Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku, VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Dariusz Niezabitowski

Protokolant Aneta Chardziejko

przy udziale Prokuratora Elżbiety Korwell

po rozpoznaniu w dniu 30.12.2013 r.

sprawy M. M.

oskarżonego z art. 62 ust 1, art. 54 ust 2 w zb. z art. 63 ust 1, art. 58 ust 1 ustawy z dnia 29.07.2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii

na skutek apelacji wniesionej przez Prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 9 września 2013 r. sygn. akt XV K 685/13

I.  Wyrok w zaskarżonej części zmienia w ten sposób, że :

- uchyla zawarte w pkt III sentencji rozstrzygnięcie o oddaniu oskarżonego pod dozór kuratora,

- uchyla zawarte w pkt IV sentencji rozstrzygnięcie o zobowiązaniu oskarżonego do poddania się leczeniu odwykowemu w warunkach stacjonarnych,

- na mocy art. 71 ust 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii zobowiązuje oskarżonego do poddania się leczeniu odwykowemu w podmiocie leczniczym, o jakim mowa w art. 4 ust 1 ustawy z dnia 15.04.2011 roku o działalności leczniczej oraz oddaje go w okresie próby pod dozór kuratora.

II.  W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.

III.  Zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

M. M. został oskarżony, o to że :

I. w dniu 09 lutego 2013 roku w B. przy ul. (...) i w miejscu swojego zamieszkania w S. przy ul. (...) wbrew przepisom ustawy posiadał przy sobie środki odurzające w postaci suszu konopi innych niż włókniste o łącznej wadze 32,08 grama netto,

tj. o czyn z art. 62 ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii;

II. w okresie od czerwca 2012 roku do dnia 09 lutego 2013 roku w S. w miejscu swojego zamieszkania przy ul. (...) przystosował miejsce do niedozwolonego wytwarzania środków odurzających w ten sposób, że w pokoju w środku szafy na ubrania obłożył folią aluminiową koloru srebrnego, zamontował oświetlenie, napowietrzenie a ponadto posiadał w mieszkaniu nasiona do uprawy, a następnie wbrew przepisom ustawy uprawiał w nim krzaki konopi innych niż włókniste,

tj. o czyn z art. 54 ust. 2 pkt 1 w zb. z art. 63 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii

III. w okresie od czerwca do grudnia 2012r. w S. przy ul. (...) trzykrotnie udzielił nieodpłatnie M. L. środka odurzającego w postaci suszu konopi innych niż włókniste,

tj. o czyn z art. 58 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Wyrokiem z dnia 9 września 2013 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów i za to:

- za czyn opisany w punkcie I. na mocy art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii skazał go i wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

- za czyn opisany w punkcie II. na mocy art. 54 ust. 2 pkt 1 w zb. z art. 63 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 2 k.k. skazał go, zaś na mocy art. 63 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

- za czyn opisany w punkcie III. na mocy art. 58 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii skazał go i wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.

Na mocy art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę łączną 1 (jednego) roku i 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności.

Na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k., 70 § 1 pkt 1 k.k., 73 § 1 k.k., warunkowo zawiesił oskarżonego orzeczoną karę pozbawienia wolności na okres próby w wymiarze 3 (trzech) lat i oddał go w tym czasie pod dozór kuratora.

Na mocy art. 72 § 1 pkt 5 i 6 k.k. zobowiązał oskarżonego do powstrzymywania się od używania środków odurzających oraz zobowiązuje go do poddania się leczeniu odwykowemu w warunkach stacjonarnych.

Na mocy art. 71 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego grzywnę w wysokości 100 (stu) stawek dziennych przyjmując wymiar jednej stawki dziennej za równowartość kwoty 10 (dziesięciu) złotych.

Na mocy art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej grzywny zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania w dniach 9 – 10 lutego 2013r. przyjmując każdy dzień rzeczywistego pozbawienia wolności za równoważny dwóm stawkom dziennym grzywny.

Na mocy art. 70 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek środków odurzających z opakowaniami służącymi do ich przechowywania opisanych szczegółowo w wykazie dowodów rzeczowych nr 87/13 pod poz. I. 2-6, 9 i 16 na karcie 116 akt sprawy i orzekł o zniszczeniu środków odurzających.

Na mocy art. 70 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii orzekł przepadek narzędzi służących do uprawy konopi innych niż włókniste opisanych szczegółowo w wykazie dowodów rzeczowych nr 87/13 pod poz. I. 17 na karcie 116 akt sprawy.

Zasądził na rzecz Skarbu Państwa od oskarżonego M. M. kwotę 300 (trzystu) złotych tytułem opłaty oraz obciążył go pozostałymi kosztami sądowymi w kwocie 2.077,72 (dwóch tysięcy siedemdziesięciu siedmiu i 72/100) złotych, zaś w pozostałym zakresie obciążył nimi Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Prokurator , zaskarżając go w części dotyczącej orzeczenia o karze, na niekorzyść oskarżonego M. M. i zarzucając mu obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 72 § 1 pkt 6 kk poprzez jego niezasadne zastosowanie przy orzeczeniu wobec oskarżonego środka probacyjnego w postaci poddania go leczeniu odwykowemu w warunkach stacjonarnych oraz obrazę art. 73 § 1 kk poprzez jego niezasadne zastosowanie przy orzeczeniu oddania oskarżonego pod dozór kuratora, podczas gdy właściwą podstawę zastosowania tegoż obowiązku i dozoru kuratora powinien stanowić art. 71 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Mając na uwadze powyższe, skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w stosunku do oskarżonego M. M. poprzez wskazanie art. 71 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii jako podstawy orzeczonego wobec niego obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu oraz jako podstawy oddania oskarżonego pod dozór kuratora.

Sąd Okręgowy, zważył, co następuje:

Apelacja rzecznika oskarżenia okazała się zasadna i zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie niniejszych rozważań, wskazać jedynie należy, iż stan faktyczny, jaki legł u podstaw orzeczenia został ustalony prawidłowo, zaś na jego podstawie wywiedziono - w sposób nie budzący jakichkolwiek wątpliwości – o odpowiedzialności karnej oskarżonego M. M. za przypisane mu czyny.

Skarżący nie kwestionował ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji, jak i prawno-materialnej oceny zachowania oskarżonego odnoszącej się tak do kwalifikacji prawnej czynu, jak też wymiaru kary, stąd Sąd Odwoławczy czuje się zwolniony od szczegółowych w tym zakresie rozważań.

Wywiedziona apelacja koncentruje się natomiast wyłącznie na kwestii obrazy przepisów prawa materialnego poprzez niezasadne wskazanie art. 72 § 1 pkt 6 kk jako podstawy prawnej środka probacyjnego w postaci poddania oskarżonego leczeniu odwykowemu w warunkach stacjonarnych oraz niezasadne wskazanie art. 73 § 1 kk jako podstawy prawnej oddania oskarżonego pod dozór kuratora, podczas gdy wg skarżącego właściwą podstawę zastosowania zarówno w/w obowiązku probacyjnego jak i dozoru kuratora powinien być przepis art. 71 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (dalej : u.p.n.). Kontrola odwoławcza zaskarżonego wyroku we wskazanym zakresie prowadzi do przekonania, iż zarzuty podnoszone przez autora apelacji okazały się trafne.

W okolicznościach sprawy nie budzi żadnych wątpliwości, że nałożenie na oskarżonego obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu oraz oddanie go pod dozór było słuszne. Jednakże właściwą podstawę prawną powyższego orzeczenia powinien w istocie stanowić art. 71 ust. 1 u.p.n.. Zwrócić należy uwagę, iż określa on sposób postępowania w przypadku skazania osoby uzależnionej za przestępstwo pozostające w związku z używaniem środka odurzającego lub substancji psychotropowej na karę pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono (na podstawie art. 69 kk i przy spełnieniu tam wskazanych przesłanek). Przepis ten stanowi zatem bez wątpienia lex specialis w stosunku do art. 72 § 1 pkt 6 kk oraz art. 73 § 1 kk.

Natomiast sąd ma w takiej sytuacji obowiązek (obligatoryjnie) zobowiązać skazanego do poddania się leczeniu oraz oddania go pod dozór. Co istotne - w wydanym wyroku muszą zostać określone oba te obowiązki.

W tym miejscu zauważyć trzeba, iż - jak wynika to wprost z uzasadnienia wyroku - Sąd Rejonowy stwierdził, iż „brak jest związku przypisanych oskarżonemu czynów z używaniem przez niego środków odurzających”. Natomiast skazanie M. M. nie było skazaniem „osoby uzależnionej za przestępstwo”. Wydaje się, że właśnie powyższe nietrafne wnioski przesądziły w efekcie o zastosowaniu błędnej podstawy prawnej orzeczonego obowiązku. Nadto Sąd Rejonowy przecenił również znaczenie i konieczność przeprowadzenia dowodu w postaci opinii biegłych lekarzy psychiatrów przy ocenie uzależnienia sprawcy od środków odurzających.

Sąd Okręgowy podziela generalnie pogląd Sądu Rejonowego, iż użyty w przepisie art. 71 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zwrot „przestępstwo pozostające w związku z używaniem środka odurzającego” należy rozumieć w ten sposób, że między używaniem tych środków a popełnionym przestępstwem musi zachodzić związek przyczynowo – skutkowy. Jednakże - co istotne - ów związek należy postrzegać szeroko. Nie wymaga się tu istnienia „bezpośredniego” związku, jedynie wskazuje na konieczność powiązania działania uzależnionego od narkotyków sprawcy przestępstwa z używaniem narkotyków. W tej kategorii zatem mieści się bezpośredni związek : popełnionego przestępstwa i uzależnienia (np. działanie pod wpływem narkotyku lub w stanie głodu narkotycznego), lecz jej nie zamyka. O związku takim bowiem można mówić również wtedy, gdy na zachowanie sprawcy naruszającego normy prawa karnego wywiera wpływ uzależnienie od środków odurzających , chociażby nawet sprawca nie znajdował się pod działaniem zażytego środka. Za taką szeroką interpretacją art. 71 ust. 1 u.p.n., wypowiedział się również wielokrotnie Sąd Najwyższy (zob. chociażby wyroki: z dnia 13 stycznia 2005 r., II KK 492/04, R-OSNKW 2005, poz. 102 oraz z dnia 22 lutego 2007 r., WK 32/06, R-OSNKW 2007, poz. 488, z dnia 7 maja 2012 roku, III KK 384/11, lex 1223794).

Także odwołując się do poglądów wyrażonych w piśmiennictwie [M. Filar: Przestępczość związana z narkotykami w Polsce (w:) Prawo karne i proces karny wobec nowych form i technik przestępczości, red. H. Hirsch, P. Hofmański, E. Pływaczewski, C. Roxin, Białystok 1997, s. 325-326] nie ma wątpliwości, iż związek między popełnionym przestępstwem a używaniem środka odurzającego należy postrzegać szeroko. Wyróżnia się tu bowiem nawet trzy typy powiązań : 1. samozaopatrzeniowy - dokonanie przestępstwa w celu zdobycia narkotyków do użytku własnego lub grupy, 2. interakcyjny - popełnienie przestępstwa w wyniku oddziaływania narkotyku na organizm 3. niesprawności - użycie narkotyku powodujące znaczny spadek lub nawet całkowity zanik zdolności osoby używającej do wykonywania określonego zawodu lub podejmowania określonych czynności, co może skutkować następstwami o przestępczym charakterze.

Sąd Odwoławczy, wbrew argumentacji Sądu Rejonowego, uznał, że w niniejszej sprawie miedzy przestępstwami jakich dopuścił się M. M. a używaniem przez niego środków odurzających związek w jednej ze wskazanych wyżej postaci jak najbardziej wystąpił. Nadto nie miał też wątpliwości, iż M. M. jest osobą uzależnioną w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Zgodnie z art. 4 pkt. 15 osobą uzależnioną jest osoba, która w wyniku używania środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych albo używania ich w celach medycznych znajduje się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji. Ustawodawca definiując zatem pojęcie osoby uzależnionej zrezygnował z terminu „nadużywania”, skupiając się na istnieniu jedynie stanu zależności. Tym bardziej, iż pojęcie osoby uzależnionej nie jest jednoznaczne z pojęciem ”narkomana”.

W stwierdzeniu, że M. M. jest osobą uzależnioną, utwierdza choćby sam fakt, iż oskarżony w swoich wyjaśnieniach wskazywał, iż „przystosował szafę do uprawy marihuany, gdyż jest od niej psychicznie uzależniony” (k. 37). Zatem oczywistym jest, iż oskarżony nie jest osobą zażywającą narkotyki okazjonalnie, a wręcz przeciwnie – regularnie zażywa narkotyki w postaci u niego zabezpieczonej, jest od nich niejako zależny. W tym stanie rzeczy, nie można było mieć wątpliwości co do jego uzależnienia, ale i związku przyczynowego chociażby między przestępstwem przystosowania miejsca do niedozwolonego wytwarzania środków odurzających (art. 54 ust. 2 pkt 1 u.p.n.) i uprawą krzaków konopi innych niż włókniste (art. 63 ust. 1 u.p.n.) a używaniem przez niego środków odurzających. Oskarżony z uwagi na to, że był osobą uzależnioną, zażywającą środki odurzające, przystosował szafę ubraniową do wywarzania środka odurzającego i wyhodował w niej dwa krzaki konopi. Nadto Sąd zauważa, iż już sam fakt bycia osobą uzależnioną, wiąże się z koniecznością nabywania i posiadania środków narkotycznych, a zatem z zachowaniami stanowiącymi podstawę stosowania represji karnej w oparciu o art. 62 u.p.n, tymczasem właśnie za posiadanie oskarżony został również skazany. Posiadanie środków odurzających jest typowe dla osób uzależnionych i stanowi niejako naturalną konsekwencję faktu uzależnienia. Zatem w realiach sprawy związek między w/w przypisanymi skazanemu czynami a używaniem środków odurzających z pewnością istniał i miał charakter „samozaopatrzeniowy”.

Zatem skoro w realiach sprawy mamy do czynienia z osobą uzależnioną, nadto występuje związek między przestępstwami przypisanymi oskarżonemu, a używaniem środka odurzającego oraz nastąpiło skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, podstawę prawną orzeczenia w stosunku do oskarżonego M. M. leczenia odwykowego i dozoru winien stanowić przepis z u.p.n.

Ujawnione w niniejszej sprawie uchybienia niewątpliwe musiały zatem implikować uchylenie zaskarżonego wyroku w jego punkcie III i IV oraz stosownie do właściwej podstawy prawnej - art. 71 ustawy u.p.n. - zobowiązanie oskarżonego do poddania się leczeniu odwykowemu w podmiocie leczniczym, o jakim mowa w art. 4 ust. 1 u.p.n. oraz oddanie go w okresie próby pod dozór kuratora. W pozostałym zakresie wyrok utrzymano w mocy.

Końcowo zasygnalizować należy, iż jedynie w podmiotach wymienionych w art. 4 ust. 1 Ustawy z dnia 15.04.2011 roku o działalności leczniczej może odbywać się leczenie skazanego na podstawie art. 71 u.p.n.

Na mocy art. 624 kpk w zw. z art. 634 kpk zwolniono oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.