Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 października 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu F. G. przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony nie udowodnił 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Do ogólnego stażu pracy ubezpieczonego organ rentowy zaliczył łącznie 25 lat,
5 miesięcy i 8 dni, w tym przyjął okresy pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 6 lat, 8 miesięcy i 4 dni (k. 35 – 35 v. akt ZUS).

Odwołanie od decyzji złożył ubezpieczony, zaskarżając ją w całości.
W uzasadnieniu wskazał, iż od dnia 14 listopada 1978 roku do chwili obecnej stale i nieprzerywanie pracuje jako szlifierz w Państwowym Ośrodku (...) w T. (które przekształciło się w Przedsiębiorstwo (...) S.A., a następnie (...) Sp. z o.o.). Wskazał, iż w jego ocenie okres pracy w szczególnych warunkach wynosi łącznie 20 lat, 1 miesiąc i 16 dni (k. 2 akt).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji. Ponadto wskazał, iż ubezpieczony przedłożył wyłącznie świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres od dnia 1 stycznia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku, a okres ten został przez organ rentowy zaliczony do stażu pracy w szczególnych warunkach. Podkreślił, że ze świadectwa pracy z dnia 31 grudnia 1991 roku wystawionego przez Państwowy Ośrodek (...) w T., jak również z pisma Urzędu Miejskiego w T. wynika, iż w okresie od dnia 1 lutego 1974 roku do dnia 31 grudnia 1991 ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku ślusarza narzędziowego, a praca ta nie została uwzględniona w wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach (k. 4 akt).

Na rozprawie w dniu 24 maja 2017 roku ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury, zaś pełnomocnik organu rentowego pozostawił rozstrzygnięcie do uznania Sądu (nagranie audio, k. 27 akt).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczony F. G. urodził się w dniu (...). Uzyskał wykształcenie w zawodzie ślusarza – mechanika.

Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

/okoliczności bezsporne/

Od dnia 1 lipca 1973 roku do dnia 31 stycznia 1974 roku ubezpieczony był zatrudniony w przedsiębiorstwie (...) w T..

Następnie w okresie od dnia 1 lutego 1974 roku do dnia 31 grudnia 1991 roku pracował w H. Państwowym Ośrodku (...) w T..

Państwowy Ośrodek (...) w T. przekształcił się w Przedsiębiorstwo (...) S.A., a następnie w spółkę (...) Sp. z o.o.

W okresie od dnia 1 stycznia 1992 roku do dnia 31 października 2013 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) S.A. z siedzibą w T. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od dnia 1 stycznia 1992 roku do dnia 31 marca 2001 roku pracował na stanowisku ostrzarza, a od dnia 1 kwietnia 2001 roku do dnia 31 października 2013 roku na stanowisku szlifierza. W całym okresie zatrudnienia stale i pełnym wymiarze czasu pracy ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach.

Od dnia 1 listopada 2013 roku do chwili obecnej ubezpieczony pracuje w przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T. na stanowisku szlifierza w pełnym wymiarze czasu pracy.

/dowód: świadectwo pracy, k. 15 – 16 akt ZUS; świadectwo pracy, k. 17 akt ZUS; zaświadczenie, k. 21 akt ZUS; świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, k. 25 – 27 akt; zaświadczenie, k. 29 – 34 akt ZUS; angaże, dokumentacja pracownicza/

W początkowym okresie pracy w Państwowym Ośrodku (...) w T. ubezpieczony formalnie zatrudniony był na stanowisku ucznia w zawodzie ślusarza. Nauka ta trwała około 2 i pół roku. Dwa dni w tygodniu uczestniczył w zajęciach teoretycznych w szkole przyzakładowej, a cztery dni w tygodniu – w tym również soboty – w zajęciach praktycznych z ww. Ośrodku. Rzeczywiście wykonywał jednak czynności szlifierskie, pracował na szlifierce. W czasie nauki zawodu pracował w pełnym wymiarze czasu pracy po 8 godzin dziennie. Z dniem 1 sierpnia 1975 roku powierzono mu obowiązku szlifierza. W dniu 19 lipca 1976 roku przystąpił do egzaminu zawodowego i uzyskał zawód ślusarza – mechanika.

Po ukończeniu szkoły, a przed odbyciem służby wojskowej ubezpieczony pracował w narzędziowni. W tym okresie wykonywał wyłącznie prace szlifierskie. Szlifował różne przedmioty, m.in. narzędzia metalowe, części do podzespołów. Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, od godziny 7:00 do 15:00, od poniedziałku do soboty.

Następnie od dnia 29 października 1976 roku do dnia 14 października 1978 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Po zwolnieniu z wojska, tj. od dnia 14 listopada 1978 roku ubezpieczony został formalnie zatrudniony na stanowisku ślusarza. Natomiast faktycznie wykonywał czynności właściwe dla szlifierza. Pracował na produkcji na szlifierce bezkłowej. Do jego obowiązków należało wówczas szlifowanie sworznie tłokowe do silników i podzespołów do produkcji, osiek, wałków, tłoczków i innych elementów metalowych. Zajmował się tylko szlifowaniem. Pracował codziennie od poniedziałku do soboty od godziny 6:00 do 14:00. Z dniem 1 stycznia 1981 roku na podstawie angażu formalnie zostały mu powierzone obowiązki szlifierza.

W okresie zatrudnienia otrzymywał dodatek pieniężny z uwagi na pracę w warunkach szczególnych oraz ekwiwalent w naturze w postaci mleka. Ubezpieczony pracował na trzech halach.

W 1997 roku ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim przez okres
3 miesięcy.

/dowód: zeznania odwołującego F. G., nagranie audio, k. 27 akt; zeznania świadka J. K., nagranie audio, k. 27 akt; zeznania świadka M. Z., nagranie audio, k. 27 akt; świadectwo pracy, k. 15 – 16 akt ZUS; angaże, dokumentacja pracownicza/

Ubezpieczony legitymuje się ogólnym stażem pracy w wymiarze 25 lat,
5 miesięcy i 8 dni, w tym okresy składkowe w wymiarze 25 lat oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 5 miesięcy i 8 dni.

/okoliczności bezsporne/

W dniu 12 września 2016 roku ubezpieczony wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. z wnioskiem o przyznanie mu emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

/dowód: wniosek o przyznanie emerytury, k. 1 – 8 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sądowych, jak również aktach organu rentowego, w tym dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego, które to nie budziły wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności, a ponadto żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, jak i prawdziwości zawartych w nich informacji.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił również w oparciu o zeznania odwołującego F. G., jak również zeznania świadków J. K. i M. Z..

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania odwołującego F. G. , złożone na okoliczność specyfiki wykonywanej pracy w spornym okresie, zajmowanych stanowisk – tak formalnie, jak i faktycznie, zakresu powierzonych obowiązków, jak w kwestii otrzymywania świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z uwagi na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, bowiem zeznania te są jasne, logiczne i korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Świadek J. K. był zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w T. na stanowisku technologa produkcji w okresie 1980 – 1991. W sposób stanowczy i szczery zaprezentował charakter pracy ubezpieczonego w tymże zakładzie, odniósł się do rzeczywiście wykonywanych przez powoda czynności i zakresu powierzonych obowiązków, a jako że zeznania te są spójne z innymi dowodami zgromadzonymi w niniejszej sprawie, zyskały wiarę Sądu w całej rozciągłości.

