Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Górecki /spr./

Sędziowie: SSA Roman Stachowiak

SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

Protokolant: st. sekr. sąd. Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w T.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w (...) w (...) Spółce Akcyjnej w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 16 grudnia 2015 r. sygn. akt IX GC 860/15

1.  prostuje oczywistą omyłkę w punkcie 1 sentencji zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w miejsce słów: „solidarnie od pozwanej” wpisuje słowa: „solidarnie od pozwanych” ;

2.  oddala apelację;

3.  zasądza od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. na rzecz powódki 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Marek Górecki Roman Stachowiak

I ACa 342/16

UZASADNIENIE

Powódka – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w T. wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych: (...) Spółki Akcyjnej w (...) (obecnie (...) Spółka Akcyjna w (...)) z siedzibą w P. i (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. kwoty 98.948,14 zł z ustawowymi odsetkami od 22 stycznia 2015 do dnia zapłaty.

Kwoty tej powódka domagała się tytułem wynagrodzenia za organizację loterii należnego na podstawie umowy z dnia 28 kwietnia 2014 r., zawartej z (...)”.

W dniu 5 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy w Toruniu wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie VI GNc 181/15, w całości zgodny z żądaniem pozwu.

W sprzeciwach od tego nakazu pozwane wniosły o oddalenia powództwa w całości i zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów procesu.

Postanowieniem z 14 lipca 2015 Sąd Okręgowy w Toruniu stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do Sądu Okręgowego w Poznaniu.

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 98.948,14 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 22 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty i rozstrzygnął o kosztach proces.

Podstawą tego orzeczenia są następujące ustalenia faktyczne:

Pozwana (...) Spółka Akcyjna w P. powstała wskutek przekształcenia w dniu 18 lipca 2014 r. (...). Komplementariuszem tej spółki, do czasu wykreślenia jej z Krajowego Rejestru Sądowego, które nastąpiło prawomocnie w dniu 5 listopada 2014 r., była druga pozwana – (...) Spółka Akcyjna.

Od 21 kwietnia 2015 r. pozwana (...) S.A. zmieniła firmę na obecną - (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P.. Od tego też dnia spółka jest w likwidacji.

W dniu 28 kwietnia 2014 r. w P. zawarta została umowa na organizację loterii między powódką, a (...)”.

Zgodnie z postanowieniami tej umowy powódka zobowiązała się na zlecenie (...) do zorganizowania i kompleksowej obsługi loterii (...) w sklepach (...).

Zleceniodawca zobowiązał się z kolei do zapłaty powódce wynagrodzenia za wykonanie w/w usług w kwocie 233.209,74 zł - powiększonego o podatek VAT. Wynagrodzenie to miało być płatne w trzech ratach, z czego ostatnia w kwocie 96.445,64 zł + 23% VAT miała zostać zapłacona, przez zleceniodawcę, po wydaniu przez powódkę nagród głównych w loterii oraz jej zakończeniu (w tym zakończeniu postępowania reklamacyjnego) poprzez spisanie i podpisanie przez upoważnionych przedstawicieli stron protokołu zakończenia loterii.

Wynagrodzenie określone w § 7 pkt 1 ppkt 1 i 2 umowy (dwie pierwsze raty) zostało uregulowane przez (...) zgodnie z umową.

Powódka należycie wywiązała się ze wszystkich ciążących na niej obowiązków umownych. Pobrała też i odprowadziła do Urzędu Skarbowego podatek należny w związku z przeprowadzeniem loterii i złożyła wymaganą prawem deklarację podatkową. Po wykonaniu wszystkich w/w obowiązków umownych dokonała ostatecznego rozliczenia przeprowadzonej loterii i wystawiła zleceniodawcy fakturę VAT nr (...), na kwotę 80.445,64 zł netto (98.948,14 zł brutto), stanowiącą wynagrodzenie przewidziane w §7 ust. 1 pkt 3 umowy, pomniejszone o 16.000 zł stanowiących sumę niewydanych nagród pieniężnych.

W dniu 7 stycznia 2015 r. strony podpisały protokół zakończenia loterii.

Do dnia zamknięcia rozprawy przed Sądem Okręgowym, żadna z pozwanych nie zapłaciła kwoty dochodzonej pozwem.

Na gruncie ustalonych okoliczności faktycznych Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione.

Powódka dochodziła solidarnie od pozwanych zapłaty wynagrodzenia za zorganizowanie i przeprowadzenie loterii w sklepach (...).

