Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 czerwca 2015 roku w S.

sprawy z powództwa D. Z.

przeciwko Skarbowi Państwa - Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł.

o zniesienie służebności

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę od wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 6 października 2014 roku, sygn. akt VI C 82/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki D. Z. na rzecz Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1413/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 6 października 2014 r. Sąd Rejonowy w Gryficach: oddalił powództwo D. Z. o zniesienie służebności (punkt I.); zasądził od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwo Ł. kwotę 240 zł tytułem kosztów procesu (punkt II.); nakazał pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryficach kwotę 2.601,30 zł tytułem nie uiszczonych kosztów sądowych (punkt III.).

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Działka nr (...) położona jest w obrębie geodezyjnym Z. Gmina Ł.. W planie zagospodarowania przestrzennego oznaczona jest jako użytek rolny. Zgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ł., uchwalonym w dniu 31 marca 2001 r. przez Radę Miejską w Ł., teren działki posiada następujące ustalenia: 1. Grunty rolne, użytki zielone na gruntach organicznych, 2. Obszary chronione na podstawie przepisów szczególnych: chronionego krajobrazu. Działka przylega do drogi publicznej nr (...), na której dla pojazdów jadących w stronę wsi Z. obowiązuje ograniczenie tonażu do 7 ton. Działka zlokalizowana jest w obniżeniu terenu (działka od wschodu graniczy z terenem położonym wyżej o ok. 2-3 m) jest siedliskiem łąki wilgotnej i szuwaru turzycowego z dużym udziałem gatunków łąkowych. Występująca tam roślinność cechuje się luźną strukturą urozmaiconą miejscami obecnością traw oraz wysokich turzyc. W północno-wschodniej części działki znajdują się zarośla z ok. 3-4 m olchą szarą. Na działce występuje 7 storczyków. Od południowego-wschodu działka nr (...) sąsiaduje z lasem łęgowo-olchowym, od zachodu z działką nr (...) oznaczoną w ewidencji gruntów jako droga oraz z działką nr (...), od której odgrodzona jest zarośniętym rowem odwadniającym. Działka nr (...) położona jest w obrębie geodezyjnym Z. Gmina Ł.. W planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy Ł., uchwalonym w dniu 12 kwietnia 1994 r. przez Radę Miejską w Ł. oznaczona jest jako użytek rolny. Zgodnie ze Stadium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ł., uchwalonym w dniu 31 marca 2001 r. przez Radę Miejską w Ł., teren działki nr (...) posiada następujące ustalenia: 1. Lasy gospodarcze,2. Grunty rolne, użytki zielone na gruntach organicznych. Działka nr (...) przylega do drogi publicznej nr (...). Od wschodu i południa graniczy z działką nr (...) oznaczoną w ewidencji gruntów jako droga oraz lasami łęgowymi porastający strefę brzegową rzeki Łożnicy. Teren nie podlega bezpośrednim zalewom rzeki. Struktura występującej tam roślinności jest zróżnicowana. Na działce występuje bogata populacja pokrzywy zwyczajnej, która towarzyszy fitocenozom z sitowiem leśnym oraz z turzycą zaostrzoną. Podłoże jest stale wilgotne, ale nigdy nie jest mokre. Działka nr (...) położona jest w obrębie geodezyjnym Z., gmina Ł.. Stanowi własność Skarbu Państwa w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwo Ł.. Działka nie ma dostępu do drogi publicznej. Pododdział nr 369 k stanowi las olchowy z domieszką brzozy, las w wieku 46-67 lat. Grunt jest podmokły, a w części zabagniony i silnie zabagniony z wodą stojącą na powierzchni, od strony południowej cały pododdział ma ograniczony dostęp poprzez płynącą rzeczkę oraz występowanie podmokłych lasów olchowych po drugiej stronie rzeczki, na powierzchni występują liczne zarośnięte rowy odchodzące z ujściem do płynącej rzeczki. Pododdział 369 j stanowi las sosnowo- brzozowy z domieszką świerka. Działka nr (...) od północy graniczy z działką nr (...) stanowiącą własność Skarbu Państwa w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa Ł., która ma dostęp do drogi publicznej. Drogi leśne biegnące przez działkę nr (...), która również znajduje się w zarządzie pozwanego, zapewniają dostęp do południowo- zachodniej części działki nr (...). Około – 3, 4 lata temu były wykonywane w tej części działki tj. w drzewostanie sosnowym prace leśne. Pozwany nie ma dostępu do południowo- wschodniej części działki, która jest silnie zabagniona. Prace w tej części działki były ostatni raz wykonywane, kiedy właścicielem działek była Agencja Nieruchomości Rolnych w W.. Sprzęt wjechał wtedy przez działki nr (...). Działka (...) przylega do drogi publicznej nr (...). Na odcinku z którym działka graniczy z drogą publiczną jest rów, w którym woda nawet przy temperaturze powietrza – 7 nie zamarza. Działka nr (...) to w dużej części las łęgowy, rozciągający się wzdłuż rzeki Ł. ( za wyjątkiem pododdziału l, który jest położony na wzniesieniu terenu i jest porośnięty lasem sosnowym z domieszką świerka i olchy – siedlisko boru mieszanego świeżego poprzecinany kilkoma rowami odprowadzającymi nadmiar wody do rzeki Ł.. P. 382 k stanowi las olchowy z domieszką brzozy, las w wieku 50-70 lat, grunt podmokły, a w znacznej części zabagniony i silnie zabagniony z wodą stojącą na powierzchni, od strony południowej cały pododdział ma ograniczony dostęp poprzez płynącą rzekę oraz występowanie podmokłych lasów olchowych po drugiej stronie rzeczki, na powierzchni liczne zarośnięte rowy odchodzące z ujściem do płynącej rzeczki. Pododdział 382 l stanowi las olchowo świerkowy z domieszką olchy, las w wieku 25 lat, teren w przeważającej części na wzniesieniu, a w małej części podmokły. Działka nr (...) graniczy od wschodu z działką nr (...) stanowiącą własność prywatną oraz z działkami nr (...), które pozostają w zarządzie pozwanego. Działki porośnięte są lasem łęgowo-olszowym. Działki nr (...) mają dostęp do drogi publicznej. Przepływa przez nie rzeka Łożnica. Teren jest bardzo podmokły i uniemożliwia przemieszczanie się. Grunt pod naciskiem zapada się i natychmiast wypełnia wodą, co uniemożliwia przemieszczanie się dalej niż na 100 m. W 2007 r. pozwany podjął próbę uzyskania dostępu do drzewostanu na działce nr (...) od strony drogi publicznej nr (...) z działki nr (...). Sprzęt zdołał wjechać na odległość 30 m. Do 2004 r. działki nr (...) znajdowały się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Rolnego, a następnie Agencji Nieruchomości Rolnych w W..

