejonowy orzekł o kosztach postepowania w sprawie z uwzględnieniem podstawowej zasady przewidzianej w art.98 ∫ 1 i 3 kpc (odpowiedzialności za wynik procesu). Pozwani nie przedstawili argumentów, z których wynikałoby, że po ich stronie zachodzi szczególny wypadek uzasadniający odstąpienie od obciążenia ich obowiązkiem zwrotu powodowi kosztów postępowania (po myśli art.102 kpc).

Z tych zasadniczych przyczyn Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym jedynie w ten sposób, że ograniczył odpowiedzialność pozwanych do wysokości hipoteki tj. do kwoty 54 876,96 zł ujawnionej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Inowrocławiu o nr KW (...), prowadzonej dla nieruchomości pozwanych położonej w D. (na podstawie art.386 ∫ 1 kpc). Oddalił apelację pozwanego w pozostałej części, jako nieuzasadnioną (na podstawie art.385 kpc). Przyznał też pełnomocnikowi pozwanego wynagrodzenie w kwocie 2214zł za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, które ustalił zgodnie z §6 pkt 6 oraz § 12 ust.1 pkt 1 i §2 ust.3 w związku z §15 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych …(j.t. w Dz.U. z 2013r. poz.490).