Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2015 roku w S.

sprawy z wniosku C. G.

z udziałem S. F. G.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawczynię od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 28 lipca 2014 roku, sygn. akt II Ns 1343/14

uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt II Ca 270/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 lipca 2014 r., sygn. akt II Ns 1343/14,Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie oddalił wniosek C. G. z udziałem S. F. G. o stwierdzenie nabycia spadku po M. M. (1).

W uzasadnieniu Sąd ten podkreślił, iż wnioskodawczyni C. G. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej 19 marca 2014r. M. M. (1) informując, że pozostawiła ona testament. Z treści testamentu wynika, że do całości spadku została powołana pełnoletnia osoba, tj. S. F. G., a nie wnioskodawczyni.

Zarządzeniem z dnia 27 czerwca 2014 r. zobowiązano wnioskodawczynię do wykazania interesu prawnego w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po M. M. (2) poprzez wykazanie pokrewieństwa ze spadkodawczynią (przedłożenie dotyczącego wnioskodawczyni odpisu skróconego aktu urodzenia lub aktu małżeństwa), bądź też przez przedłożenie testamentu, z którego wynikać będzie powołanie jej do spadku. Jednocześnie poinformowano, że z przedłożonych dokumentów nie wynika jej pokrewieństwo ze spadkodawczynią.

Pomimo doręczenia wezwania, wnioskodawczyni nie wykazała swojego interesu prawnego.

Sąd Rejonowy po przytoczeniu art. 510 § 1 k.p.c. i art. 514 § 2 k.p.c. wskazał, że jeśli z treści wniosku wynika, że wnioskodawca nie należy do kręgu osób legitymowanych do wszczęcia postępowania nieprocesowego, sąd może a limine wniosek oddalić. W ocenie Sądu pierwszej instancji taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie. Z treści wniosku oraz załączonych dokumentów wynika, że jedynym spadkobiercą jest uczestnik postępowania. On zatem jest legitymowanym do wszczęcia postępowania. Uczestnik takiego wniosku jednak nie złożył. W ocenie Sądu Rejonowego brak jest jakichkolwiek okoliczności, czy dowodów z których by wynikało, że wnioskodawczyni ma jakikolwiek interes prawny w tym, aby złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po osobie, po której nie dziedziczy.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła wnioskodawczyni i zaskarżające je w całości zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego tj.:

a)  art. 514 § 2 k.p.c. poprzez niewłaściwe jego zastosowanie polegające na przyjęciu, że z treści wniosku oraz przedłożonych dokumentów wynika oczywisty brak uprawnienia wnioskodawczyni do złożenia wniosku;

b)  art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art 13 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia przyczyn, dla których odmówiono wiarygodności bądź mocy dowodowej dowodom w postaci odpisów aktu małżeństwa i urodzenia wnioskodawczyni, przedłożonym przez nią na okoliczność jej pokrewieństwa ze zmarłą spadkodawczynią;

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 1025 § 1 k.c. poprzez niewłaściwą jego wykładnię polegającą na utożsamieniu posiadania „interesu” w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku z posiadaniem „interesu prawnego” w ustaleniu kręgu spadkobierców po zmarłym spadkodawcy i w konsekwencji przyjęcie, że osoba, co do której wedle dokumentów złożonych wraz z wnioskiem nie istnieje prawdopodobieństwo uznania jej za spadkobiercę, winna wykazać posiadanie „interesu prawnego” w stwierdzeniu nabycia spadku po osobie, po której nie dziedziczy;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na nieustaleniu, że wnioskodawczyni jest córką zmarłej spadkodawczyni, podczas gdy z przedłożonych przez wnioskodawczynię dokumentów w postaci odpisów aktu jej urodzenia i małżeństwa ta okoliczność w sposób jednoznaczny wynika, który to błąd miał istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, albowiem wnioskodawczyni będąc córką zmarłej należy do kręgu jej spadkobierców ustawowych a zatem niewątpliwie należy do osób uprawnionych do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej, bez względu na to, czy w chwili składania wniosku istnieje mniejsze lub większe prawdopodobieństwo uznania jej za spadkobiercę w postanowieniu rozstrzygającym istotę sprawy.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podkreśliła, iż Sąd pierwszej instancji nie dostrzegł, że wnioskodawczyni jest córką zmarłej spadkodawczyni, podczas gdy z przedłożonych przez wnioskodawczynię dokumentów w postaci odpisów aktu jej urodzenia i małżeństwa, okoliczność ta w sposób jednoznaczny wynika.

