Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 10 608,75 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu podała, że w dniu 6 listopada 2012r. strony zawarły umowę zatytułowaną: „Umowa najmu zawarta w związku ze sprzedażą pasz luzem nr (...)”, na podstawie której powódka zobowiązała się do zamontowania silosu paszowego (...) o wartości 10 608,75 zł brutto, na należącej do pozwanego fermie w miejscowości C.. Powódka miała udostępnić pozwanemu silos na czas nieokreślony z zastrzeżeniem, że w czasie trwania umowy pozwany będzie kupował pasze dla drobiu tylko i wyłącznie od powódki, w ilości minimum 85 ton kwartalnie. Zastrzeżono, iż niedotrzymanie tego warunku uprawnia powódkę do odstąpienia od umowy i żądania od pozwanego natychmiastowej zapłaty całej wartości silosu tj. kwoty 10 608,75 zł. Od dnia 6 czerwca 2015r., pozwany zaprzestał dokonywania jakichkolwiek zakupów paszy od powódki, zatem zaistniała przesłanka do odstąpienia od umowy i żądania od pozwanego zapłaty całej wartości silosu.

Powódka odstąpiła od umowy i wezwała pozwanego do zapłaty. Wezwanie to okazało się bezskuteczne. Stąd, powództwo jest zasadne (k. 2 – 4).

Nakazem zapłaty z dnia 2 marca 2017r., wydanym w postępowaniu upominawczym, w sprawie sygn. akt X Nc 1794/16, żądanie pozwu zostało uwzględnione w całości (k. 32).

Od powyższego nakazu zapłaty pozwany M. R. złożył sprzeciw, zaskarżając nakaz zapłaty w całości oraz wnosząc o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu złożonego sprzeciwu potwierdził fakt zawarcia z powódką opisanej w pozwie umowy oraz fakt zaprzestania zakupu paszy (z powodu wysokiej ceny). W rozmowie z przedstawicielem powódki pozwany poprosił o wyznaczenie terminu odbioru silosu i poinformował, że jest gotów do poniesienia kosztów związanych z jego odbiorem w wysokości 600 zł lub zakupić silos na warunkach przewidzianych w umowie (po pomniejszeniu stosownie do wartości kupowanej w czasie trwania umowy paszy). Pozwany oświadczył, że nadal jest gotów zwrócić silos w terminie wyznaczonym przez powódkę (k. 34).

W toku sprawy powódka sprecyzowała, że żąda od pozwanego zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie (k. 29).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 6 listopada 2012r. strony zawarły umowę zatytułowaną: „Umowa najmu zawarta w związku ze sprzedażą pasz luzem nr (...)”.

W treści tej umowy powódka oświadczyła, że jest właścicielem silosu paszowego (...) o pojemności 17,5 tony, o wartości 10 608,75 zł brutto.

Powódka oddała wymieniony silos do używania pozwanemu jako najemcy na czas nieokreślony, zaś pozwany przyjął go w najem.

Silos miał zostać zamontowany przez powódkę na (...), po wykonaniu przez pozwanego niezbędnych prac budowlanych.

W treści umowy pozwany zobowiązał się do uiszczania na rzecz wynajmującego rocznego czynszu w kwocie 1 zł + VAT, płatnego z dołu, do końca każdego roku kalendarzowego, przy czym strony zastrzegły, że czynsz ten obejmuje rabat z tytułu rozliczeń pomiędzy stronami za pasze kupowane przez najemcę od spółki.

Najemca zobowiązał się do kupowania w czasie trwania umowy paszy dla drobiu tylko i wyłącznie wyprodukowanych przez powódkę, w ilości minimum 85 ton kwartalnie. Zgodnie z umową, jednorazowe odstąpienie od tego warunku miała uprawniać wynajmującego do odstąpienia od umowy .

W treści umowy zastrzeżono, że prawo własności silosu przysługuje spółce, jednakże najemcy przysługuje pierwszeństwo jego zakupu, na warunkach określonych w zał. nr 1 do umowy.

