Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Zientara

Protokolant: stażysta Joanna Semkiw

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2016 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa H. K. i I. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki H. K. kwotę 78.000 zł /siedemdziesiąt osiem tysięcy złotych/ z ustawowymi odsetkami od dnia 27 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda I. K. kwotę 60.000 zł /sześćdziesiąt tysięcy złotych/ z ustawowymi odsetkami od kwoty 48.000 zł od dnia 27 kwietnia 2015 r. i od kwoty 12.000 zł od dnia 3 listopada 2015 r. do dnia zapłaty;

3.  w pozostałym zakresie oddala powództwo;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki H. K. kwotę 6.900 zł /sześć tysięcy dziewięćset złotych/ oraz na rzecz powoda I. K. kwotę 4.479 zł /cztery tysiące czterysta siedemdziesiąt dziewięć złotych/ tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 403/15

UZASADNIENIE

Powódka H. K. domagała się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w W. kwoty 88 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty.

Powód I. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 88 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 48 000 zł od dnia 14 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 40 000 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu w niniejszej sprawie.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że dochodzone kwoty stanowią zadośćuczynienie za doznane krzywdy związane ze śmiercią osoby bliskiej. D. R., córka powodów, zmarła w dniu 18 marca 2007 r. w wyniku wypadku, którego sprawcą był kierowca samochodu marki S. (...) o numerze rejestracyjnym (...), ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. W toku postępowania likwidacyjnego pozwany ubezpieczyciel przyznał na rzecz powodów zadośćuczynienie w kwotach po 12 000 zł. Wypłacone kwoty nie rekompensowały jednak doznanej przez nich krzywdy.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu zakwestionował wysokość żądanych przez powodów świadczeń. Wskazał, że w toku postępowania likwidacyjnego wypłacił na rzecz każdego z nich zadośćuczynienie w wysokości po 12 000 zł. Zaproponował, że wypłaci dalsze kwoty zadośćuczynienia w kwotach po 20 000 zł. Zdaniem pozwanego żądania powodów są wygórowane, szczególnie wobec faktu, że od momentu śmierci ich córki upłynęło już 8 lat.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 marca 2007 r. na drodze krajowej nr K – 22 K. – S. doszło do wypadku komunikacyjnego, wskutek którego śmierć poniosła D. R.. Wypadek spowodował T. Ś., który kierował pojazdem marki S. (...) o nr rej. (...). W zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ubezpieczony był u pozwanego. Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2007 r. postępowanie przygotowawcze w sprawie tego wypadku umorzono z uwagi na śmierć sprawcy.

(bezsporne, nadto postanowienie o umorzeniu dochodzenia z dnia 19 czerwca 2007 r. k. 6 -7, odpis skróconego aktu zgonu k. 8)

D. R. w dacie śmierci miała 33 lata, pozostawała w związku małżeńskim, miała jednego syna - B. R.. Bezpośrednio przed śmiercią mieszkała razem z mężem i dzieckiem w E. w domu swoich rodziców – powodów H. K. i I. K.. D. R. wraz z mężem zamierzali w przyszłości zamieszkać w domu jednorodzinnym, który budowali w pobliżu dotychczasowego miejsca zamieszkania.

Powodów i zmarłą łączyła bardzo bliska więź emocjonalna, osoby te pozostawały w bardzo dobrych relacjach rodzinnych. D. R. była kochającą, życzliwą i opiekuńczą córką. Powodowie spędzali z nią i jej rodziną święta i uroczystości rodzinne. Powodowie mają również syna, który od wielu lat mieszka w Szwajcarii.

Po śmierci D. R. jej mąż wyprowadził się z domu powodów, zabierając ze sobą syna przeprowadził się do Ł.. Powodowie utrzymują dobry kontakt z wnukiem, syn córki odwiedza dziadków min. w czasie wakacji, dziadkowie kontaktują się z nim telefonicznie i przez skype.

Śmierć córki była dla powodów ogromnym szokiem, znaczenie ograniczyli kontakty towarzyskie. Pielęgnują pamięć o zmarłej, często odwiedzają jej grób.