Walor wiarygodności należało również przypisać zeznaniom świadka M. Z. . Świadek pracował w ww. Ośrodku w spornym okresie na stanowisku szlifierza. Opisał czynności zlecone ubezpieczonemu w ramach stosunku pracy, specyfiki tej pracy, jak również rodzaju świadczeń uzyskiwanych z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Zeznania te Sąd ocenił jako logiczne i spójne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń Sąd Okręgowy uznał, iż odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z dyspozycją art. 184 ustawy dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 887), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z treścią art. 27 cytowanej ustawy okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Natomiast w myśl § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr. 8, poz. 43) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki, tj. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Definicję ustawową „pracy w szczególnych warunkach” zawiera art. 32 ust. 2 cytowanej ustawy, zgodnie z którym, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Celem takiego unormowania jest umożliwienie osobom wykonującym przyczyniającą się do szybszego obniżenia wydolności organizmu pracę w szczególnych warunkach wcześniejszego przejścia na emeryturę. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące tę materię przepisy należy wykładać ściśle i niedopuszczalne jest stosowanie w ich przypadku wykładni rozszerzającej.

Istotne jest to, że wskazane przesłanki muszą zaistnieć kumulatywnie,
tj. ubezpieczony musi udowodnić zarówno 15 – letni okres pracy w szczególnych warunkach, jak i 25 – letni okres składkowy i nieskładkowy (w przypadku mężczyzn). Tylko łączne spełnienie tych warunków przewidzianych prawem może bowiem spowodować przyznanie dochodzonego świadczenia (wyr. SA w Szczecinie z dnia 10 marca 2016 r., III AUa 512/15, legalis nr 1446540). Przy czym spełnienie przez ubezpieczonego powyższych warunków nie może budzić wątpliwości (wyr. SA w Gdańsku z dnia 15 września 2015 r., III AUA 582/15, legalis; wyr. SA w Katowicach z dnia 16 września 2015 r., III AUA 1880/14, legalis).

Sąd podziela stanowisko ugruntowane w judykaturze, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (wyr. SA w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r., III AUa 3113/08, lex). Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (por. wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 kpc, zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, przy czym Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dopuszczalnymi przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439).

W niniejszej sprawie bezsporne było to, że ubezpieczony F. G. legitymuje się przewidzianym w ustawie wiekiem emerytalnym, tj. 60 lat, jak również ogólnym stażem pracy wynoszącym łącznie 25 lat, 5 miesięcy i 8 dni. Sporu pomiędzy stronami nie było również w kwestii braku członkostwa ubezpieczonego w otwartym funduszu emerytalnym.

Spór pomiędzy stronami skonstruował się natomiast na tle spełniania ostatniej z przesłanek warunkujących przyznanie emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, a mianowicie posiadania przez ubezpieczonego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy zarówno w treści zaskarżonej decyzji, jak i w odpowiedzi na odwołanie wywodził, że ubezpieczony nie legitymuje się wymaganym okresem pracy w szczególnych warunkach, w związku z czym odmówił mu przyznania prawa do świadczenia emerytalnego.

Ubezpieczony zaś nie zgodził się z twierdzeniami organu rentowego, uznając, iż posiada wymagany okres pracy w warunkach szczególnych z tytułu wykonywania pracy na stanowisku szlifierza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dlatego też, w jego ocenie, istnieją przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd w pełni podziela stanowisko ubezpieczonego. Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym zeznań odwołującego F. G., jak również zeznań świadków J. K. i M. Z., które to Sąd ocenił za miarodajne, oraz analiza treści dokumentów zgromadzonych w sprawie, w tym w aktach organu rentowego i dokumentacji pracowniczej, bezsprzecznie prowadzi do wniosku, że ubezpieczony posiada wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, uprawniający go do otrzymania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Ubezpieczony po ukończeniu nauki zawodu został zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w T.. Wprawdzie z części dokumentów pracowniczych wynika, iż formalnie został zatrudniony na stanowisku ślusarza/ślusarza narzędziowego, aczkolwiek Sąd nie ma żadnych wątpliwości, że w całym okresie zatrudniania ubezpieczony faktycznie wykonywał obowiązki szlifierza. Praca ubezpieczonego polegała bowiem na szlifowaniu różnych przedmiotów metalowych. W początkowym okresie pracy były to głównie narzędzia metalowe i części do podzespołów, zaś z biegiem czasu zajmował się również szlifowaniem sworzni tłokowych do silników, podzespołów do produkcji osi, wałków, tłoczków i innych elementów metalowych. Pracował przy pomocy profesjonalnych narzędzi, w tym szlifierki bezkłowej. Dlatego też przyjąć trzeba, iż ubezpieczony – choć formalnie został zatrudniony na stanowisku ślusarza – rzeczywiście wykonywał prace właściwe dla szlifierza w całym okresie zatrudnienia. Podkreślić należy, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy, rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych (wyr. SN z dnia 18 października 2016 r., I UK 355/15, legalis; wyr. SA w Katowicach z dnia 21 lutego 2013 r., III AUa 1783/12, legalis).

Zauważyć trzeba, iż zgodnie z wykazem prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (A, dział III, poz. 78) stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia za pracę w szczególnych warunkach uznaje się szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne. Co więcej, istotne jest również to, że poza czynnościami szlifierskimi ubezpieczony nie wykonywał żadnych innych prac. Przez cały okres zatrudnienia pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. codziennie od poniedziałku do soboty przez osiem godzin dziennie. Był to stały czas pracy ubezpieczonego.

Wobec powyższego – zdaniem Sądu – charakter wykonywanych przez ubezpieczonego prac w spornym okresie pozwala zaliczyć je do prac w szczególnych warunkach. Dlatego też do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach przyjętego przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji niewątpliwie doliczyć należało sporne okresy pracy ubezpieczonego w Państwowym Ośrodku (...), tj. od dnia 14 listopada 1978 roku (po odbyciu służby wojskowej) do dnia 31 grudnia 1991 roku. Suma tych okresów daje łącznie wartość bezsprzecznie przekraczającą wymagany dla przyznania prawa do emerytury 15 – letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na względzie, odwołanie ubezpieczonego należało uznać za zasadne i konieczne, a zaskarżoną decyzję organu rentowego należało zmienić poprzez przyznanie ubezpieczonemu F. G. prawa do emerytury.

Zgodnie z treścią art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia emerytalne wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Ubezpieczony osiągnął wymagany prawem wiek emerytalny w dniu (...)roku, natomiast o przyznanie prawa do emerytury wystąpił w dniu 12 września 2016 roku. Dlatego też prawo do emerytury należało ustalić począwszy od miesiąca, w którym ubezpieczony ukończył wymagany ustawą wiek emerytalny, tj. od dnia (...)roku.

Wobec powyższego, na zasadzie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc należało orzec jak w punkcie 1 formuły sentencji wyroku.

Ponadto zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy przyznając odwołującemu prawo do emerytury, sąd zobowiązany jest do zamieszczenia z urzędu w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego odnośnie do nieustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do obciążenia odpowiedzialnością organu rentownego za nieprzyznanie odwołującemu prawa do emerytury. Istotne w tej kwestii jest to, że organ rentowy na etapie postępowania administracyjnego nie miał możliwości prawidłowego ustalenia niezbędnego okresu pracy zatrudniania ubezpieczonego w szczególnych warunkach. Wykazało to dopiero postępowanie odwoławcze przed Sądem. Tymczasem o winie organu rentowego rodzącej odpowiedzialność za nieustalenie prawa do świadczenia można mówić jedynie wówczas, gdy już w oparciu o dostępne organowi rentowemu dokumenty można było jednoznacznie rozstrzygnąć o przysługiwaniu zawnioskowanego świadczenia. Taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Wobec tego Sąd uznał, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Mając powyższe na uwadze, zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS a contrario, należało postanowić jak w punkcie
2 formuły sentencji wyroku.

SSO Karolina Chudzinska – Koczorowicz