Paragraf 7 ust. 1 umowy przewidywał, że w przypadku zaprzestania zakupu paszy przez najemcę lub naruszenia któregokolwiek warunku umowy przez najemcę, spółka mogła odstąpić od umowy w trybie natychmiastowym i żądać od najemcy :

- opróżnienia silosu i wydania go w terminie określonym przez spółkę (w takim wypadku hodowca obowiązany był również do zapłaty kwoty 600 zł tytułem kosztów odbioru silosu)

- natychmiastowej zapłaty całej wartości silosu , wymienionej w par. 1 pkt 1 umowy.

Umowa najmu mogła zostać rozwiązana także przez każdą ze stron za uprzednim miesięcznym wypowiedzeniem. W takim wypadku, najemca obowiązany był zwrócić przedmiot umowy w stanie niepogorszonym w ostatnim dniu wypowiedzenia lub zapłacić wartość silosu, określoną w par. 1 ust. 1 umowy.

Strony zastrzegły, że wszelkie zmiany umowy wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

W załączniku nr 1 do umowy, strony przewidziały prawo do wykupu silosu przez najemcę, z możliwości zastosowania uregulowanych tam obniżek. W załączniku tym wskazano, że zasady dotyczące obniżenia wartości silosu nie dotyczą obowiązku zapłaty wartości silosu przez użytkownika w przypadku odstąpienia przez powódkę od umowy najmu i żądania zapłaty wartości silosu.

Silos został zamontowany w miejscu wymienionym w umowie, a pozwany poświadczył jego odbiór wraz z instrukcją obsługi i załącznikiem w dniu 4 grudnia 2012r.

dowód: umowa wraz z załącznikiem z k. 17 – 19, protokół odbioru z k. 20

Pozwany dokonał ostatniego zakupu paszy w dniu 5 czerwca 2015r.

okoliczność nie kwestionowana przez pozwanego

Pismem z 7 października 2016r., doręczonym pozwanemu w dniu 10 października 2016r., powołując się na fakt zaprzestania przez pozwanego zakupu paszy, pracownik powódki złożył pozwanemu oświadczenie o odstąpieniu od umowy w trybie natychmiastowym i wezwał go do uregulowania należności za silos w wysokości 10 608,75 zł w terminie do 14 października 2016r.

dowód: pismo z k. 15 wraz z potwierdzeniem odbioru z k. 16

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o bezsporne twierdzenia stron oraz złożone do akt sprawy dokumenty, których prawdziwość nie była kwestionowana.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlega oddaleniu.

Na gruncie rozpatrywanej sprawy powódka dochodziła od pozwanego zapłaty kwoty 10 608,75 zł, powołując się na treść par. 7 ust. 1 łączącej strony umowy najmu. W treści tego przepisu został przewidziany obowiązek zapłaty takiej kwoty w wypadku odstąpienia przez powódkę od umowy najmu z powodu zaprzestania przez najemcę zakupu paszy u powódki.

Pozwany nie kwestionował zarówno faktu zawarcia przez strony opisywanej umowy najmu i zamontowania silosu na prowadzonej przez niego fermie drobiu, jak i tego, że w 2015r. zaprzestał kupowania paszy od powódki. Twierdził, że pasza ta była bardzo droga oraz że ustnie informował przedstawiciela powódki o rezygnacji z umowy. Pozwany zgłaszał gotowość do wydania silosu powódce i zapłaty przewidzianych umową kosztów jego odbioru, ewentualnie – do jego zakupu, ale jedynie na preferencyjnych zasadach, przewidzianych w umowie.

Spór pomiędzy stronami dotyczył przede wszystkim oceny charakteru prawnego zapisów zawartych w par. 7 ust. 1 umowy najmu oraz jego ważności.

Pozwany wskazywał, że w treści omawianego przepisu nie został określony termin, w ciągu którego powódce miało przysługiwać tzw. umowne prawo odstąpienia z art. 395 par. 2 k.c. Zatem zastrzeżenie takiego prawa w treści par. 7 ust. 1 umowy jest nieważne (art. 58 k.c, art. 353 ¹ k.c.).

Odpowiadając na ten zarzut powódka podnosiła, że omawiany zapis umowny nie kreuje umownego prawa do odstąpienia od umowy, o którym mowa w art. 395 lub 492 k.c. Umowne prawo odstąpienia w oznaczonym terminie przysługuje bowiem stronom w razie jego zastrzeżenia, bez konieczności zaistnienia jakiegokolwiek zdarzenia, niejako „bez powodu” (art. 395 k.c.) lub w razie niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym (492 k.c.).

Zdaniem powódki, par. 7 ust. 1 umowy jedynie precyzuje skutki ustawowego prawa odstąpienia od umowy, wynikającego z art. 491 k.c. Powódka skorzystała z tego przepisu, bowiem pomimo wielokrotnych rozmów z jej pracownikiem Z. K., pozwany nie skorzystał z żadnego z dodatkowych terminów na wznowienie zakupów paszy. W tej sytuacji, powódka uprawniona jest do żądania od pozwanego wartości tego, co mu świadczyła, co w niniejszym postępowaniu czyni (art. 494 k.c.). Niezależnie od powyższego, przewidziane par. 7 ust. 1 uprawnienie powódki można interpretować jako prawo do wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym z powodu rażącego niewykonywania umowy przez pozwanego, skutkujące definitywnym przeniesieniem własności silosu na rzecz pozwanego w zamian za cenę (stanowiącą wartość silosu z dnia jego wydania), względnie jako karę umowną z powyższego tytułu.

Powódka podkreślała, że możliwość zakupu silosa na preferencyjnych warunkach została przewidziana tylko w wypadku, gdy najemca wypełnia obowiązki przewidziane umową. Powódka nie skorzystała z możliwości odbioru silosa, bo nie jest obecnie zainteresowana takim rozwiązaniem.

Mając na uwadze powyższe, Sąd badał przede wszystkim kwestię, czy doszło do skutecznego odstąpienia od umowy przez powódkę.

Jak wynika z treści załączonego do akt oświadczenia o odstąpieniu, zostało ono sporządzone w październiku 2016r. i podpisane przez osobę, która nie figuruje w dołączonym odpisie z Krajowego Rejestru Sądowego powódki jako członek zarządu, prokurent lub pełnomocnik. Nie zostało do niego również dołączone pełnomocnictwo dla tej osoby do reprezentowania powódki. Tymczasem, zgodnie z art. 104 k.c., jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna (chyba że ten, któremu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania – w niniejszej sprawie jednak brak jest podstaw do uznania, aby ten przypadek miał miejsce).

Niezależnie od powyższego, Sąd zgodził się z prezentowanym przez powódkę poglądem, że omawiane zastrzeżenie możliwości odstąpienia od umowy z pewnością nie ma charakteru tzw. umownego prawa odstąpienia (art. 395 k.c. i 492 k.c.) i należy tutaj rozważać wyłącznie możliwość zastosowania art. 491 k.c. Przesłanką zastosowania tego przepisu jest wyznaczenie kontrahentowi pozostającemu w zwłoce dodatkowego terminu na wykonanie świadczenia z umowy wzajemnej z zagrożeniem, iż w razie jego bezskutecznego upływu, strona domagająca się wykonania świadczenia wzajemnego będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.

Z twierdzeń powódki wynika, że jej pracownik ustnie zakreślał pozwanemu terminy na wykonanie świadczenia wzajemnego. Pozwany temu zaprzeczył stwierdzając, że nie zna tej osoby i nie miał z nią żadnego kontaktu (w szczególności – w sprawie wyznaczania dodatkowych terminów na wznowienie zakupów paszy). W kontekście opisanych zarówno powyżej, jak i poniżej okoliczności Sąd uznał, że jej bliższe badanie tego faktu było zbędne. Na marginesie tylko należy zauważyć, że Sąd musiałby dokonać oceny zeznań świadka z uwzględnieniem faktu, iż pozostaje on pracownikiem powódki.

Nawet zakładając, że odstąpienie od umowy było ważne, nie sposób podzielić twierdzeń pełnomocnika powódki, iż z mocy prawa rodzi ono obowiązek zwrotu wartości silosu jako wartości świadczenia otrzymanego na mocy umowy (art. 494 k.c.).

