Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2014 r. w Katowicach

sprawy z powództwa J. Z.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w T.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217,00zł (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 587/13

UZASADNIENIE

Powód J. Z. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w T. kwoty 389.208,00zł z ustawowymi odsetkami:

⚫

od kwoty 311.140,50zł od dnia 24 maja 2012r. do dnia zapłaty,

⚫

od kwoty 78.067,50zł od dnia wniesienia pozwu.

Nadto domagał się zasądzenia od pozwanego kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że jest właścicielem nieruchomości położonej w T. przy ulicy (...), oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) oraz współwłaścicielem nieruchomości gruntowej oznaczonej numerami ewidencyjnymi (...). Na nieruchomościach tych znajdują się urządzenia przesyłowe w postaci infrastruktury technicznej kolektora sanitarnego Ø 800, stanowiące własność pozwanego, a powierzchnie działek objęte strefą ochronną wynoszą: 104m ² na działce nr (...) oraz po 1.141m ² na pozostałych dwóch działkach. Pozwany nie dysponuje tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości powoda, stąd na podstawie art. 224 § 2 k.c. w zw. art. 225 k.c. jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Żądanie powoda obejmuje należność za 10 lat poprzedzających wytoczenie powództwa, a zostało określone w oparciu o operat szacunkowy sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego. Powód wskazał także, że podejmował próby uregulowania z pozwanym tytułu prawnego do korzystania z gruntów, a także wzywał pozwanego do dobrowolnej zapłaty.

Pozwany w odpowiedzi na pozew (k. 92 i nast.) wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu. Pozwany podniósł, że przedmiotowa służebność przesyłu została przez niego zasiedziana, wskazując, iż kolektor sanitarny przebiegający przez działki powoda został wybudowany w latach 50-tych XX wieku na podstawie Decyzji Prezydium Rządu, a następnie majątek wszedł w skład Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w K., zaś po jego podziale wszedł w skład przedsiębiorstwa pozwanego. Zdaniem pozwanego najpóźniej z dniem 31 grudnia 1989r. nastąpiło zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadające służebności przesyłu, stąd brak podstaw do ustalania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda. Nadto pozwany zakwestionował wysokość dochodzonego roszczenia, a także podniósł brak podstaw do dochodzenia przez powoda wynagrodzenia w pełnej wysokości za korzystanie z działek o numerach (...) ponieważ powód jest ich współwłaścicielem w ½.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód jest właścicielem nieruchomości gruntowej położonej w T. obejmującej działkę numer (...) dla której Sąd Rejonowy w Tychach prowadzi księgę wieczystą (...) oraz współwłaścicielem w ½ nieruchomości gruntowej położonej w T. obejmującej działki numer (...), dla których Sąd Rejonowy w Tychach prowadzi księgi wieczyste (...) (k. 14-47).

Według twierdzeń pozwanego kolektor sanitarny przebiegający przez nieruchomość powoda został wybudowany w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, prawdopodobnie nawet w 1953r., ponieważ w latach pięćdziesiątych były oddawane do użytkowania pierwsze osiedla na terenie miasta T.. W dniu 10 lutego 1953r. odbyła się konferencja w Centralnym Zarządzie (...) w sprawie budowy kolektora w mieście N. T., w czasie której ustalono, iż dokumentacja projektowa ma zostać wykonana do 25 marca 1953r., zaś do końca 1953r. budowa miała objąć kolektor na trasie od osiedla B do końca kanału. Kolejna konferencja w tej sprawie odbyła się w dniach 2 i 9 marca 1953r. W dniu 10 marca 1953r. został wykonany przez inż. M. Z. opis techniczny do projektu technicznego kolektora sanitarnego północnego miasta N. T., zawierający przebieg trasy kolektora, obliczenie jego przekroju, zagłębienia, uzbrojenia, dane dotyczące oczyszczalni i inne. (dowód: opis techniczny projektu technicznego kolektora sanitarnego z dnia 10.03.1953r. wraz z mapą – k. 150-164, 169, zeznania świadka M. K. – k. 216, zeznania pozwanego – k. 217)

