Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2017 r. w Gdańsku

sprawy J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2015 r., sygn. akt VII U 1874/14

oddala apelację.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSA Aleksandra Urban

Sygn. akt III AUa 95/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 września 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił przyznania wnioskodawczyni J. J. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wskazując, iż nie została uznana orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 10 września 2014 r. za niezdolną do zatrudnienia.

Od powyższej decyzji w dniu 23 września 2014 r. wnioskodawczyni złożyła odwołanie, wnosząc o przyznanie jej prawa do renty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie z przyczyn wskazanych w zaskarżonej decyzji.

W piśmie procesowym z dnia 8 listopada 2014 r. skarżąca wskazała, iż głównym schorzeniem, które czyni ją niezdolna do pracy jest stan stawów kolanowych.

Wyrokiem z dnia 16 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni J. J. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 13 sierpnia 2014r. do dnia 13 sierpnia 2016r. oraz stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania zaskarżonej decyzji. Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczona J. J. urodziła się w dniu (...), z zawodu jest elektromechanikiem urządzeń przemysłowych. Pracowała jako stażysta, pomoc techniczna, sprzedawca, pracownik zawodowy. Ubezpieczona zatrudniona była do 2 marca 2013 r. Do 12 sierpnia 2014 r. pobierała świadczenie rehabilitacyjne. Na dzień 13 sierpnia 2014 r. ubezpieczona legitymuje się stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 9 lat, 8 miesięcy 14 dni.

W dniu 18 lipca 2014 roku ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W tym celu została skierowana w dniu 8 sierpnia 2014 r. na badanie do Lekarza Orzecznika ZUS, który rozpoznał u wnioskodawczyni zmiany zwyrodnieniowe stawów głównie kolanowych i rąk (guzki Heberdena) bez dysfunkcji i graniczenia sprawności, nadciśnienie tętnicze bez istotnych zmian narządowych, niewielkie zmiany depresyjne leczone farmakologicznie. Lekarz Orzecznik ZUS nie stwierdził niezdolności do pracy. W wyniku wniesionego przez odwołującą się sprzeciwu, w dniu 10 września 2014 r. została zbadana przez Komisję Lekarską ZUS, która po zasięgnięciu opinii konsultanta z zakresu psychiatrii podtrzymała orzeczenie Lekarza Orzecznika nie znajdując podstaw do uznania ubezpieczonej za niezdolną do pracy. Na tej podstawie zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 17 września 2014 r. organ rentowy odmówił odwołującej się prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

U wnioskodawczyni rozpoznaje się: nadciśnienie tętnicze samoistne w okresie II/III, zmiany zwyrodnieniowe stawów kończyn i kręgosłupa z okresowymi objawami korzeniowymi, zwyrodnienie kręgosłupa, zwyrodnienie kolan znacznego stopnia (do założenia endoprotez).

Wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy od sierpnia 2014 r. na okres dwóch lat.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie załączonej do akt sprawy dokumentacji oraz opinii biegłych sądowych lekarzy.

Istota sporu sprowadzała się do oceny, czy wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy, pozostałe warunki przyznania świadczenia nie były sporne. Dla oceny żądania ubezpieczonej konieczne były widomości specjalne, dlatego Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych kardiologa, neurologa i ortopedy specjalistów z dziedzin adekwatnych do schorzeń rozpoznanych u skarżącej.

Opiniujący w sprawie biegli lekarze sądowi: kardiolog i neurolog uznali, iż rozpoznane u skarżącej schorzenia, oceniane poprzez pryzmat ich nasilenia, nie powodują u skarżącej aktualnie niezdolności do pracy.

Biegły kardiolog po analizie dokumentacji zawartej w aktach sprawy oraz badaniu lekarskim wnioskodawczyni stwierdził, że nadciśnienie tętnicze w okresie II/III jest w początkowym okresie zmian narządowych (graniczny przerost lewej komory w badaniu echo 2D) i nie upośledza ono sprawności ustroju w stopniu skutkującym u skarżącej długotrwałą niezdolnością do pracy tak częściową jak całkowitą.

Biegły lekarz neurolog w sporządzonej opinii wyjaśnił, że zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego widoczne w badaniu przeglądowym kręgosłupa (2008 r. i TK 2007 r.) są powodem dolegliwości bólowych u skarżącej, która w wywiadzie podje okresowe drętwienia prawych kończyn. Dalej biegły wskazał, że badania przedmiotowe (także przeprowadzone w czasie oględzin sądowych) nie wykazują obecności objawów korzeniowych podrażnieniowych, nie ma także ubytkowych, w tym niedowładu kończyn. Zdaniem biegłego, z przyczyn neurologicznych brak jest podstaw do orzekania całkowitej lub częściowej niezdolności do pacy ubezpieczonej.

