Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 4 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Małgorzata Małecka

Protokolant:protokolant sądowy Katarzyna Michalewska

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie sprawy z powództwa K. N.

przeciwko M. T. i M. Z.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  kosztami procesu obciąża powódkę i w związku z tym:

a.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej M. T. kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

b.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej M. Z. kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/-/ SSO Małgorzata Małecka

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 października 2016 roku powódka K. N. wniosła o zasądzenie solidarnie od A. T., M. T. i M. Z. na swoją rzecz kwoty 140.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 października 2016 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów procesu w częściach równych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że w dniu 24 maja 2006 roku przed notariuszem M. C. w Kancelarii Notarialnej w P. przy ul. (...), M. G. (poprzednik prawny pozwanych) przystąpiła do podpisania przedwstępnej umowy ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu mieszkalnego położonego w P. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu prowadzi aktualnie księgę wieczystą KW nr (...), za kwotę 200.000 zł, która miała zostać zapłacona w następujący sposób: 1) zadatek: 10.000 zł – wpłacony przy umowie przedwstępnej, 2) I rata 50.000 zł – w terminie do dnia 31 maja 2006 r., 3) II rata: 140.000 zł – w terminie do dnia 14 czerwca 2006 r. W dalszej części powódka podniosła, że dnia 14 czerwca 2006 roku Z. C. (poprzednik prawny powódki) dokonał za zobowiązaną M. G. wpłaty na rzecz (...) sp. z o. o. z siedzibą w P. kwoty 140.000 zł tytułem: wpłata II raty nr 48 G. 7a, P.. Z kolei w dniu 20 lipca 2006 roku została podpisana umowa ustanowienia własności i sprzedaży opisanego wyżej lokalu mieszkalnego. W dniu 2 kwietnia 2014 roku zmarła M. G., natomiast w dniu 16 października 2015 roku zmarł Z. C.. Dalej, powódka podała, że Z. C. w chwili przelewu kwoty 140.000 zł pozostawał w związku małżeńskim z B. C., która nie wyraziła zgody na dokonanie przez męża wspomnianej powyżej transakcji, wobec czego czynności ta jej zdaniem jest nieważna. Powódka podjęła próbę wyjaśnienia sytuacji i w tym celu wyznaczyła pozwanym termin do zwrotu kwoty 140.000 zł, jednakże pismo to pozostało bez odpowiedzi.

W odpowiedzi na pozew z dnia 30 stycznia 2017 roku pozwana M. Z. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł oraz zwrotu kwoty 17 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew M. Z. w pierwszej kolejności podniosła zarzut przedawnienia roszczenia, wskazując, że termin przedawnienia roszczenia powinien wynosić 3 lata, gdyż czynność prawna Z. C. dokonana została w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, co wynika z polecenia przelewu, na którym widnieje pieczęć Zakład (...). Jednocześnie pozwana przyznała, że M. G. zawarła ze spółką (...) sp. z o. o. z siedzibą w P. przedwstępną umowę sprzedaży, a następnie umowę przyrzeczoną. Ponadto, pozwana zaprzeczyła temu jakoby, środki w wysokości 140.000 zł pochodziły z majątku wspólnego Z. i B. C.. Pozwana wskazała również, że M. G. zawarła z J. Z. umowę przedwstępną, a następnie umowę przeniesienia własności lokalu nr (...), położonego w P., przy ul. (...), za kwotę 153.000 zł. W związku z tym w dniu 16 stycznia 2007 roku J. Z. dokonała na rachunek bankowy prowadzony dla Z. C. zapłaty kwoty 62.700 zł. Natomiast pozostałą część ceny sprzedaży, tj. kwota 75.000 zł, pochodzącą z kredytu bankowego udzielonego J. Z. miała, w terminie do 23 stycznia 2007 roku przelać na rachunek bankowy prowadzony również dla Z. C.. Tym samym M. G. zwróciła poprzednikowi prawnemu powódki kwotę 137.000 zł. Natomiast różnicę pomiędzy kwotą 140.000 zł, a 137.000 zł, tj. 2.300 zł M. G. zaliczyła Z. C. na poczet odszkodowania za bezumowne korzystanie przez niego z lokalu nr (...).

W piśmie z dnia 9 lutego 2017 roku, stanowiącym odpowiedź na pozew pozwane A. T. i M. T. wniosły o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz zwrotu kwoty 34 zł tytułem opłat od pełnomocnictwa. Pozwane w pierwszej kolejności również podniosły zarzut przedawnienia, wskazując na trzyletni okres termin przedawnienia. Ponadto, pozwane zajęły takie same stanowisko jak pozwana M. Z. odnośnie kwestii związanych z zawarciem przez M. G. umów ze spółką (...) sp. z o. o. z siedzibą w P., pochodzenia środków w wysokości 140.000 zł z majątku wspólnego Z. i B. C., umów zawartych przez M. G. z J. Z., zwrotu Z. C. kwoty 137.000 zł oraz zaliczenia kwoty 2.300 zł na poczet odszkodowania za bezumowne korzystanie przez Z. C. z lokalu mieszkalnego M. G..

W piśmie procesowym z dnia 23 maja 2017 roku pozwana A. T. podała, że nie ma legitymacji procesowej biernej, gdyż nie nabyła spadku po M. G., co wynika z postanowienia Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu z dnia 16 lutego 2016 roku, sygn. akt(...) w którym stwierdzono, że spadek po M. G. nabyła M. T. w 5/7 części oraz M. Z. w 2/7 części.

W piśmie z dnia 7 czerwca 2017 roku powódka cofnęła pozew w stosunku do A. T. i wniosła o nieobciążanie jej kosztami postępowania z tego tytułu.

Na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2017 roku pozwana wyraziła zgodę na cofnięcie przez powódkę powództwa.

Postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2017 roku Sąd umorzył postępowanie wobec A. T. oraz obciążył kosztami postępowania A. T. w zakresie przez nią poniesionym.

Do chwili wydania wyroku strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie i nie zawarły ugody.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 maja 2006 roku przez notariuszem M. C. M. G. zawarła ze spółką (...) sp. z o. o. z siedzibą w P. przedwstępną umowę ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu mieszkalnego położonego w P. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy – Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Natomiast umowę ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu mieszkalnego podpisała w dniu 20 lipca 2006 roku w tej samej Kancelarii Notarialnej. Cena nabycia lokalu wynosiła 200.000 zł i miała zostać uiszczona w następujący sposób: a) zadatek 10.000 zł – wpłacony przy umowie przedwstępnej, b) I rata: 50.000 zł – w terminie do dnia 31 maja 2006 roku, II rata: 140.000 zł – terminie do dnia 14 czerwca 2006 roku. W dniu 30 maja 2006 roku M. G. dokonała wpłaty na poczet ceny sprzedaży, tytułem pierwszej raty kwoty 50.000 zł. Następnie w dniu 14 czerwca 2006 roku Z. C. wpłacił za M. G. kwotę 140.000 zł tytułem drugiej raty.

W dniu 12 grudnia 2006 roku M. G. zawarła z J. Z. przedwstępną umowę sprzedaży lokalu nr (...), znajdującego się w budynku nr (...), położonym w P. przy ul. (...), a w dniu 16 stycznia 2007 roku zawarta został przyrzeczona umowa sprzedaży opisanego powyżej lokalu. Cena sprzedaży wynosiła 153.000 zł. Część umówionej kwoty w wysokości 62.700 zł została zapłacona przelewem na rachunek bankowy nr (...) jeszcze przed podpisaniem umowy, a kwota 75.000 zł została przelana na ten sam rachunek bankowy, już po podpisaniu umowy sprzedaży w dniu 16 stycznia 2007r. Rachunek na który nabywczyni mieszkania uiściła w/w kwoty należał do Z. C..

M. G. była zatrudniona w firmie (...) na stanowisku sekretarki.

Z. C. do śmierci pozostawał w związku małżeńskim z B. C..

W dniu 2 kwietnia 2014 roku zmarła M. G., a spadek po niej nabyły pozwane M. T. i M. Z.. Z kolei Z. C. zmarł 16 października 2015 roku, a spadek po nim nabyła w całości powódka K. N..

Na mocy umowy darowizny z dnia 24 kwietnia 2017 roku B. C. darowała K. N. przysługującą jej wobec pozwanych wierzytelność w kwocie 70.000 zł, stanowiącą połowę kwoty, którą Z. C. wpłacił za M. G. tytułem II raty ceny sprzedaży lokalu nr (...) położonego w P., przy ul. (...).

Pismem z dnia 6 października 2016 roku K. N. jako spadkobierczyni po Z. C. za pośrednictwem swojego pełnomocnika wezwała pozwane solidarnie do zwrotu kwoty 140.000 zł w terminie 7 dni od otrzymania niniejszego pisma. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi.

