Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa J. R.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie i odszkodowanie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 29 kwietnia 2015 roku, sygn. akt I C 44/15

oddala apelację i zasądza od powódki J. R. na rzecz pozwanego (...) z siedzibą w W. kwotę 683 (sześćset osiemdziesiąt trzy) złote tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 502/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Opocznie wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2015 roku wydanym w sprawie I C 44/15 oddalił powództwo J. R. przeciwko (...) z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 6.600 złotych tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.506 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach:

K. K. (1) zawarł z pozwanym towarzystwem umowę ubezpieczenia (...) polisa typ (...), nr (...) z okresem ubezpieczenia od dnia 20 sierpnia 2013 roku do dnia 19 sierpnia 2014 roku. ( bezsporne).

W O. przy ul. (...) położony jest dom K. K. (1), w którym zamieszkuje on wraz z żoną i dziećmi. Małżonkowie K. prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, łączy ich wspólność ustawowa małżeńska. Żona K. K. (1) A. K. pracuje w (...) i nie prowadzi z nim działalności gospodarczej. Znajdują się tez, tam hurtownie i sklep z akcesoriami hydraulicznymi. Dom K. K. (1) oddzielony jest płotem od części gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza ze sklepem i hurtownią artykułów hydraulicznych. W sklepie zatrudniona jest na umowę o pracę J. R.. W dniu 21 stycznia 2014 roku około godziny 8.00 J. R. szła do pracy. Sklep był zamknięty i udała się do domu K. K. (1), u którego zwyczajowo przechowywany był klucz od sklepu. Przed domem K. K. (1) znajdują się schody, które wyłożone są kostką brukową i płytkami. J. R. będąc na schodach poślizgnęła się na płytkach. Schody w tym dniu nie były jeszcze odśnieżane ani posypane solą. W dniu zdarzenia była mżawka, która zamarzała. Nawierzchnia była śliska. Dopiero po zdarzeniu schody zostały posypane solą.

J. R. doznała złamania prawej ręki. Założono powódce temblak i skierowano do leczenia w (...) w O.. J. R. była na zwolnieniu lekarskim przez okres dwóch miesięcy. J. R. w ramach zatrudnienia posiadała wykupione przez pracodawcę ubezpieczenie grupowe NW w (...) S.A. w W..

Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo nic zasługiwało na uwzględnienie, bowiem warunki ogólne ubezpieczenia (...) zawierały wyłączenie odpowiedzialności pozwanego za wyrządzenie szkody osobom zatrudnionym przez ubezpieczonego oraz wykonującym pracę lub usługę na rzecz ubezpieczonego. Swoboda kształtowania stosunku umownego umożliwia ułożenie go w taki sposób, że ochroną ubezpieczeniowa będzie objęta tylko odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego powstała przy zachowaniu określonych wymagań dodatkowych. Z uwagi na cel umowy ubezpieczenia, jakim jest zapewnienie ubezpieczającemu rzeczywistej ochrony, konieczne jest, aby umowa lub stanowiące jej część ogólne warunki ubezpieczenia precyzowały, w sposób nie budzący wątpliwości już w chwili zawarcia umowy, jakie zdarzenia są, a jakie już nie są objęte odpowiedzialnością zakładu ubezpieczeń. O zakresie odpowiedzialności ubezpieczyciela decyduje treść umowy ubezpieczenia, wykładana według zasady określonej w art. 12 ust. 4 ustawy z 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (vide w- rok S.N z dnia 22 maja 2009 roku III CSK 300/08).

K. K. (1) zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia (...), która swoim zakresem obejmowała ubezpieczenie mienia od ognia i innych zdarzeń losowych oraz odpowiedzialność cywilną w życiu prywatnym (umowa k.8-9). Zgodnie z § 2 pkt. 40 OWU ubezpieczony to podmiot posiadający tytuł prawny do mienia będącego przedmiotem ubezpieczenia. W zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym i home assistance — osoba wskazana imiennie w umowie oraz osoby prowadzące z nią wspólne gospodarstwo domowe, z zastrzeżeniem § 23 ust. 1 (owu k. 32v.). Zgodnie zaś z § 25 ust.l pkt 5 owu ochrona ubezpieczeniowa nie obejmuje odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego osobom przez niego zatrudnionym oraz wykonującym pracę lub usługę na rzecz ubezpieczonego. W przekonaniu Sądu zdarzenie do jakiego doszło w dniu 21 stycznia 2014 roku nie uzasadnia odpowiedzialności pozwanego towarzystwa ubezpieczeniowego. Zaznaczyć bowiem należy, ze powódka była i nadal jest pracownikiem K. K. (1). W dniu 21 stycznia 2014 roku szła świadczyć pracę na rzecz K. K. (1) i to w tym celu poszła do jego domu po klucz aby otworzyć sklep, który to klucz zwyczajowo przechowywany jest u pracodawcy. Zgodnie zaś z cytowanym § 25 ust. 1 pkt. 6 owu ochrona ubezpieczeniowa nie obejmuje odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego osobom przez niego zatrudnionym.

Zdaniem Sądu Rejonowego nie można przyjąć, że odpowiedzialność pozwanego towarzystwa wynikała z § 2 pkt. 40 owu. stanowiącego, że ubezpieczonym jest również - w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym i home assistance — osoba wskazana imiennie w umowie oraz osoby prowadzące z nią wspólne gospodarstwo domowe. A. K. — żona K. K. (1) — jest imiennie wskazana w umowie jednak to nie ona wyrządziła szkodę powódce. J. R. nie jest pracownikiem A. K. jednakże w dniu zdarzenia szła do K. K. (1) wziąć klucz od sklepu aby świadczyć na jego rzecz pracę, nie zaś po to aby np. wypić kawę z A. K.. Co w przekonaniu Sądu mogłoby ewentualnie rodzić odpowiedzialność pozwanego.

Nie można również przyjąć, że postanowienia umowy oraz stanowiące jej część owu naruszają art. 12 ust. 3 i 4 ustawy z 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. z 2013 roku, poz. 950). K. K. (1) zawierając umowę ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym miał na celu w szczególności ochronę zdarzeń prywatnych spowodowanych przez niego lub jego małżonkę np. klientom sklepów i punktów usługowych znajdujących się na jego nieruchomości oraz osobom go odwiedzającym. Jak zeznał K. K. (1) jego dom odgrodzony jest tylko płotem od części gospodarczej. Podkreślenia wymaga fakt, że pracownicy K. K. (1) posiadają grupowe ubezpieczenie w (...) S.A. w W.. Świadczy to o tym, że zawarta przez K. K. (1) z pozwanym umowa ubezpieczenia zabezpiecza jego interesy. Natomiast interesy pracowników przez niego zatrudnionych zabezpiecza umowa grupowego ubezpieczenia w (...).

Apelacja od tego wyroku wniósł pełnomocnik powódki zarzucając temu wyrokowi:

naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 822 § 1 kc w zw. z art. 444 § 1 kc w zw. z art. 445 kc w zw. § 24 ust 2 pkt 1, § 25 ust. 1 pkt 6, § 2 pkt 40 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (...) poprzez ich niezastosowanie i błędna interpretację ( § 25 ust. 1 pkt 6 OWU) polegającą na uznaniu że zachodzą okoliczności wyłączające odpowiedzialność Ubezpieczyciela w sytuacji gdy ubezpieczonym zgodnie z zawartą umową ubezpieczenia byli oboje małżonkowie K. i A. K. odpowiedzialni za utrzymanie ich wspólnej nieruchomości, zaś pracodawcą powódki było tylko jedno z nich tj. K. K. (1).

W konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia Sądowi I instancji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że Sąd Rejonowy wydając zaskarżone orzeczenie niezasadnie skupił się na okoliczności wyłączającej odpowiedzialność (...) wskazując na zapis § 25 ust. 1 pkt 6 OWU. Wyłączenie tej odpowiedzialności odnośnie jednego z ubezpieczonych Pana K. K. (1) należało uznać za prawidłowe jednakże nie wyczerpujące kręgu osób podlegającym odpowiedzialności z zawartej umowy ubezpieczenia. Niezasadnie pominięto, że w niniejszej sprawie występują następujące 3 podmioty: Ubezpieczyciel, Ubezpieczający, Ubezpieczeni. Pan K. K. (1) jako ubezpieczający, natomiast zakres ubezpieczenia obejmował zarówno Pana K. K. (1) jak również imiennie wskazaną jego żonę A. K. będących ubezpieczonymi.