Wnioskodawczyni, będąc córką zmarłej, należy do kręgu jej spadkobierców ustawowych a zatem niewątpliwie należy do osób uprawnionych do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej i to bez względu na to, czy w chwili składania wniosku istnieje mniejsze lub większe prawdopodobieństwo uznania jej za spadkobiercę w postanowieniu rozstrzygającym istotę sprawy. Podkreśliła, iż wnioskodawczyni złożywszy wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku akt zgonu zmarłej spadkodawczyni oraz swój akt małżeństwa w tłumaczeniu przysięgłym z j. włoskiego, następnie w wykonaniu zobowiązania Sądu przedłożyła odpisu skróconego aktu swojego urodzenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Sąd Rejonowy w sposób wadliwy przyjął, iż podstawą oddalenia żądania jest okoliczność, iż wnioskodawczyni nie wykazała swojego uprawnienia w złożeniu wniosku o stwierdzeni nabycia spadku. Przy czym zgodnie z dyspozycją przepisu art. 670 k.p.c. , sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą.

Obowiązek sądu zbadania, kto jest spadkobiercą, dotyczy spadkobierców powołanych do dziedziczenia zarówno z mocy ustawy, jak i na podstawie testamentu. W pierwszym przypadku wystarczające jest ustalenie pokrewieństwa w zakresie wskazanym w art. 931-937 k.c. oraz okoliczności wyłączających poszczególne osoby z dziedziczenia, w drugim natomiast stwierdzenie, czy spadkodawca pozostawił testament, następnie jego otwarcie i ogłoszenie, ewentualne zbadanie zarzutów kwestionujących ważność i skuteczność testamentu, a po ustaleniu spadkobierców powołanych do dziedziczenia z mocy testamentu - zbadanie okoliczności wyłączających lub ograniczających ich zdolność spadkobrania.

Wnioskodawczyni wbrew wywodom Sądu pierwszej instancji wykazała swoje uprawnienie albowiem z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy wynika, że jest córką zmarłej M. M. (2). Powyższe wynika z przedłożonego odpisu aktu urodzenia oraz tłumaczenia z języka włoskiego dokumentu potwierdzającego zawarcie związku małżeńskiego. Jako osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych jest uprawniona do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej i posiada status uczestnika tegoż postępowania.

W myśl zaś art. 926 § 1 k.c., powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą (§ 2). Oznacza to, iż dziedziczenie ustawowe następuje wówczas, gdy zostanie wyłączone dziedziczenie testamentowe. Taka sytuacja wystąpi, gdy przedłożony testament okaże się nieważny (lub bezskuteczny), bądź gdy testament zostanie odwołany, a przy tym nie zastąpiony nowym, jak również gdy spadkodawca nie sporządził w ogóle testamentu.

Powyższe zatem powoduje, iż nawet postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu winno zawsze toczyć się z udziałem spadkobierców ustawowych.

Zgodnie zaś z art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

W świetle powyższego, skoro wnioskodawczyni C. G. wykazała, że jest córką testatorki rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji uznać należy za wadliwe.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji winien poczynić ustalenia w zakresie podstaw jurysdykcji krajowej dla rozpoznania sprawy o stwierdzenie praw do spadku, ustalić krąg uczestników postępowania spadkowego po M. M. (2). W dalszej kolejności , ustalić i ocenić ich stanowisko co do twierdzeń wnioskodawczyni, w szczególności, iż dziedziczenie następuje na podstawie testamentu oraz zbadać ważność takiego powołania do spadku.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że orzeczenie pierwszoinstancyjne nie może się ostać. Dlatego w oparciu o przepis art. 386 § 4 k.p.c. zaskarżone postanowienie uchylił i przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.