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu z dnia 16 lutego 2016 roku, sygn. akt (...)(k. 169); akt notarialny z dnia 24 maja 2006 roku, Rep.(...)zawierający przedwstępną umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży (k. 12-18); akt notarialny z dnia 20 lipca 2006 roku, Rep. A nr(...) zawierający umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu i umowę sprzedaży (k. 61-71); potwierdzenie dokonania wpłaty kwoty 140.000 zł przez Z. C. na rzecz (...) sp. z o. o. (k. 21); wydruk księgi wieczystej z elektronicznej bazy KW nr (...) (k. 22-32); akt poświadczenia dziedziczenia z dnia 9 grudnia 2015 roku Rep. A(...) (k. 33-36); odpis skrócony aktu małżeństwa Z. C. i B. C. (k. 37); odpis skrócony aktu zgonu Z. C. (k. 38); pismo pozwanej z dnia 6 października 2016 roku (k. 39); akt notarialny zawierający przedwstępną umowę sprzedaży z dnia 12 grudnia 2006 roku (k. 97-100); akt notarialny zawierający umowę sprzedaży z dnia 16 stycznia 2007 roku, Rep. (...) (k. 74-75); potwierdzenie zapłaty z dnia 16 stycznia 2007 roku (k. 76); dyspozycja wypłaty środków z kredytu z dnia 17 stycznia 2007 roku (k. 194); umowa darowizny z dnia 24 kwietnia 2017 roku (k. 126-127); zeznania świadka B. C. (adnotacja 00:09:24 e-protokołu z dnia 28 sierpnia 2017 r.); zeznania świadka J. Z. (adnotacja 00:43:59 e-protokołu z dnia 28 sierpnia 2017 r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie kserokopii dokumentów urzędowych i prywatnych zgromadzonych w aktach sprawy oraz zeznań świadków: B. C. i J. Z..

Zgromadzonych w sprawie dokumenty urzędowe i prywatne, Sąd uznał za w pełni wiarygodne. Zgodnie z treścią art. 244 k.p.c. dokumenty urzędowe stanowią dowód tego co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Zgodnie natomiast z treścią art. 245 k.p.c. dokumenty prywatne stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Zgromadzone w sprawie dokumenty nie były kwestionowane przez strony. Również Sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować zgromadzone w sprawie dokumenty urzędowe i prywatne z urzędu. Wiarygodność kserokopii dokumentów również nie budziła wątpliwości Sądu. Mimo, że kserokopia nie jest dokumentem, a stanowi jedynie element twierdzenia strony o istnieniu dokumentu o treści odpowiadającej kserokopii, to w niniejszej sprawie żadna ze stron nie podniosła zarzutów kwestionujących istnienie określonych dokumentów prywatnych czy urzędowych.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka B. C., nie mniej jednak świadek wielu kwestii nie pamiętała, przede wszystkim jednak nie miała szczególnej wiedzy odnośnie wpłaty przez Z. C. kwoty 140.000 zł tytułem II raty ceny sprzedaży lokalu położonego w P., przy ul. (...) zakupionego przez M. G., ani z jakich środków ta kwota pochodziła, co więcej wiedzę, którą dysponowała czerpała, jedynie z relacji córki K. N..

Wiarygodne były również zeznania świadka J. Z., choć świadek nie miała istotnej wiedzy odnośnie okoliczności dotyczących niniejszej sprawy. Istotną okolicznością jest jedynie fakt, iż kwotę 75.000 zł tytułem zapłaty za mieszkanie kupowane od M. G. przelała na rachunek Z. C., co potwierdza stanowisko pozwanych, że M. G. zwróciła poprzednikowi prawnemu powódki co najmniej 75.000 zł.

Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka G. N.. Strona powoda wnosiła o przesłuchanie wyżej wymienionej osoby na okoliczność braku wiedzy B. C. o darowiźnie kwoty 140.000 zł i braku wyrażenia przez nią zgody na powyższe oraz, tego kiedy B. C. powzięła wiadomość o dokonanej bez jej zgody darowizny, a co za tym idzie na okoliczność braku możliwości rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia. W ocenie Sądu, okoliczności, które miałyby potwierdzić zeznania wyżej wymienionej osoby albo nie wymagały dowodu ( z uwagi na to, że zostały potwierdzone przez świadka B. C.) albo nie były istotne dla rozstrzygnięcia wobec podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia.

Sąd oddalił także wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka Z. T.. Osoba ta miała zostać przesłuchana na okoliczność pochodzenia środków finansowych na nabycie przez M. G. mieszkania przy ul. (...), jej sytuacji finansowej oraz zatrudnienia, nie mniej jednak okoliczności te nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd nie widział też potrzeby przesłuchania stron, gdyż nie było potrzeby prowadzenia dalszego postępowania dowodowego wobec skutecznie zgłoszonego przez pozwanych zarzutu przedawnienia.

Sąd oddalił również pozostałe wniosku dowodowe z tego samego względu co powyżej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powódka w niniejszym procesie domagała się od pozwanych kwoty 140.000 zł, z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia.

Nienależne świadczenie zostało uregulowane w art. 410 k.c. i jest szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia, w związku z tym stosuje się do niego przepisy art. 405-409 k.c. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten kto je spełnił nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia, który okazał się zasadny.