Na podstawie umów zawartych dnia 17 marca 2004 roku ( (...) i (...)) ww. działki zostały wydzierżawione powódce D. Z.. Pismem z dnia 22 lutego 2006 r. Nadleśnictwo Ł. zwróciło się do Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddział Terenowy w S. Jednostka (...) Zasobu w Ł. o udostępnienie dróg dojazdowych do gruntów zarządzanych przez Nadleśnictwo Ł. na działkach nr (...) wskazując, że są to jedyne szlaki komunikacyjne na tych terenach, które umożliwiają wykonywanie zadań z zakresu gospodarki leśnej, w tym wywóz drewna. W odpowiedzi na pismo z dnia 22 lutego 2006 r., Agencja Nieruchomości Rolnych w W., Oddział Terenowy w S., Jednostka (...) Zasobu w N. poinformowała, że będąca drogą działka nr (...) nie jest we władaniu Agencji, natomiast w strukturze geodezyjnej działek o numerach (...) drogi nie figurują. Ponieważ obie działki są we władaniu dzierżawcy D. Z., należy z nią uzgadniać zasady udostępniania dojazdu.

Pismem z dnia 18 października 2006 r. Nadleśniczy Nadleśnictwa Ł. poinformował (...) Urząd Wojewódzki Oddział (...) Przestrzennej i (...) w Wydziale (...), że nie wyraża zgody na sprzedaż działki nr (...) na rzecz D. Z.. Pismo tożsamej treści zostało skierowane do Urzędu Miejskiego w Ł. Wydziału (...). W dniu 27 listopada 2006 r. Wojewoda (...) nie wyraził zgody na sprzedaż w trybie bezprzetargowym niezabudowanej działki Skarbu Państwa nr 271 o pow. 0,12 ha, stanowiącej drogę, położoną w obrębie Z. gm. Ł. na rzecz D. Z., ponieważ sprzedaż drogi uniemożliwiłaby Nadleśnictwu Ł. prowadzanie racjonalnej gospodarki leśnej w działach zarządzanych przez Lasy Państwowe o nr 369/2, 382/6, 382/4, obręb Z., gmina Ł.. Droga położona w działce (...) i jej przedłużenie w działce (...) stanowią jedyny dostęp do kompleksów leśnych w działkach (...).

Pismem z dnia 6 lipca 2007 r. Nadleśnictwo Ł. zwróciło się do Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddziału Terenowego w S. o nieodpłatne przekazanie w zarząd Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych działek ewidencyjnych o nr (...) położonych w obrębie Z. gm. Ł. O. Wiejski. W uzasadnieniu wskazano, że droga gruntowa (nie oznaczona jako Dr) przebiegająca przez wymienione grunty jest jedynym szlakiem komunikacyjnym do kompleksów leśnych w działkach (...). Nadto w 2006 r. Wojewoda (...) negatywnie zaopiniował wniosek o sprzedaż bezprzetargową drogi położonej w działce (...), będącej przedłużeniem drogi gruntowej w zarządzie Agencji Nieruchomości Rolnych w W., w przypadku sprzedaży przedmiotowych gruntów przez Agencję Nieruchomości Rolnych w W. innym podmiotom, Nadleśnictwo Ł. wniosło o dokonanie wpisów w akcie notarialnym dot. służebności na rzecz Nadleśnictwa Ł. z prawem przechodu i przejazdu do nieruchomości Nadleśnictwa Ł.. Także D. Z. korzystając z prawa pierwokupu zwróciła się do Agencji Nieruchomości Rolnych w W. o sprzedaż działek nr (...). Na spotkaniu, które odbyło się w Oddziale Terenowym Agencji Nieruchomości Rolnych w W., powódka została poinformowana, że przedmiotowe działki zostaną jej sprzedane, jeżeli ustanowi na nich na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...) służebność drogi koniecznej. W dniu 11 grudnia 2007 r. doszło do spotkania powódki, Nadleśniczego Nadleśnictwa Ł. - W. R., Leśniczego Leśnictwa Z. M. oraz przedstawicieli Jednostki (...) Leśnictwa Z. - E. S., H. M., którego przedmiotem było zaopiniowanie wniosku pozwanego o ustanowienie służebności gruntowej lub odtworzenie drogi, które przebiegała wzdłuż granicy działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami 262/7 i 262/8. E. S. po dokonaniu oględzin działek nr (...) oraz zapoznaniu się z mapami uznał, że nie ma podstaw do ustanowienia na ww. działkach służebności, do czego starał się przekonać pozostałych uczestników spotkania. Pracownicy Jednostki (...) Z. sporządzili z tego spotkania notatkę, w której stwierdza się, że żądanie ustanowienia służebności gruntowej na działkach nr (...) nie mają uzasadnienia, ponieważ pozwany powinien w ramach przewidzianych prac przy pozyskaniu drewna z kompleksów przylegających do gruntów będących we władaniu Agencji, utworzyć szlaki zrywkowe lub drogi wywozowe, które nie będą przewidziane przez działki przewidziane do sprzedaży dla powódki, ponieważ wiąże się to z ryzykiem zniszczenia istniejącej tam struktury rolnej.

Pismem z dnia 14 grudnia 2007 r. Nadleśniczy Nadleśnictwa Ł. zwrócił się do Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w S. o ustanowienie służebności gruntowej na działkach nr (...) z prawem przechodu i przejazdu na rzecz działek (...) oraz nie ustanowienie takiej służebności na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...). W dniu 17 grudnia 2007 r. zostało zawarte pomiędzy powódką a Agencją Nieruchomości Rolnych w W. Oddział Terenowy w S. porozumienie nr (...) w sprawie warunków sprzedaży nieruchomości niezabudowanej rolnej o powierzchni 20,6423 ha, w tym 15,1085 ha użytków rolnych, oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...) obrębu Z.. Porozumienie przewidywało ustanowienie przez powódkę na pograniczu działek nr (...) służebności gruntowej tj. pasa gruntu o szerokości 4 m, położonego za działką nr (...) oraz w poprzek działki (...) z prawem przechodu i przejazdu na rzecz działek nr (...) zgodnie z wyrysem z mapy ewidencyjnej z dnia 4 grudnia 2006 r. – kolorem żółtym, tak jak propozycja Nadleśnictwa na wyrysie z mapy ewidencyjnej, opracowanym 18 października 2006 r. W porozumieniu zaznaczono, że 14 grudnia 2007 r. o godz. 14.00 Nadleśnictwo Ł. poinformowało telefonicznie, że rezygnuje z ustanowienia ww. służebności na rzecz działki nr (...). Tego samego dnia została zawarta w formie aktu notarialnego nr 6647/2007 umowa, w której Skarb Państwa-Agencja Nieruchomości Rolnych w W. sprzedał powódce za cenę 126.900 zł nieruchomość niezabudowaną rolną położoną w obrębie 022 Z., gmina Ł., a oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...). Nieruchomość została obciążona na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...) położonych w obrębie Z., objętych księgą wieczystą Kw Nr (...) prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Łobzie nieodpłatną i na czas nieokreślony służebnością gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działki nr (...) pasem gruntu o szerokości 4 m, przebiegającym za działką nr (...), całą długością wzdłuż granicy działek (...) oraz w poprzek działki nr (...) zaznaczonym na wyrysie z mapy ewidencyjnej z dnia 4 grudnia 2006 r., stanowiącym załącznik do niniejszej umowy kolorem żółtym i z tym zastrzeżeniem, że wszelkie szkody uczynione na nieruchomości obciążonej związane z wykonywaniem przedmiotowej służebności zostaną usunięte niezwłocznie po wezwaniu do ich usunięcia na koszt każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej. Podpisanie umowy z dnia 17 grudnia 2007 r. zostało przerwane. Notariusz odesłał powódkę do Oddziału Agencji Nieruchomości Rolnych w W. celem oznaczenia przebiegu szlaku służebnego na mapie. Pracownik Agencji, który podjął się tego zadania nie wiedział, w którym miejscu zbiegają się granice działek nr (...) i nie dorysował szlaku służebnego do końca tj. na całej długości wzdłuż granicy działek nr (...). Strony umowy nie zwróciły uwagi na to, że zgodnie z załącznikiem do aktu notarialnego szlak służebny kończy się 33 metry od granicy z działką (...) m od granicy z działką nr (...). Dopiero potem powódka zleciła geodecie pomiary działek nr (...), które wykazały, że szlak służebny nakreślony na mapie nie dochodzi do granicy z działką (...).

