Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Renata Bober

Sędziowie: SO Anna Walus-Rząsa ( spr.)

SR del. Marta Zalewska

Protokolant: inspektor Agnieszka Chmiel

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2016 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: A. D.

przeciwko: Spółdzielni (...)w R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej Spółdzielni(...)w R. od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie V Wydziału Gospodarczego z dnia 16 września 2015 r., sygn. akt V GC 1442/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II i IV w części, tj. w ten sposób, że :

II. oddala powództwo w stosunku do pozwanej Spółdzielni (...)w R.,

IV. uchyla pkt IV wyroku w zakresie kosztów procesu w stosunku do pozwanej Spółdzielni (...)w R.,

V. zasądza od powódki A. D. na rzecz pozwanej Spółdzielni (...)w R. kwotę 2.417 zł ( dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych ) tytułem kosztów zastępstwa procesowego,

2.zasądza od powódki A. D. na rzecz pozwanej Spółdzielni (...) w R. kwotę 2.224 zł ( dwa tysiące dwieście dwadzieścia cztery złote) tytułem kosztów w postępowaniu apelacyjnym, w tym kwotę 1.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VI Ga 413/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 24 marca 2016 r.

Pozwem z dnia 25 kwietnia 2014 r. powódka A. D. wniosła o zasądzenie od pozwanych D. W. i Spółdzielni (...) solidarnie kwoty 43.468,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania. W uzasadnieniu wskazała, że pomiędzy jej poprzednikiem prawnym M. D. (1) a D. W. została zawarta w dniu 8 grudnia 2011 r. umowa o numerze (...), której przedmiotem miało być zaprojektowanie i wykonanie zespołu budynków mieszkalnych wielorodzinnych nr (...) przy ul. (...) w R.. W dniu 20 marca 2013 r. pomiędzy powódką a M. D. (1) doszło do zawarcia umowy cesji, na podstawie której nabyła ona wszelkie prawa i obowiązki wynikające z powyższej umowy. Pozwany D. W. zgłosił Spółdzielni (inwestorowi) powódkę jako podwykonawcę robót budowlanych, a ta nie zgłosiła sprzeciwu, co do wykonania przez powódkę prac podwykonawczych. Pozwani nie zapłacili powódce za trzy faktury wystawione w związku z wykonanymi pracami.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty Spółdzielnia (...)w R. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania i zarzuciła, że nie zostały spełnione przesłanki przekazania powódce do wykonania robót budowlanych jako podwykonawcy. Pozwana zakwestionowała skuteczność zgłoszenia powódki jako podwykonawcy przez D. W. , nadto zgłosiła sprzeciw przeciwko wykonywaniu robót przez powódkę. Dodatkowo zakwestionowała, aby fakty zapłaty części należności z faktury oraz pismo z dnia 24 lutego 2014 r. o wycofaniu zgłoszenia podwykonawcy mogły uzasadniać przyjęcie solidarnej odpowiedzialności inwestora.

Zarzuciła też, że umowa cesji z dnia 20 marca 2013 r. wymagała pisemnej zgody pozwanej Spółdzielni, której ta nie wyraziła.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany D. W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania. Pozwany zakwestionował legitymację czynną powódki wskazując na bezskuteczność umowy cesji z dnia 20 marca 2013 r. z uwagi na brak zgody pozwanego na przejęcie obowiązków z umowy wzajemnej.

Dalej zarzucił, że żądane przedmiotowym powództwem kwoty zostały zapłacone bezpośrednio podwykonawcom powódki oraz wynikają z tytułu zakupu materiałów budowlanych, za które zapłaciła Spółdzielnia (...)Pozwany podkreślił, że nie przedstawił pozwanej Spółdzielni treści umowy z dnia 8 grudnia 2011 r, ta nie wyraziła zgody na zawarcie umowy o podwykonawstwo z M. D. (1).

W piśmie procesowym z dnia 11 grudnia 2014 r. powódka cofnęła pozew, co do kwoty 22.310 zł z faktur VAT nr (...).

Powódka podniosła zaakceptowanie umowy cesji przez pozwanego D. W. w sposób konkludentny, przez podpisanie wystawionych przez powódkę faktur, i dokonanie zgłoszenia powódki inwestorowi. Pozwany podpisał fakturę VAT co do zakresu prac wykonanych przez powódkę (a rzekomo wyłączonych z przedmiotowej inwestycji), co stanowiło uznanie długu. Powódka zaprzeczyła zaspokojeniu jej należności w całości (poprzez uiszczenie kwoty 42.470,45 zł na rzecz firmy (...) ) i zakwestionowała prawdziwość pisma z dnia 23 kwietnia 2013 r. o wyrażeniu sprzeciwu na osobę podwykonawcy.