Na podstawie zarządzenia nr 49/75 Wojewody (...) z dnia 6 października 1975r. terenowe przedsiębiorstwa i zakłady wodociągów i kanalizacji – w tym Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...), Zakład Nr (...) – z dniem 1 stycznia 1976r. zostały podporządkowane Wojewódzkiemu Przedsiębiorstwu (...) w K., a także przejęte przez to przedsiębiorstwo (k. 103-112). Z dniem 1 stycznia 1976r. nastąpiło także przekazanie kanalizacji sanitarnej jako środka trwałego (karty inwentarzowe – k. 186)

Zarządzeniem nr 119/91 z dnia 4 lipca 1991r. Wojewoda (...) dokonał z dniem 1 sierpnia 1991r. podziału przedsiębiorstwa państwowego działającego pod nazwą Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w K., w wyniku którego powstało 19 samodzielnych i samofinansujących się przedsiębiorstw (k. 99-102).

Na podstawie Zarządzenia nr 140/91 Wojewody (...) z dnia 11 lipca 1991r. z dniem 1 sierpnia 1991r. w związku z podziałem Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w K. utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą (...) Przedsiębiorstwo (...) w T. (k. 97-98).

Zarządzeniem nr 61/92 z dnia 18 marca 1992r. Wojewoda (...) przydzielił (...) Przedsiębiorstwu (...) w T. składniki majątkowe podzielonego Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w K. według ustaleń Komisji Inwentaryzacyjnej zawartych w uchwałach z dnia 9 stycznia i 20 lutego 1992r. (k. 96)

W listopadzie 1993r. Przedsiębiorstwo (...) - (...) spółka z o.o. w K. opracowało plan ogólny zagospodarowania przestrzennego, który stanowił część składową założeń do planu zagospodarowania przestrzennego miasta T. w branży „odprowadzanie i oczyszczanie ścieków”. Z opracowania wynika, że dzielnice północne miasta T. są słabo skanalizowane. Kolektor „północny” został wybudowany w latach pięćdziesiątych, a jego stan techniczny został określony jako niesprawny hydraulicznie - zużyty technicznie, prawdopodobnie rozszczelniony (k. 140-149).

W 2004r. przedsiębiorstwo państwowe (...) w T. zostało przekształcone w spółkę akcyjną, która przejęła majątek przedsiębiorstwa państwowego. Spółka została zarejestrowana w dniu 29 listopada 2004r. (dowód: zeznania pozwanego – k. 217, odpis z KRS pozwanego – k. 118-123).

Urządzenia kolektora są zabudowane w ziemi, na zewnątrz widoczne są jedynie włazy. Sieć kolektora jest ujawniona na mapach ewidencyjnych (dowód: zeznania świadka M. K. – k. 216). Powód nie posiada wiedzy na temat daty wybudowania sieci kolektora sanitarnego, przebiegającego przez jego nieruchomość, na której nie znajdują się żadne włazy ani studzienki. (dowód: zeznania powoda – k. 216-217)

Na zlecenie powoda rzeczoznawca majątkowy W. P. sporządził w dniu 11 maja 2011r. operat szacunkowy określający wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda położonej w T. przy ul. (...), obejmującej działki o numerach (...), z tytułu przebiegu infrastruktury technicznej kolektora sanitarnego Ø 800, określając jej wysokość za okres 10 lat wstecz od dnia wyceny: dla działki (...) na kwotę 10.941zł, dla działki (...) na kwotę 222.132zł oraz dla działki (...) na kwotę 156.135zł (dowód: operat szacunkowy – k. 48-70).

Powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 311.140,50zł z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości oznaczonych jako działki gruntu 202/70, (...) i (...) w terminie 10 dni, nie później niż do dnia 23 maja 2012r. (dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 11 maja 2012r. – k. 72-73). Powód prowadził także rozmowy z zarządem pozwanego dotyczące roszczeń finansowych za korzystanie z nieruchomości, a także usunięcia kolektora z nieruchomości powoda (dowód: zeznana powoda i pozwanego – k. 216-217)

Sąd zważył, co następuje:

Granice i treść prawa własności określa art. 140 k.c., zgodnie z którym właściciel może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach właściciel może rozporządzać swoim prawem. Korzystanie z gruntu przez właściciela obejmuje posiadanie gruntu oraz pobieranie pożytków oraz innych przychodów. Uprawnienie do wyłącznego korzystania z gruntu przez właściciela gruntu jest skuteczne wobec innych osób. Posiadanie w zakresie prawa własności podlega na zasadach ogólnych ochronie posesoryjnej (art. 342 i nast. k.c.).

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości fakt, iż powód J. Z. jest właścicielem nieruchomości obejmującej działkę nr (...) oraz współwłaścicielem działek o numerach (...). Bezspornym jest także, że tytuł prawny do infrastruktury technicznej – w postaci kolektora sanitarnego - znajdującej się na nieruchomości powoda przysługuje pozwanemu przedsiębiorstwu.

Jak wynika z dokonanych ustaleń poprzednicy prawni pozwanego oraz sam pozwany korzystali z części nieruchomości będącej własnością powoda w sposób odpowiadający treści służebności przesyłu, od 2004r. to pozwany korzysta z części nieruchomości powoda. Faktyczne władztwo podmiotów eksploatujących różnego typu urządzenia przesyłowe odpowiada władztwu wynikającemu ze służebności gruntowej. Zgodnie z art. 352 § 1 k.c. kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności jest posiadaczem służebności. Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy (art. 352 § 2 k.c.).

W związku z podniesionym przez pozwanego zarzutem zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu na nieruchomości położonej przy ul. (...) w T., oznaczonej jako działki o nr: 202/71, (...) i (...), zapisane w księgach wieczystych nr (...) w związku z posadowionymi na tej nieruchomości urządzeniami przesyłowymi w postaci kolektora sanitarnego, w pierwszej kolejności należało ocenić zasadność tego zarzutu. Zgodnie z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia; przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

Na gruncie okoliczności niniejszej sprawy stwierdzić należy, że infrastruktura kolektora sanitarnego została posadowiona na nieruchomości w latach 50 - tych ubiegłego wieku. Pomimo tego, że brak jest dokumentów potwierdzających fakt oddania tej infrastruktury do użytku, z pozostałych materiałów przedstawionych przez pozwanego w postaci opisu technicznego do projektu technicznego kolektora sanitarnego z 10 marca 1953r. oraz protokołów z konferencji w sprawie budowy kolektora z lutego i marca 1953r. wynika, że budowa tej infrastruktury miała ruszyć jeszcze w 1953r. Wobec tego przyjąć można, iż budowa została przeprowadzona w przeciągu kilku następnych lat. Potwierdza to także opracowanie z listopada 1993r. w sprawie odtworzenia i rozwoju systemu transportu ścieków (k. 140 i nast.). Można zatem uznać, że najdalej od końca lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku rozpoczął bieg termin zasiedzenia służebności gruntowej. Kolektor sanitarny istnieje do dnia dzisiejszego, nadal jest wykorzystywany, około roku 2000 była przeprowadzana weryfikacja jego stanu technicznego, w tym przebudowa i podłączenie do niego odcinka kanalizacji z dzielnicy Z., co potwierdzają zarówno zeznania samego powoda jak i prezesa zarządu pozwanego. Kolektor został wybudowany przez przedsiębiorstwo państwowe, a w kolejnych latach stanowił majątek trwały kolejnych przedsiębiorstw komunalnych i państwowych. Infrastruktura kolektora niewątpliwie jest efektem celowego działania ludzkiego w postaci widocznych urządzeń powstałych dzięki ludzkiej pracy takich jak kanały, zlewnie, studnie. Nie budzi też wątpliwości, że są to urządzenia trwałe, mając na uwadze okres czasu, jaki upłynął od ich wybudowania do chwili obecnej. Sam fakt, że większość urządzeń tej infrastruktury biegnie pod powierzchnią ziemi, nie przeszkadza uznaniu jej za urządzenie widoczne, choćby z tych względów, że na zewnątrz znajdują się włazy, przez które przeprowadza się przeglądy techniczne, nadto przebieg infrastruktury jest uwidoczniony na mapach geodezyjnych, co umożliwia ustalenie trasy jego położenia. O przebiegu sieci kolektora sanitarnego zarówno powód jak i poprzedni właściciele nieruchomości musieli wiedzieć, a przynajmniej przy zachowaniu należytej staranności mogli się dowiedzieć. Sam powód przyznał, że o urządzeniach tej infrastruktury dowiedział się w latach 90 – tych, kiedy to dokonywał zabudowy nieruchomości. Podobne stanowisko zostało przedstawione w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2002r. (V CKN 972/00), stąd zdaniem Sądu należy przyjąć, że kolektor sanitarny biegnący na nieruchomości powoda jest urządzeniem widocznym. Spełnione zostały zatem wymogi zasiedzenia służebności wynikające z art. 172 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w postaci: posiadania, upływu czasu oraz korzystania z trwałego i widocznego urządzenia.

Przedmiotowa infrastruktura kolektora sanitarnego została posadowiona i oddana do użytku w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, zatem do jej zasiedzenia doszło najpóźniej z dniem 1 stycznia 1985 r. Od momentu wybudowania przez cały ten okres służebność znajdowała się w posiadaniu Skarbu Państwa, tj. przedsiębiorstwa państwowego. Początkowo posiadaczem było Miejskie Przedsiębiorstwo (...) w T., następnie z dniem 1 stycznia 1976r. sieć kolektora została przekazana na rzecz Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w K. (k. 103 i nast., 186). Z dniem 1 sierpnia 1991r. zarządzeniem Wojewody (...) Nr 140/91 z dnia 11 lipca 1991 r. (k. 97 i nast.) utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą (...) Przedsiębiorstwo (...) w T., które powstało w wyniku podziału Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w K., przejmując składniki mienia powstałego z podziału. W 2004r. doszło do przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego (...) w T. jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa pod firmą (...) Spółka Akcyjna w T. (KRS k.118 i nast.), która przejęła majątek przedsiębiorstwa państwowego.

W świetle tych okoliczności na podstawie art. 172 § 2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art. XLI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94), najpóźniej z dniem 1 stycznia 1985 r. doszło do zasiedzenia na nieruchomości powoda służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu na rzecz Skarbu Państwa, w imieniu którego wówczas linię przesyłową posiadało w swoim majątku opisane wyżej Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w K.. W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że posiadanie służebności było posiadaniem w złej wierze, zaś zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 172 § 2 k.c. do stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie konieczne było posiadanie w złej wierze przez okres 20 lat. W myśl art. XLI § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny, jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie (czyli właśnie z dniem 1 stycznia 1985 r.); jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Ustawa Prawo rzeczowe z 1946 r. przewidywała termin 30 letni do zasiedzenia takiej służebności, lecz z uwagi na brak możliwości ustalenia dokładnej daty oddania do użytku kolektora sanitarnego, przyjęto za wystarczające obliczenie terminu zasiedzenia od dnia wejścia w życie kodeksu cywilnego.

Wprawdzie pozwany podnosił, że to on nabył służebność gruntową w drodze zasiedzenia, jednakże, Sąd nie był związany tak sformułowanym zarzutem w zakresie podmiotu na rzecz którego miałoby nastąpić zasiedzenie. Nie sposób też przyjąć, że zasiedzenie nastąpiło na rzecz przedsiębiorstwa państwowego, odwołując się w tym zakresie do utrwalonego już orzecznictwa Sądu Najwyższego, wskazującego, że korzystanie przez przedsiębiorstwo państwowe z nieruchomości w sposób odpowiadający treści służebności gruntowej, prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej przed dniem 1 lutego 1989r., stanowiło podstawę do nabycia tej służebności przez Skarb Państwa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22.10.2009r., III CZP 70/09, OSNC 2010/5/64, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22.10.2009 r., III CSK 38/09, LEX nr 258681).

Wobec powyższego Sąd uznał za uzasadniony podniesiony przez pozwanego zarzut zasiedzenia służebności. Z uwagi na to, że zasiedzenie jest instytucją prowadzącą do nabycia prawa w sposób nieodpłatny, dotychczasowy uprawniony, który wskutek zasiedzenia utracił prawo, nie może domagać się zapłaty wynagrodzenia z tego tytułu. Wobec tego żądanie zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w oparciu o przepisy art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c. było nieuzasadnione.

Niecelowym było w tej sytuacji przeprowadzenie dowodu z dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości, jak również przesłuchania świadka P. U., co skutkowało oddaleniem tych wniosków dowodowych przez Sąd.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Na zasądzone od powoda na rzecz pozwanego koszty postępowania złożyły się: 7.200 zł - wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, 17 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego.