Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Maciej Agaciński

Sędziowie: SSO Anna Paszyńska-Michałowska (spr.)

SSR del. Agnieszka Wodzyńska–Radomska

Protokolant: st. prot. sąd. Aneta Sawka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 lutego 2017 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku M. Ś.

przy udziale (...) Spółka z o.o. w P.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Tomyślu

z dnia 27 lipca 2016 r.

oraz na skutek zażalenia

wniesionego przez uczestnika na punkt 2. wyżej wymienionego postanowienia

sygn. akt I Ns 119/15

p o s t a n a w i a :

I.  oddalić apelację;

II.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 240 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu wywołanym apelacją;

III.  zmienić punkt 2. zaskarżonego postanowienia w ten tylko sposób, że kosztami postępowania obciążyć w całości wnioskodawcę, zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 257 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

IV.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 150 zł z tytułu zwrotu kosztów w postępowaniu zażaleniowym.

Anna Paszyńska-Michałowska Maciej Agaciński Agnieszka Wodzyńska-Radomska

UZASADNIENIE

Wnioskodawca M. Ś. pismem z dnia 20 sierpnia 2013 r. złożonym do Sądu Rejonowego w G., (...) w N., wniósł o ustanowienie na nieruchomości stanowiącej jego własność a położonej w S. i zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w G. (...)Wydział (...) w N. nr (...) służebności przesyłu na rzecz (...) Sp. z o.o. w P. i to na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem wypłacanym w okresach kwartalnych z góry do 10-go dnia każdego kolejnego kwartału. Jednocześnie wnioskodawca wniósł o zasądzenie od uczestnika na swoją rzecz kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania (...) Sp. z o.o. w P. wniósł o oddalenie wniosku i zasądzenie od wnioskodawcy na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy w G.., (...) z siedzibą w N. postanowieniem z dnia 20 marca 2014 r. oddalił wniosek i kosztami postępowania obciążył wnioskodawcę i uczestnika w zakresie dotychczas poniesionym.

Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 3 października 2014 r., wydanym na skutek rozpoznania apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 20 marca 2014 r., uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w G.. (...) z siedzibą w N. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Dnia 27 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy w Nowym Tomyślu, po ponownym rozpoznaniu sprawy:

1.  oddalił wniosek;

2.  kosztami postępowania obciążył wnioskodawcę i uczestnika postępowania w zakresie dotychczas poniesionym, a ponadto wnioskodawcę niepokrytymi wydatkami i na tej podstawie nakazał ściągnąć od niego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Nowym Tomyślu kwotę 1.283,33 zł

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Nieruchomość położona w S. o obszarze 0,23 ha, dla której w (...) Sądu Rejonowego w N. prowadzona jest księga wieczysta nr (...), stanowi obecnie własność B. Ś.. Nieruchomość nabyła na podstawie umowy darowizny z dnia 14 maja 2014 r. zawartej przed notariuszem E. G.. Poprzednim właścicielem nieruchomości był M. Ś.. Na jego wniosek decyzją z dnia 21 czerwca 2012 r. ustalono warunki zabudowy budynku gospodarczego. Na tej nieruchomości znajdują się urządzenia przesyłowe linii energetycznej niskiego napięcia (...). Linia wchodzi na nieruchomość z kierunku południowo-zachodniego jako linia napowietrzna, w układzie płaskim i rozstawie przewodów 1,2 m i dochodzi do słupa (...) żelbetonowego, na którym rozgałęzia się w trzech kierunkach: pierwsza linia w kierunku północno-zachodnim w układzie płaskim i rozstawie przewodów 1,2 m, druga napowietrzna linia kablowa w kierunku północnym o rozstawie przewodów 0,1 m i trzecia linia w kierunku wschodnim w układzie płaskim i rozstawie przewodów 1,2 m. Ponadto z tego ostatniego słupa odchodzi kablowa linia podziemna i dochodzi do skrzynki energetycznej znajdującej się przy granicy działki. Łączna długość linii elektroenergetycznych wynosi 95,40 m, a strefy ochronne mają łączną powierzchnię 245 m ^{( 2)}. Właścicielem tych linii jest obecnie (...) Sp. z o.o. w P.. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności winno wynieść 3.574 zł.

Pismem z dnia 15 kwietnia 2013 r. pełnomocnik M. Ś. wezwał uczestnika (...) Sp. z o.o. w P. Rejon (...) M. do zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem oraz zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Uczestnik pismem z dnia 2 maja 2013 r. poinformował M. Ś., iż nie zgadza się na ustanowienie służebności. W dalszych pismach zainteresowani podtrzymywali swoje stanowiska.

Odbiór techniczny tej linii odbył się 30 czerwca 1970 r., zaś włączenie linii pod napięcie odbyło się 15 lipca 1970 r. Od tego czasu linia cały czas zasila odbiorców, a jej przebieg nie był zmieniany. Dokumenty dotyczące budowy tej linii od chwili jej wybudowania znajdują się w rejonie dystrybucji M.. Zarządzeniem (...)Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 lutego 1958 r. (...) zostały od dnia 1 kwietnia 1958 r. przekształcone w (...), do zadań których należała eksploatacja sieciowych urządzeń energetycznych oraz przydzielonych przedsiębiorstwu elektrowni, techniczna i handlowa obsługa odbiorców na obszarze działania przedsiębiorstwa oraz sprzedaż energii elektrycznej odbiorcom ze swego terenu. Z dniem 1 kwietnia 1985 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą (...) z siedzibą w P., który przejął majątek m.in. (...) i (...). Zarządzeniem nr (...) Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. z dniem 1 stycznia 1989 r. utworzono przedsiębiorstwo (...), które powstało z podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...). W dniu 12 lipca 1993 r. na mocy zarządzenia nr (...)/O./93 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r. nastąpił podział tego przedsiębiorstwa i przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) w G. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod nazwą (...) Spółka Akcyjna w G.. Następnie rzeczony (...) Spółka Akcyjna w G. został połączony wraz z innymi spółkami z (...) SA, która przyjęła nazwę (...) SA w P.. Od 13 października 2004 r. spółka działała pod firmą (...) SA. Spółka ta dnia 30 czerwca 2007 r. dokonała zbycia zorganizowanej części swego przedsiębiorstwa nowo powołanej spółce pod nazwą (...) Sp. z o.o., wnosząc do tej spółki aportem majątek służący prowadzeniu dystrybucji energii elektrycznej, w tym sieci energetyczne, linie kablowe i napowietrzne, stacje i rozdzielnie energetyczne. W skład tej spółki wchodziły także rejony dystrybucji w M..

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie złożonych dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności. Sąd uznał za wiarygodne i w pełni przydatne pisemne, złożone do akt opinie biegłych. W ocenie Sądu Rejonowego przedmiotowe opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny, jasny i spójny, przez osoby posiadającą odpowiednie kompetencje do ich przygotowania. Opinie wskazywały metodykę opracowania, sposób badań, które doprowadziły biegłych do wysnucia ostatecznych wniosków. Wnioski końcowe pisemnych opinii zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, a nadto zostały dostatecznie umotywowane. Opinie biegłych wzajemnie się uzupełniały i nie zawierały sprzecznych wniosków. Opinie były kwestionowane przez pełnomocnika wnioskodawcy, ale zdaniem Sądu Rejonowego zarówno biegły geodeta w pisemnej opinii uzupełniającej, jak i biegły z dziedziny nieruchomości w wyjaśnieniach złożonych na rozprawie udzielili odpowiedzi na wszystkie zgłaszane wątpliwości. Opinie te jednak ostatecznie okazały się nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy.

Przechodząc do prawnej oceny roszczenia wnioskodawcy Sąd Rejonowy wskazał, że złożony przez wnioskodawcę wniosek okazał się ostatecznie niezasadny. Sąd przywołał treść art. 305 ¹ k.c., który stanowi, że nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Zgodnie z art. 305 ² k.c. jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Jeżeli to przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Zdaniem Sądu Rejonowego nie może być wątpliwości, iż przepis art. 305 ^{( 2)} § 2 k.c. przyznaje roszczenie wyłącznie właścicielowi nieruchomości. W chwili wniesienia wniosku wnioskodawca M. Ś. był właścicielem działki nr (...) o obszarze 0,23 ha położonej w S.. Została ona jednakowoż darowana przez wnioskodawcę na rzecz B. Ś. umową darowizny z dnia 14 maja 2014 r., zawartą przed notariuszem E. G.. B. Ś. jest nadal wpisana do księgi wieczystej nr (...). Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 192 k.p.c. z chwilą doręczenia pozwu zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy, nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. W myśl art. 13 § 2 k.p.c. przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Na skutek zbycia w drodze darowizny przez wnioskodawcę przedmiotowej działki w toku toczącego się postępowania o ustanowienie służebności przesyłu nastąpiła utrata przez „zainteresowanych” interesu prawnego. Zdaniem Sądu skutki procesowe zbycia przez wnioskodawców nieruchomości w toku postępowania o ustanowienie służebności przesyłu nie podlegają ocenie na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c. Nie można bowiem przyjąć, że zbycie przez wnioskodawców nieruchomości nie ma wpływu na bieg sprawy. Sąd Rejonowy przywołał orzecznictwo Sądu Najwyższego, który wskazał, iż specyfika postępowania nieprocesowego wyraża się w posiadaniu interesu prawnego jako podstawy uczestnictwa oraz w potrzebie uregulowania określonych stosunków prawnych nie przez wzgląd na naruszenie praw wnioskodawcy, lecz ze względu na uprawnienie związane z samą istotą określonej konstrukcji materialnoprawnej. Z uwagi na powyższe zdaniem Sądu Rejonowego wyłączona jest możliwość przyjęcia, że właściciel, który wystąpił o ustanowienie służebności przesyłu dla nieruchomości, którą następnie zbył w toku postępowania, jest adresatem merytorycznego rozstrzygnięcia sądu oraz że przysługuje mu czynna legitymacja procesowa. Zdaniem Sądu Rejonowego wyłącznie właściciel nieruchomości może zgłosić skutecznie żądanie ustanowienia służebności przesyłu i je popierać w toku postępowania. Brak legitymacji w momencie orzekania, nawet w sytuacji wystąpienia innych przesłanek do ustanowienia służebności przesyłu, musi prowadzić do oddalenia wniosku. Takie stanowisko zostało zajęte między innymi przez Sąd Okręgowy w P. w uzasadnieniu postanowienia w sprawie (...). W tej sytuacji zbędne w ocenie Sądu I instancji okazało się rozważanie innych okoliczności, które ewentualnie uzasadniały ustanowienie służebności przesyłu.

Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy na podstawie cytowanych przepisów orzekł o oddaleniu wniosku. Uzasadnienie o kosztach postępowania Sąd Rejonowy oparł na art. 520 § 1 k.p.c., gdyż zdaniem Sądu ustanowienie służebności w momencie składania wniosku było zarówno w interesie wnioskodawcy, który był wtedy właścicielem nieruchomości, jak i uczestnika będącego przedsiębiorcą przesyłowym. Jednocześnie z uwagi na fakt, iż to wniosek złożony przez wnioskodawcę skutkował powołaniem biegłych z dziedziny geodezji i wyceny nieruchomości Sąd uznał w oparciu o treść art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art.113 tej ustawy, że wnioskodawca winien ponosić w całości wydatki związane z opiniami biegłych, zwłaszcza, iż w toku sprawy przed powołaniem biegłych nie poinformował Sądu o tym, że zbył nieruchomość. Wydatki związane z opiniami biegłych wynoszące 3.283,33 zł (1.941,30 zł + 154 zł wynagrodzenie biegłego z dziedziny wyceny nieruchomości, 1.220 zł wynagrodzenie biegłego z dziedziny geodezji) zostały pokryte do kwoty 2.000 zł z zaliczki wpłaconej przez wnioskodawcę, a zatem do pokrycia pozostała kwota 1.283,33 zł, którą należało ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 192 pkt 3 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że przepis ten nie znajduje zastosowania w postępowaniu nieprocesowym w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu i w konsekwencji przyjęcie, że wnioskodawcy nie przysługuje legitymacja czynna do wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu i jego popierania w toku postępowania, a w konsekwencji oddalenie wniosku w całości.

Apelujący domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia i uwzględnienia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika za wynagrodzeniem, nadto zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych za instancję odwoławczą, ewentualnie uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wnioskował o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zawarte w punkcie 2. postanowienia z dnia 27 lipca 2016 r. złożył uczestnik (...) sp. z o.o. w P.. Uczestnik zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj.:

- art. 520 § 1 k.p.c. przez jego nieuzasadnione zastosowanie i obciążenie kosztami postępowania nieprocesowego uczestników w zakresie dotychczas poniesionym,

- art. 520 § 3 k.p.c. poprzez jego błędne niezastosowanie i nieobciążenie w całości wnioskodawcy kosztami postępowania.

Z powołaniem na te zarzuty uczestnik wniósł o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 240 zł oraz kwoty 17 zł z tytułu poniesionej przez uczestnika opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,

- zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się niezasadna, natomiast zażalenie uczestnika zasługiwało na uwzględnienie.

Z treści wniosku inicjującego postępowanie w niniejszej sprawie wynika, że wnioskodawca M. Ś. domagał się, jako właściciel nieruchomości położonej w obrębie S., gmina M., działka nr (...), o łącznej powierzchni 0,2300 ha, objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w N. nr (...), ustanowienia przez Sąd służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania (...) spółka z o.o. w P. za wynagrodzeniem. Takie roszczenie znajduje oparcie w art. 305 ² § 2 k.c. Wobec treści przywołanego przepisu nie ma wątpliwości, że wyłącznie właściciel nieruchomości może skutecznie zgłosić takie żądanie i popierać je w toku postępowania, gdyż jemu przysługuje czynna legitymacja procesowa. Jej brak stanowi merytoryczną przesłankę uzasadniającą oddalenie wniosku, więc sąd ma obowiązek jej badania na każdym etapie postępowania.

W okolicznościach niniejszej sprawy, z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy i nie kwestionowanych w apelacji ani w toku postępowania przed Sądem II instancji wynika, że M. Ś. w dniu 14 maja 2014 r. darował prawo własności nieruchomości wymienionej we wniosku na rzecz B. Ś., która została ujawniona jako właściciel w księdze wieczystej KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w N.. W tej sytuacji wnioskodawca utracił legitymację uprawniającą do skutecznego domagania się ustanowienia służebności przesyłu, co musiało skutkować oddaleniem wniosku.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu I instancji, iż skutki zbycia prawa własności nieruchomości przez wnioskodawcę nie podlegały regulacji z art. 192 pkt 3 k.p.c. Przepisy o procesie w postępowaniu nieprocesowym znajdują jedynie odpowiednie zastosowanie. Oznacza to, że niektóre regulacje procesowe znajdują zastosowanie wprost, tj. bez żadnych zmian, niektóre zastosowanie odpowiednie, czyli z pewnymi zmianami dostosowanymi do celu i charakteru danego postępowania, a niektóre w ogóle. W ocenie Sądu odwoławczego nie ma wątpliwości, że przepis art. 192 pkt 3 k.p.c. nie znajduje zastosowania w niniejszym postępowaniu, gdyż postanowienie Sądu wydawane w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu ma charakter konstytutywny, stanowiąc źródło powstania ograniczonego prawa rzeczowego ciążącego na nieruchomości, a w związku z tym orzeczeniem końcowym powinni zostać objęci aktualny właściciel nieruchomości obciążonej i aktualny właściciel urządzeń przesyłowych.

Przywołane w apelacji orzecznictwo, tj. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 28.10.2015 r., II CSK 769/14 i z dnia 12.06.2008 r., III CSK 54/08, nie podważa powyższej oceny. Orzeczenia te odnosiły się do szczególnego rodzaju postępowania, jakim jest postępowanie wieczystoksięgowe – konkretnie zaś dotyczyły kwestii wpisu hipoteki przymusowej, a wydane zostały na tle sytuacji, gdy przed rozpoznaniem wniosku o wpis hipoteki przymusowej dłużnik dokonał zbycia prawa własności nieruchomości, która tą hipoteką miała być obciążona. Na takim tle Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że sąd jest związany stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu, odwołując się do szczególnej kognicji sądu wieczystoksięgowego wynikającej z art. 626 ⁸ k.p.c., wykluczającej zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym art. 316 § 1 k.p.c. oraz związanej z nią kwestii kolejności rozpoznawania wniosków o wpis w księdze wieczystej. Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie odnoszącym się do tego rodzaju sytuacji zwracał uwagę, że gwarancja pełnej ochrony wierzyciela ustanawiającego hipotekę przymusową zależy od uniezależnienia wpisu owej hipoteki od dalszego przysługiwania dłużnikowi osobistemu własności podlegającej obciążeniu nieruchomości. Wychodząc z tego założenia Sąd Najwyższy przyjął również art. 192 pkt 3 k.p.c. za podstawę prawną wyrażonego stanowiska, że przeniesienie prawa własności nieruchomości i dokonanie w księdze wieczystej wpisu na rzecz nabywcy nie stanowi przeszkody do wpisu hipoteki przymusowej na podstawie złożonego wcześniej wniosku. Uznał zatem potrzebę odpowiedniego (art. 13 § 2 k.p.c.) stosowania przez sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym art. 192 pkt 3 k.p.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczającym stosowanie w tym wypadku art. 192 pkt 3 k.p.c. zaznaczano, że postępowanie o wpis hipoteki przymusowej ma wspólne cechy ze sporem o nieruchomość, występują w nim bowiem przeciwstawne interesy wierzyciela i dłużnika. Te same zatem racje, które przemawiają za ochroną strony przeciwnej w procesie w razie zbycia przedmiotu sporu, przemawiają za ochroną wierzyciela w razie zbycia nieruchomości w toku postępowania o wpis hipoteki przymusowej. Zbycie nieruchomości w toku postępowania o wpis hipoteki przymusowej, a więc po uczynieniu wzmianki o wpis, pozostaje bez znaczenia dla dalszego biegu postępowania, a wpis odniesie skutek wobec nabywcy (por. również: uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna – zasada prawna z dnia 16.12.2009 r., III CZP 80/09).

Przywołane rozważania nie są adekwatne do odmiennej w swym charakterze sprawy o ustanowienie służebności przesyłu, inicjowanej przez właściciela nieruchomości, w której sąd musi brać pod uwagę stan istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) i w którym, jak wyżej była mowa, zapada orzeczenie konstytutywne, ustanawiające prawo obciążające nieruchomość. Podobnie nie przystawał do okoliczności przedmiotowej sprawy przywołany przez wnioskodawcę w apelacji wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1988 r., jako odnoszący się do procesu, a więc postępowania, w którym ustawodawca nakazuje stosować regulację art. 192 pkt 3 k.p.c.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Okręgowy uznał apelację za bezzasadną i na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

Sąd II instancji uwzględnił natomiast zażalenie uczestnika złożone na postanowienie o kosztach postępowania.

W postępowaniu apelacyjnym zasadą jest, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Tę zasadę wyraża art. 520 § 1 k.p.c. Odstępstwa od niej przewidziane zostały w § 2 i 3 tego przepisu.

W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach niniejszej sprawy zaistniały podstawy do odstępstwa od zasady z art. 520 § 1 k.p.c. i zastosowania art. 520 § 3 k.p.c. Jak wynika z art. 520 § 3 k.p.c., jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie. W przedmiotowej sprawie wnioskodawca i uczestnicy mieli sprzeczne interesy – wnioskodawca domagał się bowiem ustanowienia służebności, uczestnik zaś konsekwentnie od początku postępowania wnosił o oddalenie tego wniosku. Ostatecznie wniosek został oddalony. Nie bez znaczenia jest też okoliczność, że postępowanie wnioskodawcy należy ocenić jako niesumienne i oczywiście niewłaściwe. Choć wnioskodawca już w maju 2014 r. wyzbył się własności nieruchomości darowując ją osobie trzeciej, nadal podtrzymywał wniosek o ustanowienie służebności, mimo że roszczenie takie przysługuje tylko właścicielowi. Co jednak przede wszystkim wymaga podkreślenia, to fakt, że o tym, iż nie jest już właścicielem nieruchomości nie poinformował Sądu, a okoliczność ta została ujawniona przypadkowo, gdy Sąd Rejonowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy postanowił zapoznać się z aktualną treścią księgi wieczystej. Faktycznie postępowanie w sprawie powinno się zakończyć już na etapie pierwszego jej rozpoznania przez Sąd odwoławczy, gdyż już wówczas wnioskodawca utracił legitymację do występowania z wnioskiem o ustanowienie służebności. Nie ujawniając informacji o darowaniu nieruchomości, przedłużył zatem całe postępowanie, generując dodatkowe koszty. Wszystko to przemawiało zdaniem Sądu Okręgowego za rozstrzygnięciem o kosztach postępowania w oparciu o art. 520 § 3 k.p.c. i zasądzeniem w tej sytuacji od wnioskodawcy na rzecz uczestnika zwrotu kosztów postępowania w żądanej w zażaleniu wysokości 257 zł. Na tę kwotę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika uczestnika - 240 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł. Wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie żądanej przez żalącego znajdowało oparcie w § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. 2013.490 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżony punkt 2. postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 27 lipca 2016 r. w ten tylko sposób, że zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 257 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego (rozstrzygnięcie z punktu 2. postanowienia Sądu Rejonowego w pozostałej części, tj. dotyczącej kosztów należnych Skarbowi Państwa pozostało bez zmian).

Zważywszy, że apelacja wnioskodawcy okazała się bezzasadna, a zażalenie uczestnika zostało uwzględnione, Sąd Okręgowy kosztami postępowań apelacyjnego i zażaleniowego obciążył wnioskodawcę na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., stosując ten przepis wobec sprzeczności interesów wnioskodawcy i uczestnika (żądanie zasądzenia kosztów za oba postępowania zostało zgłoszone przez uczestnika). Na zasądzone koszty postępowania apelacyjnego złożyło się wyłącznie wynagrodzenie pełnomocnika uczestnika w wysokości 240 zł, które ustalono w oparciu o § 10 ust 1 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015.1804), który znajdował zastosowanie zgodnie z uregulowaniem zawartym w § 21 tegoż rozporządzenia. Z kolei zasądzone koszty postępowania zażaleniowego objęły koszty zastępstwa prawnego w wysokości 120 zł i koszty opłaty sądowej od zażalenia – 30 zł. Koszty zastępstwa w tym wypadku określono w oparciu o § 10 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 1 i w zw. z § 21 ww. rozporządzenia. Należy przy tym podkreślić, że Sąd Okręgowy stosował w niniejszej sprawie przywołane rozporządzenie w jego pierwotnym brzmieniu, tj. sprzed zmiany dokonanej rozporządzeniem z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. 2016.1667), a to zgodnie z jego § 2.

SSO Anna Paszyńska-Michałowska SSO Maciej Agaciński SSR (del.) Agnieszka Wodzyńska-Radomska