Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Szczuka

Protokolant: st. sekr. sądowy Dominika Kołpa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 kwietnia 2017 r. w Warszawie

sprawy H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia - zasiłku pogrzebowego

na skutek odwołania H. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 14 października 2016 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

H. K. w dniu 1 grudnia 2016 r. wniósł odwołanie za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie od decyzji ww. organu rentowego z dnia 14 października 2016 r., znak: (...) zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku pogrzebowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 4181,88 złotych. Odwołujący podniósł,
że w niniejszej sprawie nie może być brany pod uwagę zwrot pełnej kwoty wypłaconego
mu zasiłku pogrzebowego, ponieważ nie zostały dopełnione jedynie czynności dotyczące pochówku zmarłej S. K.. Odwołujący wskazał również, że prowadzone jest postępowanie przed Sądem Rejonowym w Otwocku w przedmiocie przekazania urny
z prochami zmarłej, co pozwoli na ustalenie wysokości zwrotu części zasiłku pogrzebowego albo dopełnienie obowiązku pochówku ( k. 2 a. s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 8 grudnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Organ rentowy wskazał, że uprawnienie do zasiłku pogrzebowego łączy się
z poniesieniem kosztów pogrzebu. W ocenie Oddziału ubezpieczony nie pokrył kosztów pogrzebu, gdyż nie odbył się on w ogóle ( k. 9-10 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Zgodnie z zaświadczeniem z dnia 28 marca 2013 r. wydanym przez Sąd Rejonowy
w Otwocku, H. K. został ustanowiony opiekunem prawnym całkowicie ubezwłasnowolnionej żony, S. K. ( k. 18 akt ZUS).

Zgodnie z odpisem skróconym aktu zgonu wydanym przez Urząd Stanu Cywilnego
w O., S. K. zmarła w dniu 28 grudnia 2015 r. ( k. 8 akt ZUS).

W dniu 31 grudnia 2015 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział
w W. wpłynął wniosek z dnia 28 grudnia 2015 r. o wypłatę zasiłku pogrzebowego
na rzecz odwołującego ( k. 11 akt ZUS).

Na podstawie wniosku i załączonych dokumentów wystawionych przez Krematorium W. z siedzibą w W. oraz Zakładu (...) z siedzibą
w O., odwołującemu został wypłacony zasiłek pogrzebowy w kwocie 3976,00 złotych ( k. 6-7 akt ZUS).

W dniu 14 marca 2016 r. do organu rentowego wpłynęło pismo syna zmarłej A. N. o udzielenie informacji o miejscu pochówku S. K. oraz wypłacie zasiłku pogrzebowego ( k. 13 akt ZUS).

W piśmie organu rentowego z dnia 23 marca 2016 r. poinformowano A. N., że zmarła została pochowana na cmentarzu w O. oraz odmówił udzielenia informacji o wypłacie zasiłku pogrzebowego ( k. 14 akt ZUS).

W dniu 2 września 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynęło kolejne pismo A. N., w którym zawiadamiał o nieprawdziwości przekazanej
mu odpowiedzi, co uzasadniał załączonym pismem Kancelarii Parafialnej Parafii (...) w O. z dnia 26 kwietnia 2016 r., w którym Kancelaria informowała, że S. K. nie figuruje w rejestrze zmarłych pochowanych na Cmentarzu Grzebalnym Parafii (...) w O. ( k. 15 akt ZUS).

W dniu 8 września 2016 r. organ rentowy wezwał odwołującego do dostarczenia
w terminie 7 dni zaświadczenia potwierdzającego datę i miejsce pochówku zmarłej
( k. 16 akt ZUS).

W odpowiedzi odwołujący wystosował do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pismo
z dnia 26 września 2016 r., w którym oświadczył, że prochy S. K. nie zostały pochowane ( k. 22 akt ZUS).

W piśmie z dnia 14 października 2016 r. organ rentowy poinformował A. N., że w wyniku weryfikacji posiadanych informacji ustalono, że S. K.
nie została pochowana na cmentarzu w O., a miejsce pochówku nie jest znane
( k. 23 akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. po przeanalizowaniu całości sprawy, wydał zaskarżoną decyzję z dnia 14 października 2016 r., znak: (...), zgodnie z którą zobowiązał odwołującego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku pogrzebowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 4181,88 złotych. Organ rentowy wskazał, że na podstawie posiadanych informacji nie doszło do pochówku zmarłej,
a więc odwołujący nie pokrył kosztów pogrzebu i wypłacony mu zasiłek pogrzebowy był nienależny ( k. 25 akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt dokumentów. Dokumenty przedłożone przez strony niniejszego postępowania stanowią obiektywny
oraz w pełni wiarygodny materiał dowodowy. Sąd odstąpił od przesłuchania odwołującego
w charakterze strony, natomiast oświadczenie odwołującego na rozprawie, w którym przyznał, że prochy zmarłej nie zostały pochowane, uznał za wiarygodne i przyjął
za podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie.

W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stanowił wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie H. K. od decyzji organu rentowego 14 października
2016 r., znak: (...) jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2015 r., poz. 748 j. t.) zwana dalej ,,ustawą emerytalną’’, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

W myśl art. 84 ust. 1 i ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2015 r., poz. 121 j. t.), zwana dalej „ustawą ubezpieczeniową”, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości
i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń
w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:

1)zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub

2)kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Sąd doszedł do wniosku, że przedmiot sporu nie dotyczył ustaleń stanu faktycznego, który okazał się być bezsporny. W niniejszej sprawie należało rozważyć, czy w oparciu o przepisy prawne, Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawidłowo wydał zaskarżoną decyzję. Sąd doszedł do przekonania, że przytoczone przepisy prawa jednoznacznie wskazują przesłanki, które muszą zostać spełnione, aby organ rentowy mógł żądać od ubezpieczonego zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W myśl art. 77 ust. 1 ustawy emerytalnej, zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1)ubezpieczonego;

2)osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

3)osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

4)członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

Zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy emerytalnej, do zasiłku pogrzebowego uprawniona jest osoba, która poniosła koszty pogrzebu.

Przywołane przepisy wskazują przesłanki wypłaty przez organ rentowy zasiłku pogrzebowego. Pierwszą z nich jest śmierć jednego z podmiotów wskazanych w katalogu wyrażonym w art. 77 ust. 1 ustawy, natomiast drugą – fakt poniesienia kosztów pogrzebu.
W niniejszej sprawie na podstawie akt ustalić można, że zmarłej przysługiwała renta. Faktu tego nie kwestionował również organ rentowy. Ustalenia te stanowią o spełnieniu przesłanki pierwszej na podstawie art. 77 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Odnosząc się do drugiej przesłanki, wątpliwości budzi kwestia odbycia się pogrzebu
i poniesienia kosztów pogrzebu przez odwołującego. Polski ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia. Zgodnie z art. 12 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach
i chowaniu zmarłych ( Dz.U. z 2015 r. poz. 2126) zwłoki mogą być pochowane przez złożenie w grobach ziemnych, w grobach murowanych lub katakumbach i zatopienie w morzu. Szczątki pochodzące ze spopielenia zwłok mogą być przechowywane także w kolumbariach. Groby ziemne, groby murowane i kolumbaria przeznaczone na składanie zwłok i szczątków ludzkich mogą znajdować się tylko na cmentarzach.

W świetle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2011 r., sygn. akt I UZP 5/10, koszty symbolicznego upamiętnienia osoby zmarłej, która pisemnym oświadczeniem wyraziła wolę przekazania swoich zwłok publicznej uczelni medycznej dla celów naukowych,
są kosztami pogrzebu w rozumieniu art. 78 ust. 1 ustawy emerytalnej i uzasadniają roszczenie o zasiłek pogrzebowy, o którym mowa w art. 77 ust. 1 ustawy emerytalnej. W przedmiotowej sprawie ciało zmarłego zostało przekazane placówce naukowej, natomiast w trakcie uroczystości pogrzebowych rodzina złożyła do grobu urnę zawierającą pukiel włosów zmarłego oraz jego rzeczy osobiste. Sąd Najwyższy, rozszerzając zakres przedmiotowy słowa pogrzeb, uznał, że przesłanką odbycia pogrzebu w rozumieniu art. 78 ust. 1 ustawy jest również symboliczne upamiętnienie zmarłego poprzez uroczystości odpowiadające tradycyjnej ceremonii pochowania zwłok.

Na podstawie akt sprawy oraz oświadczenia złożonego przez odwołującego w trakcie rozprawy w dniu 13 kwietnia 2017 r. za okoliczność bezsporną należy uznać, że prochy S. K. nie zostały pochowane oraz, że nie odbył się żaden pogrzeb. Odwołujący podjął wprawdzie czynności przygotowawcze, których rezultatem było spopielenie zwłok i zebranie prochów w urnie, jednakże nie dopełnił on żadnych uroczystości pogrzebowych, tradycyjnych ani symbolicznych. Ponadto urna nie została przekazana do kolumbarium, które zgodnie z przytoczonymi przepisami znajdować się może tylko na cmentarzu.

Ratio legis art. 78 ust. 1 ustawy jest zapewnienie zwrotu środków pieniężnych osobom, które rzeczywiście poniosły koszt pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy ma charakter kompensacyjny i jest wypłacany na podstawie wykazania przez wnioskodawcę udokumentowanych kosztów pogrzebu. Odwołujący załączył do wniosku złożonego
do organu rentowego faktury wystawione przez zakład pogrzebowy, natomiast jego późniejsze oświadczenia oraz faktyczny brak miejsca pochówku świadczą o tym, że wskazana w art. 78 ust. 1 ustawy emerytalnej przesłanka wypłaty zasiłku pogrzebowego nie została spełniona.

W świetle dokonanych ustaleń wypłacony odwołującemu zasiłek pogrzebowy stanowi nienależne świadczenie, do którego zwrotu odwołujący jest zobowiązany na podstawie
art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej oraz art. 84 ust. 1 ustawy ubezpieczonej.

Sąd wskazuje również, że w niniejszej sprawie nie zachodziły uzasadnione okoliczności, na mocy których organ rentowy byłby zobowiązany do odstąpienia od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczenia terminu ich płatności albo rozłożenia ich na raty, o których mowa w art. 84 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Odwołujący nie udowodnił w żadnym aspekcie, aby w niniejszej sprawie nie miały zastosowania przepisy, które toteż Sąd powołał w treści uzasadnienia.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.