W miejscu, w których ustanowiono służebność, przebiegała kiedyś droga. Teren jest suchy, utwardzony pozwala na przejazd sprzętu ciężkiego i wywóz drewna z drzewostanów na działkach (...).

Wzdłuż szlaku służebnego rosną dęby, które mają ponad 200 lat. W dniu 4 stycznia 2010 r. Burmistrz Ł. wydał decyzję o warunkach zabudowy terenu działek o numerze ewidencyjnym (...) położonych w obrębie Z. gmina Ł.: obiekt infrastruktury technicznej- budowa w ramach istniejącej zabudowy zagrodowej stawu na terenie działki o nr ewidencyjnym 262/8 oraz stawu na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...), pełniących rolę zbiorników zbierających wodę z podmokłych łąk. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że projektant przy sporządzaniu projektu budowlanego dotyczącego lokalizacji stawów powinien brać pod uwagę fakt, że pasem gruntu o szerokości 4,00 m będzie jeździć wysokotonażowy sprzęt. W związku z powyższym stawy powinny zostać zlokalizowane w odległości zapewniającej komunikację pasem gruntu. W dniu 15 czerwca 2010 r. do Wydziału Ochrony (...) Starostwa Powiatowego w Ł. wpłynął wniosek powódki z dnia 15 czerwca 2010 r. w sprawie wydania pozwolenia wodnoprawnego na wykonywanie urządzeń wodnych tj. dwóch ziemnych stawów rybnych o łącznej powierzchni 0,82 ha na terenie działek ewidencyjnych (...), obręb Z. gm. Ł., wykonanie mnicha stawowego, odprowadzanie raz na trzy lata, rowem melioracyjnym R-11 do rzeki Ł., wody pochodzącej ze stawu. Po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu postępowania Nadleśnictwo Ł., pismem z dnia 8 lipca 2010 r. wniosło o uwzględnienie w prowadzonym postępowaniu następujących kwestii: 1. wykonania urządzeń wodnych w taki sposób, aby pozostawić szlak komunikacyjny umożliwiający przejazd wysokotonażowego sprzętu służącego prowadzeniu racjonalnej gospodarki leśnej (min. działań związanych z wywozem drewna, kontrolą drzewostanów w okresie zagrożenia powodziowego) z uwagi na ustanowienie w działkach o nr ewidencyjnym 262/7 i 262/8, obręb Z., gmina Ł. służebności na rzecz Nadleśnictwa Ł. z prawem przechodu i przejazdu do nieruchomości Nadleśnictwa, położonych na działkach o numerze ewidencyjnym (...). przedstawienia przez powódkę wpływu projektowanej inwestycji na środowisko, w tym na drzewostany Skarbu Państwa- Nadleśnictwo Ł., które stanowią łęgi z olszą czarną, przylegające do nieruchomości z projektowanymi urządzeniami wodnymi.

Pismem z dnia 21 sierpnia 2010 r. (...) Dyrekcja Ochrony (...) wskazała, że jedynym z głównych wskazań ochronnych względem lasów łęgowych jest utrzymanie rytmu zalewów, usuwanie obcych gatunków inwazyjnych w runie, a w niektórych przypadkach wskazana może być także przebudowa istniejących budowli hydrotechnicznych w runie, budowa stawu połączona z konserwacją/ odbudową rowu R-11 i odprowadzaniem wód ze stawu do rzeki Ł. może negatywnie wpłynąć na chronione siedlisko, bowiem z jednej strony stanowić będzie źródło wahania wód w siedlisku i jego bezpośrednim sąsiedztwie, z drugiej może przyspieszyć rozwój obcych gatunków inwazyjnych w runie. Decyzją z dnia 12 września 2011 r. Starosta (...) udzielił powódce pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego tj. budową bezodpływowego ziemnego stawu o powierzchni 0,24 ha, na działce o nr ewidencyjnym 262/7 obręb Z., gmina Ł., pełniącego rolę zbiornika zbierającego wodę z podmokłej łąki. Starosta (...) wydał w dniu 23 listopada 2011 r. decyzje nr (...) o zatwierdzeniu projektu budowlanego i udzieleniu pozwolenia na budowę obejmując budowę bezodpływowego stawu o powierzchni 0,24 ha na terenie działki o nr ewidencyjny 262/7 w obrębie Z. gmina Ł., pełniącego rolę zbiornika zbierającego wodę z podmokłej łąki. Inwestorem jest powódka. W dniu 8 maja 2012 r. powódka złożyła wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej do Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w S. dla działek ewidencyjnych nr (...) z deklaracją realizacją zobowiązań do 2017. Decyzją z dnia 3 grudnia 2012 r. została powódce przyznana pomoc finansowa w ramach działania „Programu rolnośrodowiskowego” płatność w łącznej wysokości 4. 312 zł w tym z tytułu: Ochrony zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 kwota 4.312 zł, wariantu 4.6. Półnaturalnych łąk wilgotnych kwota 3.280,87 zł, 4.3 S. wielkoturzycowych kwota 1031,13 zł.

Powódka pismem z dnia 8 marca 2012 r. wezwała pozwanego do zniesienia bez wynagrodzenia służebności gruntowej obciążającej działki nr (...) na rzecz nieruchomości władnącej tj. będących w trwałym zarządzie Nadleśnictwa Ł. działek nr (...) podnosząc, że służebności od kilku lat nie jest wykonywana i nie przynosi jakichkolwiek korzyści nieruchomości władnącej. Na pasie ww. gruntu objętego służebnością wyrosły drzewa i krzewy, co więcej w niektórych miejscach pojawiły się wykroty oraz miejscowe podtopienia. Tym samym ani przejście, ani tym bardziej przejazd przez nieruchomość obciążoną w ramach wyznaczonego pasa gruntu nie jest możliwe.

Zgodnie z planem urządzenia lasu na lata 2012-2021 na działce nr (...) przewidziany jest zabieg trzebieży później. Zabieg ten polega na selekcji i przycince drzew. Termin wykonania zabiegu został określony do 2021 r. Na działce nr (...) planowana jest w drzewostanie olchowym trzebież późna, natomiast w drzewostanie sosnowym trzebież wczesna do 2016 r. Do wykonania tych prac wykorzystane zostaną ciągniki zrywkowe, pilarze i wyciągarki.

