Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Wieluniu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Magdalena Kościarz

Protokolant: asystent sędziego Magdalena Sola – Duda

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2017 roku w Wieluniu

na rozprawie

sprawy z powództwa L. B.

przeciwko B. M. (1), J. M. (1)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

1.  nakazuje, aby w księdze wieczystej Kw Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości położonej w miejscowości W. gminie Ł., oznaczonej numerami ewidencyjnymi działek (...) o łącznej powierzchni 3,5481 ha w dziale II (...) wykreślić jako właściciela pozwanego B. M. (1) i wpisać jako właściciela powoda L. B., syna T. i A., PESEL (...),

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  zasądza od pozwanego B. M. (1) na rzecz powoda L. B. kwotę 3.247,20 zł (trzy tysiące dwieście czterdzieści siedem złotych 20/100) brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi L. B. z urzędu, a w pozostałym zakresie nie obciąża pozwanego kosztami procesu,

4.  nie obciąża powoda L. B. kosztami postępowania od oddalonej części powództwa

Sygn. akt I C 291/16

UZASADNIENIE

W dniu 05 lutego 2016 roku (data wpływu) powód L. B. wniósł przeciwko pozwanym B. M. (1) i J. M. (1) pozew o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez ujawnienie w dziale II księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych Kw Nr (...), prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej działki nr nr: 300, 463, 728, (...), (...), (...), 1957, (...), (...) oraz (...) w miejsce wpisu B. M. (1), wpisu własności przedmiotowej nieruchomości na rzecz L. B.. Nadto, powód wystąpił o zwolnienie go z kosztów procesu oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu wskazano, iż warunkowa umowa sprzedaży z dnia 07 grudnia 2005 roku oraz umowa przeniesienia własności nieruchomości z dnia 11 maja 2006 roku, zawarte przez powoda z J. M. (1), których przedmiotem była wymieniona nieruchomość są nieważne, gdyż powód w chwili ich podpisania znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Wobec nieważności umowy przenoszącej własność nieruchomości na rzecz J. M. (1), pozwany następnie nie mógł skutecznie, w drodze darowizny, przenieść własności nieruchomości na rzecz swojego syna B. M. (1) ( pozew k. 2-4).

Postanowieniem z dnia 20 lutego 2016 roku, zwolniono powoda L. B. z kosztów sądowych w całości oraz ustanowiono dla niego adwokata z urzędu ( postanowienie k. 19).

W dniu 02 marca 2016 roku, pełnomocnik powoda, wniósł o zabezpieczenie roszczenia powoda poprzez wpisanie w dziale II księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych Kw Nr (...) ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ( pismo z dnia 02.03.2016r. k. 38).

Pismem z dnia 05 kwietnia 2016 roku zatytułowanym ,,Odpowiedź na pozew”, pozwani B. M. (1) i J. M. (1), reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli o oddalenie powództwa oraz obciążenie powoda kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pisma, pełnomocnik pozwanych wskazał, iż postępowanie o ustalenie nieważności umowy przeniesienia własności przedmiotowych nieruchomości, toczące się przed Sądem Rejonowym w Kluczborku pod sygn. akt I C 506/14, zostało oddalone w całości, z uwagi na fakt, iż pozwany J. M. (1) w drodze umowy darowizny przeniósł własność spornej nieruchomości na rzecz swojego syna B. M. (1). Nadto, pełnomocnik pozwanych podniósł, iż w dacie zawierania umów w obecności notariusza tj. osoby zaufania publicznego, powód L. B. działał z pełnym rozeznaniem i świadomością znaczenia podejmowanych działań ( odpowiedź na pozew k. 46-49).

Postanowieniem z dnia 06 kwietnia 2016 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 291/16, zabezpieczono roszczenie powoda L. B. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym skierowane przeciwko pozwanym B. M. (1) i J. M. (1) poprzez wpisanie w dziale III księgi wieczystej Kw Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych, dla nieruchomości oznaczonej, jako działki nr (...) o łącznej powierzchni 3,5481 ha ostrzeżenia, że przed Sądem Rejonowym w Wieluniu I Wydział Cywilny toczy się postępowanie w sprawie o sygn. akt I C 291/16 z powództwa L. B. przeciwko B. M. (1) i J. M. (1) o uzgodnienie treści księgi wieczystej Kw Nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym ( postanowienie k. 55).

Na rozprawie w dniu 16 maja 2016 roku, pełnomocnik powoda cofnął powództwo wobec pozwanego J. M. (1), bez zrzeczenia się roszczenia. Pełnomocnik pozwanych i pozwany J. M. (1), nie wyrazili zgody na cofnięcie powództwa ( protokół rozprawy k. 64-64v).

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Umową przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 05 grudnia 1989 roku sporządzoną w Państwowym Biurze Notarialnym w K. przed notariuszem M. C., małżonkowie T. i A. B., przekazali na rzecz swojego syna L. B. własność gospodarstwa rolnego położonego w W. gmina Ł., składającego się z działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi: 300, 463, 728, (...), (...), (...), (...), 1957, (...), (...), (...) o łącznej powierzchni 5,41 ha, stanowiących las, łąkę, rolę i teren zabudowany.

(dowód: umowa k. 18-19 w załączonych aktach Kw Nr SR1W/00085048/4).

W dniu 07 grudnia 2005 roku w Kancelarii Notarialnej w K. przed notariuszem A. S., pomiędzy L. B. a J. M. (1), została zawarta warunkowa umowa sprzedaży za Nr Rep. (...), mocą której L. B. zobowiązał się sprzedać za kwotę 35.000,00 zł na rzecz J. M. (1), będącą jego własnością nieruchomość położoną w W. gminie Ł., stanowiącą działki nr (...) o łącznej powierzchni 3,49 ha, pod warunkiem nie skorzystania przez Agencję Nieruchomości Rolnych z przysługującego jej prawa pierwokupu.

( dowód: umowa k. 7-8v)

W dniu 11 maja 2006 roku, w Kancelarii Notarialnej w K. przed notariuszem A. S., pomiędzy L. B. a J. M. (1), została zawarta umowa przeniesienia własności nieruchomości za Nr Rep. A 3533/2006, mocą której L. B. przeniósł na rzecz J. M. (1) własność nieruchomości stanowiącej działki nr (...) o łącznej powierzchni 3,49 ha. Wyżej wskazaną nieruchomość J. M. (1) nabył za kwotę 35.000,00 zł do majątku osobistego. Nabywca nieruchomości J. M. (1), w dniu 16 maja 2006 roku, został ujawniony w księdze wieczystej Kw Nr (...), jako jej właściciel. Działka nr (...) o powierzchni 1,92 ha, dotychczas objęta przedmiotową księgą wieczystą, nie będąca przedmiotem wymienionych umów, została z niej odłączona i przeniesiona do księgi wieczystej Kw Nr (...).

( dowód: umowa k. 9-10v, dokumenty w załączonych aktach Kw Nr SR1W/00085048/4 - wypis z rejestru gruntów k. 40-41, odpis z księgi wieczystej k. 48-48v)

Pozwem z dnia 14 marca 2013 roku (data wpływu) wniesionym przeciwko J. M. (1) do Sądu Rejonowego w Kluczborku, L. B. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wystąpił o ustalenie, iż oświadczenia powoda złożone pozwanemu w umowach zawartych w formie aktu notarialnego w dniach 07 grudnia 2005 roku i 11 maja 2006 roku, są nieważne. Pozwany J. M. (1), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Kluczborku I Wydział Cywilny z dnia 25 listopada 2013 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 179/13, oddalono powództwo w całości, z uwagi na brak interesu prawnego powoda, czyniące powództwo o ustalanie bezzasadnym. Wskutek apelacji powoda, sprawa została skierowana do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia z dnia 27 marca 2014 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt I Ca 91/14, Sąd Okręgowy w Opolu wskazał, iż wbrew stanowisku Sądu I instancji, powód miał interes prawny w ustaleniu nieważności umów przenoszących własność nieruchomości, bowiem wyrok ustalający nieważność umowy może być orzeczeniem stwierdzającym niezgodność stanu prawnego wynikającego z treści księgi wieczystej ze stanem rzeczywistym pod warunkiem, że wpisy w księdze nie wykazują dalszych przejść prawa własności, a więc, że ujawniony stan jest następstwem wpisu dokonanego na podstawie umowy uznanej za nieważną.

W dniu 10 lipca 2014 roku w Kancelarii Notarialnej w K. przed notariuszem A. S. została sporządzona umowa darowizny, mocą której małżonkowie J. M. (1) i B. M. (2) darowali swojemu synowi B. M. (1) m.in. nieruchomość położoną w W. gmina Ł. składającą się z działek oznaczonych numerami (...) o łącznej powierzchni 3,49 ha.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Kluczborku I Wydział Cywilny z dnia 26 marca 2015 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 506/14, oddalono powództwo w całości, z uwagi na brak interesu prawnego powoda. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazano, iż w chwili wytoczenia powództwa, powód posiadał interes prawny wyrażający się tym, iż wyrok ustalający nieważność umowy, mógł stanowić podstawę do stwierdzenia niezgodności stanu prawnego wynikającego z treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, jednak na dzień wyrokowania ten interes prawny L. B. utracił, z uwagi na to, iż w dniu 16 lipca 2014 roku, pozwany J. M. (1) rozporządził prawem własności do spornej nieruchomości, przenosząc ją na B. M. (1), który obecnie figuruje, jako jej właściciel.

( dowód: pozew k. 2-4, odpowiedź na pozew k. 33-37, wyrok Sądu Rejonowego w Kluczborku z dnia 25.11.2013r. k. 44 wraz z uzasadnieniem k. 46-51, wyrok Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 27.03.2014 r. wraz z uzasadnieniem k. 71-74, wyrok Sądu Rejonowego w Kluczborku z dnia 26.03.2015r. k. 165 wraz z uzasadnieniem k. 172-175v w załączonych aktach o sygn. I C 506/14; akt notarialny z dnia 10.07.2014r. k. 67-69 w załączonych aktach księgi wieczystej Kw Nr (...))

Dla nieruchomości położonej w W. gminie Ł., składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 3,5481 ha w Sądzie Rejonowym w Wieluniu V Wydziale Ksiąg Wieczystych, jest prowadzona księga wieczysta Kw Nr (...). Jako właściciel w księdze ujawniony jest B. M. (1), syn J. i B. ( bezsporne).

Powód L. B. jest osobą stanu wolnego w wieku 52 lat. Mieszka w domu rodzinnym razem z dwoma braćmi upośledzonymi umysłowo. Powodem i jego braćmi opiekuje się, mieszkająca około 1 km od miejsca zamieszkania powoda, siostra, która od śmierci rodziców pomaga braciom w czynnościach życia codziennego takich jak: sprzątanie, pranie, dopilnowanie mycia, przygotowanie posiłków, zakupy. L. B. skończył szkołę podstawową specjalną i na tym zakończył edukację, pomagając rodzicom w gospodarstwie rolnym. W szkole powód opanował zdolność pisania liter i pojedynczych wyrazów pod nadzorem i dyktandem nauczyciela. Wówczas stwierdzano u powoda upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim na pograniczu umiar­kowanego. Zakończenie edukacji, brak stymulacji i pracy powoda ze specjalistami spowodował pogłębienie się stanu upośledzenia na umiarkowane. L. B. jest osobą niedojrzałą społecznie, nadmiernie ufną, bezkrytyczną w stosunku do intencji innych osób i niemającą pełnego wglądu w możliwe konsekwencje swojego działania i podejmowanych decyzji. Podlega on zwiększonemu wpływowi otoczenia i jest zdecydowanie bardziej podatny na manipulację, co powoduje znaczne wątpliwości, co do możliwości samodzielnego działania i podejmowania swobodnych decyzji. Powód nie posiada umiejętnoś­ci logicznego rozumowania (myślenia), a tym samym nie posiada zdol­ności świadomego i swobodnego podejmowania decyzji. Powód nie potrafi przewidywać skutków swoich działań, zwłaszcza konsekwencji finansowych. Jest sobą niesamodzielną, która z uwagi na ograniczenie intelektualne nie posiada podstawowej wiedzy dotyczącej standardów zachowań w różnych sytuacjach społecznych i nie rozumie zasad i sytuacji społecznych. W kontaktach społecznych przyjmuje postawę bierną, zależną. Jest osobą o bardzo niskim poziomie dojrzałości społecznej, bezkrytyczną w stosunku do innych ludzi i ich działań, wymagającą stałej opieki, nadzoru. Powód nie potrafi czytać, umie się podpisać. L. B. jest sprawny ruchowo. Jego układ nerwowy ośrodkowy i obwodowy nie wykazuje objawów organicznego (ognis­kowego/ubytkowego) uszkodzenia. U powoda stwierdzono upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym, zaburzenia adaptacyjne oraz zaburzenia pamięci. W zachowaniu powoda brak jest ekscentryczności czy dziwaczności, nie jest osobą pobudzoną psychoruchowo, nie zdradza również objawów psychotycznych. Odpowiednio pokierowany i przekonany przez otoczenie, zachowuje się w sposób przewidywalny i podporządkowany.

W dniu 07 grudnia 2005 roku oraz w dniu zawarcia umowy przeniesienia własności tj. 11 maja 2006 roku L. B. był sprawny ruchowo z zachowanymi ruchami precyzyjnymi palców rąk i mógł napisać kilka wyrazów lub złożyć podpis na przedłożonym mu dokumencie, jednak składając w tych dniach oświadczenia woli znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

(dowód: opinia biegłego lekarza psychiatry M. G. k. 77- 81 i opinia uzupełaniająca 128-131, opinia biegłego sądowego z zakresu neurologii J. M. (2) k. 106-108 i opinia uzupełniająca k. 180-181, opinia biegłego sądowego psychologa M. B. k. 94-96 i opinia uzupełniająca k. 152-155)

Powyższy stan faktyczny, który okazał się w przeważającej mierze bezsporny, oparty został o zgodne twierdzenia stron, które nie kwestionowały faktu zawarcia przedmiotowych umów i przeniesienia własności nieruchomości. Sporna między stronami była bowiem, jedynie kwestia ważności i skuteczności tych umów, wobec podnoszenia przez powoda, że działał on w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Nadto, stan faktyczny został ustalony w oparciu o nieosobowy materiał dowodowy w postaci zebranych w aktach sprawy dokumentów, w tym znajdujących się w załączonych aktach księgi wieczystej Kw Nr (...), a także aktach Sądu Rejonowego w Kluczborku I Wydział Cywilny o sygn. I C 506/14, którym Sąd w całości przypisał walor wiarygodności. Wszelkie dokumenty zostały sporządzone przez podmioty do tego uprawnione, w ramach przyznanych im kompetencji, a prawdziwości i autentyczności oraz mocy dowodowej tychże dokumentów strony nie podważyły i skutecznie nie zakwestionowały.

Sąd uznał także za wiarygodne sporządzone przez biegłych sądowych psychologa M. B., neurologa J. M. (2) i lekarza psychiatrę M. G. opinie, zarówno główne jak i uzupełniające, albowiem są one jasne, wewnętrznie niesprzeczne oraz naukowo i logicznie uzasadniona. Sąd nie dostrzegł żadnych ważnych powodów, które zmuszałyby do dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych. Nadto, opinie te nie zostały skutecznie zakwestionowane przez strony procesu. Biegli udzielili, bowiem precyzyjnych odpowiedzi na zadane im pytania, a przeprowadzone postępowanie dowodowe nie zdołało podważyć fachowości sporządzenia opinii i wniosków w nich zawartych.

Mając na uwadze, iż kwestia świadomości powoda przy podejmowaniu czynności w dniach 07 grudnia 2005 roku i 11 maja 2006 roku, zdolności do rozpoznania znaczenia tych czynności oraz swobody ich podejmowania, została ustalona w oparciu o wiedzę specjalistyczną posiadaną przez biegłych sądowych z zakresu psychologii, psychiatrii i neurologii, Sąd oddalił wnioski pełnomocnika pozwanych o zwrócenie się do K. celem uzyskania karty karnej powoda i dopuszczenie dowodu z akt postępowań karnych prowadzonych przeciwko powodowi, o zwrócenie się do Sądu Rejonowego w Gliwicach o uzyskanie informacji czy przeciwko powodowi toczyły się w tym sądzie postępowania karne, z jakim skutkiem zostały zakończone i o przesłanie odpisu wyroku w sprawie o sygn. akt III K 1269/10, o załączenie akt Sądu Okręgowego w Gliwicach o sygn. I C 141/2013, a także o dopuszczenie dowodu z ustnej uzupełniającej opinii biegłych psychiatry M. G., psychologa M. B. i neurologa J. M. (2), mając na uwadze, iż okoliczności, na które zostały zgłoszone były przedmiotem przeprowadzonego postępowania dowodowego i zostały już dostatecznie wyjaśnione za pomocą zgromadzonych w sprawie środków dowodowych, dopuszczenie więc zawnioskowanych dowodów nie miałoby wpływu na ustalenia w niniejszej sprawie i prowadziłoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Księga wieczysta powinna dawać pełny i wierny obraz stanu prawnego nieruchomości w zakresie praw, które mogą być w niej ujawnione. Przez stan prawny nieruchomości należy rozumieć prawa i roszczenia wpisane w działach II-IV księgi wieczystej, a przez rzeczywisty stan prawny - stan zgodny z prawem materialnym. Stan prawny, jaki ma być w księdze wieczystej ujawniony, musi być wykazany dokumentem świadczącym o istnieniu pewnego stanu prawnego nieruchomości. Powstanie niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym jest jednak w pewnych wypadkach nieuniknione, wówczas niezbędnym staje się uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece, t. j. Dz.U. z 2016 r. poz. 790 ze zm.), które jest jedynym sposobem obalenia domniemania z art. 3 cytowanej ustawy. Ciężar dowodu, że rzeczywisty stan prawny nieruchomości jest inny niż ujawniony w księdze wieczystej, spoczywa na powodzie.

