Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Mariola Urbańska - Trzecka

Sędziowie SSO Piotr Kupcewicz - sprawozdawca

SSO Włodzimierz Hilla

Protokolant sekr. sądowy Hanna Płaska

przy udziale Iwony Wodary - prokuratora Prokuratury Rejonowej Bydgoszcz-Północ
w Bydgoszczy

po rozpoznaniu dnia 6 lipca 2017 r.

sprawy R. S. s. Z. i B. ur. (...) w C.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 5 kwietnia 2017 roku sygn. akt III K 624/16

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. R. – Kancelaria Adwokacka w B. kwotę 147,60 ( sto czterdzieści siedem 60/100) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

3.  wydatkami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

SSO Włodzimierz Hilla SSO Mariola Urbańska - Trzecka SSO Piotr Kupcewicz

Sygn. akt IV Ka 507/17

UZASADNIENIE

R. S. został skazany prawomocnymi wyrokami:

1.  Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 5 lutego 2013 r., w sprawie II K 562/09, na karę roku pozbawienia wolności oraz karę 50 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu stawki w kwocie 10 zł - za czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełniony w dniu 31 marca 2009 roku / l kwietnia 2009 roku;

2.  Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 23 listopada 2015 roku, w sprawie III K 486/10, na karę 4 lat pozbawienia wolności za czyny z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w okresie od 17 do 18 grudnia 2008 r. , w okresie od lido 12 stycznia 2009 r., od 15 do 16 stycznia 2009 r., od 17 do 18 stycznia 2009 r. , od 9 do 10 lutego 2009 r., od 2 do 3 marca 2009 r., od 15 do 16 marca 2009 r., od 15 do 16 marca 2009 r. od 26 do 27 marca 2009 r., od 07 do 08 kwietnia 2009 r., od 27 do 28 maja 2009 r., od 20 do 21 stycznia 2009 r., od 3 do 4 marca 2009 r.

Po rozpoznaniu wniosku skazanego o wydanie wyroku łącznego, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem łącznym z dnia 5 kwietnia 2017 roku, wydanym w sprawie sygn. akt III K 624/16 orzekł:

1.  na podstawie art. 85 § 1 kk w zw. z art. 91 § 2 kk w myśl art. 86 § 1 kk połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami w sprawach II K 562/09 oraz III K 486/10 i orzekł karę łączną 4 lat pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 577 kpk w poczet orzeczonej kary łącznej zaliczył okres pozbawienia wolności do sprawy IIK 562/09 od dnia 15 czerwca 2016 roku;

3.  kosztami sądowymi - wydatkami obciążył Skarb Państwa;

4.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. J. R. kwotę 177,12 złotych, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu.

Z wyrokiem nie zgodził się prokurator i zaskarżył go w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze na niekorzyść skazanego. Wyrokowi zarzucił rażącą niewspółmierność wymierzonej skazanemu R. S. kary łącznej wskutek nadania nadmiernego znaczenia okolicznościom przemawiającym na korzyść skazanego, a w szczególności pozytywnej opinii skazanego z okresu odbywania kary pozbawienia wolności, bliskiej więzi przedmiotowej i czasowej pomiędzy poszczególnymi czynami, przy niedostatecznym uwzględnieniu okoliczności obciążających skazanego i mających wpływ na wymiar kary takich jak wielość czynów, popełnienie ich w warunkach recydywy i w konsekwencji wymierzenie kary łącznej w wymiarze 4 lat pozbawienia wolności przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji nie spełniającej celów zapobiegawczych i wychowawczych w stosunku do skazanego oraz potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Podnosząc tak sformułowany zarzut prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie skazanemu kary łącznej przy zastosowaniu zasady kumulacji ( ew. zasady asperacji).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja prokuratora jest bezzasadna i wywołana nią instancyjna kontrola zaskarżonego wyroku, nie mogła doprowadzić do jego podważenia w jakimkolwiek zakresie.

Na wstępie stwierdzić należy, iż skoro środek odwoławczy kwestionuje jedynie rozstrzygnięcie sądu meriti odnoszące się do wymiaru kary łącznej, to obowiązkiem organu odwoławczego, mającego co do zasady orzekać w granicach środka odwoławczego i podniesionych zarzutów (art. 433 § 1 k.p.k.), było skontrolowanie poprawności wyroku jedynie w tej części. W konsekwencji w obszarze zainteresowania Sądu Okręgowego było tylko rozstrzygnięcie sądu meriti w dotyczące wysokości orzeczonej kary łącznej.

Rażąca niewspółmierność kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) zachodzi wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można przyjąć, iż zachodzi wyraźna różnica (dysproporcja) pomiędzy sumą kar zasadniczych i środków karnych orzeczonych przez sąd pierwszej instancji a karą, jaką należałoby sprawcy wymierzyć w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw sądowego wymiaru kary określonych w art. 53 k.k. (wyr. SA w Katowicach z 15.9.2010 r., II AKA 266/10, Legalis). Zarzut niewspółmierności kary, aby był zasadny, musi dotyczyć rażącej niewspółmierności, a więc nienadającej się do zaakceptowania. Niewspółmierność rażąca to znaczna, "bijąca w oczy" różnica między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą, zasłużoną (por. wyr. SN z 1.12.1994 r., III KRN 120/94, OSP 1995, Nr 6, poz. 138; wyr. SA we Wrocławiu z 14.3.2001 r., II AKA 55/01, OSProk. i Pr. 2001, Nr 10, poz. 21; wyr. SA w Krakowie z 14.9.2005 r., II AKA 165/05, KZS 2005, Nr 10, poz. 32; wyr. SA w Lublinie z 16.1.2007 r., II AKA 350/06, KZS 2007, Nr 9, poz. 51; wyr. SN z 20.3.2007 r., WA 12/07, OSNwSK 2007, Nr 1, poz. 652).

Odnosząc te uwagi do kary łącznej i możliwości uznania jej za rażąco niewspółmierną można przyjąć, że za taką może być uznana kara łączna w przypadku rażącej dysproporcji pomiędzy wymierzoną karą łączną, a karą łączną, jaką należałoby wymierzyć skazanemu w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary łącznej.

Obowiązujący kodeks karny dyrektywy wymiaru kary łącznej wskazuje w przepisie art. 85a k.k., nakazując sądowi orzekającemu karę łączną brać pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Oznacza to, że podstawowymi dyrektywami wymiaru kary łącznej są te, które dotyczą prewencji indywidualnej i ogólnej, nie można jednak tracić z pola widzenia innych dyrektyw wymiaru kary, które będą pomocnicze i uzupełniające względem tych zasadniczych, a wynikających czy to z art. 54 k.k. czy to w pewnym zakresie też dyrektyw orzeczniczych dotyczących związków podmiotowo-przedmiotowych między zbiegającymi się przestępstwami. Wniosek taki wypływa z treści art. 85a k.k., w którym stwierdzono, że sąd bierze pod uwagę "przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze” co pozwala twierdzić o konieczności uwzględnienia innych jeszcze dyrektyw. Wskazać również należy na powszechnie przyjmowany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że przedmiotem oceny sądu wymierzającego karę łączną powinny być nie elementy związane bezpośrednio z czynami, za które dana osoba została skazana na jednostkowe kary, uwzględnione już w wyroku skazującym, ale elementy związane z osobą sprawcy (np. wyr. SN z 25.10.1983 r., IV KR 213/83, OSNKW 1984, Nr 5–6, poz. 65; wyr. SN z 8.10.2003 r., II KK 173/03, OSNwSK 2003, Nr 1, poz. 2123). Podkreśleniem tego stanowiska jest właśnie dodany do kodeksu karnego przepis art. 85a k.k.

Kara łączna powinna być postrzegana jako swoiste podsumowanie działalności przestępczej sprawcy. Stanowi to wyraz potępienia w stosunku do postępowania sprawcy, jak również podkreśli nieopłacalność przestępczej działalności (zob. M. Szewczyk, Glosa do uchw. SN z 20.1.2005 r., I KZP 30/04, OSP 2005, Nr 9, poz. 102; zob. także wyr. SA w Warszawie z 12.7.2000 r., II AKa 171/00, OSA 2001, Nr 2, poz. 5; wyr. SA w Łodzi z 20.9.2001 r., II Aka 154/01, KZS 2002, Nr 12, poz. 70). W konkretnej sprawie sąd powinien rozważyć celowość absorbowania albo kumulowania orzeczonych uprzednio względem skazanego kar, bacząc na konieczność realizowania celów w zakresie społecznego, jak i indywidualnego jej oddziaływania. Kara łączna, analogicznie jak kara jednostkowa, powinna być słuszna i sprawiedliwa, uwzględniając w odpowiedniej proporcji wskazane wyżej dyrektywy.

Dyrektywa prewencji indywidualnej oznacza, że Sąd wymierzając karę łączną jest zobowiązany wziąć pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a więc takiego oddziaływania na sprawcę, aby ten nie naruszał w przyszłości porządku prawnego. Kara łączna ma z jednej strony zapobiegać popełnianiu przestępstw z drugiej zaś wychować sprawcę. Pierwszy z nich może być osiągnięty przez indywidualne odstraszenie oraz uniemożliwienie popełniania przestępstw, drugi przez resocjalizację. Wskazana dyrektywa ma działanie dwukierunkowe, tj. w zależności od sytuacji może ona służyć podnoszeniu lub obniżaniu dolegliwości.

Dwukierunkowy charakter ma również dyrektywa prewencji generalnej, polegającej na utwierdzaniu pożądanych postaw społecznych. W przypadku orzekania kary łącznej, pozytywny aspekt dyrektywy prewencji generalnej będzie realizowany w pierwszej kolejności przez utwierdzenie w świadomości społecznej przekonania o egzekwowaniu prawa oraz akceptacji orzeczonej kary jako sprawiedliwej, stanowiącej podsumowanie przestępczej działalności skazanego.

Jak wyżej wskazano, sądowe dyrektywy wymiaru kary łącznej, wypracowane w orzecznictwie sądowym na przestrzeni lat dotyczące przedmiotowego i podmiotowego związku między zbiegającymi się przestępstwami, wobec treści przepisu art. 85a k.k. mają obecnie charakter pomocniczy, jednak nadal mają one znaczenie dla ustalenia wysokości kary łącznej czy to na zasadzie absorpcji, asperacji czy kumulacji. Sąd meriti w uzasadnieniu swego wyroku łącznego wskazał, na czym polegają te zasady wymiaru kary łącznej i jakie okoliczności mają znaczenie dla wyboru jednej z nich. Uwagi te Sąd Okręgowy akceptuje i do nich odsyła.

Odnosząc powyższe rozważania do przedmiotowej sprawy Sąd Okręgowy stwierdza, że prokurator nie wskazał podlegających uwzględnieniu podstaw, które czyniłyby wymierzoną wobec skazanego karę łączną za rażąco łagodną, zaś zastosowanie zasady absorpcji kar podlegających łączeniu sprzeczne było z dyrektywami wymiaru kary łącznej, wskazanymi powyżej. W szczególności prokurator nie wykazał, żeby zgodne z tymi dyrektywami było wymierzenie skazanemu kary łącznej na zasadzie kumulacji, czy zbliżonej do niej – jak postuluje to w apelacji. Przede wszystkim nie można pominąć tego, że prokurator w apelacji odwołuje się przede wszystkim do poglądów dominujących w praktyce orzeczniczej przed nowelizacją kodeksu karnego, wprowadzającą przepis art. 85a k.k. W świetle jego treści te okoliczności, mające związek ze skazanym, w tym w znacznej mierze jego zachowanie po popełnieniu poszczególnych przestępstw i wydaniu wyroków skazujących, mają zasadnicze znaczenie z punktu widzenia dyrektywy prewencji indywidualnej. To, jak skazany zachowywał się po popełnieniu przestępstw, zarówno przebywając na wolności, jak i odbywając karę pozbawienia wolności, ma zasadnicze znaczenie dla ustalenia stopnia surowości kary łącznej, takiego, który powstrzyma go od popełniania przestępstw w przyszłości. W przedmiotowej sprawie, skoro skazany od popełnienia ostatniego przestępstwa w kwietniu 2009 roku, do osadzenia w zakładzie karnym w czerwcu 2016 roku, nie popełnił kolejnego przestępstwa, nie miał innych konfliktów z prawem, ustabilizował swe życie, tak osobiste, jak zawodowe, to wykazał w ten sposób nie tylko to, że zrozumiał naganność swego wcześniejszego postępowania, ale też postanowił swe życie zmienić i zrobił to z powodzeniem. Siedem lat to okres, który w racjonalny sposób pozwala na wysnucie takiego wniosku. Zachowanie skazanego w warunkach zakładu karnego, jego krytyczny stosunek do popełnionych przestępstw potwierdzają taką ocenę i to, że opinia z pobytu w zakładzie karnym dotyczy stosunkowo niedługiego okresu nie ma istotnego znaczenia, skoro stanowi ona tylko potwierdzenie tego, jak zachowywał się skazany będąc na wolności. W tym zakresie nie ma podstaw do podważania tego, co sam skazany opisał w swych pismach. Są to okoliczności, które przede wszystkim muszą być brane pod uwagę przy ustalaniu wysokości kary łącznej. Taką okolicznością nie jest zaś to, że orzeczona kara łączna dotyczy skazań za przestępstwa popełnione w warunkach recydywy. Ta okoliczność była brana przy wymiarze kar jednostkowych i w świetle treści art. 85a k.k. nie ma podstaw do uwzględniania jej ponownie przy ustalaniu wysokości kary łącznej.