Sąd Rejonowy wskazał, iż powyższy stan faktyczny ustalił w oparciu o dokumenty i fotografie, opinię biegłego sądowego z zakresu nauk leśnych, inżynierii i ochrony środowiska prof. dr hab. inż. A. C., zeznania świadków G. M., A. B., a także zeznaniom pozwanego. W ocenie Sądu zeznania te korespondują z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Drobne rozbieżności w zeznaniach świadka G. M. dotyczące istnienia możliwości innego dostępu do działki nr (...) niż poprzez działki powódki, zostały przez świadka w toku dalszego przesłuchania w sposób logiczny wyjaśnione. G. M. zeznał bowiem, że jego wcześniejsza wypowiedź dotyczyła południowo-wschodniej części działki nr (...), w której zlokalizowane jest bagno uniemożliwiające wjazd ciężkiego sprzętu i wywóz drewna z lasu wewnętrznymi drogami leśnymi przez działki pozwanego, co potwierdziły również oględziny przedmiotowej nieruchomości. To ile procent powierzchni działki zajmuje bagno, nie ma tak naprawdę znaczenia, w sytuacji gdy teren jest na tyle podmokły, że przejazd jest niemożliwy nie tylko w bliskim sąsiedztwie bagna, ale na znacznie większej przestrzeni. Sąd stwierdził, że bagno zajmuje według ewidencji 7 arów, natomiast teren wokół niego nie zamarza na powierzchni 1 ha. Sąd częściowo dał wiarę zeznaniom E. S., A. Z. i pozwanej, w takim zakresie w jakim są one zgodne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Zeznania A. Z. uznał w przeważającej części za wiarygodne. Wpływ na treść składanych przez tego świadka zeznań miał jednak fakt, że jest on mężem powódki. Zeznania te korespondują z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, poza okolicznościami dotyczącymi stanu szlaku służebnego oraz sposobu jego wykorzystania przez pozwanego. Świadek starał się wykazać, że służebność gruntowa nie ma żadnego znaczenia dla pozwanego, ponieważ prace leśne są prowadzone w drzewostanach na działkach na rzecz, których ustanowiono służebność z pominięciem działek powódki, co pozostaje w sprzeczności nie tylko z zeznaniami świadków G. M., A. B. i pozwanego, ale również zebranym w sprawie dokumentami, z których wynika, że prace na działkach nr (...) (trzebież wczesna i późna), są planowane, zaś wcześniejszy sposób korzystania ze szlaku służebnego przez stronę pozwaną był zdeterminowany zasadami prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej, w szczególności obowiązującym w Lasach Państwowych 10 – letnim planowaniem. Także w ocenie Sądu zeznania powódki w tej części, w której starała się umniejszyć znaczenie służebności gruntowej dla działek pozwanego, chcąc doprowadzić do uzyskania korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia sprawy, nie zasługiwały na uwzględnienie. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymagało zresztą wiadomości specjalnych, których powódka podobnie jak jej mąż A. Z. nie posiadają. Dowodom z dokumentów i zdjęć Sąd dał wiarę w całości, ponieważ tworzyły one spójny obraz stanu faktycznego sprawy, a nadto w istocie nie były kwestionowane przez żadną ze stron procesu. Co się zaś tyczy zeznań świadka E. S., Sąd uznał je za wiarygodne w takim zakresie, w jakim znajdowały one potwierdzenie w innych zebranych dowodach. W świetle zgodnych w tym zakresie zeznań stron, jak również świadka G. M., wątpliwości nie budzi, iż miało miejsce spotkanie, o którym mówił w swych zeznań E. S. i którego przebieg zrelacjonował w sporządzonej przez siebie notatce. Co do tego nie ma najmniejszych wątpliwości. Inną rzeczą jest to, czy konkluzje zawarte w notatce sporządzonej przez E. S., były prawidłowe. Postępowanie dowodowego w niniejszej sprawie, oględziny nieruchomości oraz opinia biegłego sądowego z zakresu nauk leśnych, inżynierii i ochrony środowiska prof. dr hab. inż. A. C., wykazało, że stanowisko świadka w kwestii konieczności ustanowienia służebności gruntowej nie było prawidłowe.

Sąd Rejonowy nie dał wiary opinii sporządzonej przez biegłego M. B. wskazując, iż jego opinia była niepełna, niejasna, niezgodna z tezą dowodową (biegły nie został powołany na okoliczność sporządzenia zamiany przebiegu szlaku służebnego), a wydana opinia ustna na rozprawie pozostawała w sprzeczności z opinią pisemną, zaś sporne okoliczności nie zostały wyjaśnione. Zdaniem Sądu także opinia biegłego sądowego K. P. nie zasługiwała na uwzględnienie. Opinia nie zawierała odpowiedzi na wszystkie postawione pytania, a uzasadnienie nie pozwalało na sprawdzenie logicznego toku rozumowania. Zobowiązany do wydania opinii uzupełniającej, biegły sądowy K. P. potwierdził, zasadność zarzutu podniesionego przez stronę powodową, a dotyczącego zaniechania przez biegłego oględzin nieruchomości wskazanych przez Sąd, co niezalenie od wskazanych wcześniej mankamentów dyskwalifikuje wydaną przez niego opinię. Zdaniem Sądu I instancji, opinia biegłego sądowego z zakresu nauk leśnych, inżynierii i ochrony środowiska prof. dr hab. inż. A. C. sporządzona w niniejszej sprawie, została wykonana w sposób profesjonalny i rzetelny, w oparciu o cały materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy, zaś przedstawione przez biegłego wnioski są jasne i należycie uzasadnione. Biegły przekonująco uargumentował swoje stanowisko w zakresie określenia możliwości prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej na działkach pozwanego z pominięciem szlaku służebnego. Sąd podkreślił, że pozwany nie zgłosił uwag do powyższej opinii, natomiast zarzuty sformułowane w odniesieniu do jej prawidłowości przez stronę powodową okazały się chybione. Wycinki z materiałów prasowych czy prywatne opinie wykonane na zlecenie stron, nie mogą podważać wydanej przez biegłego opinii, który w przeciwieństwie do Instytucji, do której zwróciła się powódka, nie ograniczył się do analizy fotografii terenu i wybranych z akt dokumentów, ale przeprowadził oględziny nieruchomości. Twierdzenia powódki, że było inaczej stanowią nieudolną próbę zdyskwalifikowania niekorzystnej dla niej opinii, nadto pozostają w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dokumentarnym tj. sporządzonym przez biegłego prof. dr hab. inż. A. C. protokołu oględzin nieruchomości. Co się zaś tyczy podniesionego podczas rozprawy zarzutu co do braku bezstronności biegłego, Sąd stwierdził, że również i on nie znajdował żadnego potwierdzenia. Biegły stanowczo zaprzeczył by łączyła go z pozwanym „stała umowa zlecenia” i Sąd zwracając uwagę na zakres posiadanych przez niego wiadomości specjalnych stwierdził, iż oczywistym jest, że na różnych płaszczyznach musi utrzymywać kontakty z Lasami Państwowymi. Mając na względzie powyższe oraz fakt, że strona powodowa nie przedstawiła żadnych przekonujących argumentów na poparcie swojej tezy co do nierzetelności powyższej opinii biegłego, jak również nie domagała się dopuszczenia opinii innego biegłego, Sąd Rejonowy uznał w/w opinię za pełnowartościowy materiał dowodowy w niniejszej sprawie i w pełni podzielił zawarte w niej wnioski. Sąd zauważył, że złożone przez strony opinie wykonane na prywatne zlecenie jednej ze stron nie są opiniami o jakich mowa w art. 278 czy art. 290 k.p.c. Dlatego nie można uznać złożonej do akt opinii wykonanej na zlecenie jednej ze stron jako dowodu z opinii biegłego w sprawie. Nawet jeśli opinię wykonał biegły wpisany na listę biegłych sądowych. Byłoby to zaprzeczenie zasady równości stron. Dlatego też Sąd uznał złożone przez powódkę opinie prywatne jako stanowisko strony powodowej w sprawie, a nie jako dowód z opinii biegłego.

Zdaniem Sądu I instancji powództwo okazało się niezasadne. Sąd zaznaczył, iż powódka konsekwentnie w toku postępowania wnosiła o zniesienie służebności gruntowej bez wynagrodzenia. Sąd mając na uwadze art. 295 k.c. wskazał, iż powódka oparła żądanie zniesienie służebności drogi koniecznej bez wynagrodzenia na twierdzeniu, że przedmiotowa służebność utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Argumentacja powódki opierała się na kwestionowaniu zasadności ustanowienia służebności drogi koniecznej ze względu na to, że nieruchomość pozwanego posiada dostęp do drogi publicznej. Sąd wskazał, iż w okolicznościach faktycznych rozpatrywanej sprawy niesporne jest, że nieruchomości pozwanego, sąsiadują bezpośrednio z drogami publicznymi (działka nr (...)) , albo graniczą z innymi działkami leśnymi przylegającymi do dróg publicznych (działka nr (...)). Jednak, jak wynika z ustaleń stanu faktycznego poczynionych w oparciu o dowody z zeznań świadków: G. M. i A. B., oględzin nieruchomości, opinii biegłego z zakresu nauk leśnych, inżynierii i ochrony środowiska prof. dr hab. inż. A. C. oraz z przesłuchania pozwanego, dostęp ten jest nieodpowiedni. Wynika to z konkretnych uwarunkowań, a mianowicie ukształtowania terenu (lokalne obniżenia) występowania cieków wodnych (naturalnych i sztucznych) i silnie nawodnionej gleby, które uniemożliwiają wjazd z dróg publicznych na przedmiotowe powierzchnie leśne. Sąd wskazał, iż w okolicznościach niniejszej sprawy nie ma możliwości przystosowania do użytku istniejącego dostępu do drogi publicznej. Budowa zjazdu z drogi publicznej nr (...), wymagałaby wybudowania drogi leśnej wzdłuż działek nr (...) o łącznej długości ok. 0,8-l,0 km. Koszt budowy wieloodcinkowej drogi w takich warunkach gruntowo-wodnych, w zależności od przyjętych parametrów, to ok. 600-800 tys. złotych, przy konieczności wylesienia pasa drogowego o szerokości 10 m i odwodnieniu rowami obustronnymi z licznymi przepustami. Takie działania, na cennym przyrodniczo terenie, wymagałoby niewspółmiernych i nieopłacanych nakładów, a nade wszystko byłoby działaniem na szkodę środowiska. Także wybudowanie pojedynczych zjazdów z dróg publicznych nie rozwiązuje problemu komunikacyjnego działek leśnych, ponieważ w sąsiedztwie dróg publicznych występują liczne cieki o różnej szerokości, które dzielą przedmiotowy obszar na małe obszary transportowe trudne do pokonania. Praktycznie niemożliwe i niezasadne jest udostępnianie ww. działek leśnych poprzez zastosowanie kolejek linowych do zrywki drewna, bowiem nie zapewniają one stałej dostępności do ww. kompleksów leśnych (np. w celu wykonania prac pielęgnacyjnych, wykonywania nasadzeń itd.). Ponadto brak nośności gruntu uniemożliwia przywóz elementów składowych kolejki, ustawienie podpór oraz właściwą i bezpieczną eksploatację kolejki. Lokalizacja masztów na drodze publicznej stanowiłaby zagrożenie dla ruchu samochodowego i konieczność każdorazowego wyłączania drogi publicznej z użytkowania. Także stosowanie nawierzchni tymczasowych jest niecelowe i nieskuteczne. Koszty budowy byłyby bardzo wysokie i nieadekwatne do efektów finansowych wynikających z pozyskania. Nawierzchnie tego typu musiałyby być układane na wcześniej osuszonym, wzmocnionym i wylesionym podłożu. Układanie nawierzchni z geosyntetyków, płyt betonowych, stalowych, czy z drewna zawsze będzie skutkować zniszczeniem cennych przyrodniczo terenów, które na mocy decyzji Ministra Środowiska z dnia 15 lutego 2013 r. nr (...)lpn-612- (...), zostały objęte ochroną. Sąd mając na względzie art. 9 ust. 1, art. 7 ust. 1, art. 13 ust 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. (Dz.U.2014.1153 j.t.) o lasach wskazał, że dojazd do drzewostanów na działkach jest niezbędny ze względu na konieczność zapewnienia możliwości prowadzenia gospodarki leśnej, wykonywania czynności związanych z opieką nad drzewostanami i zwierzyną. Interes społeczno-gospodarczy przemawia zatem za ustanowieniem służebności drogi koniecznej na działkach powódki. Sąd zaznaczył, iż taki stan faktyczny istniał w chwili ustanawiania służebności drogi koniecznej umową z 17 grudnia 2007 r. i do chwili obecnej nie uległ zmianie, co nie jest miedzy stronami sporne. Z kolei układ wysokości terenu jest taki, że droga konieczna przebiegająca na przeważających odcinkach lokalnymi wywyższeniami zbudowanymi z utworów gruntowych o większej nośności, zapewnia dostęp do działek pozwanej. Rowy te są bowiem wąskie, wypłycone, częściowo już załadowane i nie stanowią istotnej bariery komunikacyjnej. Możliwy jest przechód, a nawet przejazd, bowiem samosiewy (w wieku na ogół poniżej 10 lat) rosnące w kilku niewielkich kępach na drodze służebnej nie stanowią istotnej przeszkody dla pracowników Nadleśnictwa oraz firm współpracujących i przejazdów małogabarytowych maszyn i środków transportowych (szerokość pasa to 4 m szerokość pojazdów - ok. 2,5 m). Zdaniem Sądu I instancji w tym kontekście w stanie faktycznym niniejszej sprawy, dostęp nieruchomości pozwanego do drogi publicznej z pewnością nie jest wystarczający, zatem nie jest on odpowiedni w rozumieniu art. 145 k.c. Z kolei charakter wskazanych potrzeb nieruchomości pozwanego nie może budzić wątpliwości co do tego, iż są to potrzeby uzasadnione ze względu na konieczność prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej. Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej (art. 285 § 2 k.c.). Dopiero w razie odpadnięcia tej przesłanki funkcjonalnej ustanowiona służebność traci rację bytu, stając się dla nieruchomości władnącej bezużyteczną. Mimo, iż poza sporem jest, że nieruchomość władnąca tj. działka nr (...) dysponuje dostępem do drogi publicznej poprzez fakt, że jedna z jej granic przylega do drogi publicznej, to w ocenie Sądu Rejonowego z przeprowadzonego postępowania dowodowego jednoznacznie wynika, że dostęp nieruchomości pozwanej do drogi publicznej jest nieodpowiedni i niewystarczający dla potrzeb nieruchomości pozwanej. Sąd podkreślił, że działka nr (...) od północy jest terenem podmokłym z torfowiskiem i siecią rowów zalanych wodą. Teren jest siedliskiem chronionym. Z uwagi na powyższe nie jest możliwe utworzenie przejazdu, ponieważ jest to teren torfowo-bagienny, a ponadto takie działanie spowodowałoby zniszczenie siedlisk. Budowanie sieci komunikacyjnej na tym terenie w postaci dróg leśnych i szlaków zrywkowych należy uznać jako działanie niezasadne ze względów ekonomicznych i ekologicznych. Wobec powyższego Sąd nie podzielił argumentacji powódki, iż służebność, polegająca na prawie przejazdu i przechodu przez działki nr (...) do działki nr (...) nie koresponduje z funkcjonalnie uzasadnionymi potrzebami nieruchomości władnącej. Tym samym zdaniem Sądu twierdzenie powódki, że przedmiotowa służebność drogi koniecznej utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie jest chybione. Tym bardziej także, że od czasu ustanowienia przedmiotowego prawa rzeczowego nie nastąpiła żadna zmiana stanu faktycznego w zakresie dostępu nieruchomości pozwanej do drogi publicznej. Sąd podkreślił, że przepis art. 295 k.c. może znaleźć zastosowanie dopiero wówczas, gdy służebność gruntowa nie zwiększa już w żadnym stopniu użyteczności gospodarczej nieruchomości władnącej, a więc stała się bezużyteczna. W związku z tym Sąd wskazał, że nie ma znaczenia dla bytu roszczenia o zniesienie służebności, czy i w jakim stopniu istniejąca formalnie służebność jest uciążliwa dla właściciela nieruchomości obciążonej. Jak wynika natomiast z ustalonych okoliczności faktycznych, służebność drogi koniecznej obciążająca nieruchomość powódki na rzecz pozwanej ma istotne znaczenie dla nieruchomości władnącej, bowiem zwiększa jej użyteczność, co było celem jej ustanowienia.

Sąd zaznaczył, iż analizując treść art. 295 k.c. stwierdzić należy, że sformułowanie „utraciła wszelkie znaczenie” należy interpretować nie jako obejmujące sytuacje, w których służebność w ogóle nie jest wykonywana (samo niewykonywanie nie jest podstawą zniesienia), ale w których nie istnieje choćby szansa na zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej. W sytuacji bowiem jej wykonywania, choćby sporadycznego jak w niniejszej sprawie, co wynika z 10-letniego systemu planowania w lasach i długiego cyklu produkcyjnego, przesłanka ta nie jest zachowana. Służebność wygasa na skutek jej niewykonywania (art. 293 § 1 w związku z art. 297 k.c.), a przepis nie wymaga do istnienia służebności jej wykonywania w sposób ciągły. W niniejszej sprawie nie upłynęło 10-lat od ustanowienia służebności. Nie ma natomiast przeszkód, aby właściciel nieruchomości obciążonej oraz ten, komu przysługuje służebność gruntowa uzgodnili wynagrodzenie za jej zniesienie. Natomiast zniesienie służebności w drodze orzeczenia sądowego może nastąpić tylko po spełnieniu przesłanek ustawowych. Sąd zaznaczył, iż oceny tej nie zmienia treść notatki sporządzonej przez pracowników Jednostki (...) Zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych w N., w której wskazano, że żądania Nadleśnictwa Ł. co do ustanowienia służebności nie mają uzasadnienia. Agencja Nieruchomości Rolnych w W. uzależniła bowiem sprzedaż działki nr (...) od ustanowienia służebności gruntowej na rzecz działek nr (...).

Sąd podkreślił, iż był związany żądaniem powódki, która wnosiła o zniesienie służebności gruntowej bez wynagrodzenia oraz, że nie znalazł podstaw do zastosowania art. 294 k.c. Powódka nie wykazała, że nastąpiła zmiana stosunków w relacjach między stronami, a korzystanie ze służebności stało się uciążliwe dla obu stron, jak również by służebność stała się dla niej szczególnie uciążliwa, skoro pozwany raz na 10 lat przeprowadza prace leśne. Nade wszystko jednak, powódka nie wykazała, że ustanowiona służebność nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej przez pozwaną. Twierdzenia powódki w tym zakresie zostały zakwestionowane, a biorąc pod uwagę całokształt okoliczności sprawy Sąd stwierdził, iż korzystanie z przedmiotowej służebności jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania nieruchomości pozwanego, nie istnieje możliwość wyznaczania szlaków zrywkowych na przedmiotowych gruntach leśnych, bądź wykonania innych racjonalnych, a jednocześnie proekologicznych działań technicznych, które zapewniłyby pozwanemu bezpośredni dostęp do drzewostanów na działkach nr: (...) dowóz sprzętu, ludzi i wywóz drewna inną drogą aniżeli szlakiem służebnym biegnącym działką.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu powódki, jakoby służebność gruntowa zgodnie z oznaczeniem na mapie stanowiącym załącznik do umowy z dnia 17 grudnia 2007 r. nie zapewniała pozwanemu dostępu do działek nr (...) Sąd mając na uwadze art. 287 k.c. stwierdził, iż zakres oraz sposób wykonywania służebności gruntowej powinny wynikać ze źródła jej powstania. O sposobie i zakresie wykonywania służebności gruntowej przesądza przede wszystkim wola stron zawarta w umowie ustanawiającej służebność. W niej też strony powinny szczegółowo określić te elementy tak, aby w praktyce nie budziły one wątpliwości. Przy czym z treści art. 245 § 2 k.c. wynika, że wymóg aktu notarialnego dotyczy tylko samego oświadczenia woli właściciela, który służebność na nieruchomości ustanawia, natomiast oświadczenie woli drugiej strony może być złożone w formie dowolnej, także w sposób dorozumiany (art. 60 k.c.). R. legis komentowanej regulacji jest uchronienie właściciela nieruchomości przed nieprzemyślanymi decyzjami. Zakres oraz sposób wykonywania służebności mogą wynikać także z innych źródeł powstania służebności, w tym z orzeczenia sądowego o ustanowieniu służebności gruntowej czy o nabyciu służebności przez zasiedzenie, decyzji administracyjnej, a także z treści zapisu windykacyjnego. W przypadku braku innych danych (zawartych w źródle powstania służebności gruntowej) zakres oraz sposób wykonywania służebności gruntowej określa się za pomocą dwóch klauzul generalnych - zasad współżycia społecznego oraz miejscowych zwyczajów. Pełnią one funkcję pomocniczą i wyjaśniającą. W literaturze wyrażono także stanowisko, iż wskazane klauzule uzupełniają skutki źródła powstania służebności gruntowej, pełniąc rolę podobną do art. 56 k.c. W celu ustalenia zakresu służebności gruntowej niezbędne jest zbadanie - w płaszczyźnie przesłanek przewidzianych w art. 65 § 2 k.c. – oświadczeń woli stron, co wymaga uwzględnienia poza warstwą werbalną także kontekstu sytuacyjnego. Sąd Rejonowy zaznaczył, iż w judykaturze przyjmuje się, że wynikające z art. 65 k.c. reguły wykładni oświadczeń woli stron odnoszą się także do umów zawartych w formie aktu notarialnego i dla określenia zgodnej woli stron wymagana jest analiza tekstu całej umowy, a nie jedynie jej wybrany fragment (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r., IV CSK 416/07, nie publ.). Zdaniem Sądu potrzeba przeprowadzenia takiej analizy w sprawie niniejszej jest oczywista, zważywszy na fakt, iż przebieg służebności oznaczony na mapie stanowiącej załącznik do umowy z dnia 17 grudnia 2007 r., różni się od treści oświadczenia złożonego przez powódkę. Według oznaczenia na mapie służebność kończy się w linii prostej 110 m od granicy z działką (...) m od granicy z działką (...), podczas gdy z oświadczenia wynika, iż powódka ustanawia nieodpłatną i na czas nieokreślony służebnością gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działki nr (...) pasem gruntu o szerokości 4 m, przebiegającym za działką nr (...), całą długością wzdłuż granicy działek (...) oraz w poprzek działki nr (...). Z zeznań stron wynika, że autorem załącznika do umowy sprzedaży z dnia 17 grudnia 2007 r. jest pracownik Agencji Nieruchomości Rolnych w W., który przed oznaczeniem szlaku służebnego na mapie nie zapoznał się z uwarunkowaniami terenu przez który miała przebiegać służebność. Nie ulega zaś wątpliwości, że zamiarem stron było zapewnienie pozwanemu dostępu do drzewostanów na działce nr (...) poprzez ustanowienie na działkach powódki służebności gruntowej, a nie ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, które by takiej możliwości nie zapewniało. Świadczą o tym, nie tylko zgodne w tym zakresie zeznania stron i treść pism kierowanych przez pozwanego do Agencji Nieruchomości Rolnych w W., ale również literalne brzmienie oświadczenia powódki o ustanowieniu służebności, w którym wskazano, że służebność przebiega całą długością wzdłuż granicy działek nr (...), a nie że kończy się 33 m i 110 m od granicy działek pozwanego. Co więcej w ten sposób strony rozumiały treść tego oświadczenia, o czym świadczą zeznania powódki i pozwanego. Pozwana przyznała, że dopiero po podpisaniu aktu notarialnego i zleceniu pomiarów geodezyjnych zorientowała się, iż szlak służebny oznaczony na mapie stanowiącej załącznik do aktu notarialnego z dnia 17 grudnia 2007 r. kończy się przed granicą działek nr (...). W tej sytuacji rozbieżność między zapisem graficznym, a treścią oświadczenia zawartego w umowie z dnia 17 grudnia 2007 r., powinna stanowić podstawę do sprostowania załącznika do aktu notarialnego poprzez oznaczenie przebiegu służebności zgodnie z zawartym w akcie notarialnym oświadczeniem powódki, od którego powódka po wykryciu niezgodności pomiędzy złożonym przez nią oświadczeniem, a załącznikiem, nie uchyliła się. Natomiast fakt ten nie uprawnia do stwierdzenia, że służebność gruntowa ustanowiona na działkach powódki jest bezużyteczna, ponieważ nie zapewnia dostępu do działek pozwanego. O kosztach procesu Sąd ten orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.). O nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U.2010.90.594 j.t. ) w zw. z art. 98 k.p.c. Zaliczki uiszczone przez powódkę w toku postępowania nie pozwoliły na pokrycie wszystkich wydatków, a ponieważ powódka przegrała sprawę zobowiązana jest do ich uzupełnienia.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w całości. Skarżąca orzeczeniu temu zarzuciła:

1) naruszenie przepisów postępowania, a w tym naruszenie art. 233 k.p.c. przejawiające się w wybiórczej analizie materiału dowodowego, oparcie się na dowodach niewiarygodnych, nieuwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy, wysuwanie wniosków nielogicznych i sprzecznych z zasadami doświadczenia życiowego poprzez przyjęcie, że pozwany nie posiada innego dostępu do drogi publicznej jak tylko poprzez drogę służebną zlokalizowaną na nieruchomości powódki, gdy tymczasem z okoliczności sprawy, zgromadzonych dowodów oraz zasad logiki należy przyjąć, że pozwany może uzyskać dostęp do drogi publicznej w inny sposób, poprzez inne grunty należące do powódki;

2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu przez Sąd Rejonowy, że nie nastąpiła zmiana stosunków, która by spowodowała, że służebność stała się dla powódki szczególnie uciążliwa, gdy tymczasem z okoliczności sprawy wynika, że powódka, już po ustanowieniu służebności, dokonała szeregu inwestycji na nieruchomości oraz niezależnie od tego - po ustanowieniu służebności powódka odkryła, że na nieruchomości obciążonej znajdują się gatunki flory i fauny, objęte ochroną, w związku z czym - wbrew ustaleniom Sądu - doszło do zmiany stosunków w relacjach pomiędzy stronami, a zatem istniejąca służebność stała się dla powódki szczególnie uciążliwa;

3) naruszenie prawa materialnego, to jest art. 294 k.c. poprzez oddalenie powództwa o zniesienie służebności gruntowej pomimo że w sprawie zaistniała zmiana stosunków wskutek której służebność stała się dla powódki szczególnie uciążliwa, w związku z czym zachodzą podstawy do zniesienia służebności za wynagrodzeniem;

4) naruszenie prawa materialnego, a w tym art. 295 k.c. poprzez oddalenie powództwa pomimo iż służebność została ustanowiona w taki sposób, że szlak służebny nie dociera do granicy nieruchomości władnących, przez co nie łączy tychże nieruchomości władnących z drogą publiczną, a zatem tak ustanowiona służebność w rzeczywistości nie ma dla pozwanego żadnego znaczenia.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o: zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zniesienie służebności gruntowej ustanowionej na działkach nr (...) objętych księgą wieczystą nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...), objętych księgą wieczystą nr (...) - bez wynagrodzenia; ewentualnie o uchylenie skarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji; zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania sądowego w całości, wliczając w to koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto powódka wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów wskazanych w treści apelacji na okoliczności w niej wskazane, a w tym na okoliczność wystąpienia, po ustanowieniu służebności, zmiany stosunków pomiędzy stronami, szczególnej uciążliwości służebności dla powódki, poczynionych przez powódkę inwestycji, sposobu korzystania i przeznaczenia nieruchomości obciążonej; dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z uzupełniającego przesłuchania stron na okoliczności wskazane w pkt 2.

W uzasadnianiu apelacji powódka rozwinęła podniesione w niej zarzuty.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i obciążenie powódki kosztami procesu za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie mogła doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku.

W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że Sąd Odwoławczy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, czyniąc je integralną częścią niniejszego uzasadnienia, a w konsekwencji również podstawą swojego rozstrzygnięcia. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd I instancji dokonał również prawidłowej oceny prawnej zgłoszonego żądania.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż żądanie pozwu dotyczyło ukształtowania prawa poprzez zniesienie bez wynagrodzenie służebności gruntowej ustanowionej na działkach nr (...), objętych księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy, Wydział Ksiąg Wieczystych w Ł. na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...), objętych księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Ł., a więc roszczenia opartego na podstawie art. 295 k.c. Sąd I instancji wyłącznie w oparciu o tą podstawę prawną rozpatrywał żądanie powódki. Wywody Sądu w zakresie oceny istnienia podstaw do zniesienia służebności na podstawie art. 294 k.c. poczynione zostały jedynie na marginesie rozważań. Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy nie mógł naruszyć przepisu art. 294 k.c., gdyż ten przepis nie był podstawą orzekania przez Sąd. Jeszcze raz należy podkreślić, że powódka w toku procesu zgłosiła jedno roszczenie, oparte o art. 295 k.c. Żądała bowiem zniesienia służebności bez wynagrodzenia wskazując, że służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Tylko to żądanie mgło być przedmiotem rozpoznania sądu. Żądanie zniesienie służebności za wynagrodzeniem jest odrębnym żądaniem, przewidzianym w kodeksie cywilnym. Nie zostało zgłoszone w toku procesu przed Sądem Rejonowym i nie mogło być przedmiotem rozpoznania przez ten Sąd, a gdyby było, to oczywiście stanowiłoby niedozwolone wyjście ponad żądanie zgłoszone w pozwie (art. 321 § 1 k.p.c.).

Skoro Sąd Rejonowy nie rozpatrywał żądania powódki zniesienia służebności za wynagrodzeniem, to nie ustalał również przesłanek z art. 295 k.c., między innymi zmiany stosunków i szczególnej uciążliwości dla nieruchomości obciążonej. W sytuacji gdy Sąd nie czynił takich ustaleń, to nie można Sądowi zarzucić błędu w ustaleniach faktycznych.

Sąd I Instancji nie naruszył przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów. Sąd ten wyjaśnił, którym dowodom i w jakim zakresie dał wiarę, wskazując jednocześnie przyczyny takiego stanu rzeczy. Apelująca nie podważyła wiarygodności materiału dowodowego na którym Sąd I instancji się oparł. Wyprowadzone przez Sąd Rejonowy na podstawie tego materiału dowodowego wnioski są logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym. Natomiast apelująca przedstawiła własne, korzystne dla siebie ustalenia faktyczne, oparte na własnej ocenie.

Wbrew stanowisku apelującej Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż służebność gruntowa ustanowiona na jej nieruchomości nie utraciła wszelkiego znaczenia dla nieruchomości władnącej, należącej do pozwanego, tym samym nie naruszył prawa materialnego, to jest art. 295 k.c., który stanowi, że jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia. Wymaga przy tym zaznaczyć, iż przy ocenie czy została spełniona przesłanka w postaci utraty przez służebność gruntową wszelkiego znaczenia dla nieruchomości władnącej powinno się uwzględniać w szczególności treść służebności, cel, w którym została ona ustanowiona oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości władnącej. Sąd Okręgowy wskazuje, iż w okolicznościach niniejszej sprawy do oceny czy służebność gruntowa ustanowiona na działkach nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...) utraciła wszelkie znaczenie dla nieruchomości władnącej niezbędne były wiadomości specjalne. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne (vide uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64). Zdaniem Sądu Odwoławczego w omawianym zakresie, wbrew stanowisku apelującej, Sąd I instancji słusznie oparł się na pisemnej opinii z dnia 18 marca 2014 r. biegłego sądowego z zakresu nauk leśnych, inżynierii i ochrony (...) oraz na uzupełniających opiniach tego biegłego - pisemnej z dnia 25 maja 2014 r. i ustnej z dnia 30 września 2014 r. Jeśli chodzi o zagadnienie oceny przez sąd opinii biegłego sądowego to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2014 r. (V CSK 584/13, LEX nr 1540644) stwierdził, iż w naszym systemie procesowym obowiązuje zasada równości dowodów (środków dowodowych) rozumiana w ten sposób, że ustawodawca nie tworzy kategorii dowodów uprzywilejowanych, którym nadawałby z urzędu szczególną moc dowodową. Wszystkie zatem dowody podlegają swobodnej ocenie sędziowskiej na podstawie art. 233 k.p.c. Dotyczy to także dowodu z opinii biegłego.

Biegły sądowy A. C. w zleconym mu zakresie posiadał wymagane kwalifikacje, a sporządzając opinię zapoznał się ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym dotyczącym przedmiotu zlecenia. Z opinii tej wynika, iż do prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej przez pozwanego na całym obszarze należących do niego działek nr (...) niezbędny jest dostęp do drogi publicznej dla części tych działek poprzez działki nr (...) należące do powódki. Odpowiedniego dostępu do drogi publicznej dla całości działek nr (...) nie zapewnia dostęp dla tych działek od innej strony, niż przez nieruchomości powódki. (...) pozwanego są gruntem podmokłym, w części zabagnionym, z wodą stojąca na powierzchni, a także znajdują się tam liczne rowy stanowiące ujście do płynącej przez jego nieruchomości rzeki. Zatem nie ma podstaw do przyjęcia, aby pozwany uzyskał odpowiedni dostęp do drogi publicznej dla całości działek nr (...) od innej strony niż przez nieruchomości powódki, co oznacza, że służebność nie utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkiego znaczenia, a tym samym nie ziściła się przesłanka zniesienia służebności z art. 295 k.c.

Przechodząc dalej Sąd Odwoławczy stwierdza, iż nie sposób przyjąć jak wywodzi pozwana, aby wymieniona służebność ustanowiona w umowie sprzedaży z dnia 17 grudnia 2007 r. nie miała już dla pozwanego żadnego znaczenia z uwagi na sam fakt rozbieżności pomiędzy oznaczeniem jej zakresu na mapie stanowiącym załącznik do umowy a treścią oświadczenia zawartego w tej umowie. Jak słusznie przyjął Sąd Rejonowy analiza treści tekstu całej umowy prowadzi do wniosku, iż zamiarem stron umowy w ustanowieniu służebności gruntowej było zapewnienie odpowiedniego dostępu do drogi publicznej dla działek należących do pozwanego.

Ponadto powództwo oparte o treść przepisu art. 295 k.c. zakłada, że po pierwsze służebność została prawidłowo ustanowiona, po drugie w trakcie ustanawiania miała znaczenie dla nieruchomości władnącej, po trzecie na skutek zmiany okoliczności, które nastąpiły po ustanowieniu służebności utraciła znaczenie dla nieruchomości władnącej. Powódka twierdząc, że zakres służebności jest inny niż wykonywany przez pozwanego czy też wskazując, że nie było podstaw do ustanowienia służebności zwalcza swoje oświadczenie o ustanowieniu służebności, chociaż jednocześnie nie uchyla się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Powołując się na zdarzenia, które istniały w czasie ustanowienia służebności powódka nigdy nie doprowadzi do jej zniesienia, gdyż o zniesieniu decydują okoliczności, które pojawiły się już po obciążeniu nieruchomości. Takich zaś okoliczności powódka nie udowodniła, a to na niej, zgodnie z treścią przepisu art. 6 k.c., spoczywał ciężar dowodu tego, że służebność utraciła wszelkie znaczenie dla nieruchomości władnącej.

Sąd Okręgowy nie znajdując zatem podstaw do zmiany czy też uchylenia zaskarżonego wyroku, na podstawie art. 385 k.p.c. , w punkcie 1. oddalił apelację powódki.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzekł w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Apelacja powódki okazała się w całości niezasadna, a więc to ona jest w rozumieniu art. 98 § 1 k.p.c. stroną przegrywającą sprawę w postępowaniu apelacyjnym i powinna zwrócić pozwanemu koszty tego postępowania, obejmujące wynagrodzenie radcy prawnego, ustalone na podstawie § 2 ust. 1 i 2, § 7 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 490), na kwotę 120 złotych.