Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Andrzej Niedużak (spr.)

Sędziowie: SSA Sławomir Jurkowicz

SSA Małgorzata Lamparska

Protokolant: Justyna Łupkowska

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2016 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa (...)Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W.

przeciwko E. W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 20 lipca 2016 r. sygn. akt I C 2161/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I ten sposób, że zasądza od E. W. na rzecz (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W. 55.800,97 zł (pięćdziesiąt pięć tysięcy osiemset 97/100) zł ograniczając odpowiedzialność pozwanej do wartości nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny położony w O. przy ulicy (...), wraz z udziałem w częściach wspólnych, dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), oddalając dalej idące powództwo i w pkt II znosząc wzajemnie koszty procesu;

2.  oddala dalej idącą apelację;

3.  znosi wzajemnie koszty postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty we W. wniósł pozew w postępowaniu upominawczym, domagając się zasądzenia od E. W. kwoty 97.970 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu. Strona powodowa wskazywał, że wierzytelność tę nabyła wraz ze wszystkimi zabezpieczeniami na mocy umowy
z (...) Bank S.A.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc, że nie została wykazana jego wymagalność ani wysokość, a roszczenie uległo przedawnieniu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo i zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanej koszty postępowania sądowego.

Sąd ustalił, że w dniu 27 października 2005 r. E. W. zawarła z (...) Bank S.A. w K. umowę kredytu w kwocie 32.824,10 zł indeksowanego kursem franka szwajcarskiego. Spłata miała nastąpić w 240 ratach. Oprocentowanie kredytu było zmienne i składało się na nie suma obowiązującej stawki (...)i stałej marży banku, która wynosiła 13,16%. Odsetki karne uregulowane zostały
w regulaminie do umowy. Całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosił 66.289,23 zł. Ostateczna wysokość całkowitego kredytu była uzależniona
od zmienności oprocentowania. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była m.in. hipoteka kaucyjna w wysokości 170% kwoty 32.824,10 zł, to jest 55.800,97 zł, na nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny nr (...) o pow. 56,60 m2, położony
w O. ul. (...).

W dniu 27 maja 2011 r. (...) Bank S.A. wystawił przeciwko pozwanej bankowy tytuł egzekucyjny na łączną kwotę 55.134,71 zł wraz z dalszymi odsetkami od kwoty 47.679,43 zł, liczonymi od dnia 28 maja 2011 r. do dnia zapłaty według stopy procentowej określonej zarządzeniem prezesa zarządu (...) Banku S.A. w sprawie podwyższonego oprocentowania z tytułu opóźnienia spłaty kredytów
i pożyczek, która to stopa na dzień sporządzenia tytułu wynosiła 21% w stosunku rocznym i odsetkami ustawowymi od kwoty 5.040,06 zł od dnia 28 maja 2011 r. do dnia zapłaty. W dniu 9 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy w O. nadał bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności.

W dniu 31 października 2011 r. (...) Bank S.A. wystąpił przeciwko pozwanej z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. W dniu 28 marca 2013 r. komornik na wniosek wierzyciela zawiesił postępowanie egzekucyjne,
a postanowieniem z dnia 20 października 2014 r. stwierdził na podstawie art.
823 k.p.c. umorzenie z mocy prawa postępowania egzekucyjnego. W toku egzekucji wyegzekwowano od pozwanej 1.000 zł. W dniu 31 marca 2014 r. (...) Bank S.A. zawarł ze stroną powodową umowę sprzedaży pakietu wierzytelności. Pozwana dokonała wpłat tytułem umowy kredytu na łączną kwotę 21.786,80 zł. Lokal mieszkalny, należący do pozwanej, położony w O. przy ul. (...) obciążony jest na rzecz strony powodowej hipoteką umowną kaucyjną
w wysokości 55.800,97 zł.