Wskutek zdarzenia u powoda rozwinęły się zaburzenia adaptacyjne przedłużone, stanowiące reakcję na silny stres. Okres trwania powyższych zaburzeń trwał około 3 lat. W tym okresie powód odczuwał objawy silnego distresu, przejawiające się zaburzeniami psychosomatycznymi, anhedonią. Opisane wyżej zaburzenia adaptacyjne powoda uległy obecnie wygaszeniu, powód nie wymaga leczenia psychiatrycznego, czy psychologicznego. W chwili obecnej funkcjonuje w sposób wyrównany. Proces przeżywania żałoby został zakończony. Powód nie ujawnia zakłóceń osobowości oraz czynności psychicznych.

Powódka poniosła znaczne koszty psychiczne po stracie córki, które reaktywnie utrzymują się do dziś. Zaburzenia czynności psychicznych u powódki przez około siedem lat nie podlegały prawidłowej korekcie. W tym okresie odczuwała dolegliwości charakterystyczne dla powikłanej reakcji żałoby oraz zaburzeń adaptacyjnych przedłużonych o umiarkowanym nasileniu. We wspomnianym okresie stan, w jakim znalazła się powódka po wypadku nie został przez nią prawidłowo przeorganizowany, a jej funkcjonowanie emocjonalne uległo niekorzystnej zmianie, z którą, przy posiadanych zasobach psychicznych, H. K. sobie nie radziła. Towarzyszyły jej wówczas wtargnięcia emocjonalne, obniżony nastrój, zmiana aktywności życiowej, niskie poczucie wartości, samooceny, anhedonia, także sytuacyjne zaburzenia psychosomatyczne. Od mniej więcej trzech lat funkcjonuje poprawnie, choć sytuacyjnie nadal odczuwa łagodne zaburzenia stresowe związane z przeżytymi wydarzeniami. Proces jej żałoby został zakończony.

(dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa k. 14, zeznania świadków złożone na rozprawie w dniu 3 grudnia 2015 r. : świadka E. P. k. 60 v, świadka G. A. (1) k. 60 v – 61, przesłuchanie powodów w charakterze strony: H. K. 61 – 61 v, I. K. k. 61 v – 62, płyta CD k. 63, opinia sądowo – psychologiczna k. 72 – 74, opinia sądowo – psychologiczna k. 75 – 77, dokumenty zawarte w aktach szkody).

Pismem z dnia 27 marca 2015 r. powodowie zgłosili pozwanemu ubezpieczycielowi roszczenia o zapłatę - na rzecz powódki H. K. kwoty 100 000 zł zaś na rzecz powoda I. K. kwoty 60.000 zł - tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej ich z D. R.. W toku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel przyznał powodom z tego tytułu kwoty po 12 000 zł.

(bezsporne, nadto : pismo z dnia 27 marca 2015 r. k. 9 – 10, decyzje o przyznaniu zadośćuczynienia – akta szkody)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o wskazane dokumenty, których wiarygodność nie budziła jakichkolwiek wątpliwości. Na wiarę zasługiwały także zeznania powodów złożone w charakterze strony. Korespondowały one z treścią zeznań świadków E. P. i G. A. (2), którzy opisywali łączące powodów ze zmarłą relacje i sposób ich funkcjonowania po śmierci córki.

Ustalenia faktyczne, istotne dla rozstrzygnięcia, znajdują także oparcie w opinii biegłego psychologa W. C.. Opinia ta nie była kwestionowana przez strony. W ocenie Sądu, tezy stawiane przez biegłego zostały należycie, przejrzyście umotywowane, są logiczne i przekonywające. Skoro tak, to należało uwzględnić je przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy, będącego podstawą rozstrzygnięcia.

Z uwagi na to, że śmierć D. R. nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r., powództwo znajdowało oparcie w treści art. 448 k.c. w zw. z art. 24§1 k.c. Zaakceptować bowiem należało ugruntowane już w judykaturze stanowisko, że więzi małżonków i więzi rodziców z dziećmi istniejące w prawidłowo funkcjonującej rodzinie zasługują na status dobra osobistego, podlegającego ochronie z art. 24 § 1 k.c., a spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2010 r. w sprawie III CZP 76/10; w uchwale z dnia 13 lipca 2011r. w sprawie III CZP 32/11; Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 27 kwietnia 2012 r. w sprawie I ACa 281/12, opublikowanym w Systemie (...) Prawnej Lex nr 1171322; Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 lutego 2013r. w sprawie I ACa 364/12, opublikowanym w Systemie Informacji Prawnej Lex nr 1292636).

