Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy w Tychach Wydział VI Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Jolanta Brzęk

Protokolant: stażysta Monika Kucharczyk

po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2017 r. w Tychach

na rozprawie

sprawy z powództwa:

J. S.

przeciwko:

(...) Spółka Akcyjna w R.

o zapłatę

1)  zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w R. na rzecz powódki J. S. kwotę 28 191,10 zł (dwadzieścia osiem tysięcy sto dziewięćdziesiąt jeden złotych dziesięć groszy) z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 28 sierpnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3 827,00 zł (trzy tysiące osiemset dwadzieścia siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3)  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego w Tychach kwotę 2 411,95 zł (dwa tysiące czterysta jedenaście złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa.

SSR Jolanta Brzęk

Sygn. akt VI GC 1099/15/3

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 11 sierpnia 2015 r. wniesionym przeciwko (...) S.A. w R. powódka J. S. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...) wniosła o zasądzenie kwoty 28 191,10 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 22 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że strony zawarły dnia 11 kwietnia 2014 r. umowę o roboty budowlane, w której powódka jako podwykonawca zobowiązała się do wykonania za łącznym wynagrodzeniem w kwocie 55 525,96 zł adaptacji instalacji elektrycznej z przeznaczeniem dla kotła fluidalnego. Powódka wskazała, że zrealizowała zamówieniem pozwanej, co zostało stwierdzone w protokołach odbioru robót w tym w protokole końcowym z dnia 15 lipca 2014 r. Powódka podniosła, że 2 lipca 2014 r. umowa została rozszerzona o wykonanie prac dodatkowych, które zostały w całości wykonane, co zostało stwierdzone w protokole końcowym odbioru robót z dnia 22 lipca 2014 r. Pozwana wskazała, że w toku prowadzenia prac okazało się, że założenia projektu były błędne, gdyż projektant mylnie określił w założeniach ilość kabli do przełożenia. Prace dodatkowe nieobjęte projektem dotyczyły demontażu większej ilości kabli niż zakładano. Ponadto aby zdemontować drabinki kablowe pod kotłami należało przełożyć dodatkowo 10 sztuk kabli siły oraz 6 sztuk kabli słaboprądowych. Użytkownik nakazał również ułożenie bednarek wzdłuż nowej trasy ułożenia kabli, a warunkiem demontażu starej trasy przebiegu kabli było odtworzenie uziemienia na nowym odcinku trasy. Powódka aby wykonać przedmiot pierwszej umowy była zmuszona wykonać w/w prace dodatkowe, których łączna wartość wyniosła 22 919,00 zł, w związku z czym powódka wystawiła na rzecz pozwanej fakturę z dnia 7 sierpnia 2014 r. opiewającą na kwotę 28 191,10 zł, która została przejęta przez pozwaną oraz opatrzona stosownym podpisem i pieczątką. Pozwana następnie zanegowała zasadność sporządzenia faktury uzasadniając swoje stanowisko brakiem zlecenia na wykonanie dodatkowych robót oraz brakiem podpisu na protokole odbioru. W związku z nieuregulowaniem powyższej należności powódka wystosowała w dniu 22 sierpnia 2014 r. przedsądowe wezwanie do zapłaty domagając się uregulowania należność.

Sąd Rejonowy w Tychach VI Wydział Gospodarczy nakazem zapłaty o sygn. akt VI GNc 2202/15/5 wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 19 października 2015 r. uwzględnił powyższe powództwo w całości.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana (...) S.A. w R. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwana przyznała, że złożyła powódce dwa zamówienia z dnia 11 kwietnia 2014 r. dot. adaptacji instalacji elektrycznej z przeznaczeniem dla kotła fluidalnego wycenioną na kwotę 38 000 zł oraz z dnia 2 lipca 2014 r. dot. wykonania prac dodatkowych wycenionych na kwotę 17 525,96 zł. Zdaniem pozwanej powódka zaakceptowała zlecony jej zakres prac dodatkowych za ustalone obustronnie wynagrodzenie w kwocie 17 525,96 zł netto, gdyż dodatkowe prace zostały wykonane przez powódkę i odebrane przez nią z adnotacją „zwalnia się od wypłaty w okresie rozliczeniowym kwotę netto 17 525,96 zł”. Protokół podpisały obie strony bez zastrzeżeń. Po podpisaniu protokołu odbioru prac objętych zamówieniami z dnia 11 kwietnia 2014 r. oraz z dnia 2 lipca 2014 r. powódka wystawiła pozwanej fakturę VAT nr (...) żądając zapłaty kwoty 28 191,10 zł z tytułu rzekomych innych prac dodatkowych. Pozwana odmówiła zapłaty, gdyż prace dodatkowe zostały rozliczone w kwocie 17 525,96 zł netto. Pozwana podniosła, że zakres pierwszego zlecenia z dnia 11 kwietnia 2014 r. został odebrany 15 lipca 2014 r. bez zastrzeżeń. Również prace objęte zamówieniem na wykonanie prac dodatkowych z 2 lipca 2014 r. zostały odebrane bez zastrzeżeń przez strony. Pozwana podniosła ponadto, że strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe zatem przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia. Pozwana wskazała również, iż podwyższenie wynagrodzenia ryczałtowego na podstawie art. 630 k.c. może nastąpić tylko w trakcie wykonywania dzieła, a nie po jego zakończeniu i odebraniu. Pozwana podniosła również, że powódka nie zwróciła się do niej z pismem określającym konieczność poniesienia ewentualnych dodatkowych innych kosztów związanych z wykonywaniem prac jak również nie uzyskała zgody pozwanej na jej wykonanie.

