Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2017 roku

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Kaczmarek

Sędziowie: SA Wiesław Pędziwiatr (spr.)

SA Witold Franckiewicz

Protokolant: Aldona Zięta

przy udziale prokuratora Prokuratury Regionalnej Urszuli Piwowarczyk - Strugały

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2017 roku

sprawy A. W.

oskarżonego z art. 258 § 1 kk, art. 286 § 1 kk w związku z art. 294 § 1 kk i art. 13 § 1 kk w związku z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 k.k. w związku z art. 12 kk w związku z art. 11 §2 k.k. w związku z art. 65 § 1 kk, art. 270 § 1 kk w związku z art. 91 § 1 kk, art. 270 § 3 kk w związku z art. 91 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela posiłkowego B. E. (...) T.. (...) z siedzibą w A.

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 28 lutego 2017 roku, sygn. akt III K 27/17

uchyla zaskarżony wyrok wobec A. W. i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Prokurator Okręgowy w Krakowie oskarżył A. W. o;

I.  czyn z art. 258 § 1 k.k.,

II.  czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.

III.  czyn z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.

IV.  czyn z art. 270 § 3 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.

Wyrokiem z 28 lutego 2017 roku, w sprawie III K 27/17, Sąd Okręgowy we Wrocławiu orzekł, że:

I.  oskarżonego A. W. uznaje za winnego czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku tj. przestępstwa z art.258 § 1 k.k. i za to na podstawie 258 § 1 k.k.. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierza mu karę 1(jednego) roku pozbawienia wolności i 100 (stu) stawek grzywny przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 20 (dwudziestu) złotych;

II.  oskarżonego A. W. uznaje za winnego czynu opisanego w punkcie II części wstępnej wyroku tj. przestępstwa z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 k.k. i art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 §1 k.k. w zw. z art. 294 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierza mu karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności i 250 (dwustu pięćdziesięciu) stawek grzywny przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 20 (dwudziestu) złotych;

III.  oskarżonego A. W. uznaje za winnego czynu opisanego w punkcie III części wstępnej wyroku tj. przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. i za to na postawie cyt. przepisu wymierza mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

IV.  oskarżonego A. W. uznaje za winnego czynu opisanego w punkcie IV części wstępnej wyroku tj. przestępstwa z art. 270 § 3 k.k. w zw. z art. 91§ 1 k.k. i za to na podstawie cyt. przepisu wymierza mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

V.  na podstawie art. 85 § 1 i 2 k.k. i 86 § 1 k.k. łączy orzeczone wobec oskarżonego A. W. kary pozbawienia wolności i wymierza mu karę łączną 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz karę łączną grzywny w wysokości 300 (trzystu) stawek dziennych przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 20 (dwudziestu) złotych;

VI.  na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzeka wobec oskarżonego A. W. obowiązek naprawienia w części szkody poprzez zapłatę w ciągu 1 (jednego) roku od uprawomocnienia się wyroku na rzecz:

- (...) z siedzibą w M. w Austrii kwoty 5.000 (pięciu tysięcy) złotych,

-B. (...) S. A. z siedzibą w S.- kwoty 40.000 (czterdziestu tysięcy) złotych,

-B. E. (...) T.. (...) z siedzibą z T.- kwoty 70.000 (siedemdziesięciu tysięcy) złotych;

X.  na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzeka przepadek dowodów rzeczowych zarejestrowanych w wykazach dowodów rzeczowych poz. 113/17- 158/17 na karcie 4441-4442 akt sprawy, zarejestrowanych w wykazach dowodów rzeczowych poz. 159/17-455/17 na karcie 4350-4360 akt sprawy, zarejestrowanych w wykazie dowodów rzeczowych poz.520/17-555/17, na karcie 4406-4407 akt sprawy, poz.595/17-821/17, na karcie 4417-4421 akt sprawy, poz.556/17-593/17, na karcie 4412-4413 akt sprawy, poz.456/17-484/17, na karcie 4389-4391 akt sprawy;

XI.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zalicza oskarżonemu A. W. okres zatrzymania i tymczasowego aresztowania od 4 maja 2016 roku do 28 lutego 2017 roku;

XII.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych, zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa.

Nie pogodził się z wyrokiem Sądu Okręgowego oskarżyciel posiłkowy B. E. (...) T. (...), którego pełnomocnik zaskarżył go na niekorzyść A. W. w całości.

