Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2014 r. w Lublinie

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji wnioskodawcy M. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 5 września 2013 r. sygn. akt VIII U 2591/12

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok i ustala, że M. W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej
w styczniu 2008 roku, w styczniu 2009 roku, w styczniu 2010 roku,
w styczniu 2011 roku oraz w styczniu 2012 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz M. W. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

III AUa 1238/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 września 2013 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie wnioskodawcy M. W. od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. stwierdzającej, że wnioskodawca jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu w okresach od 1 stycznia 2001 r. do 30 czerwca 2004 r., od 1 sierpnia 2004 r. do 31 marca 2007 r. od 1 do 31 stycznia 2008 r., od 1 do 31 stycznia 2009 r., od 1 do 31 stycznia 2010 r., od 1 do 31 stycznia 2011 r., w dniu 1 września 2011 r., od 1 do 31 stycznia 2012 r. oraz w dniu 1 marca 2012 r.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach
i rozważaniach prawnych:

Wnioskodawca M. W. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w okresach: od 1 stycznia 2001 r. do 4 marca 2007 r. i od 1 marca 2012 r. W okresach od 1 listopada 2000 r. do 31 grudnia 2000 r. i od 5 marca 2007 r. do 29 lutego 2012 r. dokonywał zgłoszenia tylko do ubezpieczenia zdrowotnego

W dniu 5 marca 2007 r. M. W. zawarł z Ministerstwem (...)w W. umowę zlecenia na czas określony od dnia zawarcia umowy do dnia 28 lutego 2010 r., z możliwością jej przedłużenia w zależności od potrzeb projektu i dobrej realizacji zadania. Umowa obejmowała kwotę 216.396 zł, zaś wynagrodzenie z niej wynikające, zgodnie z umową było płatne skarżącemu w 36 równych ratach po 6.011 zł brutto każda. Umowa została następnie przedłużona do dnia 31 sierpnia 2011 r., zaś kwota wynagrodzenia była waloryzowana.

W dniu 2 września 2011 r. wnioskodawca zawarł nową umowę zlecenia
z Ministerstwem(...)– obejmującą okres od daty jej zawarcia do dnia
29 lutego 2012 r. Wynagrodzenie z tytułu wykonania zlecenia miało być wypłacane
w równych miesięcznych ratach w kwocie 7.182 zł brutto.

Wynagrodzenie było płatne z dołu, w kolejnym miesiącu za miesiąc poprzedni z tym, że wynagrodzenie za miesiąc grudzień było zawsze płatne pod koniec miesiąca a nie w styczniu następnego roku. Podstawa wymiaru składek w miesiącu styczniu każdego roku była zerowa (styczeń 2008 r., styczeń 2009 r., styczeń 2010 r., styczeń 2011 r., styczeń 2012 r.).

Ostatnia umowa zlecenia trwała do dnia 28 lutego 2012 r. i od dnia 1 marca 2012 r. M. W. nie posiada innego, niż działalność gospodarcza, tytułu ubezpieczenia społecznego.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody
z dokumentów zgromadzone w aktach niniejszej sprawy oraz aktach organu rentowego. Strony nie zgłosiły zastrzeżeń do zgromadzonej dokumentacji, dokumenty nie budziły również wątpliwości Sądu, toteż brak było podstaw do odmawiania im waloru wiarygodności.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania, przywołując przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.). Zgodnie z treścią
art. 6 ust. 1 pkt 5 cyt. ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (…).
W świetle art. 13 pkt 4 cyt. ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych w okresie od dnia rozpoczęcia prowadzenia tej działalności, do dnia zaprzestania jej wykonywania.

Wnioskodawca w toku procesu podnosił, że nie jest słusznym obejmowanie go obowiązkowymi ubezpieczeniami z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej
w czasie, w którym otrzymywał wynagrodzenie od zleceniodawców. Wskazywał, iż nie miał wpływu na ustalenie daty wypłaty wynagrodzenia z tytułu obowiązujących umów.

Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. 9 ust. 2a cyt. ustawy osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 (wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia) prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 - podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi również z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4. Do dnia 26 grudnia 2008 r. zgodnie z treścią art. 18 ust. 8 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 (prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą), stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału. Natomiast od dnia 27 grudnia 2008 r. ustęp 8 art. 18 cyt. ustawy zyskał nową treść, zgodnie z którą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
29 grudnia 2008 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2009 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (M.P. z 2008 r., Nr 97, poz. 850) kwota prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia wynosi 3.193 zł. Zgodnie
z kolejnymi obwieszczeniami kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia wynosiły odpowiednio: w 2010 r. – 3146 zł, w 2011 r. – 3526 zł, a w 2012 r. – 3713 zł (M.P. z 2010 r. Nr 99, poz. 1173; z 2011 r. Nr 115 poz. 1160, z 2012 r., poz. 1018).

M. W. od dnia 5 marca 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2011 r. oraz od 2 września 2011 r. do końca lutego 2012 r. równolegle z prowadzoną pozarolniczą działalnością wykonywał umowę zlecenia i z tego tytułu był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, zatem z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej dokonywał zgłoszenia jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego. W ocenie Sądu Okręgowego podlegał on również ubezpieczeniom społecznym, gdyż podstawa wymiaru składek w okresach wskazanych przez organ rentowy od czasu zawarcia umów zlecenia była zbyt niska (zerowa).

Z tych względów i na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca zaskarżając wyrok
w zakresie dotyczącym podlegania ubezpieczeniom społecznym w styczniu 2008 r., styczniu 2009 r., styczniu 2010 r., styczniu 2011 r. i styczniu 2012 r.

Z treści apelacji należy wywieść zarzut błędnego ustalenia stanu faktycznego, gdyż skarżący opłacił należne składki z tytułu umowy zlecenia, zaś w grudniu
w w/w latach dwukrotnie otrzymał wynagrodzenie – za listopad i za grudzień, od którego również zostały odprowadzone składki. Wnioskodawca podnosił, że Sąd Okręgowy nie rozpatrzył wnikliwie sprawy i nie wyjaśnił dlaczego wypłaty dotyczące dwóch miesięcy zrealizowane były w grudniu. Skarżący wystąpił do Ministerstwa (...) o dokonanie korekt deklaracji za sporny okres.

Z tych wszystkich względów wnioskodawca uznawał apelację za uzasadnioną.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy w pełni zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń, jednakże wywiódł z nich nietrafne wnioski, przyjmując, że w styczniu 2008 r., styczniu 2009 r., styczniu 2010 r., styczniu 2011 r. i styczniu 2012 r. wnioskodawca utracił prawo wyboru tytułu ubezpieczenia i powinien podlegać ubezpieczeniom społecznym w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Przepis art. 9 ust. 2 cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zawiera regulacje znajdujące zastosowanie w przypadku zbiegu tzw. ogólnych tytułów ubezpieczenia. Zgodnie z jego treścią osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej, jednakże może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Przepis ten przede wszystkim kreuje zasadę pierwszeństwa w czasie ale pozostawia też ubezpieczonemu możliwość wyboru tytułu ubezpieczenia. Niespornym jest, że wnioskodawca w okresach niewymienionych w zaskarżonej decyzji, prowadząc jednocześnie działalność pozarolniczą i wykonując pracę na podstawie umowy zlecenia dokonał wyboru tytułu ubezpieczenia, wskazując umowę zlecenia.

Z treści art. 9 ust. 2a cyt. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia - prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że wnioskodawca zawarł pierwszą umowę zlecenia na okres od 5 marca 2007 r. do 31 sierpnia 2011 r. Z tytułu tej umowy uzyskiwał miesięczne wynagrodzenie w kwocie 6.011 zł. W okresie od 2 września 2011 r. do 28 lutego 2012 r. wykonywał kolejną umowę zlecenia, za którą uzyskiwał miesięczne wynagrodzenie w kwocie 7.182 zł. Przez cały okres wykonywania pracy z tytułu umów zlecenia wypłacane wnioskodawcy wynagrodzenie, stanowiące podstawę wymiaru składek, było wyższe od obowiązującej wnioskodawcę najniższej podstawy wymiaru składek z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Ta okoliczność a nie data wypłaty wynagrodzenia (data uzyskania przychodu) jest zatem decydująca dla oceny czy wnioskodawcy przysługuje prawo wyboru tytułu ubezpieczenia.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego, w świetle którego
w przypadku zbiegu obowiązku ubezpieczenia społecznego z umowy zlecenia
i prowadzenia działalności pozarolniczej (art. 9 ust. 2 i 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst; Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm), ubezpieczony jest uprawniony do wyboru umowy zlecenia jako podstawy obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, jeżeli tzw. wartość umowy zlecenia (to jest uzgodnione wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek), nie jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność (art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) – wyrok z dnia 2 sierpnia 2012 r. (II UK 31/12 OSNP 2013/17-18/212). Niespornym jest, że uzgodnione z wnioskodawcą wynagrodzenie za prace wykonywaną na podstawie umowy zlecenia w miesiącach: styczniu 2008 r., styczniu 2009 r., styczniu 2010 r., styczniu 2011 r.
i styczniu 2012 r. nie jest niższe od obowiązującej wnioskodawcę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, zatem zachował on prawo wyboru umowy zlecenia jako tytułu ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy bezpodstawnie przyjął, że decydującą o wyborze tytułu ubezpieczenia jest data wypłaty wynagrodzenia i wnioskował, że skoro skarżący za pracę wykonaną w grudniu otrzymał wynagrodzenie pod koniec grudnia a nie w styczniu, to podstawa wymiaru składek za styczeń wynosi „0”. Z treści art. 9 ust. 2a cyt. ustawy wynika, że ubezpieczony nie może dokonać wyboru tytułu ubezpieczenia tylko w takim przypadku, gdy z tytułu wykonywania umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Decyduje zatem wykonywanie umowy zlecenia i jej wartość czyli uzgodnione wynagrodzenie a nie data jego wypłaty. Wnioskodawca z tytułu wykonywania umowy zlecenia uzyskiwał wyższe wynagrodzenie, stanowiące podstawę wymiaru składek, niż podstawa wymiaru składek z prowadzonej działalności gospodarczej, zatem brak podstaw do przyjęcia, że w spornym okresie, wskazanym w apelacji, utracił prawo wyboru tytułu ubezpieczenia. Dodać przy tym należy, że również w styczniu 2008 r., styczniu 2009 r., styczniu 2010 r., styczniu 2011 r. oraz styczniu 2012 r. wykonywał pracę na podstawie umowy zlecenia, za którą uzyskał wynagrodzenie, wypłacone w lutym, przewyższające wysokość najniższej podstawy wymiaru składek z tytułu działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie jest kompletny, pozwala na jej rozstrzygnięcie, zatem nie zasługiwał na uwzględnienie zgłoszony przez skarżącego wniosek o odroczenie rozprawy i oczekiwanie na odpowiedź Ministerstwa (...) na pismo wnioskodawcy w sprawie korekt deklaracji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja wnioskodawcy zasługuje w całości na uwzględnienie, gdyż Sąd Okręgowy dokonał nieprawidłowej wykładni art. 9 ust. 2a cyt. ustawy, wskutek czego wydał nietrafny wyrok.

Mając powyższe względy na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji.

Wnioskodawca jest stroną wygrywającą sprawę zatem pozwany na mocy art. 98 § 1 k.p.c. winien zwrócić mu poniesione koszty procesu w kwocie 30 zł tj. uiszczoną opłatę od apelacji.