W piśmie z dnia 29 stycznia 2015 r. pozwana Spółdzielnia (...)wyraziła zgodę na cofnięcie pozwu przez powódkę i wniosła o przyznanie jej kosztów.

W piśmie z dnia 11 maja 2015 r. pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa wskazała, że roszczenie o pozostałą kwotę 690 zł jest bezzasadne z uwagi na prawo obniżenia wynagrodzenia z tytułu zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Wyrokiem z dnia 16 września 2016 r. sygn. akt V GC 1442/14 Sąd Rejonowy w Rzeszowie umorzył postępowanie co do kwoty 23 000 zł. (pkt I ), zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki A. D. kwotę 20 468,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 maja 2013 r. do dnia zapłaty, (pkt II), oddalił powództwo co do kwoty 690 zł i odsetek od tej kwoty (pkt III) i zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 2 600,80 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2 400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, żena podstawie umowy dnia 12 września 2011 r. nr (...) Spółdzielnia (...)w R. powierzyła D. W. prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą (...) m.in. wykonanie zadania inwestycyjnego: zaprojektowanie i wykonanie zespołu budynków mieszkalnych wielorodzinnych nr (...) przy ul. (...) w R. wraz z infrastrukturą – z włączeniami określonymi w § 2 umowy. Strony ustaliły wysokość wynagrodzenia , umowa nie zawierała zakresu robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców.

Umową z dnia 8 grudnia 2011 r. nr DR/B1- (...) D. W. zlecił wykonawcy M. D. (1) prowadzącemu działalność gospodarczą Przedsiębiorstwo (...) M. D. (1) wykonanie zadania inwestycyjnego dotyczącego opracowania projektu budowlanego i realizacji na podstawie tego projektu zespołu budynków mieszkalnych wielorodzinnych nr (...) przy ul. (...) w R.. W umowie ustalono wynagrodzenie ryczałtowe i wskazano, że obejmuje koszty związane z wykonaniem przedmiotu umowy oraz koszty niezbędne do prawidłowego wykonania przedmiotu umowy. Zastrzeżono też możliwość wyłączenia części robót za stosownym obniżeniem wynagrodzenia wskazując przesłanki i sposób tego obniżenia.

Pismem z dnia 1 czerwca 2012 r. pozwany D. W. wyłączył z umowy z dnia 8 grudnia 2011 r. nr DR/B1- (...) część zakresu robót, strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe. Podwykonawca M. D. (1) od 2012 r. wykonywał roboty budowlane dotyczące budynków nr (...) w szczególności w marcu 2013 r. podwykonawca wykonał prace obejmujące ściany konstrukcyjne szczytowe, kominy wentylacyjne i spalinowe, ścianki działowe, przyłącz kanalizacji sanitarnej oraz przyłącz kanalizacji deszczowej, które zostały odebrane przez kierownika budowy. Z ramienia firmy (...) na budowie pracowało w zależności od etapu budowy od 15 do 40 pracowników i posiadali stosowne oznaczenie przynależności do ww. firmy. Na terenie budowy byli obecni pracownicy pozwanej Spółdzielni (...)a w szczególności inspektorzy nadzoru, którzy kontaktowali się na bieżąco bezpośrednio z pracownikami podwykonawcy i z samym podwykonawcą. M. D. (1) uczestniczył również w naradach koordynacyjnych, na których byli obecni przedstawiciele Spółdzielni (...)”, a także przedstawiciele pozwanego D. W..

M. D. (1) współpracował z pozwaną Spółdzielnią (...) również przy realizacji innych inwestycji budowlanych jako generalny wykonawca.

Umową z dnia 20 marca 2013 r. nr (...) r. M. D. (1) przeniósł na rzecz powódki A. D. prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...).U.H. (...) wszelkie prawa i obowiązki wynikające z umowy nr (...) z dnia 8 grudnia 2011 r. Strony umowy cesji wskazały, że z chwilą jej podpisania cesjonariusz staje się uprawniony do uzyskania wszelkich należności z tytułu zatrzymanych przez zamawiającego kaucji, jak również będzie zobowiązany do realizacji zobowiązań gwarancyjnych i z tytułu rękojmi za wady w miejsce cedenta. Strony podkreśliły w § 5 umowy, że w umowie z dnia 8 grudnia 2011 r. nie zastrzeżono zakazu przelewu praw i obowiązków. Cedent zobowiązał się również powiadomić zamawiającego o zamiarze podpisania umowy oraz uzyskania od zamawiającego pisemnego oświadczenia wyrażającego zgodę na zawarcie umowy przelewu.

Pismem z dnia 19 kwietnia 2013 r. pozwany D. W. dokonał zgłoszenia inwestorowi SM (...) w R. powódki A. D. jako podwykonawcy na wykonanie prac budowlanych w budynkach nr (...) przy ul. (...) w R..

Z tytułu wykonanych prac budowlanych powódka A. D. F.U.H. (...) wystawiła w dniu 19 kwietnia 2013 r. fakturę VAT nr (...) z tytułu wykonania prac ogólnobudowlanych w budynku mieszkalnym w R. przy ul. (...) na kwotę 75.468,90 zł. Nadto w dniu 26 kwietnia 2013 r. powódka wystawiła fakturę VAT nr (...) za wykonanie częściowe elewacji i docieplenia w budynku przy ul. (...) na kwotę 11.500 zł oraz fakturę VAT nr (...) z 26 kwietnia 2013 r. za wykonanie częściowe elewacji, docieplenia kominów i skosów w budynku przy ul. (...), na kwotę 11.500 zł. Wszystkie faktury zostały podpisane przez pozwanego D. W..

Pozwana Spółdzielnia (...)dokonała częściowej zapłaty za fakturę VAT nr (...) w wysokości 44.000 zł – w tytule przelewu wskazując: (...) (...), budy 16 i 17, zapłata D.”.

Pozwana Spółdzielnia (...) w dniu 20 lutego 2014 r. zapłaciła na rzecz podwykonawcy powódki W. M. kwotę 22.310 zł – za faktury VAT nr F (...) i F (...) .

W dniu 2 sierpnia 2013 r. pozwany D. W. „anulował” zgłoszenie A. D. jako podwykonawcy u inwestora Spółdzielni (...)” w R..

Spółdzielnia (...) w dniu 8 marca 2013 r. zapłaciła na rzecz (...) S.A. kwotę 42.470,45 zł z faktury nr PROF./ (...) z dnia 5 marca 2013 r. za dostawę materiałów w postaci kominów „turbo” dla inwestycji budowlanych przy ul. (...) w R.. Podwykonawca M. D. (1) wystawił fakturę VAT o nr (...), która obejmowała cenę zakupu kominów od firmy (...). Została ona rozliczona przez generalnego wykonawcę D. W. z wynagrodzenia podwykonawcy wynikającego z faktur nr (...).

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy wskazał na cofnięcie pozwu jak podstawę umorzenia postępowania w pkt I wyroku. Sąd Rejonowy dalej przyjął, że zarówno pozwaną Spółdzielnię (...)w R. i pozwanego D. W., a także pozwanego D. W. oraz powódkę A. D. jako następczynię prawną po M. D. (1) łączyła umowa o roboty budowlane, o której mowa w art. 647 k.c. Strona pozwana, co do zasady nie kwestionowała faktu wykonania prac składających się na zamierzenie inwestycyjne, jak też ich jakości.

Ustosunkowując się do umowy cesji Sąd I instancji wskazał m.in., że kodeks cywilny nie przewiduje możliwości wstąpienia w miejsce strony umowy cywilnoprawnej. W tym zakresie przewidziane są dwie różne instytucje, a to przelew wierzytelności uregulowany w art. 509 i nast. k.c. oraz przejęcie długu z art. 519 k.c. Kodeks różnicuje przy tym przesłanki ważności tych różnych instytucji prawnych. Do dokonania przelewu – co do zasady nie jest niezbędna zgoda dłużnika (ewentualne ograniczenia lub wyłączenia możliwości dokonania przelewu mogą mieć charakter umowny, a wyjątkowo ustawowy). Przejęcie długu dla swej skuteczności wymaga zgody drugiej strony czynności prawnej, a dla ważności zachowania formy pisemnej. Stosownie do art. 521 § 2 kc umowa o przejęcie długu, dla której skuteczności wymagana jest zgoda wierzyciela, rodzi skutki między dłużnikiem a osobą trzecią.

Sąd Rejonowy przyjął, że umowa z dnia 20 marca 2013 r. nie spełniała warunków przejęcia długu –nie została wyrażona zgoda wierzyciela na piśmie. Zostały spełnione warunki umowy przelewu z art. 509 k.c. Przelew taki nie wymagał zgody dłużnika, a umowa zawarta między D. W. a M. D. (1) z 8 grudnia 2011 r. nie zawierała ograniczenia, ani wyłączenia dopuszczalności cesji wierzytelności. W ocenie Sądu Rejonowego na przeszkodzie zawarcia umowy przelewu nie stała również natura stosunku prawnego. Nie było żadnych podstaw do kwestionowania skuteczności przelewu praw majątkowych z umowy o roboty budowlane, w szczególności prawa do wynagrodzenia, bez jednoczesnego przejęcia długu wykonawcy z tej umowy. Zatem tak jak w okolicznościach niniejszej sprawy cesjonariusz może dochodzić od pozwanych roszczeń z umowy o roboty budowlane za wykonane przez cedenta roboty budowlane.

Odnośnie solidarnej odpowiedzialności pozwanych inwestora Spółdzielni (...)w R. i D. W. wobec podwykonawcy powódki A. D. Sąd odwołując się do art. 647 ^{( 1)} § 5 kc wskazał, że odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy robót budowlanych wymaga w pierwszej kolejności stwierdzenia odpowiedzialności wykonawcy robót wobec podwykonawcy.

Odpowiedzialność pozwanego wykonawcy D. W. wobec powódki nie budziła wątpliwości Sądu. Pozwany nie kwestionował samego faktu wykonania robót budowlanych, ani ich jakości, nie była też kwestionowana wysokość wynagrodzenia. Wbrew twierdzeniom stron pozwanych, nie wpływa na ważność umowy z podwykonawcą brak wskazania w umowie podstawowej zawartej między inwestorem a generalnym wykonawcą postanowień określających zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. Pozwana Spółdzielnia wiedziała, że jej generalny wykonawca korzysta z usług podwykonawców i tolerowała ten stan rzeczy.

W przedmiocie odpowiedzialności pozwanego wykonawcy D. W. względem powódki za należność określoną w fakturze VAT wystawionej w dniu 19 kwietnia 2013 r. nr (...) (...) wskazać należy, że stanowi ona zaakceptowany przez dłużnika rachunek. Pozwany nie kwestionował swojego podpisu na fakturze, jak i określonego tam terminu płatności. Sąd nie podzielił argumentacji, że wynagrodzenie jest nienależne z uwagi na wykonanie prac wyłączonych aneksem z dnia 1 czerwca 2012 r. Powyższemu przeczy przede wszystkim fakt odbioru prac tak przez wykonawcę, jak i przez inwestora, ponadto akceptacja faktury VAT z dnia 19 kwietnia 2013 r. Nadto nie można pominąć faktu częściowej zapłaty za ww. fakturę przez pozwaną Spółdzielnię (...) na wniosek pozwanego wykonawcy D. W.. Jeżeli nawet na podstawie wspomnianego aneksu nastąpiło wyłączenie określonych prac, nie objęło ono robót budowlanych wykonanych i objętych tą fakturą.

Sąd Rejonowy nie podzielił również zarzutu strony pozwanej dotyczącego konieczności obniżenia należnego powódce wynagrodzenia w związku z zapłatą przez pozwaną Spółdzielnię ceny za dostarczone przez firmę (...) S.A. kominy „turbo”. Rozliczenie powyższe miało wynikać z § 6 ust. 2 umowy, gdzie wskazano, że w przypadku dostarczenia przez zamawiającego materiałów ujętych w cenie ryczałtowej, dokonane zostanie stosowne obniżenie wynagrodzenia wykonawcy. Ciężar dowodu spełnienia warunków z § 6 ust. 2 umowy obciążał stronę pozwaną, która z faktu zakupu ww. materiałów niezbędnych do realizacji inwestycji wyciągała korzystne dla siebie skutki prawne w postaci obniżenia należnego podwykonawcy wynagrodzenia. Strona pozwana nie wykazała, aby całość zakupionych materiałów (kominów turbo) miała być przeznaczona na realizację inwestycji przy ul. (...) w R. do budynków nr (...). Nie można zatem ustalić kwoty podlegającej uwzględnieniu zgodnie z § 6 ust. 2 ww. umowy. Ponadto, wskazać należy, że strona pozwana nie ustosunkowała się do zarzutów powódki o dokonanym rozliczeniu ww. zakupu z wynagrodzenia podwykonawcy przed dokonaną cesją.

W tym stanie rzeczy kwestia odpowiedzialności pozwanego generalnego wykonawcy nie budzi wątpliwości Sądu.

Sąd Rejonowy wskazał też, że zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być wyrażona w dwojaki sposób – bierny (pasywny) oraz czynny. Przepis art. 647 ¹ § 2 k.c. nie uzależnia odpowiedzialności inwestora od przedłożenia mu dokumentacji, jeśli wyraża w sposób czynny zgodę na udział podwykonawcy w realizacji inwestycji. Spółdzielnia wyraziła zgodę czynną w sposób dorozumiany , akceptowała obecność podwykonawcy na terenie budowy. Prace wykonywane przez powodowego podwykonawcę były odbierane przez przedstawicieli tak generalnego wykonawcy jak i inwestora. Spółdzielnia, na wniosek swojego generalnego wykonawcy, po uprzednim odbiorze części robót budowlanych dokonywała zapłaty wynagrodzenia bezpośrednio na rzecz podwykonawcy. D. W. dokonał wyraźnego zgłoszenia powódki jako podwykonawcy na skutek umowy cesji z 20 marca 2013 r., które to zgłoszenie zostało wycofane dopiero w sierpniu 2013 r. W tym stanie rzeczy zachowanie pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej należało traktować jako jednoznaczną zgodę na zawarcie umowy o podwykonawstwo i jej warunki.

O odsetkach ustawowych od kwoty 20.468,90 zł Sad Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Sąd Rejonowy oddalił powództwo A. D. co do kwoty 690 zł, jako, że powódka była obowiązana do wniesienia zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązania w wysokości 3% wynagrodzenia umownego brutto.

Sąd Rejonowy na podstawie art. 102 k.p.c. postanowił nie obciążać powódki kosztami postępowania od części objętej cofnięciem pozwu z dnia 11 grudnia 2014 r. Orzeczenie o pozostałych kosztach postępowania znajduje oparcie w art. 100 zd. 2 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżyła w części co do pkt II i IV pozwana Spółdzielnia (...)w R..

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1)  Naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a to:

a)  art. 233 § 1 kpc poprzez:

-

uchybienie obowiązkowi wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonania jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, to jest treści § 25 umowy z dnia 8 grudnia 2011r nr (...) zawartej pomiędzy M. D. (1) a pozwanym D. W., z którego jednoznacznie wynika, iż dokonanie cesji zarówno praw jak i obowiązków z tejże umowy wymagało pisemnej zgody zamawiającego tj. D. W., a której to zgody na piśmie zamawiający nie wyraził oraz § treści 5 Umowy Cesji nr (...) z dn. 20.03.2013 r., z którego wynika rozwiązanie umowy cesji w razie braku pisemnej zgody zamawiającego, przy braku takiej zgody w wymaganej formie,

-

dokonanie oceny dowodów dopuszczonych w sprawie w sposób wybiórczy, z uchybieniem obowiązkowi jego wszechstronnego rozważenia oraz sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a to poprzez nieuwzględnienie części okoliczności tj. zeznań świadka K. L. i M. D. (1) dotyczących przeznaczenia zakupu kominów w oparciu o fakturę (...) (...) z dn. 5.03.2013 oraz wszystkich okoliczności, w szczególności rozbieżności kwot wynikających z dokumentacji w postaci (...) z dn. 1.03.2013r, (...)z dn. 19.04.2013r - wraz z protokołami i harmonogramami rzeczowo - finansowymi stanowiącymi podstawę wystawienia tych faktur oraz (...) z dn. 30.03.2013r i (...) z dn. 5.03.2013 w zakresie wysokości kwot do rozliczenia z zakupu kominów L. dokonanego przez pozwanego ad. 2 na potrzeby wbudowania w budynkach (...) przedmiotowej inwestycji,

-

dokonanie oceny dowodów dopuszczonych w sprawie w sposób wybiórczy, niewszechstronny i sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, poprzez uznanie, że pismem z dnia 19 kwietnia 2013r. doszło do zgłoszenia przez pozwanego ad. 1 D. W. inwestorowi - pozwanemu ad 2, firmy powódki A. D. jako podwykonawcy na wykonanie prac budowlanych w budynkach nr (...) przy ul. (...) w R., w sytuacji gdy dokument zalegający w aktach sprawy w żaden sposób nie może zostać uznany za pismo spełniające warunki zgłoszenia podwykonawcy w rozumieniu art. 647 ¹kc,

- uznanie przez Sąd, że zeznania świadków Z. W., M. S., Z. Ł., M. D. (1) w części dotyczącej rzekomej wiedzy pozwanego ad. 2 w zakresie wykonywanych robót przez powódkę, za logiczne, spójne a nadto korespondujące z dopuszczonymi w sprawie dowodami z dokumentów, w sytuacji gdy zeznania w/w świadków w tej części są sprzeczne ze sobą oraz innymi dowodami w sprawie i nie potwierdzają by inwestor wiedział i akceptował fakt wykonania robót przez powódkę, a w szczególności posiadał jakąkolwiek wiedzę co do jego zakresu i umówionego wynagrodzenia,

- dokonanie oceny dowodów dopuszczonych w sprawie w sposób wybiórczy, z uchybieniem obowiązkowi jego wszechstronnego rozważenia oraz sprzeczny z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a to poprze uznanie, że wykonanie przelewu przez pozwaną ad 2 miałoby jednoznacznie wskazywać o wiedzy inwestora co do rodzaju, zakresu i wartości prac wykonywanych przez powódkę na budowie, a w dalszej kolejności miałoby wykazywać zgodę pozwanej ad 2 na osobę podwykonawcy i jej warunki, w sytuacji gdy ani z dokumentów zgromadzonych w sprawie ani zeznań świadków jak choćby K. L. czy też J. M. okoliczności takiej wywnioskować nie można, a co w konsekwencji doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia,

b) art. 231 kpc poprzez bezpodstawne przyjęcie, że ustalone fakty w postaci przebywania na budowie inspektorów nadzoru z ramienia inwestora oraz bezpośrednich rozmów z pracownikami prowadzą do ustalenia, że inwestor miał wiedzę o osobie podwykonawcy oraz ustalonym wynagrodzeniu i zakresie robót zleconych przez generalnego wykonawcę,

c) art. 328 § 2 kpc poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób sprzeczny z wymogi wskazanymi w tym przepisie, w szczególności poprzez niewyjaśnienie dokonanej oceny dowodów i niewskazanie na jakich w istocie dowodach sąd oparł rozstrzygnięcie, skoro z zebranego w sprawie materiału wynika, że zeznania świadków są wzajemnie sprzeczne i nie dają podstawy do przyjęcia, że doszło do spełnienia się przesłanek warunkujących solidarną odpowiedzialność inwestora,

d) art. 98 kpc poprzez zasądzenie kosztów postępowania wyłącznie na rzecz powódki i nie zasądzenie kosztów postępowania na rzecz pozwanego ad. 2 w sytuacji gdy strona powodowa na skutek cofnięcia pozwu przegrała sprawę w większej części dotyczącej 23000zł z pkt I wyroku oraz na skutek oddalenia pozwu co do kwoty 690zł z pkt III wyroku.

2)  Błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu:

-

że umowa z dn. 8. 12. 2011 r. pomiędzy pozwanym ad 1 D, W. a M. D. nie zawierała ograniczenia co do formy pisemnej cesji praw i obowiązków z tejże umowy,

-

że umowę cesji nr (...) z dn. 20.03.2013r. nie uległa rozwiązaniu z mocy jej § 5 na skutek braku pisemnej zgody pozwanego ad. 1,

-

że inspektorzy nadzoru z ramienia pozwanej Spółdzielni kontaktowali się na bieżąco bezpośrednio z pracownikami podwykonawcy i z samym podwykonawcą zgłaszając uwagi co do jakości i terminowości prac, w sytuacji gdy z zeznań świadków, w szczególności K. L. i J. M. wynikają okoliczności przeciwne, co czyni w konsekwencji niezasadnym i błędnym przyjęcie, że Spółdzielnia akceptowała obecność powódki jako podwykonawcy,

-

że pomiędzy M. D. (1) a pozwanym ad. 1 D. W. doszło do rzekomego rozliczenia należności z tytułu PROF./ (...) z dn.5.03.2013 r. z wynagrodzenia w oparciu o faktury nr (...) z dn. (...) r. 27.03.2013r w sytuacji, gdy brak jest jakichkolwiek przesłanek do takiego stwierdzenia,

1)  Naruszenie prawa materialnego:

- art. 83 § 1 kc poprzez jego niezastosowanie w pierwszej kolejności do oceny ważności umowy cesji nr (...) z dn. 20.03.2013r. podpisanej pomiędzy M. D. (1) a A. D., na którą powołuje się powódka mimo iż okoliczności sprawy wskazują na jej pozorny charakter,

- art. 73 § 2 kc poprzez jego niezastosowanie dla oceny skutków prawnych braku pisemnej zgody pozwanego ad. 1 na umowę cesji nr (...) z dn. 20.03.2013r. w szczególności przy uwzględnieniu ustaleń § 5 tej umowy cesji w postaci rozwiązania tejże umowy w razie braku stosownej pisemnej akceptacji zamawiającego, której to w przedmiotowej sprawie brak,

- art. 647 ¹ § 2 i 5 k.c. przez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że w niniejszej sprawie doszło do spełnienia się przesłanek solidarnej odpowiedzialności inwestora, a nadto, że powódka została zgłoszona inwestorowi w sposób wskazany w tym przepisie, w sytuacji gdy z zebranego w sprawie materiału nie wynika, by w niniejszej sprawie można było przyjąć solidarną odpowiedniość pozwanego ad 2 za zobowiązania powódki w szczególności z uwagi na fakt, że zarówno jej poprzednik prawny - firma (...) M. D. (1), jak i sama powódka nie została zgłoszona inwestorowi, a ponadto z uwagi na fakt, że inwestor nie znał i nie mógł znać warunków zawartej umowy podwykonawczej, umówionego wynagrodzenia i zakresu robót, za które miałby być solidarnie odpowiedzialny.

Mając na uwadze powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w całości w zaskarżonej części w stosunku do pozwanego ad 2, tj. co do kwoty 20 468,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 maja 2013r. do dnia zapłaty, oraz zasądzenie na rzecz pozwanego ad 2 kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za wg norm przepisanych za obie instancję względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części tj. pkt II i pkt IV i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu pozwana przytoczyła i rozwinęła argumenty na poparcie podniesionych zarzutów.

W odpowiedzi na apelację powódka wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Po rozważeniu w granicach wniosków środka odwoławczego całokształtu okoliczności sprawy, Sąd Okręgowy uznał apelację za zasługującą na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w części nie podziela dokonanej przez Sąd I instancji oceny dowodów i poczynionych w oparciu o nie ustaleń stanu faktycznego jak i dokonanych w oparciu o ten stan faktyczny dalszych wniosków. Sąd II instancji dokonał także w oparciu o zgromadzony dotychczas materiał dowodowy w części własnych, odmiennych ustaleń faktycznych.

Zaznaczyć należy, iż podstawowym celem postępowania apelacyjnego jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Sąd apelacyjny ma nie tylko prawo, lecz i obowiązek rozważenia na nowo całokształtu okoliczności, istniejących w chwili zamknięcia rozprawy apelacyjnej oraz własnej ich swobodnej i samodzielnej oceny (art. 233 § 1 kpc i art. 316 § 1 kpc w zw. z art. 391 kpc). Z istoty apelacji wynika, że sąd drugiej instancji nie ogranicza się do kontroli sądu pierwszej instancji, lecz bada ponownie całą sprawę i rozważając wyniki postępowania przed sądem pierwszej instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Dokonywanie przez sąd drugiej instancji ustaleń faktycznych umożliwia temu sądowi - stając się zarazem jego obowiązkiem - ustalenie podstawy prawnej wyroku, a więc dobór właściwego przepisu prawa materialnego, jego wykładnię oraz podjęcie aktu subsumcji.

Zasadnym był zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów w zakresie dowodu z umowy nr (...) oraz umowy cesji. Sąd Rejonowy pominął dokonując ustaleń faktycznych treść § 25 umowy właściwej z którego wynikało, iż dokonanie cesji praw i obowiązków przez wykonawcę M. D. (1) wymaga pisemnej zgody zamawiającego tj. pozwanego D. W..

Z powyższym pozostawał w związku zapis spornej umowy cesji w jej § 5, iż cedent zobowiązuje się zawiadomić zamawiającego tj. pozwanego D. W. o zamiarze podpisania niniejszej umowy oraz uzyskania od niego pisemnego oświadczenia, wyrażającego zgodę na zawarcie umowy cesji. Oświadczenie to miało stanowić załącznik nr 2 do umowy cesji. Przy czym umowa cesji miała ulec rozwiązaniu w przypadku niewyrażenia tej zgody. Jednocześnie zmiany i uzupełnienia umowy cesji wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności / § 6 ust. 3 umowy cesji/.

Pozwany zaprzeczył udzieleniu zgody na cesję, stąd to na powódce spoczywał ciężar dowodzenia tego faktu, z którego wywodziła na swoją rzecz skutki prawne /art. 6 kc/.

W sprawie brak było dowodu z pisemnej zgody. Skuteczność cesji wobec braku pisemnej zgody należało zatem rozważyć w ramach wymogu zgody na cesję praw z umowy nr (...) oraz zapisów samej umowy cesji zawierającej warunek rozwiązujący.

Zastrzeżenie pisemnej zgody zamawiającego na cesję w § 25 umowy nr (...) miało to znaczenie, że dopuszczalność przelewu w świetle art. 509 § 1 kc może być wyłączona przez zastrzeżenie umowne tzw. pactum de non cedendo. Artykuł 509 § 1 kc stanowi lex specialis w stosunku do art. 57 kc - zastrzeżenie umowne, pozbawiające wierzytelność cechy zbywalności, skuteczne jest erga omnes i wyklucza możliwość przeniesienia wierzytelności na inną osobę bez zgody dłużnika. W umowie cesji cedent zobowiązuje się przenieść na cesjonariusza określoną wierzytelność. W przypadku umownego wyłączenia zbywalności wierzytelności, umowa cesji zawarta bez zgody dłużnika nie może spowodować nabycia wierzytelności przez cesjonariusza. W takim przypadku umowa cesji nie jest jednak nieważna. Umowa taka jednak nie wywoła skutku w postaci przejścia wierzytelności na cesjonariusza. Zakaz cesji bez zgody dłużnika jest skuteczny, jeśli znajduje się w dokumentacji kontraktu, stanowiącej jego integralną część / II CK 791/04 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2005-07-20 /, co w sprawie miało miejsce.

Wskazać też należy, że skoro strony na podstawie umowy mogą wyłączyć możliwość przelewu, to na zasadzie argumentu a maiori ad minus uprawnione są również do ograniczenia przelewu bądź uzależnienia jego skuteczności od spełnienia określonych warunków /wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 1969-03-25, III CRN 416/68/. Jednocześnie też pactum de non cedendo może przybierać swego rodzaju postać pactum de forma /por.: Kodeks cywilny. K.. prof. dr hab. E. G., prof. dr hab. P. M./ .W przedmiotowej sprawie powyższe właśnie miało miejsce. Strony ograniczając zbywalność wierzytelności w umowie właściwej przewidziały dla zgody dłużnika na cesję formę pisemną i zachowanie tej formy udzielonej zgody, w ocenie Sądu Okręgowego warunkowało skuteczność przelewu w postaci skutku przejścia wierzytelności z umowy nr (...) na powódkę.

Świadomość powyższego miały obie strony umowy cesji, w tym nabywca /art. 514 kc/ jako że konsekwentnie zawarły w niej warunek rozwiązujący /art. 89 kc/ na wypadek braku pisemnej zgody dłużnika, która miała stać się nawet załącznikiem do umowy cesji. Wskazać przy tym należy, że uzależnienie skutków czynności prawnej od zgody osoby trzeciej jest dopuszczalne, a do zgody takiej nie ma zastosowania art. 63 kc należy je ocenić jako zastrzeżenie warunku z art. 89 kc /tak SN w wyr. z 12.5.2004 r., III CK 512/02, OwSG 2005, Nr 4, poz. 51/.

Bez wątpienia zgody dłużnika na cesję, wyrażonej w tej formie pisemnej w sprawie brak. Nie jest nią zgłoszenie powódki inwestorowi, jako mające innego adresata oraz nakierowane na wywołanie innych skutków prawnych.

Podsumowując, wobec braku pisemnej zgody nie było skutku przejścia praw, a to z uwagi na ograniczenie zbywalności wierzytelności z umowy właściwej, jak też z uwagi na ziszczenie się warunku rozwiązującego umowę cesji.

W świetle powyższych rozważań, z uwagi na niewykazanie przejścia wierzytelności objętej sporną umową cesji na powódkę, zbędnymi były dalsze rozważania donośnie przesłanek odpowiedzialności inwestora - pozwanej spółdzielni, w tym udzielenia przez nią zgody na podwykonawcę w osobie zbywcy wierzytelności, w oparciu art. 647 ¹ kc.

Odnośnie rozważań co do odpowiedzialności wywodzonej bezpośrednio z przesłanek art. 647 ¹ kc w tym wyrażenia zgody przez inwestora na podwykonawstwo powódki, na którym obok cesji, wnoszący pozew także budował konstrukcję swojego żądania, to Sąd Okręgowy miał na uwadze, że dla umowy z podwykonawcą przepis art. 647 ¹ § 2 i 4 kc przewiduje formę pisemną pod rygorem nieważności. Nie ma przy tym możliwości zawarcia takiej umowy w sposób konkludentny /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - V Wydział Cywilny z 2012-11-23, V ACa 491/12/. W przedmiotowej sprawie powódka jako podwykonawca nie zawarła umowy z wykonawcą – pozwanym D. W. z zachowaniem formy pisemnej. Tym samym wobec braku pisemnej umowy podwykonawczej wymaganej przez art. 647 ¹ § 2 i 4 kc, zbędne są rozważania odnośnie ewentualnego udzielenia zgody i jej formy przez inwestora na zawarcie umowy o podwykonawstwo bezpośrednio z powódką i odpowiedzialności pozwanej Spółdzielni wobec niej opartej ściśle na tym właśnie przepisie.

W świetle powyższego zbędnym były także rozważania co do pozostałych zarzutów apelacji.

Mając na uwadze Sąd Okręgowy uznając apelację pozwanej Spółdzielni (...) za uzasadnioną w oparciu o art. 386 § 1 kpc zmienił wyrok w zaskarżonej przez tego pozwanego co do niego części w pkt II w ten sposób, że oddalił powództwo co do tej pozwanej w całości oraz uchylił pkt IV wyroku w zakresie kosztów procesu w stosunku do pozwanej Spółdzielni (...)w R., zasądzając koszty zastępstwa procesowego za pierwszą instancję w oparciu o art. 98 kpc regulującego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Wskutek oddalenia powództwa niezbędna była bowiem modyfikacja orzeczenia w zakresie zwrotu kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego, o co wnosiła w apelacji strona pozwana.

W przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego Sąd orzekł w oparciu o art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 kpc.