Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 grudnia 2016 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. umowę darowizny z dnia 29 maja 2015 roku Rep. A 2467/2015, zawartą przed notariuszem W. O. w kancelarii Notarialnej w P., pomiędzy J. P. a B. P., dotyczącą nieruchomości położonej w Ś. Gmina D., oznaczonej jako działka (...), o powierzchni 0,1704 ha, objętej księga wieczystą numer (...) udziału we własności nieruchomości położonej w Ś. Gmina D., oznaczonej jako działka (...), o powierzchni 0,1463 ha, objętej księga wieczystą numer (...), do wysokości wierzytelności przysługujących powodowi w stosunku do dłużnika J. P.:

- w kwocie 2.400 zł, wynikającej z ugody zawartej w dniu 12 maja 2015 roku przed Sądem Rejonowym dla Krakowa- Śródmieścia w Krakowie sygn. IV GC 83/15/S;

- w kwocie 25.518,15 z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych nie wyższymi niż 22,99 % w skali roku od 30 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty i w kwocie 3.693 zł, wynikającymi z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie z dnia 17 czerwca 2015 roku sygn.. akt IV GC 677/15/S.

Sąd Rejonowy zasądził również od pozwanej B. P. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 3.000 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów procesu, w pozostałym zakresie nie obciążając pozwanej kosztami procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zaskarżając wyrok w całości, zarzucając:

a. błąd w ustaleniach faktycznych mających wpływ na treść orzeczenia,

b. obciążenie pozwanej kosztami postępowania.

W konkluzji apelacji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania. Pozwana wniosła również o zwolnienie z obowiązku opłacenia kosztów zastępstwa procesowego wobec powoda.

W treści uzasadnienia apelacji skarżąca podniosła, że Sąd Rejonowy błędnie określił wartość rynkową działek. Wskazała, że nie przychylił się do jej wniosku o wycenę przez biegłego. Wobec powyższego pozwana zarzuciła Sądowi I Instancji, że nie uwzględnił faktycznej niemożliwości zaspokojenia się wierzyciela. Nadto apelująca podniosła również, że Sąd I Instancji nie uwzględnił faktu, że nie utrzymuje ona kontaktu z synem i nie miała wiedzy na temat jego zobowiązań. Wskazała także, że błędnie przyjęto jej wolę spłaty kredytu jako pobieżną wiedzę o zobowiązaniach syna. Podniosła, iż nie doszło do bezpłatnego przyjęcia korzyści bowiem to ona spłaca raty kredytu zaciągniętego na poczet zakupu nieruchomości, zaś obciążenie jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu w kwocie 3.000 zł jest niehumanitarne.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, o ile nie zostanie sporządzony spis kosztów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i jako taka podlega oddaleniu w całości.

Na wstępie należy podnieść, że w ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji przeprowadził w sposób prawidłowy postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. . Ze zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie nie można wyprowadzić wniosków, które prowadziłyby do zmiany ustalonego stanu faktycznego, w szczególności zgodnego z twierdzeniami pozwanego.

W pierwszej kolejności skarżąca zarzuciła Sądowi I Instancji, że ten błędnie ustalił cenę rynkową działek i nie dopuścił dowodu z opinii biegłego na okoliczność wartości nieruchomości. Sąd Okręgowy podziela zapatrywania wyrażone w orzecznictwie w myśl, których w razie obciążenia hipoteką składników majątkowych będących przedmiotem zaskarżonej czynności do pokrzywdzenia wierzyciela nie dochodzi, jeśli kwestionowana czynność doprowadziła do usunięcia z majątku dłużnika takich składników majątkowych, z których wierzyciel w żądnej części nie mógłby uzyskać zaspokojenia swojego roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2011 r., sygn. akt IV CSK 99/11). W judykaturze wskazuje się na potrzebę porównania wartości sprzedanego prawa i wysokości niespłaconych wierzytelności przysługujących przeciwko dłużnikowi, zabezpieczonych hipotekami na sprzedanym prawie. Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 13 października 2006 r. III CSK 58/06 (OSNC 2007/9/136) i 28 czerwca 2007 r. IV CSK 115/07 stwierdził, że podlega ocenie, czy kwestionowana czynność doprowadziła do usunięcia z majątku dłużnika takiego składnika majątkowego, z którego powód mógłby zaspokoić swoją wierzytelność. Przedmiot czynności prawnej dłużnika może bowiem nie mieć dla wierzyciela waloru egzekucyjnego, jeżeli doszłoby do ustanowienia na nim wcześniej hipoteki tworzącej przywilej egzekucyjny dla wierzyciela hipotecznego o zakresie równym lub przewyższającym wartość prawa, na którym hipotekę ustanowiono ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 1 sierpnia 2014 r. I ACa 114/14, Legalis Numer 1242059).

Porównanie zatem wartości rynkowej nieruchomości, stanowiącej podstawę oszacowania w egzekucji i wysokości niespłaconego zadłużenia zabezpieczonego hipotekami pozwoliłoby ocenić, czy powód kierując egzekucje do nieruchomości będącej przedmiotem procesu, uzyskałby zaspokojenia swojej wierzytelności. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że ciężar dowodu wykazania okoliczności uzasadniających żądanie obarcza zgodnie z art. 6 k.c., powoda, jednakże pozwany ma obowiązek dowodzenia swoich twierdzeń, które przeciwko żądaniu podnosi. Obowiązek pozwanego przedstawiania faktów w tym zakresie wynika z art. 232 k.p.c.. Sąd nie ma obowiązku ustalania wysokości kwoty pozostałej do spłacenia przez dłużnika ( por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 29 września 2011 r. IV CSK 99/11, Legalis numer 399539). Powyższa teza odnosi się również do wartości nieruchomości, na której ustanowiono hipotekę. W tej sytuacji to pozwana podnosząc twierdzenie, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzyciela przedmiotową czynnością, winna złożyć wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jednakże nie później niż do chwili zamknięcia rozprawy przed Sądem I Instancji. Wprawdzie z zapisu przebiegu rozprawy wynika, że wniosek taki był zgłoszony, jednak dopiero po jej zamknięciu. Pozwana zaś była pouczona w trybie art. 210 § 21 k.p.c. m. in o treści art. 217 k.p.c., a zatem o konieczności przedstawiana dowodów do czasu zamknięcia rozprawy ( k. 44 akt).

Wobec powyższego okoliczność powyższa, z której pozwana wywodzi skutki prawne nie została wykazana. Załączone do apelacji wydruki zawierające ogłoszenia o sprzedaży nieruchomości zostały zgłoszone zbyt późno, zgodnie bowiem z treścią art. 381 k.p.c. Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Nawet jednak uznając dopuszczalność powołania się na złożone załączniki, nie są one przydatne dla wykazania okoliczności, z których pozwana wywodzi skutki prawne. Należy bowiem wskazać, że w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych koniecznym jest dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ( art. 278 § 1 k.p.c.), zaś ustalenie wartości nieruchomości niewątpliwie wymaga wiadomości specjalnych.

W tym miejscu jedynie na marginesie należy wskazać, że rozważania Sądu Rejonowego dotyczące hipotetycznej wartości nieruchomości poczynione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdują odzwierciedlenia w zgromadzonym materiale, jako że Sąd I instancji nie dysponuje wiadomościami specjalnymi. Niemniej jednak rozważania te nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia wobec niewykazania okoliczności, o której mowa powyżej, przez pozwaną.

Kolejny zarzut apelacji dotyczy nieuwzględnienia przez Sąd I instancji braku kontaktów pozwanej z synem oraz braku wiedzy pozwanej na temat jego zobowiązań. W tym miejscu jednak należy odwołać się do treści art. 527 § 3 k.c. w myśl którego jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Przepis ten wprowadza domniemanie prawne zgodnie z którym bliskość relacji łączącej dłużnika z osobą trzecią uzasadnia przyjęcie założenia o istnieniu po stronie tej osoby trzeciej wiedzy, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. W tej sytuacji wierzyciel musi jedynie wykazać istnienie bliskiego stosunku między dłużnikiem a osobą trzecią; nie musi natomiast udowadniać, iż osoba trzecia wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Jednocześnie pojęcie "bliskie stosunki" jest tradycyjnie rozumiane bardzo szeroko i dotyczy wszelkich bliskich stosunków faktycznych między stronami ( Gutowski, w: Gutowski, Komentarz, 2016, t. II, art. 527, Nb 53; W. Popiołek, w: Pietrzykowski, Komentarz, 2015, t. II, art. 527, Nb 39). Chodzić tu może nie tylko o relacje prawnorodzinne, ale także o stosunki przyjacielskie, koleżeńskie, czy też nawet biurowe. ( K. Haładyj : red. dr hab. K. Osajda Kodeks Cywilny. Komentarz.) Należy przy tym zaznaczyć, że w tej sytuacji ciężar udowodnienia okoliczności przeciwnej spoczywał na pozwanej.

Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie ocenę Sąd Rejonowego, iż wprawdzie pozwana nie utrzymuje częstego kontaktu z synem, jednak, jak sama przyznała, zawierając umowę darowizny wiedziała, że jeśli ona nie będzie spłacała kredytu zaciągniętego na zakup działek syn go nie będzie spłacał. W treści odpowiedzi na pozew skarżąca podniosła, że chroni jednego wierzyciela ( (...)) aby nie doszło do większych zobowiązań syna. Zatem musiała mieć świadomość co do powodów, dla których syn zdecydował się na darowiznę działek. Nie można uznać, że nie jest osobą bliską skoro mimo braku częstych kontaktów syn zdecydował się darować właśnie jej, jako matce, przedmiotową nieruchomość.

Niezależnie od powyższego niezasadnym jest zarzut skarżącej, że przedmiotowa czynność nie ma charakteru nieodpłatnego gdyż pozwana opłaca raty kredytu związane z przedmiotową działką. Jak przyjmuje się w doktrynie jako korzyści uzyskane bezpłatnie należy tym samym traktować wszystkie korzyści, które zostały pozyskane przez osobę trzecią bez wydania dłużnikowi odpowiedniego ekwiwalentu. ( K. Haładyj w : op. Cit.). Skoro pozwana nabyła prawo własności nieruchomości w drodze darowizny, a zatem nie przenosząc na rzecz dłużnika ekwiwalentu wartości nieruchomości, nie może mieć znaczenia dla oceny tej czynności fakt spłacania kredytu zabezpieczonego hipotecznie na nieruchomości. Wobec powyższego zastosowania znajduje art 528 k.c. zgodnie z którym jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W tej sytuacji dla zasadności powództwa o zapłatę nie ma znaczenia okoliczność ewentualnych bliskich relacji łączących pozwaną i dłużnika ani też świadomość pozwanej co do pokrzywdzenia wierzyciela.

Sąd słusznie zastosował art. 102 k.p.c. obciążając jedynie częściowo pozwaną obowiązkiem zwrotu kosztów procesu w zakresie kwoty 3.000 złotych. Należy zważyć, że pomimo trudnej sytuacji majątkowej pozwana posiada stałe miesięczne dochody. Z drugiej strony powód wytaczając powództwo, a następnie uzyskując korzystne rozstrzygnięcie poniósł koszty postępowania w łącznej kwocie 6.213 zł. Poniesienie mniej niż połowy tych kosztów przez pozwaną jest zasadne w świetle art. 102 k.p.c.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną, orzekając jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Odwoławczy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. W skład tej należności wchodzą koszty zastępstwa procesowego strony powodowej ustalone na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Uznając szczególne okoliczności sprawy w postaci stanu majątkowego pozwanej oraz konieczności poniesienia kosztów zasądzonych w wyroku Sądu I Instancji, Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania skarżącej kosztami postępowania apelacyjnego.