Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2017 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 maja 2017 r. w G.

sprawy z powództwa (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Spółce komandytowej w C.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) Zarządowi (...) w G.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 1493/16

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa wniósł pozew przeciwko Skarbowi Państwa - (...) Zarządowi (...) w G., żądając zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 44.960,78 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanego kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, w tym wydatków poniesionych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 14 stycznia 2011 r. zawarł z pozwanym umowę w wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, którego przedmiotem była eksploatacja zlecona systemu cieplnego w (...) w G. - P. od źródła ciepła do grzejników przez okres 4 lat. W toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego powód złożył pozwanemu ofertę, w której przedstawił kalkulację stawki 1 GJ, w której oznaczył stawkę podatku od towarów i usług w wysokości 22% zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami ustawy o podatku od towarów i usług. Z uwagi na zmianę wysokości stawki podatku (z 22% na 23%) w dniu 1 stycznia 2011 r. powód wystosował do pozwanego pismo, wnosząc o korektę stawki podatku w projekcie umowy, argumentując, że zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w chwili składania oferty, nie był on uprawniony do podania stawki VAT innej niż 22%. Obliczenie ceny z zastosowaniem odmiennej stawki podatku stanowiłoby bowiem błąd w obliczeniu ceny uzasadniający odrzucenie oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy – Prawo zamówień publicznych. Nadto, ww. stawka podatku była wskazana przez organizatora w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. W ocenie powoda §5 ust. 4 dopuszczał zmianę wysokości wynagrodzenia po uprzednich negocjacjach w przypadku istotnych zmian cen składników cenotwórczych. Umowa stron przewidywała wynagrodzenie w wysokości 4.428.089,60 zł brutto obliczone na podstawie rocznej ilości GJ dostarczanej do (...) G. P.. Umowa została zawarta na okres 4 lat. Wynagrodzenie miało być płatne miesięcznie na podstawie faktur złożonych przez powoda do 20. dnia miesiąca za miesiąc poprzedzający w terminie 30 dni od daty ich otrzymania przez zamawiającego. Pozwany dokonał jednostronnej zmiany treści umowy w stosunku do warunków przetargu zawartych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Umowa została wykonana w całości. Pozwany dokonywał płatności bez uwzględnienia zmiany wysokości stawki podatku od towarów i usług. Wobec odmowy zmiany umowy, powód uzyskał wynagrodzenie netto niższe niż przewidziane w umowie z uwagi na obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług w wyższej kwocie niż pierwotnie zakładano. Różnica w kwocie wynagrodzenia wynikająca ze zmiany wysokości stawki podatku o 1 pp. wynosi 44.960,78 zł i zasądzenia tej sumy żąda powód. Ponadto żądanie powoda uzasadnia w jego ocenie brzmienie §6 ust. 2 umowy, który stanowi klauzulę waloryzacyjną przewidującą automatyczne zwiększenie wysokości wynagrodzenia.

(pozew, k. 5-8)

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – (...) Zarząd (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda kosztami postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia, bowiem ostatnia faktura została wystawiona przez powoda na rzecz pozwanego w dniu 31 lipca 2012 r., zaś powód wytoczył powództwo przeciwko pozwanemu 16 kwietnia 2016 r., a zatem upłynął trzyletni termin przedawnienia przewidziany dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Nadto podniósł zarzut braku legitymacji biernej, bowiem pozwany przeniósł prawa i obowiązki wynikające z umowy na Skarb Państwa - K. (...) w G. za zgodą powoda. Pozwany wskazał na brak wykazania poniesienia rażącej straty przez powoda, podnosząc, że strony zwaloryzowały wynagrodzenie umowne o wskaźnik wzrostu cen oleju, w tym podatek od towarów i usług w wysokości ustawowej. Na mocy zawartych aneksów do umowy wynagrodzenie powoda znacznie wzrosło. Pozwany stwierdził, że powód powinien był wiedzieć o możliwej zmianie wysokości stawki podatku od towarów i usług, bowiem prace nad projektem ustawy trwały od marca 2010 r., a zatem miał on możliwość złożenia oferty uwzględniającej dopuszczalność zwiększenia stawki podatku od towarów i usług.

(odpowiedź na pozew, k. 73-76)

W piśmie przygotowawczym powód zaprzeczył twierdzeniom pozwanego przedstawionym w odpowiedzi na pozew, podtrzymując swoje twierdzenia i wnosząc jak dotychczas. Powód wskazał, że nie miał wpływu na treść zawartej umowy w zakresie ustalenia wysokości stawki VAT wliczanej do wynagrodzenia, albowiem pozwany nie godził się na zmianę umowy, a odmowa zawarcia umowy w kształcie przedstawionym przez stronę pozwaną skutkowałoby zachowaniem wadium w wysokości 126 tysięcy złotych przez pozwanego. Powód przyznał, że prawa i obowiązki wynikające z umowy przeszły na Skarb Państwa – K. (...) w G.. Zmiana umowy nie zrekompensowała utraty części wynagrodzenia wskutek zastosowania stawki podatku od towarów i usług w wysokości obowiązującej przed 1 stycznia 2011 r.

(pismo przygotowawcze, k. 93-94)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa uczestniczyła w postępowaniu prowadzonym przez pozwanego – Skarb Państwa – (...) Zarząd (...) w G. w sprawie o udzielenie zamówienia publicznego. Postępowanie było prowadzone w trybie przetargu ograniczonego. Przedmiotem zamówienia publicznego była eksploatacja zlecona systemu cieplnego (...) G. P.. Powód złożył ofertę zgodną ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia (dalej jako: SIWZ), zastrzegając wynagrodzenie w wysokości 4.428.089,60 zł brutto (w tym 22% VAT). Powód oświadczył, że zapoznał się z SIWZ wraz z załącznikami i nie wnosi zastrzeżeń do nich. Oferta powoda zawierała kalkulację stawki 1 GJ, którą powód ustalił na kwotę 101,45 zł. W dniu 30 grudnia 2010 r. pozwany poinformował powoda o wyborze jego oferty jako najkorzystniejszej i terminie i miejscu zawarcia umowy. §5 ust. 1 projektu umowy miał następujące brzmienie: „Wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu zamówienia w zakresie określonym w §1 ust. 1 wynosi… zł brutto (słownie: …), w tym podatek VAT w wysokości…, co stanowi kwotę… (zał. nr 3). §5 ust. 2 miał następujące brzmienie: „wynagrodzenie roczne za wykonanie przedmiotu zamówienia wynosi… zł brutto (słownie: …), w tym podatek VAT w wysokości …%, co stanowi kwotę … zł”

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o ofertę, k. 24-25, informacja zamawiającego, k. 26, SIWZ, k. 27-29, projekt umowy, k. 31-37)

W dniu 11 stycznia 2011 r. powód zwrócił się do pozwanego z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie korekty w przedłożonej kalkulacji stawki 1 GJ poprzez jej podwyższenie do wysokości 23% wobec wejścia w życie ustawy zmieniającej wysokość stawki podatku od towarów i usług. W odpowiedzi na ww. wniosek pozwany pismem z dnia 7 lutego 2011 r. poinformował powoda o braku możliwości zmiany wysokości wynagrodzenia w zakresie wysokości stawki podatku od towarów i usług, uznając tego typu zmianę za niezgodną z art. 144 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych wobec braku klauzuli umownej przewidującą dopuszczalność zmiany umowy w tym zakresie.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o pismo powoda, k. 49-51, pismo pozwanego, k. 52)

W dniu 14 stycznia 2011 r. strony zawarły umowę nr (...) zgodną ze SIWZ, której przedmiotem była eksploatacja zlecona systemu cieplnego w (...) w G. P. od źródła ciepła do grzejników włącznie w budynkach przez okres 4 lat (§1 umowy). Zgodnie z umową, wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu zamówienia w zakresie określonym w §1 ust. 1 wynosiło 4.428.089,60 zł brutto, w tym należny podatek (§5 ust. 1), zaś wynagrodzenie roczne za wykonanie przedmiotu zamówienia wynosiło 1.107.022,40 zł brutto, w tym należny podatek VAT. Jednocześnie zamawiający zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia w miesięcznych transzach w wysokości określonej w umowie, zależnej od okresu, w którym następowała zapłata. §5 ust. 4.2. umowy stanowił, że wartość umowna może być waloryzowana na pisemny wniosek wykonawcy po roku obowiązywania umowy i nie częściej niż raz w roku o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszany w komunikacie GUS. §5 ust. 4.4 stanowił, że w przypadku istotnych zmian składników cenotwórczych Zamawiający dopuszcza możliwość zmiany wysokości wynagrodzenia po uprzednich negocjacjach. Nadto, §6 ust. 2 umowy przewidywał, że wynagrodzenie wykonawcy uwzględniać będzie podatek VAT w ustawowej wysokości. W dniu 17 stycznia 2011 r. nastąpiło przekazanie systemu energetycznego powodowi.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o umowę wraz z załącznikami, k. 38-48, protokół zdawczo-odbiorczy, k. 77-78)

W dniu 19 grudnia 2011 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy zwiększający wysokość wynagrodzenia należnego powodowi z uwagi na wzrost cen oleju będącego składnikiem cenotwórczym. Aneksem nr (...) z dnia 24 lutego 2012 r. strony zmieniły sposób rozliczenia wynagrodzenia. Na podstawie aneksu nr (...) z dnia 24 kwietnia 2012 r. strony zwiększyły wysokość wynagrodzenia za wykonanie przedmiotu zamówienia poprzez jego waloryzację o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług w wysokości 4,3 %.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o aneks nr (...), k. 83-87)

W dniu 24 kwietnia 2012 r. pozwany przeniósł za zgodą powoda w drodze umowy na Skarb Państwa – K. (...) w G. prawa i obowiązki wynikające z umowy nr (...). Powód wystawił ostatnią fakturę na rzecz pozwanego w dniu 31 lipca 2012 r.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o dokument „cesja praw i obowiązków”, k. 79-80, fakturę nr (...), k. 82)

Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 31 października 2016r.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o zarządzenie k. 3)

Sąd zważył co następuje:

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o całokształt dowodów dokumentarnych przeprowadzonych w toku postępowania. Sąd przyznał im przymiot wiarygodności, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności, prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, ani nie zaprzeczyła, że osoby pod nimi podpisane złożyły oświadczenia danej treści. Nie istniały zatem żadne uzasadnione podstawy do odmowy wiary dokumentom, zwłaszcza że strony przyznały okoliczności faktyczne przedstawiane przez stronę przeciwną.

Biorąc pod uwagę twierdzenia i oświadczenia stron przedstawione w niniejszym postępowaniu, należy stwierdzić, że główna oś sporu między stronami odnosiła się do oceny prawnej postanowień umowy określających wysokość wynagrodzenia w zakresie zastrzeżonej stawki podatku od towarów i usług oraz przewidujących dopuszczalność zmiany umowy w zakresie wysokości wynagrodzenia.

Podstawą prawną roszczenia powoda jest art. 471 k.c., który stanowi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W ocenie powoda pozwany naruszył postanowienia §5 ust. 4.2 i ust. 4.4 oraz §6 ust. 2 umowy w ten sposób, że odmówił zapłaty różnicy między wysokością wynagrodzenia brutto ustaloną w oparciu o wysokość stawki podatku od towarów i usług obowiązującą do 31 grudnia 2010 r. przyjętą w ofercie, a wysokością wynagrodzenia brutto uwzględniającą wysokość uiszczonego podatku od towarów i usług obliczonego według stawki obowiązującej od 1 stycznia 2011 r. Powód wskazał, że powyższe postanowienia umowne stanowią podstawę do zwiększenia wysokości wynagrodzenia o ww. różnicę.

Pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł zarzut braku legitymacji biernej oraz zarzut przedawnienia roszczenia, które Sąd rozpoznał w pierwszej kolejności, albowiem są to najdalej idące zarzuty przeciwko żądaniu powoda.

W odniesieniu do zarzutu braku legitymacji biernej, należy stwierdzić, że w dniu 24 kwietnia 2012 r. pozwany zawarł ze Skarbem Państwa – K. (...) w G. umowę w formie pisemnej przenoszącą na kontrahenta z dniem 1 sierpnia 2012 r. prawa i obowiązki wynikające z umowy zawartej z powodem. Umowa ta, nazwana przez strony „cesja praw i obowiązków”, wywołuje skutki cesji wierzytelności przysługującej pozwanemu względem powoda (art. 509 §1 k.c.) oraz przejęcia długu pozwanego wobec powoda przez Skarb Państwa – K. (...) w G. (art. 519 §1 i §2 pkt 3). Umowa została zawarta za zgodą powoda, a zatem została spełniona przesłanka jej skuteczności w zakresie zarówno przelewu wierzytelności (art. 509 §1 k.c., zastrzeżenie z §6 ust. 4 umowy), jak i zwolnienia pozwanego z długu i wstąpienia w jego miejsce Skarbu Państwa – K. (...) w G. (art. 519 §1 k.c.). Wskutek zmiany podmiotowej nie zmieniła się sytuacja prawna powoda jako wierzyciela, a zatem mógł on dochodzić roszczeń o zapłatę powstałych po 31 lipca 2012 r. przeciwko następcy prawnemu, tj. Skarbowi Państwa – K. (...) w G.. Wobec tego, Sąd uznał zarzut pozwanego o braku legitymacji biernej za zasadny w zakresie dotyczącym roszczeń powstałych po 31 lipca 2012 r.

W odniesieniu do zarzutu przedawnienia, godzi się zauważyć, że powód zawarł z pozwanym umowę w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, co nie było sporne między stronami, stąd termin przedawnienia roszczeń wynikających z przedmiotowej umowy wynosi 3 lata od dnia wymagalności (art. 118 kc., art. 120 §1 zd. 1 k.c.). Roszczenie jest wymagalne, jeżeli zaszły wszelkie okoliczności aktualizujące obowiązek świadczenia. Ostatnia faktura została wystawiona na rzecz pozwanego 31 lipca 2012 r. i obejmowała wynagrodzenie za wykonanie umowy w lipcu 2012 r. Faktura została doręczona pozwanemu w dniu 6 sierpnia 2012 r. Zgodnie z treścią umowy, wynagrodzenie miało być płatne miesięcznie na podstawie faktur złożonych przez powoda do 20. dnia miesiąca za miesiąc poprzedzający w terminie 30 dni od daty ich otrzymania przez zamawiającego. Wobec tego, roszczenie powoda o zapłatę ostatniej transzy wynagrodzenia należnego od pozwanego stało się wymagalne 5 września 2012 r., zaś termin jego przedawnienia upłynął 5 września 2015 r. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 31 października 2016 r. Nie zaszła zatem żadna okoliczność skutkująca zawieszeniem (art. 121 k.c.) lub przerwaniem terminu przedawnienia (art. 123 §1 k.c.). Mając na względzie fakt, że roszczenia powoda przeciwko pozwanemu o zapłatę uległy przedawnieniu najpóźniej w dniu 5 września 2015 r., zaś pozwany podniósł skutecznie zarzut przedawnienia, należy stwierdzić, że w zakresie legitymacji biernej przysługującej pozwanemu uchylił się on skutecznie od zaspokojenia roszczenia (art. 117 § k.c.).

Powód wywodził swoje roszczenie, powołując się na klauzulę w sprawie podwyższenia wysokości wynagrodzenia o średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszany w komunikacie GUS (§5 ust. 4.2 umowy) oraz na klauzulę w sprawie zmiany wysokości wynagrodzenia w drodze negocjacji w przypadku istotnych zmian składników cenotwórczych (§5 ust. 4.4). Ze stanu faktycznego ustalonego w niniejszym postepowaniu wynika, że strony zwiększały wysokość należnego wynagrodzenia w oparciu o wskazane klauzule umowne z uwagi na wzrost cen oleju będącego składnikiem cenotwórczym (aneks nr (...)) oraz zwiększenie wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (aneks nr (...)). Nadto, §6 ust. 2 umowy stanowił, ze wynagrodzenie wykonawcy uwzględniać będzie podatek VAT w ustawowej wysokości. Postanowienie to powód poczytywał za klauzulę waloryzacyjną stanowiącą dodatkową podstawę żądania zapłaty wskazanej w pozwie sumy pieniężnej.

Wskazane postanowienia umowne podlegają wykładni zgodnie z regułami interpretacyjnymi oświadczeń woli z art. 65 k.c. Art. 65 §1 k.c. odnosi się do oświadczeń woli w ogólności i stanowi, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak wymagają tego ze względu na okoliczności, w których złożone zostało zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Art. 65 §2 k.c. stanowi, że w umowach należy badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Przedmiotowa umowa została zawarta przez strony w dniu 14 stycznia 2011 r., tj. w okresie, w którym obowiązywała zwiększona stawka podatku towarów i usług, natomiast postanowienia umowne regulujące wysokość wynagrodzenia były sformułowane w sposób stanowczy i przewidywały wynagrodzenie w ściśle określonej wysokości, uwzględniające należny podatek od towarów i usług. Wobec tego, należy uznać, że powód godził się na wynagrodzenie we wskazanej wysokości, przyjmujące wyższą stawkę podatku od towarów i usług. Należy zauważyć, że strony zastosowały klauzule przewidziane w §5 ust. 4.2. i ust. 4.4. w celu zwiększenia wynagrodzenia należnego powodowi w toku wykonywania umowy, albowiem nastąpiły okoliczności uzasadniające zwiększenie wynagrodzenia, tj. wzrost inflacji oraz zmiana wartości składników cenotwórczych. Sąd podziela pogląd, że podatek od towarów i usług stanowi element cenotwórczy w przypadku umów zawieranych przez przedsiębiorcę będącego podatnikiem tego podatku, jednakże należy zauważyć, że w czasie trwania przedmiotowego stosunku umownego, począwszy od 14 stycznia 2011 r. stawka podatku od towarów i usług nie uległa zmianie, stąd brak jest podstaw do żądania zwiększenia wysokości wynagrodzenia na podstawie ww. klauzul, jak również na podstawie §6 ust. 2 stanowiącego, że wynagrodzenie wykonawcy uwzględnia podatek VAT w ustawowej wysokości. Chwila zawarcia umowy (tj. po 31 grudnia 2010 r.), jednoznaczne brzemiennie powołanych klauzul umownych, sposób ich zrozumienia przez strony przejawiający się w zmianie wysokości wynagrodzenia z uwagi na wzrost inflacji i wartości składników cenotwórczych nie uzasadniają twierdzenia o naruszeniu postanowień §5 ust. 4.2. i ust. 4.4. oraz §6 ust. 2 przez pozwanego. Nadto, okoliczności wskazane przez strony, a także brak inicjatywy dowodowej powoda reprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika, która by zmierzała do wykazania odmiennej wykładni umowy, nie pozwalają na przyjęcie wykładni postanowień umownych innej niż językowo-gramatyczna.

Godzi się nadto zauważyć, że powód jako przedsiębiorca w chwili składania oferty zamawiającemu (w grudniu 2010 r.) wiedział lub powinien był wiedzieć, że od 1 stycznia 2011 r. obowiązuje stawka podatku towarów i usług w wysokości 23%. Z uwagi na brak możliwości przyjęcia odmiennej stawki podatku w ofercie, powód powinien był ustalić w ofercie wysokość swojego wynagrodzenia netto w taki sposób, aby nie ponieść ekonomicznych konsekwencji zwiększenia wysokości należnego podatku. Pozwany słusznie wskazał, że zamiana wysokości wynagrodzenia byłaby dopuszczalna wyłącznie w przypadku określonym art. 144 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych. Mając na względzie fakt, że wynagrodzenie nie mogło być zwiększone w zakresie żądanym przez powoda w oparciu o powołane wyżej klauzule umowne, należy przyjąć, że zmiana umowy w ww. zakresie byłaby niedopuszczalna.

Z uwagi na powyższe, powództwo okazało się bezzasadne i Sąd na podstawie art. 471 k.c. a contrario oddalił je w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U z 2016 r., poz. 1667) i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od przegrywającego proces powoda na rzecz pozwanego kwotę 3600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.