Rację ma prokurator wskazując, że wielość przestępstw, jakich dopuścił się skazany jest okolicznością, która co do zasady stoi na przeszkodzie wymierzeniu kary łącznej na zasadzie absorpcji, albowiem może prowadzić do mylnego wrażenia, zarówno w społeczeństwie, jak i u samego skazanego, że popełnianie większej ilości przestępstw popłaca, gdyż niektóre de facto pozostają nieukarane. Tak nie jest jednak w przedmiotowej sprawie. Zasada absorpcji, przy wymierzaniu kary łącznej, aczkolwiek powinna być stosowana wyjątkowo, to przecież nie jest wykluczona. W przedmiotowej sprawie połączeniu podlegały dwie kary, orzeczone wyrokami wydanymi w sprawach sygn. akt II K 562/09 - rok pozbawienia wolności oraz 50 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu stawki w kwocie 10 zł - za czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. - oraz III K 486/10 - 4 lata pozbawienia wolności za czyny z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. Ta druga kara została wymierzona za 14 przestępstw z art. 279 § 1 k.k. popełnionych w warunkach recydywy, kara pierwsza zaś za jedno przestępstwo. Skoro wolą ustawodawcy było, by za 14 przestępstw z art. 279 § 1 k.k. można było wymierzyć jedną karę (a nie 14 kar w wysokości co najmniej roku pozbawienia wolności każda), to nie można uznać, by wymierzenie takiej kary w tej samej wysokości za jedno przestępstw „więcej” było automatycznie sprzeczne z dyrektywami wymiaru kary łącznej, w tym dyrektywą prewencji generalnej. W tym zakresie dodatkowe znaczenie mają te dyrektywy, które wskazano wyżej jako pomocnicze, a które dotyczą związków podmiotowo-przedmiotowych pomiędzy czynami, za które R. S. został skazany na kary podlegające łączeniu. Te związki w przedmiotowej sprawie są ścisłe. Przestępstwa te zostały popełnione w zbliżonym czasie, wszystkie są przestępstwami kradzieży, skierowane przeciwko temu samemu dobru chronionemu prawem. Są to okoliczności, których jakkolwiek obecnie przeceniać nie można, to jednak najczęściej wpływały na stosowaniu zasady zbliżonej do absorpcji przy wymiarze kary łącznej. Znaczna dysproporcja w ilości przestępstw, za które skazano R. S. wskazanymi dwoma wyrokami pozwala uznać, że również w odczuciu społecznym orzeczona kara łączna nie będzie uchodziła za rażąco łagodną, gdyż z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć można, że taka kara zostałaby orzeczona, gdyby wszystkie przestępstwa osądzone zostały w jednym postępowaniu.

Mając na względzie powyższe, przy braku innych zarzutów odwoławczych, a także okoliczności, które sąd odwoławczy ma obowiązek uwzględnić z urzędu (art. 439 k.p.k. i art. 440 k.p.k.), zaskarżony wyrok, jako słuszny należało utrzymać w mocy.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono po myśli przepisu art. 636 § 1 k.p.k.