Przedawnienie to instytucja, która polega na tym, że po upływie określonego w ustawie okresu (tzw. terminu przedawnienia), ten, przeciwko komu kieruje się roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia. Roszczenia przedawnione nie przestają istnieć, stają się jednak niemożliwe do wyegzekwowania w zwykłym trybie. Po upływie terminu przedawnienia są tzw. „roszczeniami niezupełnymi”, które nie korzystają z pełnej ochrony państwa. Terminy przedawnienia nie mogą być w umowie ani skracane, ani wydłużane.

Roszczenie z tytułu nienależnego świadczenia przedawniają się zgodnie z ogólnymi przepisami o przedawnieniu (art. 118 k.c.). Zgodnie z art. 118 jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. W niniejszej sprawie znajdzie zastosowanie dziesięcioletni termin przedawnienia, gdyż zobowiązanie z tytułu nienależnego świadczenia z jakim mamy do czynienia w niniejszej sprawie nie jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej. Tym samym Sąd nie podzielił stanowiska pozwanych odnośnie trzyletniego terminu przedawnienia. Z. C. przekazał na rzecz M. G. kwotę 140.000 zł, która stanowiła zapłatę II raty ceny nabycia lokalu mieszkalnego w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, zatem nie miało to żadnego związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

W tym miejscu wskazać należy, że obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia zalicza się do tzw. zobowiązań bezterminowych, o których mowa w art. 455 k.c., tj. takich, w których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Do przedawnienia takich roszczeń, w szczególności do określenia początku biegu terminu przedawnienia, ma zastosowanie art. 120 § 1 zdanie drugie k.c. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się więc w terminie w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w obiektywnie najwcześniej możliwym terminie. W przypadku zobowiązania o zwrot nienależnego świadczenia jest to więc chwila spełnienia tego świadczenia i liczony od niej czas potrzebny dłużnikowi na wykonanie zobowiązania zwrotu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 24 sierpnia 2016 roku, sygn. akt I ACa 320/16, Lex nr 2112378). W niniejszej sprawie nie został wskazany żaden konkretny termin, w którym zobowiązanie miało być spełnione, wobec czego Sąd przyjął termin 14 dni od dnia, w którym kwota 140.000 zł została uiszczona na rzecz M. G.. Skoro zatem, Z. C. wpłacił 140.000 zł na poczet zapłaty ceny sprzedaży lokalu mieszkalnego w dniu 14 czerwca 2006 roku, to przyjmując termin 14 dni na wykonanie zobowiązania, jej zwrot powinien nastąpić w dniu 28 czerwca 2006 roku. Tym samym termin przedawnienia zaczął biec od dnia 29 czerwca 2006 roku, zatem w dniu wniesienia pozwu, tj. w dniu 26 października 2016 roku roszczenie powódki było przedawnione.

Podkreślić też należy, że istnieje możliwość przerwania biegu terminu przedawnienia. Następuje ono: przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Do takich czynności zalicza się m.in. wytoczenie powództwa, wniesienie powództwa wzajemnego, zawezwanie do próby ugodowej oraz powołanie się na zarzut potrącenia, przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje oraz przez wszczęcie mediacji.

W niniejszej sprawie strona powoda nie podjęła żadnych czynności mających na celu przerwanie biegu przedawnienia, a przynajmniej nie wykazała tego rodzaju okoliczności.

Wobec uwzględnienia zarzutu przedawnienia nie było konieczności odnoszenia się do pozostałych zarzutów sformułowanych przez pozwanych.

Mając na uwadze powyższe okoliczności sąd oddalił powództwo w całości (pkt. 1 wyroku).

Sąd w niniejszej sprawie nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia w oparciu o treść art. 5kc z uwagi na brak wiedzy B. C. o przekazaniu przez jej męża środków pieniężnych M. G. w trakcie trwania małżeństwa. Z. C. zmarł 16 października 2015r., a więc jego spadkobierczyni miała wystarczająco dużo czasu, by uporządkować sprawy finansowe zmarłego i w oparciu o posiadane dokumenty dochodzić, w jej ocenie zasadnych należności i to wtedy jeszcze nieprzedawnionych. Co istotne, powódka dochodziła od pozwanych całej kwoty pożyczonej przez jej ojca M. G. już od października 2016r., mimo że dopiero 24 kwietnia 2017r. B. C. darowała jej swoją część wierzytelności należnej od M. G..

W punkcie 2 wyroku Sąd orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając nimi w całości powódkę w związku z tym, że przegrała proces w całości i z tego tytułu zasądził od powódki na rzecz każdej z pozwanych po 7.217 zł. W skład tej kwoty wchodzi 7.200 zł wynagrodzenia pełnomocnika procesowego ustalone na podstawie § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800) oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa. Zasądzenie kwoty 7.217 zł na rzecz każdej z pozwanych wynikało z tego, że każda z nich miała swojego pełnomocnika procesowego.

/-/ SSO Małgorzata Małecka