Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Wiesława Stachowiak /spr./

del. SSO Renata Pohl

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2017 r. w Poznaniu

sprawy R. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji R. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 11 września 2015 r. sygn. akt VII U 4742/14

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. decyzją z 27 sierpnia 2014 roku na podstawie art. 12 ust. 1, art. 13 ust. 1, art. 14 ust. 1, art. 61 oraz art. 115 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił R. O. prawa do renty, stwierdzając, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy.

R. O. złożyła od decyzji odwołanie, domagając się przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z 11 września 2015 roku w sprawie VII U 4742/14 oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że odwołująca (ur.(...) wykonywała pracę pracownika fizycznego, gońca i pakowacza (w Fabryce (...)).

Odwołująca miała przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 21 grudnia 1993 roku, tj. od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego.

Od 1999 roku odwołująca zaczęła wykonywać pracę introligatora w pełnym wymiarze czasu pracy. Była to praca z przewagą wysiłku fizycznego.

Odwołująca zdobyła wykształcenie średnie. Ukończyła policealne studium psychologii.

Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 17 lipca 2012 roku, ze względu na jej ówczesny stan zdrowia – zaburzenia depresyjne o umiarkowanym nasileniu, organiczne zmiany CUN o lekkim nasileniu, z intelektem na poziomie przeciętnym (IQ 81), padaczkę z napadami uogólnionymi i wyłączeniami, odwołująca została uznana za częściowo niezdolną do pracy na okres 2 lat. Lekarz orzecznik stwierdził, że z przyczyn psychologicznych odwołująca jest częściowo niezdolna do pracy. Objawy depresyjne uwarunkowane osobowościowo, wzmacniane przez czynnik organiczny oraz zaburzenia poznawcze (głównie w zakresie pamięci i odporności na dystraktory) w znacznym stopniu ograniczały odwołującej efektywne funkcjonowanie psychospołeczne. W oparciu o powyższe orzeczenie ZUS decyzją z 1 sierpnia 2012 roku ustalił odwołującej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na dalszy okres do 30 czerwca 2014 roku.

26 maja 2014 roku odwołująca złożyła wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. We wniosku wskazała, że pracuje jako pomocnik operatora maszyn. Jest to praca ręczna, polega na podawaniu i odbieraniu materiałów z linii produkcyjnej.

Odwołująca nie obsługuje urządzeń mechanicznych. Pomaga w pracy, głównie dźwiga.

Łączna opinia biegłych sądowych lekarzy neurologa, ortopedy, okulisty, psychiatry i endokrynologa oraz biegłego psychologa wykazała, że odwołująca nie jest całkowicie ani częściowo niezdolna do pracy.

Z przyczyn okulistycznych odwołująca nie jest niezdolna do pracy. Umiarkowane niedowidzenie oka prawego trwa u niej od dzieciństwa. Ostrość oka lewego jest prawidłowa w okularach. Stan narządu wzroku pozwala odwołującej na wykonywanie pracy introligatora oraz innych prac nie wymagających widzenia obuocznego.

W opinii biegłego endokrynologa, odwołująca jest zdolna do pracy. Stwierdza się u niej postać całkowicie wyrównanej niedoczynności tarczycy. Nie może to powodować żadnych dolegliwości. Potwierdza to prawidłowy stan endokrynologiczny. Badaniem klinicznym i laboratoryjnym nie stwierdza się istotnych odchyleń od normy.

W ocenie biegłych psychiatry i psychologa u odwołującej nie zachodzi niezdolność do pracy z przyczyn psychopatologicznych. Odwołująca jest psychicznie sprawna. Sprawność ta polega na niewystępowaniu choroby psychicznej, w tym choroby depresyjnej CHAD lub depresji powrotnej lub innych, ostrych, przemijających zaburzeń psychicznych lub istotnych ubytków klinicznych w sferze psychicznej, które to zaburzenia istotnie naruszają sprawność ustroju i powodują niezdolność do pracy. Zaburzenia nerwicowe i łagodne zaburzenia poznawcze nie naruszają sprawności ustroju w stopniu powodującym niezdolność do pracy.

W badaniu ortopedycznym i neurologicznym stwierdza się u odwołującej zespół bólowy kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego bez istotnego funkcjonalnie ograniczenia ruchomości przy zachowanej poprawnej gibkości bez objawów korzeniowych, skrajnie bólowo ograniczone ruchy barku prawego, bolesne ruchy stawu biodrowego prawego, chód sprawny.

Odwołująca choruje na padaczkę z napadami toniczno – klonicznymi. Nie stwierdza się zaników mięśniowych, przykurczów stawowych i zniekształceń kończyn, które świadczyłyby o przewlekłym postępującym procesie chorobowym. W badaniach neuroobrazowych mózgu nie stwierdzono odchyleń od stanu prawidłowego, w badaniach EEG nie stwierdzono uogólnionej czynności napadowej.

Obecny stan narządu ruchu i układu nerwowego u odwołującej nie narusza w sposób istotny sprawności motorycznej organizmu i nie upośledza wydolności chodu. Odwołująca wymaga okresowej kontroli zaostrzeń zespołu bólowego kręgosłupa, systematycznego usprawniania, leczenia farmakologicznego i fizykoterapeutycznego zaostrzeń zespołu bólowego kręgosłupa i stawów w ramach zwolnień lekarskich, unikania przeciążeń, kształtowania zachowań prozdrowotnych, ale nie jest częściowo ani całkowicie niezdolna do pracy.

Z powodu padaczki odwołująca nie może wykonywać pracy zmianowej, pracy na wysokości, pracy przy obsłudze urządzeń mechanicznych, przy źródłach ciepła i przy wodzie.

Biegli sądowi rozpoznali u odwołującej następujące schorzenia:

- nadwzroczność z niezbornością oka prawego, niedowidzenie oka prawego, nadwzroczność oka lewego, przebyte zapalenie tęczówki oka lewego,

- niedoczynność tarczycy,

- sprawność umysłową w dolnych granicach normy, psychologiczne wykładniki organicznych zmian w obrębie CUN, łagodne zaburzenia poznawcze, zaburzenia sfery emocjonalnej,

- zaburzenia nerwicowe z komponentem depresyjnym w przebiegu padaczki,

- zespół bólowy kręgosłupa bez istotnego ograniczenia ruchomości,

- padaczkę z napadami toniczno – klonicznymi.

Jednakże biegli sądowi stwierdzili, jednomyślnie i jednoznacznie, iż obecny stan narządu ruchu i układu nerwowego oraz stan psychiczny nie narusza w sposób istotny sprawności organizmu odwołującej.

Poprawa stanu zdrowia odwołującej polega na niewystępowaniu choroby psychicznej, w tym choroby depresyjnej CHAD lub depresji powrotnej lub innych ostrych, przemijających zaburzeń psychicznych lub istotnych ubytków klinicznych w sferze psychicznej, które to zaburzenia istotnie naruszają sprawność ustroju i powodują niezdolność do pracy.

Z kolei padaczka jest dobrze kontrolowana lekami.

W opinii pisemnej kolejnego biegłego sądowego w dziedzinie neurologii z 16 czerwca 2015 roku uznano, że odwołująca z przyczyn neurologicznych nie jest osobą niezdolną do pracy. U odwołującej podczas hospitalizacji klinicznej w 2015 roku dokonano korekty leczenia farmakologicznego wynikającego z ostatecznego rozpoznania charakteru napadów (tzw. napady małe typu skroniowego), jedynie bardzo rzadko uogólniające się, z niewielką patologią skroniową w zapisie EEG. W opinii neurologicznej, charakter pracy wykonywanej przez odwołującą nie jest przeciwwskazaniem do jej kontynuowania. Również zmiany dyskopatyczno – zwyrodnieniowe kręgosłupa bez objawów korzeniowych i ograniczenia sprawności ruchowej nie mają znaczenia orzeczniczego. Padaczka jest dobrze kontrolowana farmakologicznie, podczas hospitalizacji klinicznej nie obserwowano żadnego napadu.

Biegła rozpoznała u odwołującej padaczkę częściową z napadami złożonymi, zespół bólowy kręgosłupa na podłożu zmian dyskopatyczno – zwyrodnieniowych bez objawów korzeniowych i istotnego ograniczenia sprawności ruchowej.

U odwołującej nie stwierdza się takiego upośledzenia funkcji organizmu, które powodowałoby częściową lub całkowitą niezdolność do pracy zgodnie z kwalifikacjami i nabytymi umiejętnościami.

Sąd I Instancji wskazał, że wydając rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie, oparł się przede wszystkim na opinii sporządzonej przez biegłych sądowych. Sąd w pełni podzielił poglądy i oceny tych biegłych. Nie zaistniała więc potrzeba powtarzania lub uzupełniania postępowania dowodowego, w tym również dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych sądowych.

W dalszej kolejności Sąd I instancji powołał art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 a także art. 100 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wskazał, że przedmiotem postępowania było ustalenie tego, czy odwołująca po 30 czerwca 2014 roku była nadal niezdolna do pracy zarobkowej – czy miała naruszoną sprawność organizmu w stopniu powodującym całkowitą lub częściową utratę zdolności do pracy i nie rokowała odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, lub też czy z powodu schorzeń organizmu w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, a jeżeli tak, to na jaki okres.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności zaś z łącznej opinii biegłych sądowych, zdaniem Sądu I instancji wynika niezbicie, że odwołująca nie była niezdolna do pracy w chwili wydawania zaskarżonej decyzji, jak i w datach przeprowadzania badań przez biegłych sądowych.

U odwołującej nastąpiła poprawa stanu zdrowia, szczegółowo opisana w ustaleniach faktycznych.

W ocenie Sądu Okręgowego, jako że opinie biegłych w niniejszej sprawie są jednomyślne i jako że są one spójne z ustaleniami organu rentowego, a nadto – jako że opinia biegłego, w ogólności, jest szczególnym środkiem dowodowym – Sądowi trudno nie zgodzić się z tą opinią.

Sąd zaznaczył, że wprawdzie odwołująca cierpi na schorzenia, wymienione szczegółowo w opinii biegłych, to jednak, zdaniem wszystkich tych biegłych, wskazane przez nich dolegliwości nie kwalifikują do uznania u odwołującej niezdolności do pracy.

W orzecznictwie przyjmuje się jak stwierdził Sąd, że istnienie schorzeń powodujących konieczność pozostawania w stałym leczeniu nie stanowi samodzielnej przyczyny uznania częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, chociaż w pewnych okresach wymaga czasowych zwolnień lekarskich (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 13 marca 2012 roku w sprawie II UK 316/11). Niezdolności do pracy nie wywołuje sama choroba, ale skutki narządowe i istotne naruszenie sprawności organizmu, których u odwołującej nie stwierdzono.

Odwołująca zaskarżyła wyrok w całości składając apelację i zarzucając naruszenie przepisów prawa poprzez przyjęcie, że:

- dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, w tym w szczególności wyniki badań biegłych z 20 listopada 2014 roku i 10 grudnia 2014 roku oraz 16 czerwca 2015 roku, stanowią wystarczającą podstawę do odmowy dalszego przyznania mi renty z tytułu niezdolności do pracy,

- wskazywane przez skarżącą dolegliwości zdrowotne nie stanowią wystarczającego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z opinii innej komisji lekarskiej, która oceniłaby stan mojego zdrowia w celu stwierdzenia niezdolności do pracy.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego z 27 sierpnia 2014 roku, poprzez orzeczenie, że ubezpieczonej przysługuje dalsza renta z tytułu niezdolności do pracy, na zasadach określonych przez Sąd.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odwołująca swoje prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, wywiodła z art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z którym, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie ubezpieczonej, jeżeli spełniła łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolna do pracy;

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w ustawie albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ustawy emerytalnej).

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. ustawy).

Ustalenie niezdolności do pracy R. O. stanowiło przedmiot sporu w postępowaniu przed Sądem I instancji, spełnienie pozostałych przesłanek warunkujących nabycie świadczenia rentowego nie było przez strony kwestionowane.

Odwołująca w apelacji podkreśliła, że miała przyznane prawo do renty przez 22 lata, cierpi na liczne schorzenia a stan jej zdrowia pogarsza się. Apelująca zauważyła, że biegli potwierdzili występujące u niej choroby, wydając jednak opinię nie uwzględnili wielu okoliczności. Przede wszystkim skarżąca podniosła, że leki przeciwpadaczkowe powodują u niej silne otępienie, co uniemożliwia wykonywanie pracy. Jednoznacznym przeciwwskazaniem do pracy jest w ocenie skarżącej także zespół bólowy kręgosłupa, podobnie jak upośledzenie czynności kończyn górnych.

Ponadto w ocenie apelującej, przeprowadzone u niej badania były zbyt krótkie i przez to uznać należało je za nierzetelne.

Skarżąca stwierdziła również, że praca introligatora, którą wykonuje jest pracą w warunkach, które biegli wskazali dla niej jako niewskazane. Zdaniem apelującej, kwestia ta wymaga jednoznacznego wyjaśnienia, tak samo jak ustalenie tego, na czym polega poprawa stanu jej zdrowia.

Sąd Apelacyjny uznał, że argumentacja skarżącej nie jest pozbawiona racji i zachodziła konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego.

Sąd zobowiązał biegłych sądowych lekarzy neurologa i medycyny pracy do sporządzenia opinii na okoliczność ustalenia stopnia naruszenia sprawność organizmu odwołującej, w szczególności czy stan jej zdrowia (na dzień wydania zaskarżonej decyzji), i wykonywana praca introligatora (przy maszynach w ruchu, na zmiany), powoduje dalszą częściową albo całkowitą niezdolność do pracy . Jeśli tak, to na jaki okres.

Wykonując zobowiązanie Sadu, biegli w opinii łącznej z 20 listopada 2016 roku, po zapoznaniu się dokumentacją medyczną oraz zeznaniami odwołującej, uznali że nie jest ona niezdolna do pracy.

Odwołująca jest leczona od wielu lat z powodu padaczki, w czasie hospitalizacji w 2015 roku dokonano modyfikacji leczenia przeciwpadaczkowego, napady padaczkowe uogólnione występują rzadko, częściej napady małe typu skroniowego. Stwierdzone zmiany i spowodowany nimi stopień naruszenia sprawności organizmu nie ograniczają możliwości pracy odwołującej w warunkach pełnego bezpieczeństwa. Z uwagi na rozpoznaną padaczkę przeciwwskazana praca na wysokości, przy maszynie w ruchu (nie dotyczy maszyn osłoniętych, taśm produkcyjnych), w zawodzie kierowcy, przy otwartych źródłach prądu, przy zbiornikach wodnych, w polu elektromagnetycznym oraz w porze nocnej. Tego rodzaju narażenia nie występują w środowisku pracy odwołującej. Odwołująca posiada orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności i może na tej podstawie nadal pracować w Zakładzie Pracy (...), czy też na ogólnym rynku pracy, z wymienionymi ograniczeniami.

Poprawa stanu zdrowia polega na udokumentowanej rzadkiej częstotliwości napadów padaczkowych, padaczka dobrze reaguje na leczenie.

W ocenie Sadu II instancji w wyniku uzupełnienia postępowania dowodowego wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności zostały wyjaśnione.

Powołana powyżej opinia jest dla Sądu w pełni wiarygodna, została wyczerpująco uzasadniona.

Stwierdzić zatem należało, że u odwołującej nastąpiła poprawa stanu zdrowia.

Można również niewątpliwie przyjąć, że wykonywana przez odwołującą praca, pomimo iż jest praca przy maszynie – taśmie, jest dla niej bezpieczna.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił zgłoszonych przez apelującą uwag do opinii oraz jej wniosku o przeprowadzenie kolejnego dowodu z opinii innych biegłych.

W tym miejscu dodać należało, iż w obecnym orzecznictwie sądów powszechnych nie budzi żadnych wątpliwości, że w postępowaniu, którego przedmiotem jest przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, koniecznym jest ustalenie stanu zdrowia osoby ubezpieczonej, z którym to stanem związana jest przedmiotowa niezdolność do pracy. Natomiast stan zdrowia osoby ubezpieczonej bezsprzecznie jest okolicznością, dla której ustalenia, niezbędne są wiadomości specjalne w rozumieniu art. 278 §1 k.p.c., wymagające udziału w procesie biegłych lekarzy sądowych. Kluczowa dla tego rodzaju spraw okoliczność stanu zdrowia oraz związana z nim niezdolność do pracy – w przypadku sporu co do tej okoliczności - nie może być ustalana przez Sąd samodzielnie lub wyłącznie na podstawie innych dowodów zgłaszanych przez strony postępowania, takich jak dokumenty, zeznania świadków, wyjaśnienia stron, oględziny.

Nietrafnym jest argument skarżącej, jakoby opinie dyskwalifikował fakt, iż wydana zostały wyłącznie w oparciu o dokumentację medyczną a bez bezpośredniego badania skarżącej.

W ocenie Sądu II instancji, charakter schorzeń apelującej wymaga uwzględnienia przede wszystkim wyników badań, takich w szczególności jak EEG czy rezonans magnetyczny. Wyniki badań przeprowadzanych u odwołującej, jako dane obiektywne, były niezbędne dla ustalenia czy nastąpiła u niej poprawa stanu zdrowia.

Apelująca przekonując, że opinia nie może stanowić podstawy dla dokonania ustaleń faktycznych podniosła, że biegli oparli się na „błędnych wynikach badań”, nie wyjaśniła jednak na jakiej podstawie formułuje takie twierdzenia. Nie przedłożyła także dowodów pozwalających Sądowi poddać ocenie zasadność przedstawionego stanowiska.

Sąd II instancji uznał ponadto, że nie było podstaw aby przeprowadzić dowód z dokumentacji medycznej przedłożonej przez odwołującą 12 stycznia 2017 roku (k. 165 i nast.). Skarżąca podniosła, że dokumentacja ta, z leczenia w poradni ortopedycznej oraz przez lekarza neurologa, wskazuje, iż wnioski przeprowadzonych dotychczas w sprawie opinii są błędne.

Jak już wskazano, ocena stanu zdrowia w sądowym postępowaniu rentowym dokonywana musi być z uwzględnieniem dowodu z opinii bezstronnych biegłych sądowych.

Ponadto zauważyć należało, że przedłożone przez odwołująca dowody dotyczą w przeważającej mierze stanu jej zdrowia z okresu po wydaniu zaskarżonej decyzji, nawet ze stycznia 2017 roku.

Ponieważ postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma na celu dokonanie kontroli zaskarżonej decyzji organu rentowego na dzień jej wydania, okoliczności wskazujące na pogorszenie się stanu zdrowia odwołującej nie mogą być podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Odwołująca może natomiast złożyć nowy wniosek o rentę i przedłożyć wraz z nim omawianą dokumentację.

Reasumując wskazać należało, Sąd I instancji nie zanegował faktu, że odwołująca jest osobą schorowaną. W ustaleniach faktycznych Sądu Okręgowego wyraźnie wskazano na jakie, liczne dolegliwości cierpi R. O.. Sąd Apelacyjny ustalenia te przyjął za własne. Istotą sprawy jest wniosek, że schorzenia odwołującej nie powodują u niej niezdolności do pracy w rozumieniu art.12 i 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a tym samym brak jest niezbędnej przesłanki do przywrócenia jej prawa do świadczenia rentowego.

Mając na uwadze powyższe Sąd II instancji na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

.