Bezspornym między stronami pozostawało, że umowa o organizację i realizację loterii (nienazwana umowa o świadczenie usług) została przez powódkę zawarta ze spółką (...). Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego wynika, że powódka w całości wykonała ciążące na niej obowiązki umowne, była zatem uprawniona do domagania się ustalonego w umowie wynagrodzenia od swojego kontrahenta (art. 488 § 2 k.c.) - (...). W trakcie wykonywania umowy przez powódkę, spółka ta została przekształcona w spółkę (...) S.A., a zgodnie z art. 553 § 1 k.s.h. spółce przekształconej przysługują wszelkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Z uwagi na powyższe spółka (...) S.A., która obecnie działa pod firmą (...) S.A. w likwidacji jest zobowiązana do zapłaty powódce kwoty dochodzonej pozwem. Powódka domagała się także zasądzenia tej sumy – na zasadzie odpowiedzialności solidarnej - od drugiej pozwanej (...) S.A. Powódka wywodziła jej odpowiedzialność za dług zleceniodawcy z faktu bycia jedynym komplementariuszem spółki (...).

Zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h. w zw. z art. 126 §1 pkt 1 k.s.h. komplementariusz w spółce komandytowo-akcyjnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń, całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 k.s.h. na mocy którego, wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Przepis ten nie stanowi jednak przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (art. 31 § 2 k.s.h.).

W rozpoznawanej sprawie bezspornym było, że spółka (...) S.A. była komplementariuszem (...) w dniu zawarcia przez tą spółkę z powódką umowy o organizację i przeprowadzenie loterii (28 kwietnia 2014r.).

Do przekształcenia spółki (...) doszło bowiem w lipcu 2014 r., a więc po zawarciu w/w umowy. Okoliczność ta, co do zasady, nie mogła mieć wpływu na odpowiedzialność komplementariusza za zobowiązania spółki komandytowo – akcyjnej istniejące w chwili przekształcenia, gdyż w myśl art. 574 k.s.h. wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat licząc od tego dnia.

Pozwana (...) S.A., wnosząc o oddalenie w stosunku do niej powództwa podnosiła, że nie ponosi ona odpowiedzialności za zobowiązania zleceniodawcy powódki dochodzone pozwem, gdyż powstały one po przekształceniu (...), w (...) Spółkę Akcyjną. W ocenie Sądu Okręgowego, stanowisko tej pozwanej jest błędne. Zobowiązanie do zapłaty powódce przez zleceniodawcę wynagrodzenia w kwocie 233.209,74 zł powstało bowiem już w dniu zawarcia umowy. Zawierając umowę, (...) zobowiązała się bowiem do zapłaty stronie powodowej w/w wynagrodzenia za zorganizowanie i przeprowadzenie loterii.

Twierdzenia tego nie zmienia fakt, że przewidziane umową wynagrodzenie miało być płatne w ratach. Rozbicie wskazanego w umowie kwotowo wynagrodzenia na raty miało bowiem znaczenie jedynie z punktu widzenia terminów płatności poszczególnych jego części, a więc daty powstania wymagalności roszczeń powódki o ich zapłatę. Okoliczność ta pozostaje bez znaczenia z kontekście art. 574 k.s.h. którego wykładnia językowa prowadzi do wniosku, że komplementariusz przekształcanej spółki komandytowo – akcyjnej odpowiada solidarnie ze spółką za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia niezależnie od tego, czy były one w tym dniu wymagalne, czy też ich wymagalność nastąpiła dopiero po dacie przekształcenia.

Skoro powództwo o zapłatę wytoczono przed upływem trzech lat od dnia przekształcenia zleceniodawcy powódki w spółkę akcyjną, Sąd, na podstawie wyżej przytoczonych przepisów, zasądził solidarnie od obu pozwanych na rzecz powódki kwotę dochodzoną pozwem.

Podstawę zasądzenia odsetek ustawowych stanowił art. 481 § 1 i 2 k.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 105 § 2 k.p.c.

W apelacji od tego wyroku pozwana (...) Spółka Akcyjna wniosła o jego zmianę w całości w stosunku do niej i oddalenie co do niej powództwa i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych.

Skarżąca zarzuciła naruszenie art. 353 § 1 kc poprzez błędne przyjęcie, że zobowiązanie (...) S.A. w likwidacji powstało z chwilą zawarcia umowy z powódką, a nie z momentem powstania uprawnienia strony powodowej do żądania od (...) S.A. w likwidacji spełnienia świadczenia, a w konsekwencji przyjęcie, że skora umowa została zawarta przed przekształceniem, to pozwana (...) Spółka Akcyjna jako wspólnik przekształcanej spółki osobowej, odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w P. zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, które nie były przez skarżącą kwestionowane.

Apelacja pozwanej opierała się na zarzucie naruszenia prawa materialnego, a zatem subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod zastosowane w sprawie normy prawne.

Pozwana nie kwestionuje poprawności zastosowania w sprawie art. 574 k.s.h., kreującego odpowiedzialność wspólnika przekształcanej spółki (tu komplementariusza) ze spółką przekształconą za zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia, jednak w sposób odmienny postrzega kwestię momentu powstania zobowiązania – w powołaniu na konstrukcję zobowiązania z art. 353 kc.

Niewątpliwie powołany przepis prawa spółek handlowych traktuje o zobowiązaniach powstałych przed dniem przekształcenia, lecz podlegających wykonaniu po tym dniu. Oznacza to, że zobowiązanie musi istnieć w dniu przekształcenia, ale może w dniu przekształcenia być jeszcze niewymagalne bądź warunkowe.

Powoływany w apelacji przepis art. 353 kc nie określa momentu powstania zobowiązania, a jedynie definiuje pojęcie zobowiązania. Wynika z niego, że zobowiązanie to stosunek prawny polegający na tym, że jedna osoba (wierzyciel) jest uprawniona do żądania spełnienia świadczenia, natomiast druga (dłużnik) jest obowiązana to świadczenie spełnić. Powyższe uprawnienie wierzyciela określa się jako wierzytelność, a obowiązek dłużnika - jako dług.

Najistotniejszym elementem każdej wierzytelności jest przysługujące wierzycielowi uprawnienie do żądania od dłużnika świadczenia, które przybiera postać roszczenia, gdy strony stosunku są już indywidualnie oznaczone, a samo świadczenie skonkretyzowane. Natomiast wymagalność roszczenia następuje wtedy, gdy po stronie dłużnika aktualizuje się powinność określonego zachowania będącego przedmiotem roszczenia.

Jeśli zatem zobowiązanie jest stosunkiem cywilnoprawnym o strukturze wyznaczonej przez podmioty stosunku oraz treść stosunku, na którą składają się prawa i obowiązki podmiotów dotyczące określonego przedmiotu to powstaje ono z chwilą ich konkretyzacji. Zdarzeniem sprawczym, czyli źródłem powstania zobowiązania, są w obrocie prawnym przede wszystkim umowy.

Nie można mieć zatem wątpliwości, że strony procesu nawiązały stosunek cywilnoprawny – będący podstawą roszczeń dochodzonych w sprawie – z chwilą podpisania umowy na organizację loterii w dniu 28 kwietnia 2014 r. Przecież właśnie w treści tej umowy w § 1 powódka zobowiązała się do świadczenia usługi polegającej na organizacji i kompleksowej obsługi loterii pn. (...), a (...) zobowiązała się w § 6 do zapłacenia wynagrodzenia. Wynika stąd wniosek, że wzajemne zobowiązania stron powstały w dacie 28 kwietnia 2014 r., a zatem przed przekształceniem tej spółki w spółkę akcyjną, natomiast dopiero spełnienie świadczenia ze strony powódki spowodowało wymagalność przysługującego jej roszczenia o zapłatę wynagrodzenia. W tym stanie rzeczy, przyjęcie odpowiedzialności skarżącej za zobowiązania spółki kontrahenta było uzasadnione.

Nie można w końcu zgodzić się ze skarżącą, że wobec subsydiarności jej odpowiedzialności względem spółki dłużniczki w sentencji wyroku winno być zaznaczone, że egzekucja wobec niej może być prowadzona dopiero wówczas, gdyby bezskuteczna okazała się egzekucja wobec (...) S.A. w likwidacji.

Nie negując subsydiarnego charakteru odpowiedzialności pozwanej, wskazać trzeba, że przepis art. 31 § 2 k.s.h. stanowi wprost, że nie jest ona przeszkodą do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Wniosek stąd, że możliwe jest wniesienie powództwa równocześnie przeciwko spółce i wspólnikowi. W wypadku uwzględnienia takiego powództwa subsydiarna odpowiedzialność wspólników znajduje swój wyraz dopiero na etapie postępowania klauzulowego i wyraża się w tym, że sąd nie powinien nadawać przeciwko nim klauzuli wykonalności, dopóki egzekucja przeciwko spółce nie okaże się bezskuteczna.

Bezzasadną apelację pozwanej należało zatem oddalić, a to na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono z uwzględnieniem, że przegraną w postępowaniu apelacyjnym jest strona pozwana, w związku z tym zasądzono od niej na rzecz powódki zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w wysokości 5.400 zł, ustalonej na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.).

SSA Marek Górecki SSA Roman Stachowiak SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga