Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 maja 2016 roku w S.

sprawy z powództwa B. T.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Choszcznie z dnia 27 marca 2015 roku, sygn. akt I C 402/15

oraz na skutek zażalenia pozwanego od postanowienia Sądu Rejonowego w Choszcznie z dnia 30 kwietnia 2015 roku, sygn. akt I C 402/15

1.  uchyla zaskarżone postanowienie;

2.  uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Choszcznie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSO Karina Marczak SSO Marzenna Ernest SSO Sławomir Krajewski

Sygn. akt II Ca 1520/15

II Cz 2085/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 marca 2015 roku Sąd Rejonowy w Choszcznie:

I. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W.
na rzecz powódki B. T. kwotę 6000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 marca 2015 roku do dnia zapłaty;

II. w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

III. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W.
na rzecz powódki B. T. kwotę 1359,20 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

IV. nakazał pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej
w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Choszcznie kwotę 2459,48 zł tytułem nieuiszczonych kosztów postępowania;

V. z roszczenia zasądzonego w punkcie I nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Choszcznie kwotę 1211,39 zł tytułem nieuiszczonych kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym:

W dniu 14 października 2011 roku około godziny 14.00 na drodze nr K-10, kierujący pojazdem marki (...) o nr rej. (...) Ł. W. nie zachował bezpiecznego odstępu między pojazdami, czym doprowadził do zderzenia motocyklem marki S. o numerze rejestracyjnym (...), którym kierowała B. T..

Powódka po wypadku zwróciła się do lekarza w R., który stwierdził u niej liczne otarcia kończyny górnej prawej, zasinienie w okolicy prawego kciuka oraz ból głowy. W dniu 17 października 2011 roku lekarz stwierdził u powódki silne dolegliwości bólowe, głównie bóle i obrzęk kolana prawego, zasinienie w okolicy łopatki prawej. Dalsze leczenie powódka kontynuowała w poradni ortopedycznej i psychiatrycznej. Po ww. zdarzeniu powódka korzystała ze zwolnień lekarskich przez okres pięciu miesięcy. Ból związany z urazami doznanymi wyniku wypadku mógł trwać u powódki do trzech miesięcy.

Pismem z dnia 16 listopada 2011 roku powódka zwróciła się do pozwanego o wypłatę 6000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Decyzją z dnia 9 stycznia 2012 roku pozwany przyznał powódce kwotę 2000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Pismem z dnia 14 lutego 2012 roku powódka zwróciła się do pozwanego o wypłatę kwoty 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Decyzją z dnia 1 marca 2012 roku pozwany przyznał powódce dodatkowo kwotę 2000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Natomiast pismem z dnia 15 czerwca 2012 roku powódka zwróciła się do pozwanego o wypłacenie kwoty 13.000 zł.

Powódka B. T. ma 50 lat jest mężatką, ma dwoje dorosłych dzieci. Strona powodowa posiada wykształcenie zawodowe - z zawodu jest kucharzem. Obecnie pracuje jako pakowacz w (...) R..

Doznane urazy w wyniku wypadku nie doprowadziły do trwałego naruszenia struktury anatomicznej układu nerwowego powódki, ani naruszenia struktur anatomicznych narządu ruchu. Wypadek z dnia 14 października 2011 roku spowodował u powódki trwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 8 % - utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowo - mózgowym. Stan emocjonalny B. T. wykazuje zaburzenia emocjonalne związane z przeżytym wypadkiem komunikacyjnym, których podłożem są lęki sytuacyjne, takie jak stres pourazowy ujawniający się zmiennością nastroju uzależnioną od sytuacji skojarzeniowych. U powódki widoczne są obniżenia ogólnych sprawności umysłowych, na które mają wpływ jej stany emocjonalne, ma to związek z obniżeniem jej ogólnej sprawności umysłowej i fizycznej zarówno w zakresie społecznym jak i rodzinnym. Stany lękowe powódki mają podłoże traumatyczne, są bardzo żywe i aktywne. Istnieje niewielka szansa na wyeliminowanie w przyszłości lęków związanych z przeżytym wypadkiem. Aktualnie powódka wymaga indywidualnej pomocy psychologicznej.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał powództwo, oparte na art. 822 k.c. i art. 444 i 445 k.c., za częściowo zasadne.

Wskazał, że w rozpoznawanej sprawie przedmiotem sporu była wysokość wypłaconego przez ubezpieczyciela zadośćuczynienia z tytułu bólu i cierpienia.

Sąd Rejonowy uznał, że zadośćuczynienie winno mieć charakter kompensacyjny i przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Kompensata majątkowa z kolei winna mieć na celu przezwyciężenie przykrych doznań i wobec tego winna być rozumiana szeroko, albowiem obejmuje zarówno cierpienia fizyczne, jak i sferę psychiczną poszkodowanego.

W wyniku wypadku z dnia 14 października 2011 r. B. T. doznała potłuczenia ogólnego, a szczególności stawu barkowego prawego, urazu głowy z krótkotrwałą utratą przytomności. Powódka przez kilka miesięcy leczyła skutki urazu u lekarza ortopedy i psychiatry, musiała stosować leki przeciwbólowe, a ponadto przebywała na zwolnieniu lekarskim przez okres około pięciu miesięcy.

Dokonując ustaleń w powyższym zakresie Sąd opierał się w szczególności na opinii biegłych z zakresu ortopedii i traumatologii, medycyny sądowej, która w ocenie Sądu jest rzetelna i w pełni fachowa. Opinia biegłych sądowych jest bowiem jasna i czytelna, biegli w sposób wyczerpujący opisali stan zdrowia powoda zarówno ten po wypadku, jak i obecny, bazowali przy tym na dokumentacji medycznej powoda.

Mając na uwadze powyższe oraz uwzględniając materiał dowodowy zgromadzony w aktach Sąd stanął na stanowisku, że strona pozwana nie uwzględniła całokształtu okoliczności faktycznych mających znaczenie dla ustalenia krzywdy powódki, co skutkowało przyznaniem zbyt niskiej kwoty 4000 zł tytułem zadośćuczynienia. Wpływ na to miały doznane przez powódkę urazy, które spowodowały trwały uszczerbek na zdrowiu w łącznej wysokości 8 %. Wprawdzie w wyniku wypadku powódka nie doznała trwałego naruszenia struktury anatomicznej układu nerwowego ani naruszenia struktur anatomicznych narządu ruchu. To jednak nie sposób zauważyć, że od chwili zdarzenia do chwili obecnej, a więc już prawie od czterech lat, odczuwa nadal dolegliwości bólowe i ograniczenia w wykonywaniu prac wysiłkowych. Taki stan wpływa negatywnie na codzienne życie powódki, zarówno w sferze zawodowej jak i prywatnej.

Stąd też zadośćuczynienie w kwocie 6000 zł jest odpowiednie i powinno zrekompensować powódce doznane cierpienia oraz uraz psychiczny. Podkreślono, że powódka obecnie cierpi na nerwicę związaną z urazem czaszkowo - mózgowym. Natomiast jej stan emocjonalny wykazuje zaburzenia emocjonalne związane z przeżytym wypadkiem komunikacyjnym, których podłożem są leki sytuacyjne, jak i stres pourazowy ujawniający się zmiennością nastroju uzależnioną od sytuacji skojarzeniowych. Tym samym wymaga indywidualnej pomocy psychologicznej.

W ocenie Sądu łączna kwota 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia będzie adekwatna do doznanych obrażeń ciała, cierpień i zrekompensuje w pełni skutki wypadku dla zdrowia i życia powódki. Ponadto wyczerpuje w całości roszczenia powódki z tego tytułu, albowiem obecnie nie występują komplikacje po ww. zdarzenia. Jednocześnie w ocenie Sądu zadośćuczynienie w tej wysokości daje powódce nie tylko satysfakcję finansową, ale również moralną, rekompensując – na ile to możliwe – doznane cierpienia fizyczne oraz ich przykre konsekwencje w życiu codziennym.

Natomiast w ocenie Sądu żądanie powódki w pozostałym zakresie należy uznać, za wygórowane.

Z tego też względu, Sąd na podstawie art. 347 k.p.c., utrzymał w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Myśliborzu z dnia 29 kwietnia 2013 roku, w sprawie VI C 201/13, w części, co do kwoty 6000 zł, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 marca 2015 roku do dnia zapłaty, a w pozostałej części wyrok ten uchylił.

Sąd wyjaśnił, że podstawą prawną orzeczenia o odsetkach od kwoty zasądzonej w pkt I sentencji stanowią przepisy art. 481 § 1 i 2 k.c. W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, że należne odsetki powinny być naliczone od chwili, kiedy znane były wszystkie okoliczności, wpływające na wysokość przyznanego zadośćuczynienia. W razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania (vide; wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2003 roku, IV CK 130/02, opubl. LEX nr 82273). Tym samym Sąd zasądził odsetki od dnia 30 marca 2015 roku, tj. od dnia wyrokowania.

Stosownie do wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 kpc Sąd orzekł o kosztach procesu uznając, że powódka wygrała sprawę w 67 % i w tej części należy się jej zwrot kosztów postępowania od pozwanego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany i zaskarżając wyrok w części, to jest co do punktu I. III. i IV., wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

ewentualnie o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa wobec (...) S.A. w całości,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego (...) S.A. kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

3. uchylenie pkt 4 wyroku zasądzającego od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Myśliborzu kwotę 2459,48 zł tytułem nieuiszczonych kosztów procesu.

Skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy, to jest:

a) art. 347 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wydanie kolejnego wyroku w sprawie bez orzeczenia w przedmiocie wyroku zaocznego, podczas gdy Sąd powinien wydać wyrok, którym wyrok zaoczny by uchylił i orzekł o żądaniu pozwu,

b) art. 321 k.p.c. poprzez orzeczenie przez Sąd I instancji ponad żądanie.

Argumentując zarzuty apelujący wskazał, że wydając wyrok, Sąd nie uwzględnił faktu, że wcześniej, to jest dnia 29 kwietnia 2013 roku, został przez Sąd w niniejszej sprawie wydany wyrok zaoczny, którym Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 9000 zł, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 17 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 587 zł, tytułem kosztów procesu oraz nadał wyrokowi w punkcie I. (to jest co do kwoty roszczenia głównego z odsetkami) rygor natychmiastowej wykonalności. Sąd pominął najwyraźniej, że kwota ta została - z uwagi na nadany rygor - zapłacona w toku procesu. Sąd pominął złożony i dwukrotnie przypomniany przez pozwanego w toku sprawy wniosek o orzeczeniu o obowiązku zwrotu kwoty wypłaconej na podstawie wyroku zaocznego. Doprowadziło to do sytuacji, w której dwukrotnie zasądzono od pozwanego świadczenie z tego samego tytułu (łącznie 15.000 zł z odsetkami). W ocenie pozwanego Sąd powinien był wyrok zaoczny uchylić i orzec o żądaniu pozwu.

Postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Choszcznie sprostował niedokładność w ww. wyroku Sądu Rejonowego w Choszcznie z dnia 27 marca 2015 roku, w sprawie I C 402/15, w ten sposób, iż zwrot w punkcie I orzeczenia ,,Zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki B. T. kwotę 6000,00 zł (sześć tysięcy złotych 00/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 marca 2015 r. do dnia zapłaty” zamienił zwrotem ,,utrzymuje w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Myśliborzu 29 kwietnia 2013 r. w sprawie VI C 201/13 w części, w której zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki B. T. kwotę 6000,00 zł (sześć tysięcy złotych 00/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 marca 2015 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części wyrok ten uchyla”.

W uzasadnieniu wskazał, że orzeczenie to zapadło na podstawie art. 350 § 1 k.p.c., a sprostowanie orzeczeń sądowych prowadzi do przywrócenia w treści dokumentu orzeczenia rzeczywistej woli składu sądzącego. W przedmiotowej sprawie Sąd na rozprawie w dniu 29 kwietnia 2013 roku wydał wyrok zaoczny, w którym uwzględnił żądanie powódki B. T.. Po wniesieniu sprzeciwu przez pozwanego Sąd ponownie rozpoznał powództwo i w dniu 27 marca 2015 roku wydał wyrok. Jednak na skutek niedokładności w wyroku tym nie wskazał, iż zgodnie z art. 347 k.p.c. utrzymuje w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Myśliborzu 29 kwietnia 2013 roku, w sprawie VI C 201/13 w części, w której zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki B. T. kwotę 6000,00 zł (sześć tysięcy złotych 00/100) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 marca 2015 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części wyrok ten uchyla.

Zażalenie na to postanowienie wywiódł pozwany i wniósł o jego uchylenie, zarzucając brak podstaw do sprostowania w taki sposób wyroku, w trybie art. 351 § 1 k.p.c. i zaistnienie w nim wadliwości, która mogła być usunięta jedynie w drodze apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja i zażalenie okazały się zasadne.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do sprostowania zaskarżonego wyroku, w sposób określony w zaskarżonym postanowieniu z dnia 30 kwietnia 2015 roku.

Zgodnie z art. 350 § 1 k.p.c., sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się powszechnie, iż sprostowaniu może podlegać zarówno sentencja jak i uzasadnienie wyroku. (por: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1982 r., I PZ 7/82 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1976 r., I PO 9/76). Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 31 stycznia 2007 roku (II CSK 314/06) w pełni przekonywająco stwierdził, iż wymienione w hipotezie art. 350 k.p.c., wady orzeczenia musi charakteryzować cecha oczywistości, która stanowi jednocześnie granicę dopuszczalności sprostowania. Nie można w wyniku stosowania art. 350 k.p.c. doprowadzić do merytorycznej zmiany orzeczenia, czy zastąpienia orzeczenia merytorycznego formalnym. Tryb sprostowania przewidziany w art. 350 k.p.c. służy do usuwania z tekstu orzeczenia niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek, a nie do naprawy poważniejszych wad orzeczenia. Podobny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w wyroku z dnia 12 kwietnia 2007 roku (I PK 261/06) gdzie orzekł, iż sprostowanie wyroku nie może doprowadzić do zmiany rozstrzygnięcia, przy czym zasada ta odnosi się zarówno do zmiany pod względem przedmiotowym, jak po względem podmiotowym.

Analiza okoliczności sprawy wskazuje na to, że Sąd Rejonowy wydając zaskarżony wyrok nie zapoznał się w sposób dostateczny z aktami sprawy i nie uwzględnił przy rozstrzyganiu, że zapadł w niej wyrok zaoczny, za czym dodatkowo przemawia okoliczność, że zaskarżony wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia o żądaniu restytucyjnym zgłoszonym w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji przez pozwanego.

Nie sposób jest zwłaszcza przyjąć, że wolą Sądu, jak to wskazano w treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, było uchylenie wyroku zaocznego, a tylko doszło do oczywistej omyłki.

Przeciwnego wniosku nie może uprawniać sama tylko treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku, które zostało sporządzone już po wniesieniu apelacji, gdzie zarzucono Sądowi naruszenie norm prawnych zawartych w art. 347 k.p.c. i 321 § 1 k.p.c. oraz wniosku z dnia 10 kwietnia 2015 roku o uzupełnienie wyroku o orzeczenie restytucyjne w trybie art. 338 § 1 k.p.c. i wraz ze sporządzeniem uzasadnienia Sąd wydał również zaskarżone postanowienie o sprostowaniu z dnia 30 kwietnia 2015 roku.

Podsumowując należy uznać, że wyrok w zakresie braku jakiegokolwiek odniesienia się do kwestii uprzedniego zapadnięcia w sprawie wyroku zaocznego zawiera merytoryczną wadliwość, która nie może być usunięta w drodze jego sprostowania.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., w zw. z art. 397 § 2 k.p.c., orzeczono jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

Brak podstaw do sprostowania oznaczał, że Sąd pierwszej instancji w sposób niedopuszczalny, w świetle art. 321 § 1 k.p.c. orzekał co do przedmiotu nieobjętego żądaniem, które przy braku uchylenia wyroku zaocznego, de facto zostało skonsumowane w tym właśnie wyroku, gdzie uwzględniono powództwo w całości.

Jakkolwiek sama tylko ta wadliwość mogła być skorygowana w drodze kontroli instancyjnej wyroku, to Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku w ogóle nie rozpoznał zgłoszonego w sprawie przez pozwanego wniosku restytucyjnego, a co więcej nie z niezrozumiałych względów nie rozstrzygnął dotychczas zgłoszonego w tym przedmiocie wniosku o uzupełnienie wyroku.

Zgodnie z art. 338 § 1 k.p.c. uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu. Wedle § 2 tego art. przepis paragrafu poprzedzającego nie wyłącza możliwości dochodzenia w osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku.

Przepis § 1 ww. art. zawiera regulację o charakterze procesowym, która w uproszczony sposób realizuje możliwość przywrócenia stanu poprzedniego (restitutio), ale materialnoprawną podstawą zasądzenia są przepisy kodeksu cywilnego o nienależnym świadczeniu. Przepis ten znajduje się oddziale k.p.c., zatytułowanym natychmiastowa wykonalność wyroków, co musi wpływać na jego wykładnię i stąd wniosek restytucyjny może być zgłoszony i rozpoznany, w sprawie, gdzie doszło do wydania wyroku zaocznego jedynie wówczas, gdy do wyegzekwowania świadczenia doszło ze względu i w oparciu o jego natychmiastową wykonalność, to jest gdy egzekucja była prowadzona na podstawie klauzuli wykonalności nadanej orzeczeniu, jako natychmiast wykonalnemu. W innym przypadku wniosek restytucyjny jest niedopuszczalny i podlega odrzuceniu. Ustawodawca założył tu uproszczony tryb dochodzenia zwrotu takiego świadczenia nienależnego, bez potrzeby prowadzenia odrębnego – szerszego postępowania dowodowego. Wystarczy wskazać, że w przypadku egzekwowania świadczenia w trybie natychmiastowej wykonalności należy przyjąć, że wierzyciel ma obowiązek liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu, w rozumieniu i ze skutkiem o jakich mowa w art. 409 k.c.

Ustawodawca przyjął wreszcie, ze wydanie orzeczenia restytucyjnego, przewidzianego w art. 338 § 1 k.p.c. - w formie wyroku, następuje wraz z uchyleniem wyroku zaocznego i orzeczeniem o żądaniu pozwu.

Dotychczas Sąd Rejonowy nie rozpoznał, wiec w znaczącej części istoty sprawy, co uzasadniało orzeczenie o charakterze kasatoryjnym.

Podsumowując, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., orzeczono jak w punkcie 2. sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

SSO Karina Marczak SSO Marzenna Ernest SSO Sławomir Krajewski