Zapis § 25 ust. 1 pkt 6 OWU, jako wyjątek od ogólnej zasady odpowiedzialności wyrażonej w art. 822 § 1 k.c. musi być interpretowany wąsko co w realiach przedmiotowej sprawy oznacza, że odnosić się może tylko do imiennie wskazanej osoby, która była pracodawcą osoby dochodzącej uprawnień z umowy ubezpieczenia.

Ubezpieczonymi tymczasem był K. K. (1) i jego żona A. K. którzy zostali imiennie wskazani w umowie ubezpieczenia.

Roszczenie oparcie znajduje w przepisie art. 822 § 1 k.c. w zw. z arl. 444 § 1 kc w zw. z art. 445 kc w zw. z § 2 ust 40 OWU, który wskazuje, że Ubezpieczonym jest podmiot posiadający tytuł prawny do mienia będącego przedmiotem ubezpieczenia. W zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym osoba wskazana imiennie w umowie oraz osoby prowadzące .z nią gospodarstwo domowe.

A. K. nie była pracodawca powódki, ponieważ sama zatrudniona jest na stanowisku w (...) oraz nie prowadzi z mężem działalności gospodarczej. Państwo K. posiadają wspólność ustawową małżeńską i w związku z tym prawa i obowiązki związane z prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego spoczywając na obojgu małżonkach. Ich wspólnym obowiązkiem było dbanie o należyty stan nieruchomości, w tym schodów na których doszło do przedmiotowej szkody. Za szkodę której doznała powódka na schodach nieruchomości należącej do Państwa K. małżonkowie Ci są odpowiedzialni solidarnie co znajduje swoje uzasadnienie w odpowiedzialności deliktowej za czyn niedozwolony. Zatem jeżeli odpowiedzialność jednego z małżonków została wyłączona przez przepis szczególny jakim jest § 25 ust. 1 pkt 6 OWU a do drugiego małżonka przepis ten nie może mieć zastosowania, uzasadnionym jest natomiast zastosowanie § 2 pkt 40 OWU to należało uznać, że zachodzą przesłanki do uznania odpowiedzialności za zaistniałą szkodę pozwanego (...)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja i większość zawartych w niej argumentów nie zasługuje na uwzględnienie w realiach stanu faktycznego sprawy.

Zgodnie z art. 822 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może kierować roszczenia bezpośrednio do ubezpieczyciela (art. 822 § 4 k.c.).Wobec zawarcia przez pozwanego ubezpieczyciela umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody, za które odpowiedzialność ponosi

Żaden z przepisów tytułu XXVII regulujących umowę ubezpieczenia nie zawiera zakazu wprowadzenia do ogólnych warunków ubezpieczenia postanowień określających przypadki, w których następuje wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela, o ile wyłączenia te nie pozostają w sprzeczności z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18.06.1997 r. (II CKN 823/97, niepubl.) i pogląd ten należy podzielić.

K. K. (1) zawarł z pozwanym umowę dobrowolnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym. Istota ubezpieczenia sprowadzała się do udzielenia ochrony ubezpieczeniowej związanej z życiem prywatnym ubezpieczającego i jego domowników. Przedmiotem ubezpieczenia w myśl § 24 warunków ogólnych ubezpieczenia była odpowiedzialność cywilna w zakresie zdarzeń obejmujących odpowiedzialność cywilną za szkody będące następstwem zdarzeń powstałych w okresie ubezpieczenia, wyrządzone osobom trzecim między innymi w związku z posiadaniem domu mieszkalnego.

Przedmiotem ubezpieczenia w sposób wyraźny nie były objęte szkody wynikłe z wykonywania przez ubezpieczonego czynności zawodowych, prowadzenia działalności gospodarczej (…). Wyłączenie odpowiedzialności pozwanego właśnie za szkody wynikłe z prowadzenia działalności gospodarczej wprost wypływa z treści § 25 ust. pkt 1 ogólnych warunków ubezpieczenia.