Sąd ustalił, co następuje :

Pozwana złożyła do powódki zamówienie z dnia 11 kwietnia 2014 r. przedmiotem którego miało być wykonanie adaptacji instalacji elektrycznej na poziomie 2,5 m z przeznaczeniem dla kotła fluidalnego w (...) O.. Wartość zamówienia ustalono na kwotę 38 000 zł netto. Projekt przekładki był umieszczony na platformie zakupowej w (...). Kolejna oferta według ceny od innego podmiotu gospodarczego opiewała na kwotę około 130 000 zł, a wyższe nawet dwa razy więcej.

Dowód: zamówienie z 11 kwietnia 2014 r. (k. 17), założenia do zamówienia (k.101-108), kopia zapytania ofertowego powoda (k.89-100), zeznania świadka P. P. (1) (k. 211-213), zeznania świadka P. P. (2) (k. 217-218), zeznania świadka W. O. (k. 265-267).

Pozwana złożyła do powódki zamówienie z dnia 2 lipca 2014 r., przedmiotem którego miało być wykonanie prac dodatkowych zgodnie z dokumentacją, spowodowane zmianą projektu wykonania instalacji. Wartość zamówienia ustalono na kwotę 17 525,96 zł netto.

Dowód: zamówienie z 2 lipca 2014 r. (k. 18), pismo powódki (k.19)

Prace wykonane przez pozwaną w ramach zawartej umowy o dzieło zostały odebrane bez zastrzeżeń.

Dowód: protokołu odbioru końcowego (k. 43-45, 46-47), protokołu końcowego (k.33-35, 36-38), protokołu częściowego z obmiarem (k.30-32).

Nie było to możliwe ze względu na przepisy BHP aby pozwana przed rozpoczęciem prac dokonała przeglądu kabli pod zasilaniem, ponieważ kable były ściśnięte ze sobą i przysypane pyłem kotłowym. Na wizji lokalnej powódka mogła zobaczyć tylko stare trasy kablowe.

Dowód: zeznania świadka W. K. (k. 206-209), zeznania świadka W. O. (k. 265-267), zasady BHP (k.109-143), opinia biegłego A. C. (k. 317-367) .

Prace były wykonywane przez powódkę podczas czynnej pracy zakładu i działających liniach średniego i niskiego napięcia. Zakład - inwestor wyłączał na czas prowadzonych prac kable, które miały zostać wymienione w kotle i wtedy pracownicy powódki dokonywali ich wymiany. Podczas wykonywania prac przez powoda byli obecni w sposób ciągły przedstawiciele inwestora.

Dowód: zeznania świadka M. D. (k. 267-268), zeznania świadka P. P. (1) (k. 211-213), zeznania świadka W. O. (k. 265-267), zeznania świadka M. K. (k. 269-270).

Na etapie budowy okazało się, że musi nastąpić rewizja projektu. Zmiana dotyczyła nowej trasy kablowej i przełożenia kabli oraz wykonania bednarki. Inwestor zażądał aby wszystkie kable były uziemione tak, aby była ciągłość uziemień dla pracujących innych kotłów choć projekt nie zakładał uziemienia wszystkich tras kabli. Rewizja ułożenia bednarek na trasie, również została wykonana na życzenie inwestora. Ponadto inwestor nie wyrażał zgody na taki sposób mufowania jaki został wskazany przez projektanta. Wykonanie prac dodatkowych było konieczne do wykonania przedmiotu zawartej umowy o dzieło zgodnie ze sztuką budowlaną. Projekt przedstawiony przez pozwaną zawierał podstawowe błędy projektowe. Projektant nie zinwentaryzował wszystkich kabli, które musiały być przełożone pod starym kotłem numer 1 i 2, aby w to miejsce wybudować nowy kocioł, który zajmował dwa stanowiska. Stare trasy kablowe z czynnymi kablami niskiego i średniego napięcia przebiegały w miejscu, w którym miał być zbudowany kocioł fluidalny. Miało być 65 kabli do przełożenia. W rzeczywistości okazało się, że do przełożenia jest 78 kabli. Powódka domagała się spisania protokołu konieczności wykonania prac dodatkowych jednak pozwana odmawiała podpisania tych protokołów. Powódka o koniecznych pracach dodatkowych informowała projektanta oraz pozwaną. Projektant w odpowiedzi wskazywał, żeby powódka wykonywała konieczne prace.

Dowód: zeznania świadka W. K. (k. 210-211), zeznania świadka G. K. (k. 210-211), zeznania świadka P. P. (1) (k. 211-213), zeznania świadka K. S. (k. 211-213), zeznania świadka G. D. (k. 218), zeznania świadka W. O. (k. 265-267), projekt przekładni kabli (k.20-29), kosztorys powykonawczy (k.39-40).

Dnia 7 sierpnia 2014 r. powódka wystawiła na rzecz pozwanej fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 28191,10 zł brutto tytułem wykonanych robót dodatkowych przy okazji prac na (...) O. poziom – 2,5 dla kotła fluidalnego.

Dowód: faktura VAT (k. 41), pismo powódki (k.49),

Wezwaniem do zapłaty z dnia 22 sierpnia 2014 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 28 191,10 zł tytułem wykonanych prac dodatkowych. Pozwana odmówiła zapłaty w/w kwoty.

Dowód: wezwanie do zapłaty (k. 48), pismo pozwanej (k. 84-85) z dowodem nadania (k. 86-88), pismo pełnomocnika pozwanej (k. 82-83), pismo powódki (k. 80, 81), pismo pozwanej (k. 79), pismo inwestora (k. 78), oświadczenia podwykonawcy (k. 76, 77), pismo pozwanej (k. 74-75),

W treści pisma z dnia 23 sierpnia 2014 r. pozwana oświadczyła, ze odsyła oryginał faktury VAT nr (...), gdyż faktura został wystawiona bezzasadnie.

Dowód: pismo pozwanej (k. 42).

Biegły sądowy A. C. powołany w toku postępowania ustalił, że pozwana wystąpiła z zapytaniem ofertowym nr (...)- (...) z dnia 20.03.2014 r. na przekładkę kabli na poziomie 2,5m na obiekcie K. Fluidalny OFz -140 w (...) O.. Zapytanie ofertowe zawierało między innymi w p. II Zakres prac do wykonania, a w p. III Ważniejsze prace do wykonania. Punkt III obejmował:

1. Przełożenie kabli z trasy A na trasę Al.

2. Przełożenie kabli z trasy B na trasę BI.

3. Ilości muf do wykonania dla poszczególnych tras.

4. (...) dla tras kablowych.

Biegły wskazał, że dla każdej trasy wymienione były rodzaje kabli z przypisanymi im długościami. W zapytaniu ofertowym w punkcie IV.3. zawarta była informacja, że przed przystąpieniem do prac wykonawca powinien zapoznać się w terenie z przedmiotem zamówienia ( dokonać wizji lokalnej) i potwierdzić to w składanej ofercie. Do zapytania załączono :

Załącznik nr 1 - wyciąg z wymagań stawianych przez (...).

Załącznik nr 2 - plan rozmieszczenia fundamentów oraz tras kablowych.

Przekładki kabli poz. -3,5.

Biegły ustalił, że na tak sformułowane zapytanie ofertowe pozwana przedstawiła ofertę cenową w wysokości 38 000,00 zł netto podpisaną przez W. O.. Biegły wskazał, że w aktach sprawy nie ma kosztorysu do oferty, z którego by wynikał szczegółowy zakres prac oraz powyższa cena, zostały one jednak przesłane biegłemu przez powódkę oraz dołączone do opinii jako zał. nr 8 do opinii. Ujęte w nim ilości kabli, muf, drabinek wskazują, że odnosi się on do powyższego zapytania ofertowego. Kosztorys opiewa na kwotę 67 242,18 zł netto. Biegły stwierdził, że na końcową wysokość ceny miały wpływ negocjacje prowadzone drogą mailową, z których wynika, że pozwana zwróciła się do powódki o obniżenie ceny do kwoty poniżej 40 000,00 zł., ponieważ zdaniem pozwanej wartość oferty jest znacznie zawyżona w stosunku do cen rynkowych, jak również jest powyżej oczekiwań pozwanej.

Biegły wskazał, że pozwana wystąpiła z taką prośbą mimo, że następna oferta opiewała na kwotę 130.000,00 zł a pozostałe były nawet dwa razy wyższe. W przedstawionej przez powódkę ofercie istnieją zapisy: punkt 3. (... zapoznaliśmy się z dokumentami prowadzonego postępowania oraz uzyskaliśmy niezbędne informacje do przygotowania oferty i realizacji zamówienia...), punkt 7. (...Oferta została wykonana w oparciu o materiały dostarczone przez Zamawiającego...). Po zapoznaniu się z ofertą pozwana wystawiła zamówienie nr (...) dla powódki na kwotę 38 000,00 zł netto.

Biegły stwierdził, że w warunkach technicznych zamówienia zawarte były założenia adaptacji instalacji nr (...)- (...), zapytanie ofertowe na przekładkę kabli na poziomie -2,5 nr (...)- (...), zapytanie ofertowe na przekładkę kabli plan, zasady BHP oraz zapewnienie wykonawcy o współudziale w uruchomieniu instalacji. Powódka będąca wykonawcą pismem z dnia 11.04.2014 r. zaakceptowała w całości wszystkie warunki zawarte w zamówieniu nr (...) oraz stwierdziła, że zapoznała się z dokumentami prowadzonego postępowania oraz uzyskała niezbędne informacje. Zakres robót wynikający z powyższego zamówienia został odebrany przez zamawiającego najpierw protokołem częściowym nr (...) w dniu 30.05.2014 r. (dotyczył 50% wartości prac), następnie protokołem końcowym nr 10/2014w dniu 15.07.2014 r. (dotyczył 100% wartości prac).

Biegły wskazał, że oba protokoły potwierdzają wykonanie zakresu prac zgodnie z przedmiotowym zamówieniem bez uwag. Jeszcze przed podpisaniem końcowego protokołu odbioru robót, w dniu 02.07.2014 r., pozwana składa kolejne zamówienie nr Z/ZKl/ (...) na wykonanie prac dodatkowych zgodnie z dokumentacją (...)- (...) rew.2. oraz (...)- (...) rew-1. na kwotę 17 525,96 zł. Biegły wskazał, że w tym przypadku brak jest kosztorysu w aktach sprawy, który by szczegółowo opisywał zakres prac oraz, z którego by wynikała powyższa cena. Kosztorys ten został biegłemu przesłany jednak przez powódkę. Biegły wskazał, że w powyższej dokumentacji w p.1.4 zatytułowanym „ Wstępny wykaz kabli do przełożenia wraz z mufami kablowymi i konstrukcjami kablowymi" jest powielony zakres robót z zapytania ofertowego z p. III. dotyczący pierwszego zamówienia. Ponadto w punkcie 2. Rewizja 1 oraz w punkcie 3. Rewizja 2 dokumentacja zawiera opis i zakres robót dodatkowych. Dodatkowe prace mają polegać na :

1. Ułożeniu dodatkowych tras kablowych.

2. Ułożeniu dodatkowych kabli.

3. Ułożeniu dodatkowej bednarki.

W ocenie biegłego należy zaznaczyć, że w dokumentacji nad punktem 2. Rewizja 1 jest zamieszczona uwaga (...Długości i przekroje kabli jak również konstrukcji kablowych należy sprawdzić na budowie przed złożeniem zamówienia...) Uwaga ta dotyczy pozwanej, bo to ona składała zamówienie. Zamówienie na prace dodatkowe zostało przyjęte przez powódkę. W dniu 22.07.2014 r. został sporządzony protokół odbioru końcowego nr (...) dotyczący zamówienia na prace dodatkowe. Roboty zostały odebrane przez pozwaną bez uwag. Biegły wskazał, ze oprócz tego protokołu, który ma w nazwie jak poprzednie finansowy w aktach sprawy są protokoły nr (...)/, (...)/3/E/ odbioru końcowego branżowego robót. Oba protokoły są spisane na drukach zamawiającego (istnieją na nich logo (...) i (...)). Na protokole (...) podpisy Wykonawcy i Zamawiającego natomiast na (...)/3/E/jest tylko podpis przedstawiciela powódki. Zawierają zakres wykonanych prac dotyczących kabli zasilających, sterowniczych i słaboprądowych. Każdemu przełożonemu kablowi zasilającemu przypisany jego adres (skąd, dokąd biegnie), typ oraz protokół z pomiarów elektrycznych.

Biegły wskazał, że w celu dokładniejszego zorientowania się w sprawie w dniu 06.02.2017 r. udał się na wizję lokalną na przedmiotowy obiekt. Odbyła się ona przy udziale przedstawicieli obu stron. Podczas wizji lokalnej biegły mógł się jedynie ogólnie zapoznać z obiektem. Ze względu na pracę zakładu oraz związane z tym warunki BHP nie było możliwe dokładne sprawdzenie ilości i rodzajów ułożonych kabli oraz wykonanych muf . Ponadto przedstawiciel inwestora - (...) oświadczył biegłemu, że do przeprowadzenia szczegółowej wizji musi oddelegować odpowiedniego pracownika (ze względu na czynny zakład wizja musiałaby być rozłożona na kilka dni), a to się wiąże z dodatkowymi kosztami, których nie chcą ponosić. Podobne warunki wizji na obiekcie mieli wykonawcy startujący do przetargu.

Dowód: opinia biegłego sądowego A. C. z zał. (k. 317-367).

Oceniając materiał dowody zgromadzony w sprawie Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów, gdyż nie zostały one przez strony zakwestionowane.

Zeznania złożone przez świadków W. K., G. K., P. P. (1), K. S., G. D., W. O., M. D., M. K., P. P. (2) korespondowały z materiałem dowodowym zebranym w sprawie. W związku z powyższym Sąd uznał je za wiarygodne.

Ustalając stan faktyczny sprawy Sąd uwzględnił treść pisemnej opinii biegłego sądowego A. C. i uznał, iż wnioski opinii pozostawały rzetelne i logiczne.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo wytoczone w niniejszej sprawie przez J. S. przeciwko (...) S.A. w R. zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Między stronami istniał spór co do zasady o wartość całości wykonanych przez powódkę prac.

W treści pozwu powódka powoływała się na umowę o roboty budowlane równocześnie wskazując, że podstawą prawna żądania są przepisy dotyczące umowy o dzieło. Pozwany w toku procesu nie negował, iż zawartą pomiędzy stronami umowę można zakwalifikować jako umowę o dzieło podnosząc, iż strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe oraz że nie wyrażała zgody na wykonanie prac dodatkowych.

Podkreślenia wymaga, że do stanowczego zakwalifikowania umowy stron jako umowy o roboty budowlane, niezbędnym jest wystąpienie szeregu okoliczności - szczegółowe ustalenie treści umowy, w tym tych elementów, które są charakterystyczne dla tego typu umowy, a więc m.in. ustalenie czy prace miały być wykonane zgodnie z istniejącym projektem (nawet jeśli nie został mu przez pozwanego dostarczony), czy umówione wynagrodzenie było właściwe dla tego typu umowy, czy wykonaniu tej umowy towarzyszył zinstytucjonalizowany nadzór, czy całe przedsięwzięcie inwestycyjne było prowadzone według reguł przewidzianych prawem budowalnym. Nie ulega wątpliwości, że ciężar dowodu odnośnie tych okoliczności spoczywał na powódce i należy stwierdzić, ze powódka temu nie podołała. Zgodzić się zaś można z tezą zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2007 roku, I CSK 51/07 (LEX nr. (...)), że jeżeli strona twierdzi, że umowa jest umową o roboty budowlane ( art. 647 k.c. ), powinna wykazać, że umowa zawiera cechy pozwalające na takie jej zakwalifikowanie ( art. 6 k.c. ). W razie niewykazania powyższego, prawidłowe jest uznanie, że strony łączy umowa o dzieło.

W myśl art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Elementami przedmiotowo istotnymi umowy o dzieło są określenie dzieła, do którego wykonania zobowiązany jest przyjmujący zamówienie, a także, z uwzględnieniem regulacji art. 628 w zw. z art. 627 k.c., wynagrodzenia, do którego zapłaty zobowiązany jest zamawiający.

Zgodnie z art. 630 k.c. jeżeli w toku wykonywania dzieła zajdzie konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych będących podstawą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził zamawiający, przyjmujący zamówienie może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia. Jeżeli zestawienie planowanych prac sporządził przyjmujący zamówienie, może on żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. Przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli wykonał prace dodatkowe bez uzyskania zgody zamawiającego.

W myśl art. 632 k.c. jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

Artykuł 632 § 1 KC wyraża zasadę niezmienności wynagrodzenia ryczałtowego. Ustalenie wynagrodzenia w tej postaci wiąże się z istotnym ryzykiem dla przyjmującego zamówienie, gdyż nie może on żądać podwyższenia wynagrodzenia, nawet jeżeli w chwili zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru i kosztu prac. Wyjątkowo sąd może podwyższyć ryczałt albo rozwiązać umowę na podstawie art. 632 § 2 KC.

W orzecznictwie przyjęto jednak, że warunkiem niezmienności wynagrodzenia ryczałtowego jest to, aby przyjmujący zamówienie oszacowując zakres koniecznych czynności, konieczne koszty ich wykonania i w konsekwencji wartość robót, którą strony umówiły w ramach ryczałtowego wynagrodzenia, dysponował rzetelną informacją na temat zakresu i charakteru robót. Rygor z art. 632 § 1 KC nie obejmuje zatem przypadków nierzetelnego postępowania zamawiającego, który wprowadza w błąd przyjmującego zamówienie uniemożliwiając mu prawidłowe oszacowanie zakresu i niezbędnych kosztów robot (wyr. SA w Gdańsku z 27.8.2014 r., V ACa 181/14, L.).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie pozwana świadomie wprowadziła w błąd stronę powodową. W toku prowadzonych negocjacji pozwana zwróciła się do powódki o obniżenie ceny do kwoty poniżej 40 000,00 zł., twierdząc, że wartość oferty jest znacznie zawyżona w stosunku do cen rynkowych, jak również jest powyżej oczekiwań pozwanej. Pozwana wystąpiła z taką prośbą mimo, że następna oferta opiewała na kwotę 130 000 zł a pozostałe były nawet dwa razy wyższe. W sporządzonej w sprawie opinii biegły sądowy stwierdził również, że przed przystąpieniem do prac niemożliwe było dokładne zinwentaryzowanie ilości muf i kabli potrzebnych do przełożenia. W ocenie biegłego dokumentacja prac jakie miał wykonać powód była zbyt ogólna. Już w opisie technicznym, podając zakres prac, projektant używał sformułowań „ważniejsze prace do wykonania" czy „wstępny wykaz kabli do przełożenia wraz mufami kablowymi i konstrukcjami kablowymi". Sposób ujęcia w dokumentacji zakresu robót uniemożliwiał określenie ilości kabli do przełożenia. Podawał jedynie sumę ilości dla danego typu kabla, a nie określał ilości odcinków do przełożenia. Nie były podane miejsca zasilania i odbioru dla danego odcinka kabla, który miał być przełożony. Dokumentacja nie uwzględniała w ogóle kabli słaboprądowych. Już same względy bezpieczeństwa uniemożliwiały w miarę dokładną inwentaryzację prac do wykonania.

Biegły wskazał, że podczas wizji lokalnej mógł się jedynie ogólnie zapoznać z obiektem. Ze względu na pracę zakładu oraz związane z tym warunki BHP nie było możliwe dokładne sprawdzenie ilości i rodzajów ułożonych kabli oraz wykonanych muf. W sporządzonej opinii biegły wskazał, że nie jest w stanie precyzyjne stwierdzić czy niezbędne było położenie większej ilości muf niż wynika to ze zmienionego projektu oraz zużycie większej ilości materiału, ponieważ nie było możliwe przeprowadzenie szczegółowej wizji lokalnej na obiekcie.

Z całości materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika natomiast ponad wszelka wątpliwość, że zachodziła konieczność wykonania dodatkowych muf wobec żądań inwestora w tym zakresie. Zmienił on trasy kabli, co musiało wiązać się dodatkowymi pracami i kosztami. Biegły stwierdził, że z protokołów tych wynika, że przeprowadzono badania dla 25 kabli w tym 14 wysokonapięciowych. W jednym z nich podane są długości 4 badanych odcinków kabli protokół nr (...). Dotyczą one silników młyna (...), M2, M3 i transformatora 1,25 (...) kotła K3. Sumaryczna ich długość wynosi l000 m. Do tego w ocenie biegłego należałoby dodać jeszcze długości 10 pozostałych odcinków. Biegły stwierdził, że przyjmując, że są to ilości w granicach kilkudziesięciu do kilkuset metrów to pokazuje nam faktyczny zakres prac dla tego typu kabli. Ujęta w dokumentacji ogólna ilość kabli wysokonapięciowych 6 KV do przełożenia wynosiła 450 m. Zdaniem biegłego, jak w ocenie Sądu obrazuje to w przybliżeniu różnicę między obmiarem jaki był uwzględniony w projekcie, a zakresem jaki był wykonany w rzeczywistości. Różnica przekracza 100%. Ponadto przekładane były kable słaboprądowe, a tych dokumentacja w ogóle nie uwzględniała. Biegły stwierdził, że biorąc pod uwagę powyższe fakty na pewno była potrzeba przełożenia większej ilości kabli zasilających 6 KV i dodatkowo słaboprądowych niż wynikało to z projektu.

Należy zatem uznać, że doszło do nierzetelnego postępowania zamawiającego, który wprowadził w błąd przyjmującego zamówienie uniemożliwiając mu prawidłowe oszacowanie zakresu i niezbędnych kosztów robót. Ponieważ powód w czasie prac wielokrotnie zwracał się o odbiór obmiarów wykonanych prac, pozwany celowo odmawiał odbioru obmiarów, mając świadomość, że spowoduje to koniczność podwyższania wynagrodzenia.

Biegły wskazał, że mieli tego świadomość projektant jak i zleceniodawca, ponieważ w dokumentacji w części opisowej zaznaczono obowiązkową wizję lokalną. Na poszczególnych trasach kablowych znajdowało się po kilka czy kilkanaście ułożonych kabli, które były pod napięciem. Już same względy bezpieczeństwa uniemożliwiały w miarę dokładną inwentaryzację prac do wykonania. Fakt obowiązkowej wizji lokalnej przed złożeniem oferty, nie zwalnia pozwanego z odpowiedzialności za brak możliwości właściwego oszacowania wartości prac.

Biegły stwierdził, że z informacji uzyskanych od powódki oraz przesłanych drogą mailową dokumentów wynika, że wykonawca zwracał uwagę zlecającemu na niedoszacowanie zakresu prac. I tak między innymi kolejno w czterech pismach w okresie od 20.05.2014 r. do 25.06.2014 r. zwraca uwagę na konieczność weryfikacji zakresu robót . Pisze w nich o wykonanych już pracach i zakresie, który pozostał jeszcze do wykonania. Podaje ilości przełożonych i pozostałych dodatkowo do przełożenia kabli. Informuje o potrzebie wykonania dodatkowego uziemienia wzdłuż odcinków nowych tras. Domaga się też zwiększenia wynagrodzenia za całość prac, podając w poszczególnych pismach różne kwoty. Raz 105.000,00 zł, innym razem 94.000,00zł. Proponuje także zmianę sposobu rozliczania, przechodząc na zadania dniówkowe przeliczane na przepracowane faktycznie roboczogodziny ze stawką 40,00 zł za rbg.

Na podstawie dostępnego materiału dowodowego biegły wskazał jednak że zmieniony projekt określa do wykonania taką sama ilość kabli, muf jak projekt pierwotny. Prace dodatkowe ujęte są w rewizjach 1. i 2. Rewizja 1. zwiększa ilość drabinek kablowych oraz zakłada ułożenie 3 nowych odcinków kabli do lkV po 60m każdy. Natomiast rewizja 2. mówi o zamontowaniu dodatkowej bednarki na nowych konstrukcjach kablowych, nie podając jednak ilości. W ocenie biegłego sporządzona dokumentacja (nie zawierała szczegółowej inwentaryzacji instalacji do przełożenia) jak i wizja lokalna podczas pracy zakładu uniemożliwiały dokładne określenie ilości poszczególnych robót.

Biegły wskazał, że projektant sam miał kłopot z ustaleniem dokładnego zakresu, ponieważ używał nie ostrych sformułowań tj. „ważniejsze prace do wykonania", „wstępny wykaz kabli". O ilości ułożonych kabli szczególnie wysokonapięciowych (6kV) dają nam pogląd protokoły pomiarowe, które były wykonane przez powódkę. Ich numery znajdują się w protokołach branżowych odbioru robót (...)/2/E/ i (...)/3/E/.

Biegły podał, że wystąpił do powódki i pozwanej o ich udostępnienie jednak otrzymał je jedynie od powódki drogą mailową (zał. nr 10. do 27 do opinii). Pozwana oświadczyła biegłemu, że nie jest w stanie ich zdobyć, ponieważ nie archiwizuje tego typu dokumentów. Biegły stwierdził, że z protokołów tych wynika, że przeprowadzono badania dla 25 kabli w tym 14 wysokonapięciowych. W jednym z nich podane są długości 4 badanych odcinków kabli protokół nr (...) (zał. nr 10 do opinii). Dotyczą one silników młyna (...), M2, M3 i transformatora 1,25 (...) kotła K3. Sumaryczna ich długość wynosi l000 m. Do tego w ocenie biegłego należałoby dodać jeszcze długości 10 pozostałych odcinków. Biegły stwierdził, że przyjmując, że są to ilości w granicach kilkudziesięciu do kilkuset metrów to pokazuje nam faktyczny zakres prac dla tego typu kabli. Ujęta w dokumentacji ogólna ilość kabli wysokonapięciowych 6 KV do przełożenia wynosiła 450 m. Zdaniem biegłego obrazuje to w przybliżeniu różnicę między obmiarem jaki był uwzględniony w projekcie, a zakresem jaki był wykonany w rzeczywistości. Ponadto przekładane były kable słaboprądowe, a tych dokumentacja w ogóle nie uwzględniała. Biegły stwierdził, że biorąc pod uwagę powyższe fakty na pewno była potrzeba przełożenia większej ilości kabli zasilających 6 KV i dodatkowo słaboprądowych niż wynikało to z projektu .

Jeżeli chodzi o mufy i pozostałe kable (do 1 kV) to w ocenie biegłego potrzebna jest szczegółowa wizja lokalna, aby się jednoznacznie wypowiedzieć jednak przeprowadzenie jej było niemożliwe. Biegły wskazał, że strony nie przedłożyły do akt sprawy kosztorysów na podstawowe zamówienie jak i na prace dodatkowe. Przedłożono jedynie kosztorys na te prace dodatkowe, których pozwana nie uznała. Drogą elektroniczną powód przesłał biegłemu kosztorysy, który sporządził na prace związane z pierwszym i dodatkowym zamówieniem . Wyceny ta nie zawierają osobnej pozycji, która by uwzględniała trudność w dostępności do prac. Pozycje w w/w kosztorysie, uwzględniają sumaryczne ceny jednostkowe za poszczególne rodzaje prac, bez rozbicia na poszczególne składniki. Zdaniem biegłego nie można więc stwierdzić, czy wykonawca uwzględnił w nich koszty wynikające z utrudnień. odcinków kabli protokół nr (...) (zał. nr 10 do opinii ).

Biegły wskazał jednak, że powódka drogą elektroniczną przesłała mu kosztorysy, który sporządził na prace związane z pierwszym i dodatkowym zamówieniem. Wyceny ta nie zawierają osobnej pozycji, która by uwzględniała trudność w dostępności do prac. Biegły wskazał, że pozycje w w/w kosztorysie, uwzględniają sumaryczne ceny jednostkowe za poszczególne rodzaje prac, bez rozbicia na poszczególne składniki. Nie można więc stwierdzić w ocenie biegłego, czy wykonawca uwzględnił w nich koszty wynikające z utrudnieniami. Biegły sprecyzował, że ma tu na myśli związane przede wszystkim z przestojami wykonawcy, spowodowanymi niemożliwością wykonywania robót ze względu na ciągłą pracę zakładu. Biegły wskazał, że nie jest w stanie stwierdzić, czy pozwany uwzględnił w przyjętych do realizacji zamówieniach koszty utrudnienia. Jednak z przesłanych przez powoda kosztorysów w ocenie biegłego można wnioskować, że tego nie uczynił. ,Świadczą o tym przyjęta w ocenie biegłego stawka roboczogodziny w wysokości 11 zł oraz wysokość narzutów kosztów pośrednich 30%. Biegły wskazał, że z danych statystycznych umieszczonych w wydawnictwach specjalistycznych wynika, że minimalna stawka roboczogodziny za roboty instalacji elektrycznych w kraju na koniec 2014 r. wynosiła netto 10,50 zł. Natomiast średnia stawka narzutów kosztów pośrednich była na poziomie 64% do 65%. Wynika z tego, że Wykonawca dokonał wyceny przy prawie minimalnej stawce roboczogodziny i znacznie zaniżonych kosztach pośrednich .

Biegły wskazał, że powódka przed przystąpieniem do przetargu na pierwsze zamówienie, uczestniczyła w wizji lokalnej, miała też dostęp do dokumentacji. W piśmie z dnia 04.04.2014 r. do pozwanej (zał. 1 do opinii) potwierdził złożenie oferty obniżając kwotę do 38 000 zł netto i jednoznacznie stwierdził w punkcie 3., że zapoznał się z dokumentami prowadzonego postępowania oraz uzyskał niezbędne informacje do przygotowania oferty i realizacji zamówienia. Powódka wiedziała, że zakład będzie pracował podczas wykonywania robót, a wizja na obiekcie nie do końca umożliwia prawidłową ocenę zakresu prac do wykonania. Powinna więc być świadoma zagrożeń wynikających z brakiem możliwości dokładnej wyceny. Biegły wskazał, że już podczas realizacji robót związanych z pierwszym zamówieniem, w kolejnych pismach (zał. nr 4,5,6,7 do opinii), powódka informowała zleceniodawcę między innymi o nieprawidłowych obmiarach, trudnościach w wykonywaniu prac, wykonaniu większego zakresu rzeczowego niż ten, który uwzględnił w wycenie. Domagał się w związku z tym podwyższenia wartości kontraktu. Mimo to podpisał kolejne zamówienie na roboty dodatkowe na kwotę 17 525,96 zł, uwzględniając w kosztorysie tylko zakres wynikający z rewizji projektu 1 i 2. Nie ujął żadnych dodatkowych prac, które już wykonał, a o których informował pozwany w przytoczonych wyżej pismach z datami 20.05.2014 r., 11.06.2014 r„ 13.06.2014 r., 25.06.2014 r.(zał. nr 4,5,6,7 do opinii). Zamówienie na dodatkowy zakres zostało podpisane 02.07.2014 r. czyli 8 dni po dacie ostatniego pisma. Biegły stwierdził, że jeżeli powódka załączyła do drugiego zamówienia kosztorys na kwotę 17 525,96zł, (zał. nr 9 do opinii), a nie podała tylko ceny końcowej, to pozwana nie mogła stwierdzić, że prace dodatkowe, o które się upomina powódka są ujęte w tej wycenie. Biegły wskazał, że z kosztorysu wynika, że wycena ta dotyczyła tylko zakresu związanego z Rewizją 1. i 2.

Zdaniem biegłego to samo dotyczy kosztorysu ofertowego na pierwotne zamówienie. Ujęty jest w nim zakres rzeczowy z zapytania ofertowego oraz dodatkowo kable sterownicze (...) 7x1,5 2000m oraz (...) 3 x2,5 1500m. Nie ma natomiast typowych kabli słaboprądowych. Biegły wskazał, że w łączących powoda i pozwanego zamówieniach znajdowały się sformułowania zbyt ogólne i nie odzwierciedlające specyfiki prac. W pierwszym zamówieniu zakres prac określa zapytanie ofertowe na przekładkę kabli na poziomie -2,5 m. W ocenie biegłego zapytanie ofertowe nie uwzględnia na pewno wszystkich kabli 6kV, a kabli słaboprądowych w ogóle. Wprawdzie w punkcie IV. p.3 obliguje się wykonawcę, aby przed przystąpieniem do prac zapoznał się w terenie z przedmiotem zamówienia, to nie precyzuje, że wizja ta miała służyć weryfikacji obmiarów, których faktyczne wykonanie nie było do końca możliwe.

Biegły stwierdził, że drugie zamówienie dotyczyło wykonania dodatkowych prac zgodnie z dokumentacją. Zakres był ujęty w rewizji 1. i 2. nie uwzględniał robót związanych z układaniem kabli słaboprądowych i wysokonapięciowych nie ujętych w zapytaniu ofertowym do pierwszego zamówienia.

W zakresie zarzutu strony pozwanej, odnoszącego się do tego, że pozwana nie wyraziła zgody na przeprowadzenie prac dodatkowych, nieujętych w zawartych umowach przez strony, biegły wskazał, że w zakładzie w którym przeprowadzano prace nie można było bez zgody odłączać napięcie i przekładać kable wysokonapięciowe gdyż powoduje to przerwy w pracy i ogromne straty dla firmy. Jeżeli więc były przekładane kable, a z protokołów pomiarowych tak wynika, to zleceniodawca musiał o tym wiedzieć i był świadomy wykonania dodatkowych prac. Również zeznania świadków potwierdzają, że pozwana miała świadomość prowadzenia prac dodatkowych przez pozwaną.

W zakresie twierdzeń pozwanej że powódka zaakceptowała zlecony jej zakres prac dodatkowych za ustalone obustronnie wynagrodzenie w kwocie 17 525,96 zł netto biegły wskazał, że z kosztorysu wynika, że wycena ta dotyczyła tylko zakresu związanego z rewizją 1. i 2. Zdaniem biegłego to samo dotyczy kosztorysu ofertowego na pierwotne zamówienie. Zatem wykonane fatycznie przez powódkę prace dodatkowe wycenione przez nią na kwotę 28 191,10 zł nie obejmowały prac objętych w/w ofertami.

W ocenie Sądu materiał dowodowy zgromadzony w sprawie potwierdza, że rozmiar prac dodatkowych jakie wykonała powódka, aby możliwym było wykonanie przedmiotu zamówionego dzieła zgodnie z sztuką budowlaną oraz wysokość składanych przez inne podmioty ofert ewidentnie wskazują, że kwota jakiej domaga się powódka w toku niniejszego procesu jest kwotą uzasadnioną.

Biegły stwierdził, że nie jest w stanie obliczyć rzeczywistej wartości robót dodatkowych wykonanych przez powódkę w toku wykonywania zadania zleconego przez pozwaną dla inwestora. Część z tych prac została zakryta, a część wymaga wizji, co powoduje konieczność wyłączenia zasilania kotła, na co nie wyraził zgody inwestor. Biegły stwierdził jednak, że wartość roboczogodziny przyjęta przez powódkę oraz procent narzutu jest na minimalnym poziomie. Jednocześnie stwierdził biegły, że projekt poprawiony – rewizja, nie został zmieniony w zakresie ilości kładzionego kabla, a zatem oczywistym jest, że to nierealne. Skala niedoszacowania ilości kładzionych kabli sięgała ponad 100 % według biegłego, a dodatkowo, biegły zauważył, że powódka nie doliczyła żadnych kwot za utrudnienia, które z całą pewnością przy tym zadaniu występowały.

Złożoność zadania oraz konieczność działania według harmonogramu prac, ponieważ wiązały się one z koniecznością odłączania konkretnych odcinków prądowych, powodowała presję na powódce i jej pracownikach. Z jej powodu nie mogli wycofać się z wykonywanego, a niedoszacowanego zadania oraz musieli wykonywać zadania pomimo, że pozwana odmawiała odbiorów częściowych obmiarów, dla zobrazowania wielkości wykonywanych prac.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że roszczenie pozwu jest uzasadnione i na podstawie art. 627 k.c. i nast. orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W związku z tym pozew w części dotyczącej żądania odsetek ustawowych, również zasługuje na uwzględnienie.

O kosztach postępowania orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Na łączną kwotę kosztów postępowania złożyły się kwoty: 1 410 zł tyłem opłaty sądowej, 17,00 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa oraz 2 400,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego ustalona zgodnie z §6 pkt. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r, poz. 490), co daje łączną kwotę 3 827,00 zł.

W myśl art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1025 ze zm.) w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, stosując odpowiednio przepisy art. 113 tej ustawy. W sprawie Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Tychach poniósł tymczasowo koszty w wysokości 2.411,95 zł tytułem kosztów sporządzenia pisemnej opinii przez biegłego sądowego oraz tytułem zwrotem kosztów podróży na rozprawę świadków.

Sąd mając powyższe na uwadze, orzekł jak w pkt 3 sentencji wyroku.

SSR Jolanta Brzęk