Ważąc o zasadności odwołania, Sąd I instancji oparł się na opinii biegłego lekarza ortopedy. Biegły ten uznał bowiem, iż skarżąca jest częściowo niezdolna do pracy od sierpnia 2014 r. na okres dwóch lat. Biegły wskazał, że mimo stosunkowo młodego wieku skarżąca cierpi na zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, zwłaszcza kolan. Stawy są bardzo zniszczone, z dużym odczynem bólowym. W chwili obecnej ubezpieczona kwalifikuje się jedynie do założenia sztucznych stawów i to w jak najszybszym czasie. Ubezpieczona nie może długo stać i chodzić, nie nadaje się do pracy sprzedawcy.

W opinii uzupełniającej biegły wyjaśnił, że ograniczenia ruchu w stawach kolanowych dotyczą zgięcia, przy czym dysfunkcja kolan to nie tylko ruch ale przede wszystkim dolegliwości bólowe. Stwierdzane radiologicznie zwyrodnienia i w USG malacja chrząstki III – IV stopnia uzasadniają zdaniem biegłego, podawane dolegliwości bólowe. Biegły wskazał też, że leczenie rehabilitacyjne nie poprawiło stanu stawów kolanowych skarżącej. Biegły wyjaśnił ponadto, iż w tym stanie skarżąca nie może być dyspozycyjna jako sprzedawca.

W ocenie Sądu I instancji, opinię biegłego ortopedy uznać należało za decydującą dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Opinia ta jako rzetelna i przekonująca poddawała się weryfikacji co do jej poprawności w relacji do dokumentacji medycznej skarżącej, jej badania przedmiotowego oraz scharakteryzowanych przez biegłego jednostek chorobowych. Biegły postawił wnioski stanowcze i jednoznaczne, które pozwoliły na poczynienie wiążących ustaleń w stanie faktycznym sprawy. Zdaniem Sądu, podkreślenia wymaga, że w badaniu przedmiotowym biegły wskazał, iż kolana skarżącej są rozdęte, zniekształcone, ustawione na szpotawość. Przy ruchach występowały masywne trzeszczenia i ograniczenie zgięcia. Biegły wskazał także na badanie rtg potwierdzające zwyrodnienia zwłaszcza w przedziale przyśrodkowym i badanie USG wskazujące, poza zwyrodnieniami, na objawy chonodromalacji III – IV.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzuty pozwanego do opinii biegłego ortopedy nie mogły odnieść skutku, gdyż odwoływały się zasadniczo do odmiennej oceny stanu zdrowia wnioskodawczyni dokonanej przez orzeczników ZUS, zaś postępowanie sądowe z odwołania od decyzji o odmowie prawa do renty skupia się właśnie na weryfikacji tych opinii.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji przychylił się do stanowiska biegłego ortopedy, zgodnie z którym ubezpieczona jest od sierpnia 2014 r. częściowo niezdolna do wykonywania pracy zarobkowej na okres dwóch lat. Mając zatem na uwadze wskazaną opinię biegłego ortopedy co do naruszenia sprawności organizmu wnioskodawczyni i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia, także to, iż skarżąca ma 55 lat, występuje u niej brak możliwości wykonywania dotychczasowej pracy w zawodzie sprzedawcy, a także brak celowości przekwalifikowania zawodowego, Sąd Okręgowy uznał, iż ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy – tym samym spełnia wszystkie warunki do przyznania prawa do świadczenia rentowego, zgodnie z przywołanymi wyżej przepisami.

Reasumując, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku cytowanymi wyżej przepisami uznał za zasadne zmienić zaskarżoną decyzję i przyznać wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 13 sierpnia 2014 r. (pierwszego dnia po zakończeniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego) do 13 sierpnia 2016 r. jak w punkcie 1. wyroku.

Orzekając o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, jak w punkcie 2. wyroku, Sąd I instancji miał na uwadze, że zgodnie z art. 118 ust. 1 u.e.r., organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Natomiast art. 118 ust. 1a tej u.e.r. stanowi, że w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji; organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Sąd Okregowy miał na uwadze, że opiniujący w sprawie biegły ortopeda wydał opinię na podstawie tych samych dokumentów, które odwołująca złożyła w ZUS-ie. Skarżąca na etapie postępowania przed Sądem nie złożyła żadnych nowych dokumentów, które mogłyby wpłynąć na zmianę oceny jej stanu zdrowia dokonaną przez orzeczników ZUS. Zaskarżoną decyzję można zatem uznać za błąd organu rentowego i stwierdzić, że już w tej dacie organ rentowy na podstawie ujawnionych mu okoliczności mógł wydać decyzję zgodną z prawem, co zostało potwierdzone orzeczeniem Sądu.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie przepisu postępowania - art. 233 §1 k.p.c.

a) poprzez błędną ocenę opinii biegłych, tj. przyjęcie, iż opinia biegłego ortopedy stanowi wystarczający dowód potwierdzający okresową niezdolność wnioskodawcy do pracy;

b) poprzez sprzeczne z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i co najważniejsze ze standardami orzecznictwa lekarskiego wyprowadzenie faktu niezdolności do pracy osoby nie wykazującej cech uszkodzeń układu nerwowego.

2) naruszenie prawa materialnego art. 12 ust. l i 3, art. 13 ust. l pkt l, art. 57, art. 100 ust. l i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, iż ubezpieczony jest okresowo częściowo niezdolny do pracy od dnia 13 sierpnia 2014 roku do dnia 13 sierpnia 2016 roku;

3) naruszenie prawa materialnego art. 118 ust. la ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez stwierdzenie odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego w wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że mimo, iż ubezpieczona ma wskazania do zabiegu alloplastyki obu kolan z powodu zmian zwyrodnieniowych, to jednak nie doszło do znacznego upośledzenia funkcji obu stawów kolanowych. W takich okolicznościach nie orzeka się długotrwałej niezdolności do pracy. Oba stawy są stabilne, chód jest wydolny, nie ma zaników mięśniowych ze strony kończyn dolnych. Opisany przez biegłego ortopedę stan narządu ruchu potwierdza słuszność ustaleń orzeczniczych w organie rentowym. Z opisu badania biegłego nie wynika, aby doszło do znacznego stopnia upośledzenia sprawności obu stawów kolanowych. Dolegliwości bólowe są zawsze subiektywnym czynnikiem, który jeśli w korelacji z badaniem fizykalnym nie powoduje ograniczenia ruchomości stawów, czyli nie wpływa na ich funkcję, to nie stanowi podstawy do orzekania długotrwałej niezdolności do pracy.

Nadto, apelujący podniósł, że w drodze postępowania orzeczniczego dopełniono wszelkich staranności niezbędnych do wydania orzeczenia. Wnioskodawczyni została skierowana przez komisję lekarską na konsultację specjalistyczną do lekarza specjalisty w dziedzinie ortopedii, który jednakże nie stwierdził długotrwałej niezdolności do pracy. Orzeczenie o braku niezdolności do pracy zostało wydane przez lekarza orzecznika posiadającego specjalizacje w zakresie reumatologii z wieloletnim doświadczeniem klinicznym. W sprawie ubezpieczonej dokonano tożsamych ustaleń komisji lekarskiej ZUS i biegłego ortopedy, co do rozpoznania i badania fizykalnego, różnica jedynie dotyczy odmiennych kwalifikacji orzeczniczych. W powyższym zakresie komisja lekarska ZUS orzekała zgodnie ze standardami orzecznictwa lekarskiego. Ponadto w sprawie J. J. powołany został również biegły neurolog, który nie stwierdził u ubezpieczonej niezdolności do pracy, a badanie fizykalne układu nerwowego nie może być przeprowadzone z pominięciem układu narządu ruchu. Tym samym zdaniem pozwanego nie można stwierdzić jego odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego, w świetle uzupełnionego postępowania dowodowego, nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszej sprawy było ustalenie, czy wnioskodawczyni J. J. spełnia kumulatywnie przesłanki przyznania jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. W konsekwencji, Sąd odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Zgodnie z art. 57 ustawy emerytalnej, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W przedmiotowej sprawie spór stron sprowadzał się jedynie do spełnienia przez wnioskodawczynię przesłanki niezdolności do pracy.

Przesłankę tę definiuje art. 12 ustawy emerytalnej, w myśl którego niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej
z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy
po przekwalifikowaniu (ust. 1). Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2). Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Nadto, stosownie do treści art. 13 ust. 1 pkt 1 - 2 powołanej ustawy, przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania, co do odzyskania zdolności do zatrudnienia uwzględnia się również stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia względnie rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Dodać jeszcze należy, iż w sprawach o ubezpieczenia społeczne sąd bada legalność decyzji na dzień jej wydania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43 oraz z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581), co oznacza, iż oceny medycznej i zawodowej dla oceny zdolności/niezdolności do pracy należy dokonywać również na tę datę. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007 r., I UZP 1/07, OSNP 2007 nr 21-22, poz. 323). Sąd nie ma obowiązku przeprowadzenia dowodów w celu ustalenia niezdolności do pracy, która miała powstać po wydaniu zaskarżonej odwołaniem decyzji odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 152/04, OSNP 2005 nr 17, poz. 273). Biegli sądowi, przeprowadzający na zlecenie sądu badanie stanu zdrowia ubezpieczonego, nie zastępują lekarza orzecznika ZUS, ani komisji lekarskiej ZUS. Jedynie zgodnie z posiadaną przez nich wiedzą specjalistyczną poddają merytorycznej ocenie trafność wydanego orzeczenia o zdolności do pracy lub jej braku.

Jeśli chodzi o ustalenia co do stanu zdrowia wnioskodawcy należy stwierdzić, iż Sąd Okręgowy prawidłowo poczynił je po przeprowadzeniu postępowania dowodowego z udziałem biegłych sądowych o specjalnościach adekwatnych do ujawnionych u wnioskodawczyni schorzeń, czyli biegłych kardiologa, neurologa i ortopedy. Decydująca przy tym okazała się dla Sądu I instancji opinia biegłego sądowego ortopedy, który wskazał, że ubezpieczona cierpi na zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, zwłaszcza kolan. Stawy są bardzo zniszczone, z dużym odczynem bólowym. W chwili obecnej ubezpieczona kwalifikuje się jedynie do założenia sztucznych stawów i to w jak najszybszym czasie. Ubezpieczona nie może długo stać i chodzić, nie nadaje się do pracy sprzedawcy. Biegły wyjaśnił również, że ograniczenia ruchu w stawach kolanowych dotyczą zgięcia, przy czym dysfunkcja kolan to nie tylko ruch, ale przede wszystkim dolegliwości bólowe. Stwierdzane radiologicznie zwyrodnienia i w USG malacja chrząstki III – IV stopnia uzasadniają zdaniem biegłego, podawane dolegliwości bólowe. W rezultacie biegły uznał, iż wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy na okres 2 lat. Sąd Okręgowy na opinii tej oparł swoje rozstrzygnięcie, przyznając ubezpieczonej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres 2 lat od sierpnia 2014 r.

W ocenie Sądu II instancji, zasadne były jednak zgłoszone przez pozwanego w apelacji zastrzeżenia do powyższej opinii dotyczące rozbieżności w opiniach biegłych neurologa i ortopedy. W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe, dopuszczając dowód z opinii nowych biegłych sądowych ortopedy i neurologa.

Biegły sądowy ortopeda po przeprowadzeniu badań oraz zapoznaniu się z dokumentacja medyczną wnioskodawczyni rozpoznał u niej następujące schorzenia:

1) Choroba zwyrodnieniowa wielostawowa, upośledzająca szczególnie kolan i odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

2) Retrozmyk L5-S1 determinujący niewydolność statyczno- dynamiczna kręgosłupa l-S

3) Pogłębiający się przykurcz odcinka lędźwiowego kręgosłupa

4) Przebyta protezoplastyka kolana prawego. Przykurcz stawów kolanowych. Przewlekłe wysiękowe zapalenie stawu kolanowego prawego. 

W rezultacie biegły uznał ubezpieczoną za częściowo niezdolną do pracy w okresie od 13 sierpnia 2014r. do 13 sierpnia 2016r. Biegły wyjaśnił, że ze względu na wiek istnieje możliwość przekwalifikowania lub powrotu do pracy w zawodzie wyuczonym ale z ograniczeniem do wykonywania czynności w pozycji siedzącej - do oceny lekarza profilaktyka. Ustosunkowując się do opinii lekarskiej Komisji ZUS biegły podkreślił, że rzeczywiści opiniowana była operowana, co z założenia powinno przyczynić się do poprawy lokomocji, z tym że pogorszeniu uległ stan kliniczny kolana lewego, doszło do pogłębienia zaniku mięśniowego uda lewego, co wskazuje na pogłębiające się dolegliwości bólowe i odciążanie lewej kończyny dolnej. Przy obciążeniu ze strony odcinka lędźwiowego kręgosłupa ciąg mechaniczny kończyny dolne - miednica, kręgosłup staje się niewydolny. Zdaniem biegłego ortopedy, ubezpieczona może wykonywać czynności zawodowe w pozycji siedzącej z powodu ww. niewydolnego ciągu mechanicznego ustroju.

Biegła sądowa neurolog rozpoznała u wnioskodawczyni:

1. Zmiany dyskopatyczno - zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego, bez uszkodzenia korzeni nerwowych.

2. Wielopoziomową dyskopatię kręgosłupa lędźwiowego ze zmianami zwyrodnieniowymi, z okresowymi zespołami bólowymi.

3. Zmiany wielostawowe kończyn górnych w stawach łokciowych i dłoni, kończyn dolnych stawów kolanowych, obustronnie.

4. Przebytą operację kolana prawego - protezoplastyka (18 grudnia 2015 r.).

Biegła stwierdziła, że ze strony układu nerwowego stan zdrowia powódki nie czynił ją samoistnie niezdolną do pracy w okresie od 13 sierpnia 2014 r. do 13 sierpnia 2016 r. Zmiany zwyrodnieniowo - dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i znacznego stopnia kręgosłupa lędźwiowego, powodują okresowo dolegliwości bólowe, jednak bez istotnych objawów ubytkowych neurologicznych w postaci niedowładów. Wobec powyższego, zmiany radiologiczne kręgosłupa z okresowymi dolegliwościami bólowymi wymagają leczenia, natomiast nie stanowią samoistnie, ze strony obwodowego układu nerwowego ograniczenia zdolności do pracy częściowego ani całkowitego w okresie od 13 sierpnia 2014 r. do 13 sierpnia 2016 r. Są schorzeniem współistniejącym, wpływającym dodatkowo na ogólny stan zdrowia. Ocena zmian ze strony układu nerwowego w tym zakresie, jest zgodna z oceną biegłego sądowego neurologa, wydającego wcześniej opinię neurologiczną.

Natomiast w ocenie ogólnej sprawności ruchowej, biegła neurolog zgodziła się z opiniami biegłych z zakresu ortopedii, że wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy od 13 sierpnia 2014 r. do 13 sierpnia 2016 r. ze strony narządu ruchu. Badania rtg z 23 marca 2016 r. stawów łokciowych i rąk - wykazały zmiany zwyrodnieniowe tych stawów. Podwichnięcia w stawie międzypaliczkowym dalszym palca drugiego ręki prawej i lewej.

W badaniu przedmiotowym biegła neurolog stwierdziła deformację stawu międzypaliczkowego, osłabienie opozycji palca drugiego do kciuka. Zmiany te tłumaczą dolegliwości bólowe zgłaszane przez powódkę oraz mniejszą sprawność rąk w czasie wykonywania dłużej trwających czynności. Zmiany w stawach kolanowych i kręgosłupie 1 -s szczegółowo omówił biegły z zakresu ortopedii w opinii z 25 sierpnia 2016 r.

Zdaniem biegłej, ocena stanu zdrowia osoby badanej na zdolność do pracy powinna obejmować łącznie wpływ wszystkich schorzeń na ogólny stan zdrowia, gdyż dotyczą one jednej osoby. W. zmiany zwyrodnieniowe rąk oraz kończyn dolnych, z dodatkowymi bólami ze strony kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego ograniczają częściowo zdolność do pracy dotychczas wykonywanej - sprzedawcy. Praca sprzedawcy wykonywana jest w pozycji stojąco - chodzącej, z przenoszeniem przedmiotów, wymagająca także dobrej sprawności rąk. Odnośnie zdolności zarobkowania w wyuczonym zawodzie - elektromechanika, możliwości powódki są znacznie ograniczone, z tych samych powodów co w zawodzie sprzedawcy. Praca elektromechanika związana jest także z pracą fizyczną przy naprawie łub instalacji urządzeń.

Do pracy wyłącznie siedzącej - typu biurowego, zdaniem biegłej, powódka ze względu na wiek - 55 lat, nie ma możliwości uzyskania dodatkowych kwalifikacji. Dodatkowo, obecnie prace biurowe łączą się w większości z pisaniem na komputerze, a zmiany w stawach rąk powódki utrudniałyby jej pisanie, które wymaga sprawności palców dłoni. Pełna ocena zdolności do zarobkowania w wykonywanym i wyuczonym zawodzie jest w gestii biegłego z zakresu medycyny pracy, powołanego przez Sąd.

Wobec treści wyżej przedstawionej opinii biegłej neurolog, Sąd Apelacyjny dopuścił także dowód z opinii biegłego specjalisty medycyny pracy.

Biegły sądowy specjalista medycyny pracy, B. J. rozpoznał u ubezpieczonej następujące schorzenia:

1. Nadciśnienie tętnicze samoistne, okres II/III wg NYHA z granicznym przerostem mięśnia przegrody i LV

2. Otyłość stopnia znacznego

3. Zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa z retrozmykiem i niewydolnością statyczno-dynamiczną oraz wielostawowymi zmianami zwyrodnieniowymi stawów obwodowych z okresowym zespołem bólowym.

4. Zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych stopnia znacznego: w stawie kolanowym lewym oraz przebyty w grudniu 2015 r., zabieg endo-protezowania stawu kolanowego prawego.

5. Zaburzenia emocjonalne adaptacyjne i incydent depresyjny w wywiadzie.

Biegły uznał, iż powyższe zmiany chorobowe czyniły wnioskodawcę osobą niezdolną do zatrudnienia w okresie od 13 sierpnia 2014 do 13 sierpnia 2016r.

Biegły wyjaśnił, iż powódka ma stwierdzone zmiany w narządzie ruchu, istniejące od wielu lat, z pogorszeniem od około 7 lat, nasilone w okresie 2014 r. W badaniu specjalistów ortopedów w 2015 i 2016 r. stwierdzono nasilone zmiany zwyrodnieniowe obu stawów kolanowych, powierzchni stawowych z chondromalacja II/III stopnia, oraz wysiękiem zapalnym w obrazowym, obiektywnym bad. usg z 08.2014 r. w lewym stawie kolanowym, co całkowicie przeczy wyrażanym zastrzeżeniom Przewodniczącego KL ZUS o subiektywnym charakterze skarg powódki. W istocie w/w zmiany były znacznie nasilone, wymagała wykonania protezowania stawów kolanowych, a wcześniejsze świadczenie rehabilitacyjne nie zakończyło się istotną poprawą. W grudniu 2015 r. wykonano zabieg protezowania prawego stawu kolanowego, w lewym utrzymywał się stan zapalny z wysiękiem nadal ograniczający sprawność tego stawu. Zmianom tym towarzyszyły także zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego, z okresowym zespołem rwy barkowej i kulszowej, bez istotnych objawów ubytkowych, lecz z nawracającym zespołem bólowym, oraz z retrozmykiem ograniczającym sprawność ruchową kręgosłupa.

Biegły podkreślił, iż ocena zdolności do pracy nie może ograniczać się do wymienienia stanów chorobowych w jednym narządzie, lecz winna brać pod uwagę całościową, holistyczna ocenę stanu zdrowia. U powódki stwierdza się nadciśnienie tętnicze samoistne, okresowo z wysokimi, źle kontrolowanymi wartościami RR i otyłość znacznego stopnia - wtórne zmiany w m. sercowym, mimo dobrej tolerancji krótkotrwałego wysiłku w teście na bieżni, wskazują na II/III okres nadciśnienia wg NYHA.

Dla w/w powodów powódka wykazuje przeciwwskazania do długotrwałej pracy ze znacznym wydatkiem energetycznym, pracy w wymuszone pozycji ciała, ręcznego podnoszenia i transportu ciężkich przedmiotów, pracy w niskich temperaturach i znacznej wilgotności, pokonywania dłuższych dystansów i pracy z przewaga pozycji stojącej - co niewątpliwie ogranicza sprawność, dyspozycyjność i zdolność do efektywnej pracy w zawodzie sprzedawczyni, w tym w sklepie rybnym, czy magazynierki w chłodni, a także w wyuczonym zawodzie elektrotechnika.

Wskazana i możliwa teoretycznie praca lekka, w dobrych warunkach mikroklimatycznych, bez w/w przeciwwskazań tj. np. w pracy biurowej. Powódka nie posiada znajomości obsługi komputera i elektronicznych urządzeń biurowych i musiała by się ich wyuczyć, by próbować uzyskać pracę na takim stanowisku. Wiek 56 lat z pewnością obniża zdolność przyswajania nowego materiału u osoby, która w ciągu życia zawodowego nie musiała i nie podnosiła stale swoich kwalifikacji pracowniczych i nie jest nawykła do pracy umysłowej.

W świetle przytoczonych wyżej opinii biegłych sądowych, Sąd Apelacyjny nie miał żadnych wątpliwości odnośnie tego, że wnioskodawczyni była osobą częściową niezdolną do pracy w spornym okresie. Jednoznacznie tezę taką postawili bowiem biegli ortopeda i specjalista medycyny pracy. Biegła neurolog zaś podzieliła tezę pierwszego biegłego neurologa, iż ze strony układu nerwowego stan zdrowia ubezpieczonej nie czynił jej samoistnie niezdolną do pracy w okresie od 13 sierpnia 2014 r. do 13 sierpnia 2016 r. Jednocześnie jednak biegła zaznaczyła, że w ocenie ogólnej sprawności ruchowej zgadza się z opiniami biegłych z zakresu ortopedii, że wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy od 13 sierpnia 2014 r. do 13 sierpnia 2016 r. ze strony narządu ruchu.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw, by kwestionować rzetelność i prawidłowość powyższych opinii, gdyż zostały one wydane przez biegłych o specjalnościach adekwatnych do schorzeń stwierdzonych u wnioskodawcy. Jak wynika z treści opinii, biegli zbadali ubezpieczonego, a także szczegółowo przeanalizowali historię jego choroby. Przedmiotowe opinie odpowiadają również wymogom stawianym przez art. 285 § 1 k.p.c., albowiem zostały uzasadnione w sposób przystępny i są zrozumiałe dla osób niedysponujących wiedzą medyczną, zaś wnioski swoje biegli sformułowali jasno i czytelnie. Biegli odnieśli się również do opinii biegłych sporządzonych na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Ocena opinii dokonana w oparciu o właściwe dla jej przedmiotu kryteria zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, przy uwzględnieniu poziomu wiedzy biegłych, podstaw teoretycznych zaprezentowanego stanowiska, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych wniosków przekonuje, iż opinie te są miarodajne dla poczynienia ustaleń w przedmiocie stanu zdrowia wnioskodawczyni i jej zdolności do pracy zgodnej z kwalifikacjami.

Organ rentowy wniósł wprawdzie zastrzeżenia do opinii biegłego specjalisty medycyny pracy, jednak nie zawierały one żadnych konkretnych merytorycznych zarzutów. Przede wszystkim nie jest zasadnym argument, iż w aktach sprawy nie ma postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego specjalisty medycyny pracy. Na rozprawie w dniu 22 kwietnia 2016 r. Sąd Apelacyjny dopuścił bowiem dowód z opinii biegłych sądowych ortopedy, neurologa i specjalisty medycyny pracy (k. 126 – 128 a.s.). Jak zaś wynika z treści art. 357 § 1 k.p.c., postanowienia ogłoszone na posiedzeniu jawnym sąd uzasadnia tylko wtedy, gdy podlegają one zaskarżeniu, i tylko na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia postanowienia. Postanowienia te doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia i doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. W sytuacji zatem gdy pełnomocnik pozwanego był prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy i nie stawił się na niej, Sąd nie miał obowiązku doręczania mu odpisu tego postanowienia.

Sąd II instancji nie podzielił również zarzutów organu rentowego kwestionujących kwalifikacje zawodowe biegłego dr hab. n. med. B. J. do wydawania opinii w sprawie jako specjalisty z zakresu medycyny pracy. Wskazać bowiem należy, że dr hab. n. med. B. J. jest wpisany na listę stałych biegłych sądowych od 1972 r. jako biegły z zakresu medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny pracy, chorób wewnętrznych i gastroenterologii. Wpisu dokonano na podstawie Prawa o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1964 r. Nr 6, poz. 40 ze zm.) oraz na aktualną kadencję zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 2062), a także rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. w sprawie biegłych sądowych (Dz.U. z 2005 r. nr 15, poz.133). Niezależnie od powyższych uwag dotyczących braku konieczności zweryfikowania przez Sąd kwalifikacji stałego biegłego sądowego B. J., z uwagi na występujące w wielu sprawach o rentę, w których orzeczenia oparte zostały o opinii wydawanych przez tego biegłego i powtarzalne zarzuty procesowe dyskredytujące wartość dowodową tych opinii z powodu braku jego kwalifikacji jako specjalisty medycyny pracy, wskazać należy znane Sądowi Apelacyjnemu kwalifikacje biegłego B. J., wynikające zarówno z jego przygotowania teoretycznego, jak i z wykonywanej pracy dydaktycznej, naukowej i praktyki orzeczniczej.

Dr hab. n. med. B. J. w latach 1959-1965 studiował na Wydziale Lekarskim A. M. w G.. Dyplom lekarza medycyny uzyskał 15 czerwca 1965 r. 2-letni staż podyplomowy odbył w klinikach (...), podejmując 1 sierpnia 1967 r. pracę w Instytucie (...) w G., w Klinice (...), na kolejnych stanowiskach: asystenta (1967-1974), adiunkta (1975-1989), ordynatora-po Kierownika Kliniki (1980-1985), ordynatora Oddziału Chorób Zawodowych (1986- 2002), zastępcy Dyrektora (...) (2002-2003). Od 1 października 2003 r. do 2013 r. był zatrudniony na stanowisku Kierownika-Ordynatora Kliniki (...) w G./ (...) ( (...)). W 2005 r. uzyskał stopień i tytuł dr hab. nauk medycznych, w 2007 r. tytuł profesora nadzwyczajnego GUMed. W 2008 -2012 r. sprawował funkcję dyrektora (...), jednego z instytutów medycyny pracy. W 1972 r. uzyskał specjalizację I stopnia, a w 1975 r. II stopnia z dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej, w 1974 r. specjalizację w dziedzinie chorób wewnętrznych, w 1977 r. dyplom z zakresu medycyny i epidemiologii tropikalnej, w 1999 r. dyplom z zakresu organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia, w 2004 r. specjalizację w dziedzinie medycyny transportu. W latach 1972-2004 odbył kilkadziesiąt szkoleń i kursów doskonalących zdobywając doświadczenie kliniczne w Klinikach Centrum Medycznego (...) w W., K., w I.. (...). Pracy w Ł., w dziedzinie i w zakresie: chorób wewnętrznych; m.in. 4-letni nieciągły kurs doskonalący dla ordynatorów (1996-1999), gastroenterologii, onkologii klinicznej, endokrynologii i diabetologii, chorób zakaźnych, endoskopii przewodu pokarmowego i ultrasonografii, oraz w zakresie medycyny i higieny pracy w Klinikach Instytutu Medycyny Pracy im. J. N.w Ł. oraz Instytutu (...) w S.. W latach 1976-1977 ukończył roczne studia w dziedzinie medycyny i epidemiologii tropikalnej w renomowanyml. (...)
(...), L. M. w P. we Francji, jako stypendysta rządu francuskiego. Pracował jako asystent-stażysta w(...) C. B. w P. i C. H. U. oraz (...)’I. (...) w D. w(...) w latach 1976-1977. W latach 1996-2015 brał udział w szkoleniach i pracach (...)
on O. H. oraz (...) w S., H., O., (...), M., T..

Jako pracownik Kliniki (...) zorganizował i prowadził: w 1974 r. Pracownię (...) oraz Pracownię (...) w 1975 r. Pracownię (...), w 1998 r. Poradnię (...). Uczestniczył w latach 1972-2004 w organizacji działalności naukowej i dydaktycznej w (...) oraz (...), m.in. jako Zastępca Dyrektora (...), oraz V-Przewodniczący Rady Naukowej (...) w trzech kadencjach do 2002 r.

W latach 1990-2004 brał udział w pracach: Zespołu Krajowego (...)
w D. (...) i Ministerstwa Zdrowia i jest współautorem poprzedniego
i aktualnego wykazu chorób zawodowych, wytycznych metodologicznych do ich rozpoznawania, oraz wytycznych do badań kwalifikacyjnych pracowników, Zespołu Krajowego (...) w D. (...) i jest współautorem programu specjalizacji w medycynie transportu i w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej, podkomisji zdrowia Sejmu RP ds. ustawodawstwa w dziedzinie medycyny morskiej
i tropikalnej, medycyny pracy oraz organizacji służb medycyny pracy i jest współautorem
2 ustaw i 4 rozporządzeń w tych dziedzinach.

W zakresie działalności dydaktycznej dr hab. n. med. B. J. od 1972 r. do 2015 r. uczestniczył nieprzerwanie w działalności dydaktycznej w zakresie medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny pracy, medycyny transportu oraz chorób wewnętrznych, między innymi:

- prowadził kilkadziesiąt kursów i szkoleń podstawowych i doskonalących, organizowanych przez (...) W-wa w ramach podyplomowego szkolenia i specjalizacji lekarzy,

- w latach 1998-2012 prowadził wykłady, seminaria i ćwiczenia dla lekarzy zagranicznych
w ramach 3 angielskojęzycznych kursów medycyny morskiej i tropikalnej oraz medycyny pracy w G.,

- był kierownikiem specjalizacji 14 lekarzy w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej oraz 2 doktorantów z dziedziny medycyny pracy,

- nadzoruje staże z zakresu chorób wewnętrznych i staże cząstkowe z gastroenterologii, oraz staże z klinicznej patologii zawodowej, prowadzone w (...)
i (...) (...),

- zorganizował i prowadził w latach 1994-2015 10 krajowych konferencji naukowo-szkoleniowych z zakresu chorób wewnętrznych, medycyny pracy, medycyny morskiej
i tropikalnej dla zainteresowanych lekarzy.

Od 2002 r. opracował i wprowadził autorski program dydaktyki w przedmiocie Medycyna Pracy dla studentów VI roku Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej
w G. w wymiarze 30 godzin wykładów, seminariów i ćwiczeń w Klinice (...). Uczestniczy jako wykładowca w programie Propedeutyka Zagrożeń Cywilizacyjnych - Choroby zawodowe, dla studentów III roku Zaocznego Oddziału Pielęgniarstwa (...), oraz recenzuje prace magisterskie na tym kierunku.

Dr hab. n. med. B. J. rozpoczął działalność naukową jako student, pod kierunkiem prof. dr hab. J. S. publikując w 1963 r. pierwszą pracę na temat połączeń tętniczo-świetlnych w sercu noworodka. Od 1967 r. związany instytucjonalnie
z (...) w G., pracował w Klinice pod kierunkiem prof. dr hab. W. K., J. C., W. Z., J. G.. Jego prace dotyczą trzech obszarów zagadnień: medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny pracy, chorób wewnętrznych. W ramach obowiązków i swoich zainteresowań uczestniczył lub był kierownikiem: 38 prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy, finansowanych przez budżet w ramach : narodowych programów (...) i (...), planów resortowych MZ-IX prac statutowych (...), lub zleconych przez inne instytucje. Problematyce chorób tropikalnych poświęconych zostało 28 prac, w tym 12 malarii, 9 amebozie, 3 giardiazie, 2 trądowi i 2 bąblowicy. Obok szeregu pierwszych w polskim piśmiennictwie opisów ich powikłań, zwłaszcza wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, czy ostrej niewydolności nerek, autor opracował wskazania dotyczące zastosowania heparyny, leczenia nietypowych powikłań narządowych, leczenia radykalnego, profilaktyki i orzecznictwa lekarskiego w sprawach uznania tych schorzeń za zawodowe. Problemom medycyny pracy i ochrony zdrowia pracujących poświęcił 29 prac.

Ponadto Sąd Apelacyjny uznał, że biegły B. J. jako lekarz posiadających specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny morskiej i tropikalnej posiada wiedzę miedzy innymi z: podstaw prawnych medycyny pracy, organizacji, ekspozycji zawodowej, patologii zawodowej, orzecznictwa w sprawach chorób zawodowych, podstaw ergonomii, psychologii pracy, przeprowadzania badań określających zdolność do pracy, zasad orzecznictwa lekarskiego związanego z pracą; oceny wydolności fizycznej, adaptacji do warunków pracy, wpływu środowiska pracy na sprawność psychofizyczną, chorób zawodowych. Ponadto podkreślić należy, że medycyna transportu (z której specjalizację biegły posiada) łączy w sobie praktykę i diagnozę chorób między innymi z zakresu medycyny pracy, medycyny morskiej i tropikalnej.

Sąd II instancji miał także na względzie, że biegły B. J.
od 1972 r. opracował opinie w ponad 10.000 spraw sądowych w sądach powszechnych.

Kwalifikacje stałego biegłego sądowego B. J. z zakresu medycyny pracy nie wymagały sprawdzenia w przedmiotowej sprawie pod względem merytorycznym. Jego wiadomości specjalne, o jakich mowa w art. 278 § 1 k.p.c., wynikały zarówno z przygotowania teoretycznego, jak i z wykonywanej w danej dziedzinie pracy zawodowej, naukowej, doświadczenia orzeczniczego i nabytych stąd umiejętności oceny występujących zagadnień. Kwestionowanie więc opracowanej przez tego biegłego opinii tylko z tej przyczyny, że biegły nie posiada specjalizacji z zakresu medycyny pracy nawet w stopniu pierwszym, nie może odnieść skutku.

Reasumując, po uzupełnieniu materiału dowodowego stwierdzić należało, iż Sąd I instancji prawidłowo ocenił, iż wnioskodawczyni spełnia przesłanki przyznania jej prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od 13 sierpnia 2014 r. do 13 sierpnia 2016 r..

Wobec powyższego, Sad Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek SSA Aleksandra Urban