Rozważając zasadność dochodzonego roszczenia, Sąd Okręgowy ocenił, że strona powodowa nie wykazała jego wysokości. Zdaniem Sądu ustaleń w tym zakresie nie można było poczynić na podstawie dokumentów przedłożonych przez powoda.
Sąd zauważył, że z umowy kredytu wynika, iż wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymagalnej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego
w obowiązującej w banku „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do wyrażonej w umowie – obowiązującego w dniu spłaty. Ponadto ustalono, że kredytobiorca zobowiązał się dokonać w okresie objętym umową spłat kredytu i odsetek w terminach i kwotach według aktualnego harmonogramu spłat, który kredytobiorca miał otrzymać po wypłacie kredytu. Tymczasem strona powodowa nie przedstawiła harmonogramów spłat ani regulaminu, który precyzował sposób indeksowania do waluty obcej oraz bankowej tabeli kursu walut, o której mowa w § 2 umowy, co zdaniem
Sądu, uniemożliwiało weryfikację twierdzeń strony powodowej na temat wysokości długu, zarówno co do kapitału jak i odsetek. Ponadto strona powodowa nie wykazała, w jaki sposób zaksięgowane zostały wpłaty powódki na łączną kwotę 21.786,80 zł, choć same wpłaty nie były kwestionowane.

Ponadto zdaniem Sądu strona powodowa nie wykazała, że umowa kredytu została pozwanej wypowiedziana w sposób prawidłowy zgodnie z jej postanowieniami. Pozwana kwestionowała doręczenie jej wypowiedzenia, a strona powodowa nie przedstawiła dowodu w tym zakresie, w związku z czym nie wykazała wymagalności całego zadłużenia. Brak natomiast harmonogramu spłat uniemożliwia ustalenie wysokości zadłużenia na dzień scedowania wierzytelności przez bank na stronę powodową. Umowa nie wskazywała na datę, od której miały być spłacane poszczególne raty, a ponadto brak regulaminu uniemożliwia dokonanie indeksacji do franka szwajcarskiego. Powoduje to, że Sąd nie jest w stanie ustalić wysokości zadłużenia w zakresie, w jakim wynikałoby ono z terminów zapadalności rat już wymagalnych. Z powodu braku dokumentacji Sąd nie miał możliwości zweryfikowania także wysokości dochodzonych odsetek. Strona powodowa nie wykazała, od jakich kwot i w jakich okresach były one naliczane. W ocenie
Sądu przedłożony przez stronę powodową bankowy tytuł egzekucyjny nie może być uznany za wystarczający dowód na potwierdzenie istnienia zobowiązania
w wysokości dochodzonej pozwem. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 marca 2011 roku w sprawie P 7/09 (OTK-A 2011/2/12) oraz aktualnym brzmieniem art. 95 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe, bankowy tytuł egzekucyjny nie ma mocy dokumentu urzędowego w postępowaniu cywilnym. Jest jedynie dokumentem prywatnym, a zatem w związku z zaprzeczeniem treści tego dokumentu przez pozwaną, strona powodowa była zobowiązana do wykazania swojego roszczenia na zasadach ogólnych, czego jednak nie uczyniła.

W ocenie Sądu strona powodowa nie wykazała również, że nabyła wierzytelność dochodzoną pozwem. Z przedłożonej umowy cesji oraz załączników nie wynika, że jej przedmiotem była również wierzytelność przysługująca bankowi wobec pozwanej. Wydruk, który miał stanowić dowód w tym zakresie jest, zdaniem Sądu, nieczytelny i nie wynika z niego, by stanowił załącznik do umowy cesji.

Sąd zauważył, że przepis art. 79 ustawy o księgach wieczystych i hipotece stanowi, iż w razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, chyba że ustawa stanowi inaczej. Strona powodowa przedłożyła odpis księgi wieczystej, w której w dziale IV wpisana jest jako wierzyciel hipoteczny. Powyższy wpis nie zwalnia jej jednak od wykazania istnienia wierzytelności i jej wymagalności. Ponadto z wpisu w księdze wieczystej wynika także termin zapłaty kredytu przypadający na 27 stycznia 2026 r., a zatem również wpis hipoteki będącej zabezpieczeniem roszczenia nie stanowi o wymagalności wskazanego roszczenia ani o jego istnieniu. Istnienie hipoteki nie dowodzi jeszcze istnienia wierzytelności hipotecznej. Brak wykazania istnienia i wysokości wierzytelności skutkuje oddaleniem powództwa również w zakresie, w jakim strona powodowa kierowała swe roszczenia do pozwanej jako dłużnika rzeczowego.

Sąd uwzględnił również zarzut przedawnienia. Zauważył, że z godnie z art.
118 k.c. termin przedawnienia w rozpoznawanej sprawie wynosi trzy lata.
Sąd Rejonowy w O. w dniu 9 czerwca 2011 r. nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przez (...) Bank S.A., co przerwało bieg terminu przedawnienia, a bank wszczął egzekucję. Postanowieniem
z dnia 20 października 2014 r. komornik na podstawie art. 823 k.p.c. postępowanie umorzył. Umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela niweczy skutki przerwy biegu przedawnienia spowodowane złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji (uchwała Sądu Najwyższego 19 lutego 2015r, III CZP 103/14).
Strona powodowa będącą nabywca wierzytelności, ale niebędąca bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowana wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia
29 czerwca 2016 r. III CZP 26/16). Sąd wskazał, że również przy przyjęciu, iż złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przerywa bieg przedawnienia nie tylko w stosunku do banku, ale i do jego następcy z cesji wierzytelności, to od daty wydania postanowienia przez Sąd do daty złożenia pozwu (20 listopada 2015 r.) upłynął okres ponad 3 lat.
Gdyby odpowiedzialność dłużnika była tylko osobista, a nie hipoteczna, całe roszczenie uległoby przedawnieniu. Sąd podkreślił, że zgodnie z treścią art.
77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Zdaniem Sądu skoro dochodzona wierzytelność z umowy kredytowej została zabezpieczona hipoteką do wysokości 55.800,97 zł, oznacza to, że w przypadku udowodnienia istnienia tej wierzytelności przez stronę powodową, pozwana nie mogłaby skutecznie zgłosić w rozpoznawanej sprawie przeciwko wierzycielowi hipotecznemu zarzutu przedawnienia dochodzonego roszczenia o zapłatę do wysokości hipoteki kaucyjnej. Sąd uznał, że nie wykazano także, by pozwana zrzekła się zarzutu przedawnienia wobec windykatora strony powodowej lub uznała dług.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

W apelacji od powyższego orzeczenia strona powodowa zarzuciła naruszenie:

1.  przepisu prawa procesowego, to jest art. 233 § 1 k.p.c., co miało wpływ na rozstrzygnięcie, poprzez:

a)  brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału
i dokonanie oceny dowodów powoływanych przez stronę powodową
w oderwaniu od pozostałych dowodów i twierdzeń stron postępowania, skutkujące uznaniem, że strona powodowa nie wykazała zasadności swoich roszczeń;

b)  brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału
i zaniechanie dokonania oceny mocy dowodowej oraz wiarygodności zeznań świadka M. Z. skutkujące pominięciem okoliczności związanych z prowadzonymi przez strony negocjacjami odnośnie polubownej spłaty należności, w czasie których pozwana nie kwestionowała swojego zadłużenia i deklarowała chęć spłaty;

c)  błędną ocenę mocy dowodowej dokumentu w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego, skutkującą uznaniem, że na tej podstawie nie można ustalić zasadności roszczeń strony powodowej, mimo że bankowy tytuł egzekucyjny został zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności, a na odstawie tego tytułu wykonawczego prowadzone było postępowanie egzekucyjne, któremu strona pozwana się nie sprzeciwiała;

d)  sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania przyjęcie, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza zasadności roszczeń strony powodowej chociażby w części i strona pozwana nie jest zobowiązana do dokonania jakichkolwiek spłat, mimo że w toku postępowania ustalono, że pozwanej udzielono kredytu w wysokości 32.824,10 zł, zaś spłacona została kwota 29.730,04 zł;

e)  brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału oraz poczynienie ustaleń w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, skutkujące uznaniem, że strona powodowa nie wykazała objęcia umową sprzedaży wierzytelności z dnia 31 marca 2014 r. również wierzytelności przysługującej względem pozwanej;

1.  przepisów prawa materialnego:

a)  art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 509 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że aktualny wierzyciel nie może powołać się na przerywające bieg przedawnienia czynności poprzedniego wierzyciela;

b)  art. 123 § 1 pkt 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że prowadzenie przez pozwaną negocjacji z przedstawicielem strony powodowej nie stanowi uznania długu, które przerywa bieg przedawnienia;

c)  art. 117 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie i uznanie, że roszczenia strony powodowej są przedawnione i pozwana może skutecznie uchylić się od ich zaspokojenia;

d)  art. 60 k.c. w zw. z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe poprzez jego niezastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy i uznanie, że roszczenie strony powodowej nie zostało w całości postawione w stan wymagalności, pomimo że wypowiedzenie umowy mogło nastąpić w formie dowolnej, a zatem przez każde zachowanie świadczące o woli wierzyciela postawienia całej należności w stan wymagalności.

W oparciu o powyższe zarzuty strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości o raz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje. Z ostrożności procesowej wniosła
o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kwoty 4.757,99 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty z zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości położonej
w O., dla której Sąd Rejonowy w O. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz o zniesienie pomiędzy stronami kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Podniesione w apelaacji zarzuty naruszenia przepisów postępowania dotyczą wadliwej, zdaniem strpny apelującej, oceny materiału dowodowego, przez brak wszechstronnego rozważenia zebranych dowodów, błędną ocenę ich mocy dowodowej oraz ocenę sprzeczną z zasadami logicznego rozumowania. Zarzuty apelacji nie dotyczą braku wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Także Sąd Apelacyjny nie dostrzega braku wyjaśnienia okoliczności, które byłyby istone dla prawidłowego wyrokowania. Innymi słowy, poczynioe w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji dowody pozwalają na wydanie przez Sąd drugiej instancji orzeczenia reformatoryjnego.

Istotnym, choć potraktowanym przez Sąd Okręgowy obocznie ustaleniem,
a w ślad za tym ustaleniem oceną prawną, było stwierdzenie, że podneisiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia odnoszący się do wierzytelności osobistej był trafny. Tę ocenę Sąd Apelacyjny podziela. Obecnie za dominujący, utrwalony
w judykaturze należy przyjąć pogląd, że w przypadku wierzytelnosci objętej bankowym tytułem wykonawczym sytuacja prawna cesjonariusza kształtuje się odmiennie od sytuacji prawnej nabywcy wierzytelności objętej innym tytułem wykonawczym. Uprawnienie do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przysługiwało jedynie bankom i tylko na ich rzecz mogła być nadana klauzula wykonalności (por. przykładowo uchwałę Sądu Najwyższego z 2 kwietnia 2004 r.,
III CZP 9/04, OSNC z 2005 r., nr 6, poz. 98). Nabywca wierzytelności nie mógł kontynuować egzekucji wszczętej przez bank, w postępowaniu egzekucyjnym nie znajduje bowiem zastosowania przepis art. 192 pkt 3 k.p.c. Zatem cesjonariusz nie mógł powołac się na bankowy tytuł egzekucyjny, lecz musiał ustalić istnienie roszczenia w drodze procesu sądowego, uzyskac nowy („swój”) tytuł wykonawczy
i na jego podstawie wszcząć egzekucję roszczenia. Wyjątkowość przywileju wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą egzekucji na rzecz innych osób, niż w nim wskazane – chyba, że jest to następstwo prawne innego banku – to także materialnoprawne skutki wszczęcia postępowania egzekucyjnego jako czynności wierzyciela – banku, prowadzącej do przerwy biegu przedawnienia, dotyczą wyłącznie tego wierzyciela
i nie dotyczą nabywcy wierzytelności niebędącego bankiem (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2016 r., III CZP 29/16). Podzielając przytoczone tu poglądy wyrażone w szeregu wypowiedzi Sądu Najwyższego stwierdzić należy, że roszczenie w zakresie osobistej odpowiedzialnosci pozwanej uległo przedawnieniu i z tego powodu powództwo w tym zakresie należało oddalic. Żadna z ustalonych okoliczności nie wskazywała na potrzebę rozważenia pominięcia przedawnienia ze względu na zasady współżycia społecznego.

Inaczej ukształtowana jest odpowiedzialność pozwanej w zakresie, w jakim wierzytelność zabezpiecza hipoteka. W rozpoznawanej sprawie ustalono bezspornie, że zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna w wysokości 170% kwoty 32.824,10 zł, to jest 55.800,97 zł na nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny
nr (...) o powierzchni 56,60 m2, położony w O. przy ul. (...). Stosownie do art. 77 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
(Dz. U. 2016, poz. 790 t.j.), przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia
z nieruchomości obciązonej. Zatem przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą skutki wyłącznie w sferze obligacyjnej, nie pozbawia natomiast wierzyciela wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie uprawneinia do zaspokojenia się z nieruchomości. Mając to na uwadze Sąd Apelacyjny zmieniając zaskarzony wyrok uwzględnił powództwo w części, to jest w zakresie odpowiedzialności zabezpieczonej hipoteką kaucyjną wpisaną do księgi wieczystej nieruchomości lokalowej. Z natury tego zabezpieczenia wynika również ograniczenie odpowiedzialności dłużnika hipotecznego do wartości nieruchomości.

O. niezbędne staje się odniesienie do stanowiska Sądu O. jakoby przedstawione przez stronę powodową dowody (dokumenty) nie pozwalały na ustalenie jaki był wymiar rzeczywistego, aktulnego zobowiązania pozwanej wobec (...) Banku S.A. na dzień zawarciu przez ten bank umowy przelewu wierzytelności. Takiego toku rozumowania nie sposób podzielić. Trafnie w apelacji zarzuca się naruszenie przez Sąd art. 233 § 1 k.p.c., przez brak wszechstronnego rozważania zgromadzonych dowodów, błędną ocenę mocy dowodowej przedłożonych dowodów, w tym bankowego tytułu egzekucyjnego oraz wadliwy sprzeczny z zasadami logiki sposób rozumowania Sądu. W pierwszej kolejności wskazać należy, że wedle niewątpliwych ustaleń Sądu, powódka uzyskała kredyt (32.824,10 zł) który spłaciła jedynie w części (21.786,80 zł). Nie sposób w takich okolicznościach zaakceptować orzeczenia oddalającego powództwo w całości.

Dalej wskazać trzeba, że strona powodowa przedstawiła szereg dowodów
z dokumentów potwierdzających zasadność roszczenia, w tym umowę kredytową, bankowy tytuł egzekucyjny, tytuł wykonawczy, odpis księgi wieczystej. Nie sposób zaakceptować stanowiska wedle którego bankowy tytuł egzekucyjny pozbawiony jest wszelkiej mocy dowodowej. Stanowi on bowiem doniosły dokument prywatny, któremu skuteczne zaprzeczenie wymaga przedstawienia równorzednych dowodów wskazujących, że roszczenie objęte tym tytułem, z dokładnie wykazanych powodów, nie istnieje. W toku prowadzonej przez stronę powodową windykacji, doszło do
kilku spotkań przedstawiciela strony powodowej z pozwaną. Prowadzone negocjacje
nie doprowadziły wprawdzie stron do porozumienia, ale pozwana w ich toku nie kwestionowała istnienia zadłużenia a przed ostateczną odmową zapłaty,
deklarowała gotowość spłaty zadłużenia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, który
w ramach merytorycznego z natury postępowania apelacyjnego, jest uprawniony do odmiennej niż uczynił to Sąd pierwszej instancji oceny dowodów, zgromadzony w sprawie materiał faktyczny nakazuje uwzględnienie powództwa w części, w jakiej roszczenie zabezpieczone jest hipoteką kaucyjną.

Mając to na względzie, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzeczono jak
w sentencji wyroku. Orzeczenie o kosztach procesu uzasadnia art. 100 k.p.c.