Rozstrzygnięciu temu skarżący zarzucił:

I. obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj.:

1. art. 337a § 2 i 131 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 140 i 117 k.p.k. poprzez uznanie, że :

a. instytucja zamieszczenia ogłoszenia na stronie internetowej sądu (gazecie, informacji o daci i miejscu rozprawy lub posiedzenia oraz zawiadomienia, wyłącza obowiązek poinformowania zgłoszonego oskarżyciela posiłkowego przez Sąd w sytuacji, gdy przedmiotowe przepisy regulują wyłącznie kwestie informowania pokrzywdzonych, a nie oskarżyciela posiłkowego, a w konsekwencji strona nie mogła wziąć udziału w posiedzeniu i zgłosić sprzeciwu oraz stanowiska wobec wniosku złożonego w trybie art. 335 k.p.k., które to zaniechanie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia;

b. w niniejszej sprawie Sąd był uprawniony do zastosowania instytucji zamieszczenia ogłoszenia na stronie internetowej (w gazecie, z uwagi na wielość pokrzywdzonych w sytuacji, gdy ustalonych pokrzywdzonych było tylko pięciu, a w konsekwencji strona nie mogła wziąć udziału w posiedzeniu i zgłosić sprzeciwu oraz stanowiska wobec wniosku złożonego w trybie art. 335 k.p.k., które to zaniechanie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia;

c. zawiadomienie (informowanie 5 (pięciu) pokrzywdzonych spowodowałoby poważne utrudnienie w prowadzeniu postępowania, a w konsekwencji niezawiadomienie indywidualnie żadnego z pokrzywdzonych, co mogło mieć wpływ na treść orzeczenia.

2. art. 100 § 5 k.p.k. poprzez niepowiadomienie strony o treści zarządzenia wydanego poza rozprawą o wyłączeniu do odrębnego prowadzenia, ze sprawy prowadzonej pod sygnaturą III K 17/17, sprawy III K 27/17 w zakresie oskarżonego m.in. A. W., które powinno być doręczone stronie, a w konsekwencji strona nie mogła wziąć czynnego udziału w postepowaniu prowadzonym pod sygnatura akt III K 27/17;

3. art. 117 § 1 k.p.k. w związku z art. 140 k.p.k. poprzez niedoręczenie zawiadomienia o terminie posiedzenia w trybie art. 335 k.p.k. pełnomocnikowi oskarżyciela posiłkowego B. E. (...) T.. (...), co w konsekwencji doprowadziło do sytuacji, że strona nie mogła wziąć udziału w posiedzeniu i zgłosić sprzeciwu oraz stanowiska w odniesieniu do wniosku złożonego w trybie art. 335 k.p.k., w zakresie naprawienia szkody w części, które to uchybienie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia;

4. art. 117 § 2 i art. 53 k.p.k. mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia poprzez prowadzenie posiedzenia w trybie 335 k.p.k., pomimo braku stawiennictwa oskarżyciela posiłkowego, w sytuacji, gdy brak było dowodu, że oskarżyciel został poinformowany o terminie posiedzenia;

5. art. 338 § 1b k.p.k. poprzez nie doręczenie ujawnionemu pokrzywdzonemu tj. B. E. (...) T.. (...) odpisu aktu oskarżenia zawierającego wniosek, o którym mowa w art. 335 § 2 k.p.k. w sprawie toczącej się pod sygnaturą III K 27/17, co w konsekwencji pozbawiło stronę możliwości dochodzenia swoich praw przed sądem, które to naruszenie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia;

6. art. 343 § 2 i 6 k.p.k. w zw. z art. 343 § 2 i 53 k.p.k. przez uwzględnienie ww. wniosku prokuratora i wydanie wyroku mimo, iż oskarżyciel posiłkowy nie został zawiadomiony o posiedzeniu i w związku z tym nie mógł się sprzeciwić uwzględnieniu wniosku.

II. obrazę przepisów prawa materialnego:

1.art. 46 § 1 k.k. poprzez błędne zastosowanie powołanego przepisu i zasądzenie naprawienia szkody jedynie w części na rzecz B. E. (...) T.. (...):

a. w przypadku, gdy całkowita wysokość szkody w sposób bezsporny została ustalona w ramach przeprowadzonego postępowania;

b. w sytuacji złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o naprawienie szkody w całości wraz z odsetkami ustawowymi;

c. w sytuacji błędnego i bezpodstawnego domniemania, iż pokrzywdzony B. E. (...) T.. (...) nie sprzeciwia się zasądzeniu naprawienia szkody w części od oskarżonego, w sytuacji gdy pokrzywdzony złożył dwukrotnie wniosek o naprawienie szkody w całości;

d. powołując się na okoliczność bez uwzględnienia zasady domniemania niewinności, iż w stosunku do dwóch oskarżonych toczy się odrębne postępowanie w tym zakresie, a w szczególności w sytuacji, gdy ci oskarżeni nie przyznają się do winy.

Stawiając te zarzuty apelujący wniósł o;

- uchylenie do ponownego rozpoznania zaskarżonego wyroku w całości;

ewentualnie:

- zmianę wyroku w części odnośnie środka kompensacyjnego z pkt VI rozstrzygnięcia tj. odnośnie zasądzenia naprawienia szkody w części przez oskarżonego A. W. poprzez zasądzenie obowiązku naprawienia szkody w całości przez oskarżonego A. W. na rzecz B. E. (...) (...) T.. (...) z siedzibą w T. w kwocie 408.000 USD wraz z odsetkami ustawowymi od daty wyrządzenia szkody do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Przed przystąpieniem do rozważań zasadności stawianych zarzutów należy, dla uporządkowania okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, wskazać na przebieg faktycznych czynności podejmowanych zarówno przez oskarżyciela publicznego, pokrzywdzonego występującego w tej sprawie z apelacją oraz Sądu Okręgowego we Wrocławiu.

Te okoliczności faktyczne zostały zasygnalizowane już w skardze apelacyjnej. I tak:

1. akt oskarżenia w sprawie A. W. i 3 innych, wraz z listą ujawnionych pokrzywdzonych wpłynął do Sądu Okręgowego we Wrocławiu 17 stycznia 2017 roku (k. 3, 5 – 38 t. I). Sprawie tej nadano sygnaturę III K 17/17 (k. 2, t. I).

2. zawierał on wniosek o skazanie tego oskarżonego, w trybie art. 335 § 2 k.p.k., bez przeprowadzania rozprawy i wydanie orzeczeń uzgodnionych z oskarżonym. (k. 19, t. I).

3. postanowieniem z 25 stycznia 2017 roku w sprawie III K 17/17 sprawę A. W. wyłączono do odrębnego rozpoznania oraz jako nowej sprawie nadano sygnaturę III K 27/17. (k. 3, t. I).

4. zarządzeniem Przewodniczącego III Wydziału Karnego z 26 stycznia 2017 roku wyznaczono do rozpoznania sprawy III K 27/17 sędziego oraz wydano zarządzenia dotyczące oskarżonego (k. 39, t. I), na odwrotnej stronie tego zarządzenia znajduje się nie podpisany zapisek „T. 28.02 godz. 9:30 ogłoszenie prasowe”.

5. 31 stycznia 2017 roku sporządzone zostało pismo zawiadamiające wszystkich pokrzywdzonych, że 28 lutego 2017 roku o godz. 9:30 we W. odbędzie się rozprawa w sprawie A. W. oskarżonego o czyn z art. 258 § 1 k.k. i inne, sygn. akt III K 27/17 wraz z pouczeniem osób pokrzywdzonych o ich uprawnieniach w tym z art. 54 § 1 k.p.k. i art. 62 k.p.k. (k. 40, t. I).

6. 2 lutego 2017 roku zamieszczono ogłoszenie w Gazecie (...) o wyznaczonej na 28 lutego 2017 roku rozprawie w sprawie A. W. oskarżonego o czyn z art. 258 § 1 k.k. i inne, sygn. akt III K 27/17 wraz z pouczeniem osób pokrzywdzonych o ich uprawnieniach w tym z art. 54 § 1 k.p.k. i art. 62 k.p.k.(k. 260, t. II).

7. 6 lutego 2017 roku wydano zarządzenie o posiedzeniu w dniu 28 lutego 2017 roku o g. 9:30 w sprawie III K 27/17 dotyczącej A. W. z zapisem o zawiadomieniu pokrzywdzonych przez ogłoszenie prasowe (k. 239a, t. II).

8. 7 lutego 2017 roku sporządzony został wniosek pokrzywdzonego B. E. (...) T. (...) o dopuszczenie do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego wraz z wnioskiem w trybie art. 46 § 1 k.k. o naprawienie wyrządzonej szkody w całości w kwocie 408.000 $ wraz z odsetkami, który wpłynął do Sądu Okręgowego we Wrocławiu 16 lutego 2017 roku (k. 243a, t. II).