Zakres ubezpieczenia w sposób wyraźny i nie budzący wątpliwości interpretacyjnych rozgranicza odpowiedzialność cywilną w życiu prywatnym od odpowiedzialności wynikającej z faktu prowadzenia działalności gospodarczej. Jest to w pełni zrozumiałe, ponieważ do zasady zdecydowanie inne jest ryzyko wyrządzenia szkody osobom trzecim w związku z funkcjonowaniem jednostki w życiu prywatnym, a inne w związku z faktem prowadzenia działalności gospodarczej. Z tego tytułu ubezpieczyciele oferują inne ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Inaczej też w takich ubezpieczeniach kalkulowane jest ryzyko i składka. Zatem osoby prowadzące działalność gospodarczą najczęściej zmuszone są posiadać oddzielne ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym i oddzielne w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Potrzeba posiadania takich odrębnych ubezpieczeń jest wyraźnie dostrzegalna w przypadku osób takich jak K. K. (1), który godził się na to, aby czynności związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą były wykonywane również na części prywatnej jego nieruchomości. Ocena ta wynika z akceptowanej przez niego praktyki odbierania przez pracowników kluczy do sklepu, bezpośredni z jego domu. J. R. – pracownik powoda pracowała w należącym do powoda sklepie, znajdującym się obok domu powoda. Miejscem jej pracy był ten sklep. W sytuacji kiedy po przybyciu do miejsca pracy zastawała go zamknięty musiała zapewnić sobie możliwość rozpoczęcia pracy. W zakresie zatem jej obowiązków było pobranie klucza z miejsca jego przechowywania, czyli z domu powoda. J. R. przybyła zatem do miejsca pracy i wykonując obowiązku służbowe doznała szkody. Można nawet twierdzić, że z momentem w którym doszła do drzwi sklepu rozpoczęła swoją pracę, bowiem pierwszym jej obowiązkiem w pracy było otworzenie tych drzwi, a do tego potrzebne było pozyskanie kluczy. Wywód ten pokazuje jak niezbędnym elementem wykonywania pracy przez powódkę było pobranie klucza z domu powoda. Pokazuje to również jak istotny jest związek obecności powódki na terenie prywatnym należącym do powoda z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. To ten związek i jego siła decydują o zasadności powołania się przez pozwanego na wyłączenie odpowiedzialności wynikające z treści § 25 ogólnych warunków ubezpieczenia. Gdyby obecność powódki na nieruchomości prywatnej pracodawcy wynikała z innych okoliczności. Miała incydentalny lub wyjątkowy charakter, ewentualnie jej związek z działalnością zawodową powódki byłby luźny, wówczas ocena zasadności zastosowanego wyłączenia odpowiedzialności mogłaby być inna. To aspekt przedmiotowy szkody i jej związku z podstawą wyłączenia odpowiedzialności ma charakter decydujący w sprawie.

Wbrew wywodom apelacji o zasadności wyłączenia odpowiedzialności pozwanego w realiach ustalonego stanu faktycznego nie decydują elementy podmiotowo istotne. Sam zatem fakt objęcia ubezpieczeniem szkód wyrządzanych zarówno przez K. K. (1) jak i jego żonę A. K., a także szkód wyrządzonych przez innych jego domowników nie oznacza, że przewidziane w ogólnych warunkach umowy wyłączenia odpowiedzialności muszą wystąpić w stosunku do wszystkich ubezpieczonych jednocześnie. Apelujący stoi na stanowisku, że możliwe jest w ramach zwykłego ubezpieczenia OC w życiu prywatnym, skuteczne ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nieruchomości, na której prowadzona jest nawet bardzo niebezpieczna działalność gospodarcza jeżeli choć jeden współwłaściciel takiej nieruchomości nie prowadzi tej działalności. Pokazuje to, że w każdym wypadku konieczne jest dokonanie indywidualnej oceny związku przedmiotu ochrony ubezpieczeniowej ze zdarzeniem szkodzącym i ich ocena przez pryzmat okoliczności wyłączającej odpowiedzialność. Nie można zbudować jak chciałby skarżący generalnej i ogólnej reguły określającej zasadność bądź bezzasadność możliwości wyłączenia odpowiedzialności jeżeli wyłączenie odpowiedzialności miałoby wynikać z zachowania jednego tylko z ubezpieczonych.

Omawiane zagadnienie nawiązuje do generalnych wyłączeń odpowiedzialności wynikających z § 4 omawianych warunków ogólnych ubezpieczenia jak i regulacji art. 827 k.c. Na gruncie tych przepisów w większości wypadków wyrządzenie szkody umyślnie, bądź wskutek rażącego niedbalstwa jednego tylko z ubezpieczonych będzie powodować skutki również w stosunku do pozostałych ubezpieczonych. Występowanie solidarnej odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonych nie może prowadzić do prostego pominięcia okoliczności wyłączających odpowiedzialność ubezpieczyciela.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną, obciążając stronę powodową kosztami postępowania za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy