Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 lutego 2015 roku w S.

sprawy z powództwa J. S. (1)

przeciwko L. K.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwaną od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 20 stycznia 2014 roku, sygn. akt I C 1107/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej L. K. na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje radcy prawnemu P. S. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym podatek VAT, tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Uzasadnienie do wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 lutego 2015r. sygn. akt II Ca 786/14

Pozwem z dnia 23 kwietnia 2013 r. J. S. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanych P. K. (1) i L. K. solidarnie kwoty 6.280,28 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych liczonych od dnia 23 kwietnia 2010 r. do dnia 14 stycznia 2013 r. od kwoty 17.668,42 złotych zasądzonej na rzecz powoda od spadkodawcy ustawowego pozwanych E. K. (1) na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu sygn. akt I Ns 45/06 z dnia 27 grudnia 2007 r.

Nadto powód domagał się solidarnego zasądzenia od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty od pełnomocnictwa według norm prawem przepisanych.

Uzasadniając żądanie powód wskazał, że postanowieniem z dnia 27 grudnia 2007 r. wydanym w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt I Ns 45/06 i utrzymanym w mocy postanowieniem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 15 stycznia 2009 r. Sąd Rejonowy w Nowym Targu dokonał częściowego działu spadku po E. K. (2) i zniesienia współwłasności, zaś w punkcie IV b postanowienia zasądził od uczestnika E. K. (1) na rzecz powoda kwotę 17.668,42 złotych tytułem spłaty, do której uiszczenia powód w dniu 16 stycznia 2009 r. bezskutecznie wezwał E. K. (1), a następnie wszczął przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne, które zgodnie z jego wnioskiem zostało umorzone w dniu 27 sierpnia 2012 r. Powód nadmienił przy tym, że E. K. (1) zmarł w dniu 21 lipca 2011 r., zaś spadek po nim w udziałach po ½ nabyli właśnie pozwani, od których w toku postępowania egzekucyjnego wyegzekwował kwotę należności głównej w wysokości 17.668,42 złotych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 18 czerwca 2013 r. Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie orzekł, że P. K. (1) i L. K. w terminie dwóch tygodni od doręczenia im nakazu zapłaty powinni zapłacić solidarnie na rzecz J. S. (1) kwotę 6.280,28 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 23 kwietnia 2013 r. oraz kwotę 1.296 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu albo wnieść w tym terminie sprzeciw.

W sprzeciwie z dnia 03 lipca 2013 r. L. K. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W stosunku do P. K. (1) nakaz zapłaty z dnia 18 czerwca 2013 r. uprawomocnił się z dniem 8 lipca 2013 r.

Na rozprawie w dniu 18 września 2013 r. pozwana podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko procesowe zarzucając powodowi niewykazanie, aby E. K. (1) został wezwany do zapłaty należności głównej kwestionując równocześnie skuteczność skierowanego do niego wezwania i zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, którą, jej zdaniem, zniweczyło przesłanie korespondencji na adres niebędący adresem zamieszkania spadkodawcy i odebranie korespondencji przez osobę do tego nieuprawnioną.

Niezależnie od powyższego pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia, a w piśmie z dnia z dnia 1 października 2013 r. wniosła dodatkowo o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 28 października 2013 r. powód podtrzymał swoje żądanie procesowe i nie zgodził się z zarzutem nieprawidłowości doręczenia E. K. (1) pism zawierających wezwanie do zapłaty i zawiadomienie o wszczęciu egzekucji argumentując, że wysłane one były na adres, który spadkodawca wskazywał w postępowaniu działowym, w tym po raz ostatni w datowanym na dzień 05 stycznia 2009 r. piśmie stanowiącym odpowiedź na apelację.

Za bezzasadny powód uznał także zarzut przedawnienia roszczenia eksponując, że stało się ono wymagalne dopiero z dniem uprawomocnienia się postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu z dnia 27 grudnia 2007 r. wydanego w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt I Ns 45/06.

Wyrokiem z dnia 20 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie zasądził od L. K. na rzecz J. S. (1) kwotę 6.280,28 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 23 kwietnia 2013 r. oraz kwotę 1.515 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu zastrzegając, że za zapłatę wymienionych kwot pozwana ponosi solidarną odpowiedzialność z P. K. (1), wobec którego Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Szczecin- Centrum w Szczecinie wydał w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt I Nc 1044/13 nakaz zapłaty z dnia 18 czerwca 2013 r.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Postanowieniem z dnia 27 grudnia 2007 r. wydanym w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt I Ns 45/06 Sąd Rejonowy w Nowym Targu dokonał częściowego działu spadku po E. K. (2) i zniesienia współwłasności w ten sposób, że na własność E. K. (1) przyznał nieruchomość szczegółowo opisaną w tym postanowieniu i tytułem spłaty zasądził od niego na rzecz B. S. (1) kwotę 5.048,12 złotych i kwoty po 17.668,42 złotych na rzecz J. S. (1) i R. S., którego apelacja od powyższego postanowienia została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 15 stycznia 2009 r.

Do 2008 r. E. K. (1) mieszkał w S., ale często przebywał w miejscowości S., zaś od 2008 r. przebywał wyłącznie w S..

Pismem z dnia 16 stycznia 2009 r. J. S. (2) wezwał E. K. (1) do zapłaty kwoty 17.668,42 złotych, po czym wszczął przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne, w ramach którego pismem z dnia 23 czerwca 2009 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Nowym Targu wezwał E. K. (1) do zapłaty kwoty 17.668,42 złotych, odsetek oraz kosztów egzekucji.

E. K. (1) zmarł w dniu 21 lipca 2011 r.

Postanowieniem z dnia 7 listopada 2011 r. wydanym w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt I Ns 2007/11 Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie stwierdził, że spadek po E. K. (3) na podstawie ustawy nabyli wprost córka L. K. i syn P. K. (1) w udziale po ½ części każdy.

Na wniosek J. S. (1) postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2012r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Nowym Targu umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko E. K. (1).

Zgodnie z wnioskiem J. S. (1) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie prowadził postępowanie egzekucyjne przeciwko L. K., w toku którego z dniem 14 stycznia 2013 r. wyegzekwował kwotę należności głównej wynikającej z postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu z dnia 27 grudnia 2007 r.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się uzasadnione w całości.

Podstawę prawną żądania stanowi przepis art. 481 § 1- 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy z tym, że, stosownie do przepisu art. 359 § 1, 2 i 2 ¹ k.c., odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).

Dłużnik popada w opóźnienie jeżeli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia. (teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2003 r. sygn. akt II CK 146/02, opubl. Lex nr 82271).

Prawo wierzyciela do żądania od dłużnika zapłaty odsetek za czas opóźnienia w wykonaniu świadczenia pieniężnego nie jest uzależnione ani od wykazywania po stronie wierzyciela szkody wynikłej z opóźnienia, ani przyczynami zależnymi od dłużnika zachowania noszącego znamiona winy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 kwietnia 2006 r., I ACa 2087/05, LEX nr 307279). Powstanie tego prawa jest niezależne od tego czy roszczenie o odsetki zostało podniesione czy też nie, wynikają one bowiem z samego faktu opóźnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 2005 r., I CK 110/05, LEX nr 359467). Dłużnik przed zapłatą odsetek z tytułu opóźnienia nie może się bronić tym, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Reżim odpowiedzialności dłużnika z tytułu naruszenia terminowości w wykonaniu świadczenia pieniężnego jest bardzo surowy, uznawany wręcz za przykład odpowiedzialności absolutnej (A. Janiak, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 28 maja 1999 r., III CKN 196/98, OSP 2000, z. 7-8, poz. 115; W. Popiołek (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2009, s. 66). Jest to zatem naturalna konsekwencja opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Słowa użyte w treści art. 481 § 1 k.c. „chociażby nie poniósł żadnej szkody" są interpretowane jako zwolnienie wierzyciela z obowiązku dowodzenia faktu zaistnienia szkody i jej wysokości przy domaganiu się odsetek za opóźnienie dłużnika, a nie jako wykluczenie odszkodowawczego charakteru odsetek za opóźnienie. (wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2008 r., II CSK 393/07, LEX nr 391841).

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że pozwani są ustawowymi spadkobiercami E. K. (1), wobec którego bezspornie wydane zostało w dniu 27 grudnia 2007 r. orzeczenie nakazujące mu zapłatę na rzecz powoda kwoty 17.668,42 złotych.

Wątpliwości stron nie budziło też i to, że powód wyegzekwował spłatę należności głównej od pozwanej L. K., włącznie z bezspornością daty zapłaty ww. kwoty tj. 14 stycznia 2013 r.

Spór stron ogniskował się wokół kwestii daty początkowej naliczania odsetek ustawowych, a w tym momentu wymagalności wierzytelności ww. kwoty O ile bowiem pozwani powoływali się na wadliwość doręczeń wezwań do zapłaty kierowanych przez powoda do E. K. (1) i na zarzut przedawnienia roszczenia powoda, o tyle powód stał na stanowisku, że dochodzone roszczenie nie uległo przedawnieniu z tą dodatkową uwagą, że początkowo jako datę wymagalności roszczenia powód wskazywał datę doręczenia spadkodawcy wezwań do zapłaty, aby następnie wyrazić zapatrywanie, że wymagalność roszczenia głównego nastąpiła z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia z dnia 27 grudnia 2007 r.

W tych granicach sporu przedmiotem rozważań Sąd Rejonowego była kwestia terminu wymagalności roszczenia głównego powoda oraz zasadność roszczenia odsetkowego z uwzględnieniem podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia.

Zgodnie z przepisem art. 363 § 1 k.p.c. orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Z uzyskaniem przez orzeczenie prawomocności formalnej mamy zatem do czynienia w gdy: 1) przepisy prawa nie przewidują żadnego środka zaskarżenia od orzeczenia 2) strona zrzekła się prawa do wniesienia środka zaskarżenia 3) upłynął termin do wniesienia środka zaskarżenia; 4) wniesiony w terminie środek zaskarżenia nie został uwzględniony. Rozstrzygnięcie oddalające apelację wniesioną na orzeczenie sądu I instancji warunkuje jego prawomocność (art. 363 k.p.c.). Podstawą mocy wiążącej orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) jest natomiast jego prawomocność stwierdzona przez sąd. Moc wiążąca orzeczenia odnosi się zarówno do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia, jaki i mocy określonego waloru prawnego zawartego w nim rozstrzygnięcia. Skoro więc w postępowaniu III Ca 661/06 w dniu 15 stycznia 2009 r. wydane zostało orzeczenie oddalające apelację wywiedzioną od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu w sprawie I Ns 45/06, to z tą datą orzeczenie dokonujące działu spadku i zniesienia współwłasności stało się prawomocne, co potwierdzono stosowanymi adnotacjami oraz nadaniem postanowieniu z dnia 27 grudnia 2007 r. klauzuli wykonalności.

Zasądzając w postępowaniu o zniesieniu współwłasności spłaty, sąd biorąc pod uwagę usprawiedliwione interesy zarówno zobowiązanego, jak i uprawnionego do tych świadczeń, co do zasady określa termin i sposób ich uiszczenia, wysokość odsetek, a także sposób ich zabezpieczenia. Zabezpieczenie dopłat lub spłat następuje tylko w razie potrzeby, w szczególności, gdy zasądzone kwoty są wysokie, a z okoliczności wynika, że brak zabezpieczenia utrudni lub uniemożliwi realizację uprawnień właścicieli (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 658/00, OSNC 2001, nr 12, poz. 179). Może to polegać na przykład na ustanowieniu hipoteki przymusowej na nieruchomości (S. Rudnicki, Komentarz, 2007, s. 399). Jeżeli dopłaty i spłaty zostały rozłożone na raty, terminy ich zapłaty nie mogą łącznie przekraczać 10 lat. W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd na wniosek dłużnika może odroczyć obowiązek zapłaty rat już wymagalnych (art. 212 § 3 k.c.).

W orzecznictwie wyrażono pogląd, według którego zasądzenie przez sąd dopłat i spłat bez oznaczenia terminu i sposobu ich zapłaty oraz wysokości i terminu uiszczenia odsetek samo przez się nie stanowi naruszenia art. 212 § 3 k.c. Sąd jest bowiem uprawniony do wydania w określonych okolicznościach takiego orzeczenia, które oznacza, że wymagalność zasądzonych dopłat i spłat nastąpi z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, ich zapłata nie została rozłożona na raty i zasądzone zostały bez odsetek (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1984r., III CZP 21/84, OSNC/1984/12/221, III CKN postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 r., III CKN 1372/00, Lex nr 75281, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2004 r., III CK 455/02, Lex nr 520047).

Z perspektywy powyższego za pozbawioną znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy uznać należało okoliczność skuteczności doręczenia E. K. (1) któregokolwiek z kierowanych do niego wezwań do zapłaty czy pisma powoda. Skoro bowiem roszczenie powoda stało się wymagalne z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia z dnia 27 grudnia 2007 r., to czynności powoda zmierzające do uzyskania świadczenia nie mogły w żaden sposób wpłynąć na zmianę daty, od której spadkodawca, a następnie jego spadkobiercy mieli obowiązek zapłaty kwoty 17.668,42 złotych. W tej sytuacji uznać należy, że nie uzyskując zaspokojenia z dniem 15 stycznia 2009 r. powód mógł zasadnie naliczać E. K. (1), a następnie P. K. (1) i L. K. odsetki za zwłokę, właśnie od tej daty.

Na marginesie dodać trzeba, że pozwani dokonali prostego przyjęcia spadku po E. K. (1), co w świetle art. 1012 k.c. oznaczało powołanie ich do spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi. Żadna ze stron niniejszego postępowania nie podnosiła, jakoby doszło do działu spadku po E. K. (1), co warunkowałoby ograniczenie odpowiedzialności pozwanych za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów. W tej sytuacji, po myśli art. 1034 § 1 k.c. przyjęto, że za długi te spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność solidarną. Powód mógł zatem zasadnie domagać się zasądzenia od pozwanych odsetek należnych za opóźnienie w płatności świadczenia głównego w kwocie 17.668,42 złotych, a datą graniczną odpowiedzialności pozwanych za ww. zwłokę była data 14 stycznia 2013 r., a więc dzień w którym świadczenie główne zostało wyegzekwowane od L. K..

W kwestii zarzutu przedawnienia Sąd Rejonowy przypomina, że kwota odsetek, których domagał się powód obejmowała okres od 23 kwietnia 2010 r. do 14 stycznia 2013 r.

Zgodnie z art. 118 § 1 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Odsetki za opóźnienie traktować należy jako świadczenie okresowe w rozumieniu art. 118 k.c., a z upływem trzyletniego terminu przedawnienia w tym przepisie ustanowionego przedawniają się wszystkie roszczenia o odsetki za opóźnienie, zarówno wykazujące związek z prowadzeniem działalności gospodarczej, jak i związku takiego niewykazujące. Wymieniony w art. 118 k.c. trzyletni termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe może być uchylony przez przepis szczególny jedynie wtedy, gdy treść takiego przepisu wyraźnie wskazuje, że przewidziany w nim termin dotyczy roszczeń okresowych. W przypadku, gdy roszczenie główne wygasło na skutek jego zapłaty przed upływem terminu przedawnienia, do przedawnienia roszczeń o odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia głównego stosuje się ustanowiony przez art. 118 k.c. przewidziany dla roszczeń o świadczenia okresowe trzyletni termin przedawnienia także wtedy, gdy termin przedawnienia roszczenia głównego już upłynął ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2005 r., III CK 619/04, Lex nr 180855) (szerzej na ten temat zob. M. Lemkowski, Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007). Zgodnie zaś z art. 125 § 1 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Jeśli więc, jak było wskazane wyżej, roszczenie powoda stało się wymagalne w dniu 15 stycznia 2009 r., to od tej daty rozpoczął bieg dziesięcioletni termin przedawnienia, przed którego upływem roszczenie zostało zaspokojone (dniu 14 stycznia 2013 r.), to do roszczenia o odsetki należy stosować termin trzyletni, o którym mowa w art. 118 k.c.

Pozwem złożonym w dniu 23 kwietnia 2013 r. J. S. (1) dochodził odsetek okres od 23 stycznia 2010 r. do 14 stycznia 2013 r., a zatem wymagalnych nie później niż 3 lata przed zainicjowaniem niniejszej sprawy, zaś, stosownie do art. 123 § 1 k.p.c. złożenie pozwu przerwało bieg przedawnienia roszczenia jeszcze nie przedawnionego, co oznacza, że powód mógł domagać się należności za ww. okres, a tym samym zarzut przedawnienia należało uznać za nieuzasadniony.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy w pkt I. wyroku zasądził od pozwanej L. K. na rzecz powoda J. S. (1) kwotę 6.280,28 złotych z odsetkami ustawowymi liczonymi w stosunku rocznym od dnia 23 kwietnia 2013 r. do dnia zapłaty zastrzegając, że odpowiedzialność pozwanej L. K. za niniejsze zobowiązanie jest ponadto odpowiedzialnością solidarną z odpowiedzialnością P. K. (2) wynikającą z prawomocnego nakazu zapłaty sygn. akt I Nc 1044/13 wydanego przez Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie w dniu 18 czerwca 2013 r.

O odsetkach od odsetek Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 482 § 1 k.c., zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Data początkowa naliczania odsetek została zatem ustalona zgodnie z pozwem i przypada na dzień zainicjowania niniejszej sprawy tj. 23 kwietnia 2013 r.

Ustalając stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się na zgromadzonych w sprawie dokumentach, których treść i autentyczność nie były przez strony kwestionowane. Sąd Rejonowy wziął też pod uwagę zeznania świadka D. J., jednakże ich celem było wykazanie nieskuteczności doręczeń pism powoda, która to okoliczność w niniejszej sprawie nie miała istotnego znaczenia.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy rozstrzygnął w pkt II. wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., w myśl którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Na koszty powoda złożyły się opłata od pozwu w kwocie 315 złotych oraz wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego ustalone w stawce minimalnej na podstawie § 6 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 t.j.) w kwocie 1.200 złotych. Łączna wysokość kosztów, jakich powód mógł się domagać od pozwanej wyniosła więc 1.515 złotych i taką też kwotę zasądzono na jego rzecz od L. K. zastrzegając, że odpowiedzialność pozwanej L. K. za niniejsze zobowiązanie z tytułu zwrotu kosztów procesu jest ponadto odpowiedzialnością solidarną z odpowiedzialnością P. K. (1) z tytułu zwrotu kosztów procesu wynikającą z prawomocnego nakazu zapłaty sygn. akt I Nc 1044/13 wydanego przez Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie w dniu 18 czerwca 2013 r.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła L. K. wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa domagając się jednakowoż zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed sądem pierwszej instancji.

Na wypadek oddalenia apelacji pozwana wniosła o rozłożenie płatności zasądzonej od niej kwoty na 10 dwumiesięcznych rat, zaś na wypadek powzięcia przez Sąd odwoławczy wątpliwości- o przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia dopuszczalności wystąpienia z powództwem o zapłatę odsetek od kwot zasądzonych tytułem spłat w sytuacji, gdy nie zostały one zasądzone w orzeczeniu kończącym postępowanie działowe.

Uzasadniając swoje stanowisko procesowe pozwana zarzuciła Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 202 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 5 k.c. polegające na nieodrzuceniu pozwu, pomimo niemożności wystąpienia z powództwem o odsetki niezasądzone w postępowaniu działowym, co, w ocenie pozwanej, powinno skutkować odrzuceniem pozwu lub oddaleniem powództwa. Pozwana akcentowała przy tym, że naczelną zasadą postępowania o dział spadku jest całościowe i ostateczne rozstrzygnięcie o wszelkich stosunkach zachodzących między spadkobiercami wynikłych z łączącej ich współwłasności tak, aby uczestnik postępowania działowego po jego zakończeniu miał pewność, że wszelkie stosunki wynikłe z toczącej się sprawy działowej zostały definitywnie załatwione i uregulowane, na podstawie czego pozwana wyprowadziła wniosek, że rozstrzygnięcie o odsetkach stanowi integralną część każdego postanowienia działowego, a na poparcie swojego stanowiska w tym względzie powołała się na Uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1971 r. IIICZP 34/71 dyskwalifikując zarazem przywołaną przez powoda Uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r. sygn. akt IIICZP 80/03.

Przedmiotem zarzutu pod adresem Sąd Rejonowego pozwana uczyniła także nieujęcie w uzasadnieniu do zaskarżonego wyroku kwestii dopuszczalności wystąpienia z powództwem o odsetki w okolicznościach tożsamych z okolicznościami rozpoznawanej sprawy, przez co, zdaniem pozwanej, uzasadnienie sporządzone zostało z naruszeniem przepisu art. 328 § 2 k.p.c.

Według pozwanej Sąd pierwszej instancji dopuścił się również naruszenia prawa materialnego tj. art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że termin wymagalności odsetek biegł od dnia następnego po dniu uprawomocnienia się postanowienia działowego, podczas gdy powinien się liczyć od dnia wezwania E. K. (1) do zapłaty, które, jak zaznaczyła pozwana, były bezskuteczne.

Powołując się natomiast na takie okoliczności jak:

1.  brak świadomości pozwanej co do długów pozostawionych przez E. K. (1),

2.  samodzielna spłata zobowiązań E. K. (1) wobec J. S. (1) (17.688,42 złotych), B. S. (1) (5.048,12 złotych) i R. S. (1.688,42 złotych),

3.  niegodziwość wymienionych wierzycieli E. K. (1) polegająca na zaspokojeniu wierzytelności z tytułu spłat w drodze postępowania egzekucyjnego narażającego pozwaną na dodatkowe koszty,

4.  złożenie do depozytu sądowego łącznie kwoty 22.716,54 złotych na poczet spłat dla B. S. (1) i R. S.,

5.  trudna sytuacja rodzinna i materialna pozwanej wynikająca z faktu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym intelektualnie synem oraz prowadzenia egzekucji sądowej na rzecz wymienionych wierzycieli E. K. (1) z jedynego źródła dochodu pozwanej narażająca ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,

6.  stan zdrowia pozwanej tj. przeżywanie przez nią stanów depresyjnych i grożąca jej utrata wzroku

pozwana uzasadniała zarzut naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 5 k.c. oraz ewentualny wniosek o rozłożenie płatności na raty. [k.148-156].

Odpowiadając na apelację w piśmie z dnia 14 sierpnia 2014 r. powód wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania według norm przewidzianych.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 199 § pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 202 zd. 2 k.p.c. w zw. art. 5 k.c. powód uznał, że w istocie sprowadza się on do zarzutu naruszenia przepisu art. 212 § 3 k.c. i dlatego wskazywał na rozróżnienie pomiędzy odsetkami kapitałowymi, o których mowa w przepisie art. 212 § 3 k.c. i odsetkami za opóźnienie, które należą się w przypadku, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia eksponując przy tym, że w sytuacji, gdy w postanowieniu o zniesieniu współwłasności brak jest terminu spłaty, to termin prawomocności orzeczenia i termin spłaty pokrywają się i od tej chwili zobowiązany pozostaje w opóźnieniu w rozumieniu art. 481 § 1 k.c. ze skutkami określonymi przez ten przepis.

Powód nie zgodził się także z zarzutem, jakoby niezamieszczenie w uzasadnieniu do zaskarżonego wyroku oddzielnych rozważań poświęconych kwestii dopuszczalności dochodzenia odsetek od kwoty zasądzonej tytułem spłaty, gdy w orzeczeniu działowym zasądzającym takie spłaty nie zasądzono odsetek, stanowiło naruszenie art. 328 § 2 k.c. i udzielając szczegółowej odpowiedzi na ten zarzut podniósł, że na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego pozwana, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zgłaszała jedynie zarzut braku wymagalności roszczenia i zarzut przedawnienia roszczenie nie kwestionując natomiast samej dopuszczalności domagania się przez powoda odsetek za opóźnienie, z czego, zdaniem powoda, Sąd pierwszej instancji wyprowadził słuszny wniosek, że dla stron i ich pełnomocników taka możliwość była oczywista, w związku z czym nie musiał tej kwestii odrębnie rozważać, tym bardziej że obowiązkiem sądu orzekającego jest odniesienie się do twierdzeń kluczowych.

Poza tym powód podkreślał, że zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. jest uzasadniony tylko w wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego, a więc w przypadku, gdy rażące naruszenie przez sąd zasad sporządzenia uzasadnienia powoduje niemożność kontroli instancyjnej orzeczenia, z czym, według powoda, w rozpoznawanej sprawie nie mamy do czynienia.

Podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji co do terminu wymagalności roszczenia o spłatę wynikającego z postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu tożsamego z dniem jego uprawomocnienia się ze ambiwalentny powód uznał fakt i termin doręczenia E. K. (1) wezwania do zapłaty kwoty tytułem spłaty zarzucając jednocześnie pozwanej niewykazanie nieskuteczności wezwań do zapłaty kierowanych do jej poprzednika prawnego.

W kwestii zarzutu naruszenia przepisu art. 5 k.c. powód wytknął pozwanej niewskazanie przynajmniej jednej naruszonej zasady współżycia społecznego nadmieniając ponadto, że sam ewentualny brak środków finansowych nie może skutkować oddaleniem powództwa.

Niezależnie od powyższego powód zanegował twierdzenia pozwanej o jej ciężkiej sytuacji finansowej i zwrócił uwagę, że samodzielnie dokonała zapłaty kwoty 40.000 złotych na zaspokojenie roszczeń J. S. (1), B. S. (1) i R. S. oraz, że przemilczała fakt odziedziczenia po E. K. (1) nieruchomości położonych w S..

Eksponując te ostatnio wymienione okoliczności powód sprzeciwił się też uwzględnieniu wniosku pozwanej o rozłożenie płatności zasądzonej kwoty na raty argumentując dodatkowo, że zgłoszenie takiego wniosku po raz pierwszy dopiero na etapie postępowania apelacyjnego wymagało od pozwanej wykazania, że opisywana przez nią sytuacja finansowa jej rodziny jest wynikiem okoliczności, które nastąpiły już po wydaniu wyroku Sądu pierwszej instancji, czego pozwana jednak nie uczyniła, zaś jej sytuacja rodzinna i majątkowa była znana Sądowi pierwszej instancji w chwili orzekania.

Kończąc powód wskazał, że w momencie wydawania postanowienia zezwalającego pozwanej na złożenie do depozytu sądowego były jej już znane adresy zamieszkania R. S. i B. S. (1), którzy wnioski egzekucyjne przeciwko niej skierowali dopiero w grudniu 2013 r., a zatem po ponad pół roku od doręczenia pozwanej odpisów pozwu w sprawach zarejestrowanych pod sygn. akt IC 850/14 i IC 841/14 i że ani B. S. (2), ani R. S. nie mogą podjąć kwot złożonych do depozytu sądowego, ponieważ pozwana zaskarżyła apelacją postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie z dnia 8 lipca 2014 r. wydane w sprawie IIINs 255/14.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy uznaje za własne, a jako że apelacja nie zawierała zarzutów dotyczących ustaleń faktycznych i Sąd Okręgowy nie przeprowadzał dowodów, uzasadnienie, stosownie do przepisu art. 387 § 2 ¹ k.p.c., ograniczy się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa w ramach wyznaczonych zarzutami apelacyjnymi.

Odnosząc się do najdalej idącego zarzutu niedopuszczalności dochodzenia odsetek za opóźnienie od kwoty zasądzonej tytułem spłaty na podstawie działowego orzeczenia sądowego Sąd Okręgowy wskazuje, że „(…) brak w postanowieniu o zniesienie współwłasności orzeczenia o terminie dokonania spłaty i odsetkach oznacza, że terminy uiszczenia spłaty i prawomocności pokrywają się i od tej chwili zobowiązany pozostaje w opóźnieniu w rozumieniu art. 481 § 1 k.c. ze skutkami określonymi przez ten przepis. Oznacza to, że za czas opóźnienia obowiązany jest uiszczać odsetki w wysokości ustawowo określonej” (vide Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r. I CK 448/03 LEX nr 749988), przy czym „(…)zasądzenie przez sąd spłaty bez oznaczenia terminu i sposobu jej uiszczenia oraz wysokości i terminu uiszczenia odsetek samo przez się nie stanowi o naruszeniu art. 212 § 3 k.c. Orzeczenie takie oznacza, że wymagalność zasądzonej spłaty nastąpi z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, ich płatność nie została rozłożona na raty i zasądzone zostały bez odsetek. Artykuł 212 § 3 k.c. uprawnia sąd do wydania takiego orzeczenia w określonych okolicznościach. (vide Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2004 r. III CK 455/02 LEX nr 520047). Słusznie przeto przyjął Sąd Rejonowy, że J. S. (1) był uprawniony do dochodzenia odsetek od kwoty 17.668,42 złotych zasądzonej na jego rzecz postanowieniem Sądu Rejonowego w Nowym Targu z dnia 27 grudnia 2007 r. sygn. akt INs 45/06 od poprzednika prawnego pozwanej E. K. (1) tytułem spłaty udziału powoda w nieruchomości wspólnej, a jego roszczenie w tym zakresie stało się wymagalne z dniem 15 stycznia 2009 r. tj. z dniem uprawomocnienia się postanowienia działowego. Tym samym, Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie Sądu Rejonowego, że termin i skuteczność doręczenia E. K. (1) wezwania do zapłaty kwoty 17.668,42 złotych zasądzonej tytułem spłaty były prawnie irrelewantne dla oceny zasadności powództwa. Sąd Okręgowy zaznacza równocześnie, że wbrew zarzutom pozwanej, uzasadnienie Sądu Rejonowego spełnia kryteria, o których mowa w przepisie art. 328 § 2 k.p.c. W swoim uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał bowiem podstawę faktyczną i prawną rozstrzygnięcia, włącznie z powołaniem przepisów prawa oraz tez z orzecznictwa, zaś systematyka i treść zważań Sąd Rejonowego wskazuje jednoznacznie, że obecnie podnoszoną kwestię dopuszczalności dochodzenia odsetek za opóźnienie od kwoty zasądzonej tytułem spłaty sąd ad meriti rozstrzygnął pozytywnie tyle tylko, że w uzasadnieniu nie dał temu bezpośrednio wyrazu, co jednak nie stoi na przeszkodzie do dokonania merytorycznej oceny zaskarżonego orzeczenia.

W kwestii zarzutu naruszenia art. 5 k.c. Sąd Okręgowy zwraca uwagę na wyjątkowy charakter tej instytucji, której zastosowanie musi być uzasadnione wystąpieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie. Istotą prawa cywilnego jest bowiem strzeżenie praw podmiotowych, a nie ich redukowanie lub unicestwianie. Aby zatem stwierdzić, że w analizowanej sprawie doszło do naruszenia przepisu art. 5 k.c. Sąd Okręgowy musiałaby stwierdzić, że wytoczenie przez J. S. (1) powództwa o zapłatę kwoty 6.280,28 złotych tytułem odsetek za opóźnienie nie stanowi realizacji prawa podmiotowego powoda, lecz jego nadużycie i to takie, które nie jest społecznie aprobowane i dlatego nie może korzystać z ochrony prawnej. Tymczasem, w ocenie Sądu Okręgowego, zachowanie J. S. (1) takich znamion nie nosi i nie wykracza poza powszechnie akceptowalne zasady uczciwego i lojalnego postępowania. Błędne jest przy tym rozumowanie pozwanej, jakoby wystarczającą i samodzielną przesłanką do pozbawienia powoda ochrony przysługującego mu prawa podmiotowego miała być trudna sytuacja rodzinna i majątkowa pozwanej, której, jak trafnie zauważa powód, przeczy choćby fakt dysponowania przez pozwaną kwotą ponad 40.000 złotych, jaką pozwana przeznaczyła na dokonanie w krótkim czasie spłat udziałów J. S. (1), R. S. i B. S. (1) nie wyjaśniając pochodzenia przeznaczonych na ten cel środków pieniężnych. Sąd Okręgowy nie widzi więc podstaw do kwalifikowania sytuacji pozwanej jako szczególnie wyjątkowej uzasadniającej prymat prawa podmiotowego pozwanej przed prawem podmiotowym powoda także wówczas, kiedy jego przyznanie miałby się przejawiać nie tylko oddalaniem powództwa, ale choćby rozłożeniem na raty płatności zasądzonej od pozwanej kwoty 6.280,80 złotych.

Mając na względzie powyższe na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie I. sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie II. sentencji na podstawie przepisu art. 98 § 1, 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Opłaty za czynności adwokackie i ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.