9. 28 lutego 2017 roku do sprawy III K 27/17 Sądu Okręgowego we Wrocławiu wpłynęło pismo pełnomocnika pokrzywdzonego B. (...) S. T. (...) o braku sprzeciwu pokrzywdzonego orzeczeniu wobec A. W. obowiązku naprawienia szkody w kwocie 40.000 złotych zgodnie z wnioskiem Prokuratury.

10. 28 lutego 2017 roku odbyło się posiedzenie Sądu Okręgowego w sprawie III K 27/17 podczas którego odczytano pismo pełnomocnika B. (...) S. T. A.S (k. 273, t. II).

11. wyrok skazujący Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie III K 27/17 wobec A. W. oraz nakładający na niego w trybie art. 46 § 1 k.k. m.in. obowiązek naprawienia w części szkody i zapłatę na rzecz:

– B. (...) S. T. (...) 40.000 złotych,

– B. E. (...) T. (...) 70.000 złotych zapadł 28 lutego 2017 roku (k. 273 – 291, t. II).

Dla rozważanej apelacji znacznie procesowe ma tu postąpienie Sądu Okręgowego, o którym mowa w pkt 4 powyższego zestawienia. Wydane zostało wówczas zarządzenie o wskazaniu określonego sędziego do rozpoznania sprawy oraz, choć nie odnotowano zarządzającego o terminie posiedzenia, wyznaczono wówczas także jego termin na 28 lutego 2017 roku. Przewodnicząca III Wydziału Karnego Sądu Okręgowego we Wrocławiu była autorką tego zarządzenia oraz jak można domniemywać, zarządzenia o ogłoszeniu prasowym wskazującym termin posiedzenia. Strona druga zarządzenia z 26 stycznia 2017 roku te przypuszczenia zdaje się potwierdzać.

Jak się wydaje uznano wówczas, że w sprawie tej występuje 338 pokrzywdzonych. Za takich, jak należy przypuszczać, uznano wszystkich, co do których oskarżonemu zarzucono dopuszczenie się fałszerstwa dokumentu (17 osób) oraz czynienia przygotowań do fałszerstwa dokumentu (316 osób) oraz 5 podmiotów gospodarczych, które padły ofiarą oszustwa, o którym mowa w art. 286 § 1 k.k. To postąpienie zrodziło kolejne daleko idące następstwa procesowe, w tym zwłaszcza o zawiadomieniu pokrzywdzonych o ich uprawnieniach oraz terminie rozstrzygnięcia sprawy z wykorzystaniem publikacji ogłoszenia prasowego. Tymczasem przecież dobrem chronionym normami rozdziału XXXIV Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów jest przede wszystkim wiarygodność dokumentu, a w konsekwencji pewność obrotu prawnego nie zaś indywidualne dobro chronione prawem. (zob. Razowski Tomasz [w:] Giezek Jacek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, publikowany: LEX 2014, komentarz do art. 270 k.k., t. 3, Mozgawa Marek (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, publikowany: LEX/el. 2017, teza 1, Zoll Andrzej (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117-277 k.k., wyd. IV publikowany: LEX 2013, t. 1). Oczywiście nie można wykluczyć sytuacji, że pokrzywdzonym działaniem sprawcy fałszującego określony indywidualnie dokument będzie konkretna osoba, do której dokument należy, jeżeli przez fałszerstwo dokumentu zostały naruszone dobra indywidualnego pokrzywdzonego, „(…) godzące w interes wynikający z treści czy znaczenia tego dokumentu. Problem ten jest jednak złożony. W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że ustawodawca polski przyjął tzw. materialną definicję pokrzywdzonego (por. J. Grajewski (red.), Prawo karne procesowe, s. 253). Oznacza to, że krąg pokrzywdzonych w rozumieniu art. 49 KPK ograniczony jest zespołem znamion czynu będącego przedmiotem postępowania oraz czynów współukaranych (uchw. SN z 15.9.1999 r., I KZP 26/99, OSNKW 1999, Nr 11–12, poz. 69). Dlatego też przestępstwo z art. 270 § 1 KK przeważnie nie godzi bezpośrednio w dobra prywatne konkretnej osoby, o ile nie pozostaje w zbiegu z innym przestępstwem (np. przeciwko mieniu)” ( R.A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2017, komentarz do art. 270).

Podjęta w tej sytuacji decyzja o ogłoszeniu prasowym zawiadamiającym pokrzywdzonych o terminie i miejscu posiedzenia Sądu była chybiona, bo w istocie, jak to określił w akcie oskarżenia oskarżyciel publiczny i na co zasadnie powołuje się apelujący, pokrzywdzonych w tej sprawie było 5 podmiotów gospodarczych.

W tych okolicznościach zarzuty oznaczone w apelacji jako 1. b. c. należy ocenić jako trafne. Po części zasadny jest także zarzut 1. oznaczony literą a. Wszak skarżący odwołuje się do faktu, że możliwość zawiadomienia pokrzywdzonych poprzez media o podjętych przez Sąd czynnościach nie dotyczy oskarżyciela posiłkowego. W zakresie, w którym w tym zarzucie kwestionuje się zasadność zawiadomienia pokrzywdzonych, w tej konkretnej sprawie, poprzez ogłoszenie prasowe należy skarżącemu przyznać rację. Natomiast nie mogą być uznane za skuteczne te argumenty, w których odwołuje się on do naruszenia powinności zawiadomienia o terminie posiedzenia reprezentowanej przez niego firmy, jako oskarżyciela posiłkowego. Wszak przecież w chwili, gdy zarządzono o publikacji zawiadomienia o terminie posiedzenia oraz w czasie, gdy ogłoszenie się ukazało, B. E. (...) T. (...) nie miało statusu innego jak tylko pokrzywdzonego.

Nie można zgodzić się z apelującym, że reprezentowana przez niego firma po wpłynięciu aktu oskarżenia do Sądu, w toku wstępnych czynności sądowych miała charakter strony. Taki status, zgodnie z treścią art. 299 k.p.k., pokrzywdzony ma tylko w czasie trwania postępowania przygotowawczego. Ergo wpłynięcie aktu oskarżenia do Sądu powoduje, że pokrzywdzony traci status strony sensu stricte i może działać tylko w takim zakresie, na który pozwalają przepisy proceduralne np. art. 341 § 1 k.p.k.. art. 343 § 2, 5 k.p.k., art. 343a § 1 k.p.k. Dalsze jego uczestnictwo w procesie i korzystanie z pełni praw strony uzależnione jest od jego własnej inicjatywy i podjęcia czynności do uzyskania statusu oskarżyciela posiłkowego mogącego działać obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego (art. 53 k.p.k.). Tym samym zarzut odnoszący się do procedowania Sądu w okresie od wpłynięcia aktu oskarżenia (17 stycznia 2017 roku) do czasu wpłynięcia oświadczenia pokrzywdzonej firmy o chęci działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego (16 lutego 2017 roku) nie może być skutecznie oparty o twierdzenie o naruszeniu praw strony do funkcjonowania w procesie. Nie może być wątpliwości co do tego, że nie doszło do obrazy art. 100 § 5 k.p.k. poprzez niezawiadomienie pokrzywdzonego o wyłączeniu sprawy A. W. do odrębnego rozpoznania. Taka czynność ma charakter technicznego przygotowania do właściwego rozpoznania nie tylko sprawy A. W., ale także innych oskarżonych, co do których wniesiono jeden akt oskarżenia. Dla rozstrzygnięcia o prawach i interesach pokrzywdzonego nie ma ona istotnego znaczenia i jest tak tym bardziej, że od tego orzeczenia nie przysługuje żaden środek odwoławczy. Sąd Okręgowy mający do rozpoznania określoną sprawę, której ramy wyznaczał akt oskarżenia był także zobowiązany do przeprowadzenia jej w taki sposób iżby w zakresie, w którym jest to możliwe, jak najszybciej, zgodnie z regułami ekonomiki procesowej, podjąć działania do rozstrzygnięcia o złożonym, wraz z aktem oskarżenia, wniosku uzgodnionym w trybie art. 335 § 2 k.p.k. Jedyną racjonalną czynnością, która pozwalała, a wręcz nakazywała, prawidłowe procedowanie było wyłączenie sprawy A. W. do odrębnego postępowania. Istotą normy określonej w art. 335 k.p.k. jest przyspieszenie i sprawne przeprowadzenie oraz zakończenie sprawy, w której okoliczności popełnienia przestępstwa i wina przyznającego się do niej sprawcy nie budzą wątpliwości (art. 335 § 1 k.p.k.). W sytuacji, gdy w sprawie poza oskarżonym, co do którego złożono wniosek o skazanie bez przeprowadzania rozprawy, występują inni oskarżeni osiągnięcie założeń przepisu art. 335 k.p.k. jest możliwe tylko poprzez czynność podjętą in concreto przez Sąd Okręgowy 25 stycznia 2017 roku w trybie art. 34 § 3 k.p.k.

Choć niezasadny stał się zarzut omówiony wyżej nie oznacza to, że nie doszło do obrazy innych wymienionych przez apelującego przepisów proceduralnych, lecz co istotne wpłynęła ona w sposób oczywisty na wynik postępowania i treść wyroku. Należy zgodzić się ze skarżącym, iż naruszono w toku przygotowywania posiedzenia w związku ze złożeniem aktu oskarżenia wraz z wnioskiem, o którym mowa w art. 335 § 2 k.p.k. normę gwarancyjną prawa pokrzywdzonego do informacji w sprawie, w której został poszkodowany. Art. 338 § 1b k.p.k. nakazuje i nie określa w tym zakresie żadnych wyjątków doręczenie pokrzywdzonemu odpisu aktu oskarżenia. Tymczasem zarządzenie z 26 stycznia 2017 roku wyraźnie zawiera przekreślony punkt IV dotyczący tej sytuacji, dalsze dokumenty sądowe jednoznacznie potwierdzają twierdzenie apelującego, że nie wypełniono obowiązku, który z przywołanego przepisu wynika.

Jednak najistotniejsze w tej sprawie jest, że nie uwzględniono w czasie przed posiedzeniem 28 lutego 2017 roku, zmiany statusu pokrzywdzonej firmy (...) (...) T. (...), której pełnomocnik złożył, zgodnie zresztą z pouczeniem (nie do końca odpowiadającym obowiązującemu stanowi prawnemu, skoro przepisy art. 62 – 70, zawarte w rozdziale 7 k.p.k. a dotyczące powoda cywilnego zostały z dniem 1 lipca 2015 roku uchylone) zawartym w ogłoszeniu z 2 lutego 2017 roku oświadczenie, iż firma ta chce działać jako oskarżyciel posiłkowy. Wszak z chwilą złożenia 16 lutego 2017 roku takiego oświadczenia pokrzywdzony zyskuje status oskarżyciela posiłkowego, bo status ten nie jest uzależniony od jakiejkolwiek decyzji organu procesowego, a w konsekwencji pokrzywdzona firma stała się stroną postępowania. Z tą też chwilą obowiązkiem organu procesowego było powiadamianie strony o wszelkich czynnościach podejmowanych w sprawie, jeśli tylko miały one znaczenie dla ochrony ich interesów i praw (art. 96 § 1 k.p.k. w zw. z art. 100 § 4 i 5 k.p.k.). Jeśli zatem 16 lutego 2017 roku do Sądu Okręgowego we Wrocławiu wpłynęło oświadczenie pokrzywdzonego o chęci uczestniczenia w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego obowiązkiem tego organu było powiadomienie o terminie wyznaczonego posiedzenia nie jako pokrzywdzonego, ale jako oskarżyciela posiłkowego. Nawet jednak przyjęcie, że tenże miał wiedzę o terminie posiedzenia (nie zaś rozprawy, jak sformułowano to we wniosku o publikację ogłoszenia) wynikającą z ogłoszenia, choć pokrzywdzony stanowczo przeczy takiemu faktowi, nie powoduje, że procedowanie w dalszej części tego postępowania uznać należy za prawidłowe.

Wszak oskarżyciel posiłkowy złożył jednoznaczne w swej treści oświadczenie, że w trybie art. 46 § 1 k.k. domaga się od oskarżonego zapłaty całości wyrządzonej szkody wraz z odsetkami. To oświadczenie nie mogło zostać zignorowane zwłaszcza, że wniosek złożony w trybie art. 335 § 2 k.p.k. określał inną, znacznie niższą kwotę obowiązku naprawienia szkody. W tej sytuacji powinnością Sądu Okręgowego było nie tylko dbanie o akceptację uzgodnień między oskarżycielem i oskarżonym, lecz także ochrona interesów pokrzywdzonego zachowaniem oskarżonego. Jak się wydaje Sąd Okręgowy miał tego świadomość, czego dowodzi postąpienie wobec drugiego z pokrzywdzonych, a to B. (...) S. T. (...), który 27 lutego 2017 roku złożył oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego oraz wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody (k. 268, t. II). Wobec braku w tym wniosku jednoznacznie określonego żądania co do wysokości zobowiązania naprawienia szkody jasnym się staje, że zawarta na k. 267, t. II informacja o iż tenże wyraża zgodę na naprawienie szkody poprzez zapłatę 40.000 złotych musiała być przekazana pokrzywdzonemu między 27 a 28 lutego 2017 roku. Wydaje się, że Sąd Okręgowy przeoczył istnienie drugiego pokrzywdzonego, który znacznie wcześniej złożył podobne oświadczenia, co doprowadziło do wydania kwestionowanego orzeczenia, mimo braku zbieżności między wnioskiem prokuratora o naprawienie szkody a oczekiwaniem jednoznacznie wyrażonym przez pokrzywdzonego.

Skoro oskarżycielowi posiłkowemu nie doręczono odpisu aktu oskarżenia wraz z wnioskiem o zasądzenie na jego rzecz części należnego odszkodowania w trybie art. 46 § 1 k.k., skoro nie został zawiadomiony o terminie posiedzenia na którym rozpoznawano tenże wniosek, skoro jednoznacznie domagał się on obciążenia oskarżonego obowiązkiem naprawienia szkody w całości, to tym samym nie dysponując wiedzą o stanowisku pokrzywdzonego co do zawartego we wniosku uzgodnienia o częściowym naprawieniu szkody Sąd Okręgowy nie mógł tego wniosku w takim kształcie jaki mu przedstawiono zaakceptować. Powstał bowiem rozdźwięk między oczekiwaniem pokrzywdzonego, który domagał się zobowiązania oskarżonego do naprawienia wyrządzonej szkody w całości a uzgodnieniem zawartym we wniosku oskarżyciela publicznego o zobowiązanie oskarżonego do naprawienia szkody tylko w części i to niewielkiej. Bez jednoznacznego ustalenia stanowiska pokrzywdzonego wobec takich rozbieżności między jego oczekiwaniami a uzgodnieniami zawartymi we wniosku konicznością stało się uzyskanie stanowiska pokrzywdzonego w zakresie wniosku kompensacyjnego i bądź spowodowanie stawiennictwa pokrzywdzonego lub jego pełnomocnika bądź uzyskanie od nich konkretnego i stanowczego stanowiska.

Przepis art. 343 § 2 k.p.k. wykluczał w tej sytuacji możliwość konsensualnego zakończenia postępowania i akceptację uzgodnień poczynionych tylko między oskarżycielem publicznym a oskarżonym. Należy podkreślić, że przepis art. 343 k.p.k. reguluje postępowanie związane z możliwością wydania wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy. W § 1 tego przepisu stworzono możliwość ochrony interesów pokrzywdzonego dając Sądowi kontrolującemu porozumienie między oskarżonym a prokuratorem uprawnienie uzależnienia akceptacji dla uzgodnień między nimi od wyrażenia zgody na naprawę wyrządzonej szkody. W tym wypadku interesów pokrzywdzonego pilnuje Sąd i w jego interesie podejmuje decyzje. Jeśli jednak, tak jak w sprawie niniejszej pokrzywdzony jest gotów do działania i sam dba o własne interesy składając określony w art. 46 § 1 k.k. wniosek to od jego zgody uzależniony jest dalszy tryb procedowania. Jeśli nie sprzeciwi się porozumieniu między oskarżonym a prokuratorem wówczas Sąd może uwzględnić ustalenia między nimi i wydać bez rozprawy wyrok skazujący. Jeśli jednak pokrzywdzony nie zostanie usatysfakcjonowany, bo szkoda nie zostanie w stopniu przez niego oczekiwanym wyrównana może sprzeciwić się takiemu zakończeniu postępowania. W przekonaniu Sądu Apelacyjnego każdy z przepisów tu omawianych (§ 1 i 2 art. 343 k.p.k.) ma swoje znaczenie niezależne wzajemnie od siebie. Byłoby wyraźnym marginalizowaniem znaczenia interesu i praw pokrzywdzonego w toku tego rodzaju postępowania gdyby okazało się, że może on sprzeciwić się uwzględnieniu wniosku złożonego w trybie art. 335 § 1 lub 2 k.p.k., gdy w toku postępowania nie został w nim zawarty postulat wynikający z art. 46 k.k. Natomiast nie miałby takiej możliwości gdyby złożył w trybie art. 46 § 1 k.k. oświadczenie o domaganiu się naprawienia szkody, zaś wysokość jej naprawienia została poza nim uzgodniona w stopniu niesatysfakcjonującym pokrzywdzonego, między oskarżonym a prokuratorem. Taka interpretacja byłaby sprzeczna z zasadami postępowania, którego celem jest dbałość o uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego (art. 2 § 1 pkt 3 k.p.k.). Brak sprzeciwu pokrzywdzonego, mającego pełną wiedzę o treści wniosku złożonego w trybie art. 335 § 1 lub 2 k.p.k., zwłaszcza w zakresie uzgodnień kompensacyjny ma zasadnicze znaczenie dla uwzględnienia porozumienia między oskarżonym a prokuratorem, niezależnie czy pokrzywdzony wystąpił z roszczeniem w trybie art. 46 k.k., czy też to Sąd uzależnił wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy od naprawienia w całości lub części wyrządzonej szkody.

Stanowiskiem pokrzywdzonego Sąd jest w takiej sytuacji związany i tylko przy braku sprzeciwu pokrzywdzonego może wydać wyrok skazujący. Zaś przy złożeniu takiego sprzeciwu sprawę musi rozpoznać na zasadach ogólnych. (zob. Zdzisław Brodzisz [w:] J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Warszawa 2015, Wydawnictwo C.H. Beck, komentarz do art. 343 k.p.k. s. 868)

Jest oczywiste, że dopiero w toku postępowania sądowego prowadzonego na zasadach ogólnych nie będą wiązały Sądu oczekiwania i postulaty pokrzywdzonego i w drodze wyrokowania może rozstrzygnąć o roszczeniu pokrzywdzonego bądź zasadzając je w całości bądź uwzględniając je tylko w części.

W sytuacji procesowej, która stała się udziałem oskarżonego A. W. wobec uchybień proceduralnych, które wyżej omówiono konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku w całości. Próby podjęte przez Sąd Apelacyjny uzyskania zgody oskarżonego na akceptację oczekiwań finansowych pokrzywdzonego bądź zgody pokrzywdzonego na uzgodnione tylko między oskarżonym a prokuratorem rozstrzygnięcie kompensacyjne zakończyły się niepowodzeniem. Żadna ze stron nie była gotowa na modyfikację swoich warunków.

Wobec zaś tego, że porozumienie między oskarżonym a prokuratorem dotyczyło nie tylko rozstrzygnięcia, które związane jest z orzeczeniem o roszczeniach oskarżyciela posiłkowego, lecz także innych jeszcze, choć niekwestionowanych uzgodnień, w tym także kar jednostkowych oraz kary łącznej, nie było możliwe reformatoryjne rozstrzyganie przez Sąd Apelacyjny. Oskarżony uzgodnił bowiem z prokuratorem każde z rozstrzygnięć, które stały się jego udziałem, zgodził się na kary jednostkowe za poszczególne zachowania oraz świadczenia odszkodowawcze na rzecz pokrzywdzonych oraz zgodził się na określoną karę łączną. Wyjęcie spośród tych ustaleń jednego z nich (w zakresie kwestionowanym apelacją oskarżyciela posiłkowego) spowodowałoby, że rozpadowi podlegają pozostałe elementy tego uzgodnienia zaś poza kompetencjami Sądu Apelacyjnego, w tym układzie procesowym, pozostawała możliwość kształtowania kary łącznej na poziomie innym niż uzgodniony między stronami. W tym zakresie konieczne są ewentualne nowe ustalenia między nimi.

Z tych powodów całość poddanego kontroli odwoławczej orzeczenia musiała zostać uchylona i przekazana do ponownego rozpoznania.

Ponownie rozpoznający sprawę Sąd I instancji zobowiązany będzie dochować wszelkich wymogów proceduralnych, gdyby gotów był powtórzyć próbę zakończenia tej sprawy w trybie, o jakim mowa w art. 335 § 2 k.p.k. w zw. z art. 343 § 1 – 6 k.p.k.

Jeśli nie uda się uzyskać zgody oskarżyciela posiłkowego na tę część wniosku, który w zakresie dotyczącym tego pokrzywdzonego sformułowany został wraz z aktem oskarżenia ani też nie uda się uzyskać akceptacji oskarżonego na postulat pokrzywdzonego, co do wysokości naprawienia szkody, czego Sąd może domagać się w formie pisemnej, to jego obowiązkiem będzie procedowanie w tej sprawie w trybie zwyczajnym z uwzględnieniem uregulowania, o którym mowa w art. 343 § 7 k.p.k., zaś rozstrzygnięcie o postulacie pokrzywdzonego w tej sytuacji będzie zależeć tylko i wyłącznie od swobodnej oceny Sądu orzekającego.

Wszystkie przytoczone wyżej rozważania doprowadziły sąd odwoławczy do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

SSA Wiesław Pędziwiatr SSA Piotr Kaczmarek SSA Witold Franckiewicz