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, w której wpis ujawniający prawo własności w księdze wieczystej Kw Nr (...) na rzecz B. M. (1) syna J. i B., dokonany na podstawie umowy darowizny z dnia 10 lipca 2014 roku za Nr Rep. A 6191/2014, jest kwestionowany przez powoda L. B., z uwagi na to, iż wpis ujawniający prawo własności na rzecz J. M. (1), będący asumptem do przeniesieniami i ujawnienia prawa własności na rzecz B. M. (1), został dokonany na podstawie nieważnej warunkowej umowy sprzedaży z dnia 07 grudnia 2005 roku i nieważnej umowy przeniesienia własności nieruchomości z dnia 11 maja 2006 roku, sporządzonych w formie aktów notarialnych przed notariuszem A. S., które to umowy zawarte zostały przez L. B. w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

Negacja wpisu opiera się:

- po pierwsze – na podważeniu ważności umów, mocą których doszło do przeniesienia stanowiących własność L. B. działek oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...) na rzecz J. M. (1), wskutek nieważności oświadczenia woli złożonego przez L. B. w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli,

- po drugie – na zakwestionowaniu tym samym możliwości skutecznego nabycia w drodze umowy darowizny prawa własności wymienionej nieruchomości przez syna J. B..

Zgodnie z treścią art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby przemijającego zaburzenia czynności psychicznych.

Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., IV CSK 7/05, LEX Nr 180191). Nie jest przy tym wymagane, aby nastąpił zupełny zanik świadomości i ustanie czynności mózgu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1976 r., III CRN 25/76, Legalis Nr 19401). Decydujące znaczenie ma zatem określenie stopnia zmniejszenia udziału świadomości w postępowaniu człowieka, stopnia zaburzenia czynności psychicznych w momencie składania oświadczenia woli. Złożenie oświadczenia woli w stanie określonym w art. 82 k.c. powoduje jego nieważność, bez potrzeby wykazywania jakichkolwiek dalszych okoliczności. W szczególności bez znaczenia jest okoliczność, czy druga strona czynności prawnej miała świadomość wyżej wymienionego stanu. Porządek prawny chroni osobę składającą oświadczenie woli w stanie wyłączającym świadomość lub swobodę. Ochrona dobrej wiary jej kontrahenta w takim przypadku ogóle nie wchodzi w rachubę.

W realiach przedmiotowej sprawy, w sposób niebudzący wątpliwości Sądu, wykazane zostało, iż w dacie składania oświadczenia woli czyli zawarcia warunkowej umowy sprzedaży z dnia 07 grudnia 2005 roku oraz umowy przeniesienia własności z dnia 11 maja 2006 roku powód L. B. znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Tym samym, oświadczenia woli złożone przez L. B. wobec J. M. (1), były nieważne, a więc powód nie mógł skutecznie rozporządzić przysługującym mu prawem własności i przenieść własności wymienionej nieruchomości na rzecz J. M. (1). Tym samym, skoro J. M. (1) nie nabył skutecznie prawa własności nieruchomości stanowiącej działki nr nr: 300, 463, 728, (...), (...), (...), 1957, (...), (...) oraz (...), objętej księgą wieczystą Kw Nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych, następnie nie mógł skutecznie przenieść prawa własność do tej nieruchomości na rzecz swojego syna B. M. (1), zgodnie z zasadą, że nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw niż sam posiada. Kwestia uchybienia tej zasadzie budzi liczne wątpliwości, a to w kontekście tego, czy w takiej sytuacji zachodzi nieważność czynności prawnej, czy jedynie jej bezskuteczność. Nieważność czynności prawnej charakteryzuje się tym, iż czynność prawna jest nieważna od początku i od chwili jej dokonania nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych, nieważność ta następuje z mocy samego prawa bez potrzeby zajścia jakichkolwiek dalszych zdarzeń, a w szczególności nie jest konieczne ani oświadczenie strony czynności, ani konstytutywne orzeczenie sądu. Skoro orzeczenie sądowe stwierdzające nieważność czynności prawnej ma charakter deklaratoryjny, nieważność działa erga omnes, tj. każdy może się na nią powołać, a więc zarówno strony nieważnej czynności prawnej, jak i ich następcy prawni, wierzyciele i inne osoby, które mają w tym interes prawny, nieważność ma charakter definitywny, czyli czynność prawna nie staje się ważna, gdy przyczyny nieważności odpadną, nieważna czynność prawna nie podlega również, co do zasady, konwalidacji. Co zaś się tyczy bezskuteczności czynności prawnej to jej istota polega na możliwości usunięcia z obiegu ułomnej czynności prawnej, która pozostaje jednak w dalszym ciągu ważna i może wywierać skutki prawne. Wyróżnia się dwa rodzaje bezskuteczności: zawieszoną i względną. Bezskuteczność zawieszona polega na tym, że czynność prawna jest niezupełna, a do jej ważności wymagana jest zgoda (potwierdzenie) osoby trzeciej. Natomiast, bezskuteczność względna charakteryzuje się tym, iż czynność prawna nie wywiera skutków tylko względem konkretnych osób. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały, albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Czynność taka będzie ważna, a jedynie nie będzie wywoływać skutków prawnych wobec określonej osoby. Nieważność umowy przeniesienia własności nieruchomości sama przez się nie skutkuje nieważnością umowy, na podstawie której nabywca z umowy nieważnej przeniósł własność tej nieruchomości na rzecz kolejnego nabywcy. Tym samym, jeśli osoba nieuprawniona zbywa rzecz, to umowa taka nie jest nieważna, żaden bowiem z przepisów prawa nie ustanawia zakazu zbywania rzeczy cudzej. Zasada nemo plus iuris in alium transfere potest quam ipse habet rzutuje, bowiem na skutki umowy, nie zaś na jej ważność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2003 r. sygn. akt III CKN 356/01, LEX Nr 122386). Zdaniem Sądu, bezskuteczność umowy darowizny z dnia 10 lipca 2014 roku, wobec powoda oznacza, że mogła ona zostać zawarta, lecz nie wywołała pożądanych przez strony tej umowy skutków prawnych. Tym samym, więc na powoda winna być przeniesiona powtórnie własność nieruchomości stanowiącej działki nr nr: 300, 463, 728, (...), (...), (...), 1957, (...), (...) i (...), które to prawo utracił.

W tym stanie rzeczy, Sąd nakazał, aby w księdze wieczystej Kw Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości położonej w miejscowości W. gminie Ł., stanowiącej działki nr (...) o łącznej powierzchni 3,5481 ha w dziale II (...) wykreślić, jako właściciela pozwanego B. M. (1) i wpisać, jako właściciela powoda L. B., syna T. i A., PESEL (...).

Mając na uwadze, iż w chwili obecnej w księdze wieczystej Kw Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych dla wymienionej nieruchomości, jako właściciel figuruje B. M. (1), Sąd oddalił powództwo w pozostałej części tj. w zakresie roszczenia skierowanego przeciwko J. M. (1), wobec braku legitymacji biernej po stronie pozwanego. W procesie o uzgodnienie biernie legitymowana jest bowiem tylko osoba, której prawo zostało ujawnione w sposób niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym.

O kosztach, Sąd orzekł w oparciu o treść art. 102 k.p.c. Z uwagi na trudną sytuację życiową, materialną i osobistą powoda, Sąd nie obciążył go kosztami postępowania od oddalonej części powództwa (pkt 4 wyroku). Z kolei, z uwagi na charakter sprawy, sytuację majątkową i osobistą pozwanego B. M. (1), Sąd obciążył go jedynie kosztami nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej L. B. z urzędu, w tym także w postępowaniu zabezpieczającym. W tej sytuacji, zasądzono od pozwanego B. M. (1) na rzecz L. B. kwotę 3.247,20 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, gdyż taka kwota odpowiada charakterowi sprawy, nakładowi pracy pełnomocnika i jest zgodna z obowiązującymi stawkami, a składają się na nią:

- kwota 2.952,00 zł, w tym VAT w kwocie 552,00 zł (§ 4, 8 pkt 5 i 11 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, Dz. U. z 2015 r., poz. 1801),

- kwota 295,20 zł, w tym VAT w kwocie 55,20 zł (§ 4 i 11 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, Dz. U. z 2015 r., poz. 1801) (pkt 3 wyroku).