Odpowiedzialność oparta na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. dotyczy nie tylko sprawcy szkody, ale także jego ubezpieczyciela. Z art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) wynika, że z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Skoro posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, której następstwem jest między innymi śmierć, to w ramach zawartej umowy ubezpieczenia ubezpieczyciel przejmuje odpowiedzialność sprawcy. Z przepisów tej ustawy nie wynika, by była wyłączona odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkodę w postaci naruszenia dóbr osobistych osób najbliższych wywołaną śmiercią na skutek wypadku spowodowanego przez kierującego pojazdem mechanicznym, za którą on sam ponosi odpowiedzialność (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 6 września 2012 r. w sprawie I ACa 739/12, opublikowanym w Systemie Informacji Prawnej Lex nr 1223205 i Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 lutego 2013r. w sprawie I ACa 364/12, opublikowanym w Systemie (...) Prawnej Lex nr 1292636).

W niniejszej sprawie pozwany nie kwestionował, że pomiędzy zmarłą i powodami H. K. i I. K. istniała silna więź rodzinna, której zerwanie spowodowało ból, cierpienie i zrodziło poczucie krzywdy.

Ubezpieczyciel uznał swoją odpowiedzialność wobec powodów z opisanego wyżej tytułu i przed wniesieniem pozwu wypłacił każdemu z nich kwotę 12 000 zł. Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na ustaleniu rozmiaru doznanej przez powodów szkody o charakterze niemajątkowym, a w ślad za tym wysokości zadośćuczynienia.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia na gruncie art. 448 k.c. należy uwzględnić wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rolę w rodzinie pełnioną przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek pokrzywdzonego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10)

Krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy przypadek należy traktować indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która jednak jedynie pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka „stopy życiowej” ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawić zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego wymiar (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00).

Pozwany, jak wskazano wyżej, wypłacił powodom zadośćuczynienia w kwotach po 12.000 zł twierdząc, iż kwota ta winna wyczerpywać wszelkie ich roszczenia. Stanowisko to nie zasługiwało na aprobatę.

Oceniając wysokość żądań zgłoszonych przez powodów sąd uwzględnił przede wszystkim intensywność łączącej ich ze zmarłą więzi, a także szczególną rolę zmarłej w życiu powodów. Osoby te łączyły silne, oparte na miłości, szacunku i zaufaniu więzi rodzinne. D. R. pełniła w życiu powodów szczególną rolę - była dobrą, życzliwą, ciepłą i troskliwą córką. Podkreślić należy, że córka, mimo iż była dorosła, miała swoją rodzinę, zamieszkiwała wspólnie z rodzicami, co z pewnością sprzyjało zacieśnianiu relacji z każdym z rodziców.

Tragiczna i nagła śmierć D. R. niewątpliwie wywołała u powodów poczucie pustki i osamotnienia, przy czym emocje te, co wynika z niekwestionowanej opinii biegłego psychologa, najbardziej dotknęły jej matkę. Wskutek śmierci córki odczuwała ona dolegliwości charakterystyczne dla powikłanej reakcji żałoby, przedłużonych zaburzeń adaptacyjnych. Dopiero od trzech lat funkcjonuje poprawnie, choć sytuacyjnie nadal odczuwa łagodne zaburzenia stresowe w związku z przeżytymi wydarzeniami.

Jak już wcześniej wskazano, wysokość zadośćuczynienia jest zawsze ocenna i zawsze może być sporna. Niemożliwe jest bowiem dokładne ustalenie stopnia odczuwanego bólu po stracie osoby bliskiej. Wiadomym jest, że śmierć osoby najbliższej wywołuje uczucie smutku, przygnębienia, żalu. Dotknięte nią osoby czują się osamotnione, bezradne, często zapadają na choroby o podłożu nerwowym, co znacznie utrudnia im lub wręcz uniemożliwia codzienną egzystencję. Oczywistym jest też, że śmierć potęguje negatywne odczucia i emocje.

W ocenie sądu, mając na względzie powyższe, odpowiednią sumą, która była w stanie ukoić cierpienie powódki była kwota 90 000 zł, zaś w przypadku powoda - kwota 72 000 zł. Tak określone sumy zadośćuczynienia, stanowiące dla powodów ekonomicznie odczuwalną wartość, mogą zrekompensować doznaną przez nich krzywdę moralną.

Kwoty zadośćuczynienia należało pomniejszyć o świadczenia wypłacone przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego, tj. o 12 000 zł, stąd zasądzono na rzecz powódki H. K. kwotę 78 000 zł , zaś na rzecz powoda I. K. kwotę 60 000 zł.

Przyznaniu wyższego zadośćuczynienia sprzeciwiało się to, że od daty zdarzenia upłynęło już 9 lat, powodowie w tym czasie musieli przystosować się do zmienionej sytuacji, choć co oczywiste, nie pogodzili się ze stratą córki; obecnie powodowie funkcjonują poprawnie. Odpadła zatem jedna z przesłanek określania wysokości zadośćuczynienia, a mianowicie kwestia stopnia, w jakim pokrzywdzony będzie musiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10). Nie bez znaczenia dla ustalenia rozmiaru krzywdy i wysokości zadośćuczynienia miał fakt, że powodowie nie zostali zupełnie osamotnieni po śmierci córki. Nadal mają kontakt z wnukiem – synem zmarłej, a nadto ze swoim synem i jego dziećmi.

O ustawowych odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 §1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Roszczenie o zadośćuczynienie ma charakter bezterminowy, winno być ono zatem spełnione w terminie wynikającym z wezwania (art. 455 k.c.), przy uwzględnieniu dyspozycji art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz. U. Nr 124 poz. 1152 ze zm.). Roszczenie o zadośćuczynienie zgłoszone było jeszcze w toku postępowania likwidacyjnego. W piśmie z dnia 27 marca 2015 r. powódka H. K. domagała się od pozwanego zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 100 000 zł, zaś powód I. K. - w kwocie 60 000 zł.

Uwzględniając wysokość zgłoszonej wówczas szkody, wysokość świadczeń spełnionych poza procesem, a nadto ustawowy termin zastrzeżony dla realizacji świadczeń przez pozwanego, w ocenie Sądu za usprawiedliwione należało uznać:

- zgłoszone przez powódkę żądanie zasądzenia odsetek od kwoty 78 000 zł od dnia 27 kwietnia 2015 r.,

- natomiast zgłoszone przez powoda żądanie zasądzenia odsetek od kwoty 48 000 zł od dnia 27 kwietnia 2015 r., zaś od kwoty 12 000 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, który spełniał funkcję wezwania do zapłaty tej kwoty. W pozostałym zakresie roszczenie o zasądzenie odsetek podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 przy uwzględnieniu treści § 10 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. 2013, poz. 490 j.t.) w zw. z § 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015, poz. 1804) . Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu strony powinny ponieść jego koszty w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę, a zatem:

- powódka H. K. w 11,40 %, a pozwany w 88,60 %,

- powód I. K. w 31,80 %, a pozwany 68,20 %.

Każdy z powodów poniósł koszty procesu w kwocie 8 250 zł, w tym 4 400 zł – opłata od pozwu, 3 600 zł – wynagrodzenie radcy prawnego, 250 zł – wykorzystana zaliczka na wynagrodzenie biegłego. Odnosząc sumę tych kosztów do stopnia, w jakim zostały uwzględnione roszczenia, powódce przysługiwałby zwrot kosztów procesu w wysokości 7 310 zł (8250 zł x 88,6 %), zaś powodowi– w wysokości 5 626, 5 zł ( 8250 zł x 68,2 %) .

Pozwany mógł domagać się zwrotu wynagrodzenia radcy prawnego, świadczącego jemu pomoc prawną (3 600 zł) oraz opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa (17 zł). Odnosząc ten koszt do stopnia, w jakim zostało oddalone powództwo, pozwanemu przysługiwał zwrot kosztów procesu od powódki w wysokości 410 zł (3 608,5 x 11,4 %), zaś od powoda w wysokości 1 147,5 zł ( 3 608,5 x 31,80%).

Dokonując ostatecznie potrącenia tych należności, zasądzono od pozwanego na rzecz powódki kwotę 6 900 zł ( 7 310 zł – 410 zł), zaś na rzecz powoda 4 479 zł (5 626,5 zł – 1.147,5) tytułem zwrotu kosztów procesu.