Wbrew twierdzeniom powódki, zawierając umowę powódka nie przeniosła na pozwanego własności silosu. Przeciwnie, zważywszy istnienie możliwości odłączenia silosu od gruntu (bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości lub przedmiotu odłączonego – art. 47 k.c.), strony wyraźnie zastrzegły w treści umowy, że powódka nadal pozostaje jego właścicielem, a pozwanemu przysługuje jedynie roszczenie o zawarcie umowy sprzedaży tej rzeczy ruchomej, na warunkach ściśle określonych w umowie (preferencyjnych). Gdyby było inaczej, trudno byłoby rozpatrywać w tym miejscu umowę najmu rzeczy ruchomej. Wskutek przejścia własności na powoda umowa najmu wygasłaby na skutek tzw. konfuzji.

Już choćby z przyczyn o charakterze dowodowym brak jest natomiast podstaw do przyjęcia, aby pozwany składał w odpowiedniej formie (pisemnej pod rygorem nieważności – art. 77 k.c.) oświadczenie woli, zmierzające do zakupu tej rzeczy. Wydaje się oczywistym, że takie prawo istniało po jego stronie tak długo, jak trwała umowa (por.: pkt 5 załącznika nr 1).

W oparciu o treść par. 7 umowy brak jest również podstaw do uznania, że strony przewidziały przejście własności silosu na rzecz pozwanego z chwilą złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy lub jej wypowiedzeniu. W ocenie Sądu, zwłaszcza treść par. 7 ust. 1 umowy nie daje podstaw do takiej wykładni.

Nawet jednak, gdyby pozwany nabył silos od powódki na mocy umowy, w świetle treści art. 494 k.c. umowy powstaje pytanie, dlaczego miałby zwrócić powódce określoną umownie wartość silosu, a nie sam silos, co jest nadal możliwe i do czego pozwany zgłasza gotowość.

Należy zauważyć, że powódka alternatywnie wskazywała, że możliwość żądania zapłaty kwoty 10 608,75 zł wynika z faktu zastrzeżenia na jej rzecz kary umownej w par. 7 ust. 1 umowy.

Tymczasem należy zwrócić uwagę na fakt, że w treści omawianego zapisu umownego strony nie posłużyły się pojęciem „kary umownej”, pomimo iż jej tekst został zapewne zredagowany przez powódkę będącą podmiotem, zajmującym się profesjonalnie produkcją i sprzedażą pasz. Już choćby w świetle oświadczeń pozwanego na rozprawie budzi wątpliwości fakt, czy taki był zgodny cel i zamiar stron przy zawieraniu umowy (art. 65 par. 2 k.c.). W ocenie Sądu intencją stron było przede wszystkim pozbawienie w takim wypadku najemcy możliwości nabycia silosu na preferencyjnych zasadach.

Podobna sankcja została przewidziana zresztą (identycznie sformułowana) na wypadek wypowiedzenia umowy, zaś w takiej sytuacji zastrzeżenie kary umownej byłoby ewidentnie niezgodne z prawem. Należy pamiętać o tym, że prawo do rozwiązania umowy najmu zawartej na czas nieokreślony w drodze wypowiedzenia służy stronom z mocy samego prawa (art. 673 k.c.), zaś skorzystanie z tego prawa nie może być traktowane jako naruszenie umowy.

Nie ulega wątpliwości, że czynsz najmu został w umowie określony w sposób symboliczny. Jak wynika z oświadczeń stron, zawierał on rabat w związku ze zobowiązaniem pozwanego do zakupu paszy wyłącznie od powódki, co najmniej w określonej w umowie ilości. Brak realizacji tego obowiązku w istocie należy uznać za równoznaczny z niepłaceniem czynszu (w związku z brakiem zakupów i niepłaceniem za paszę, powódka nie uzyskała spodziewanej marży). W tym kontekście, możliwość zastrzeżenia kary umownej wzbudza w omawianym wypadku wątpliwości Sądu. Zgodnie bowiem z treścią art. 483 par. 1 k.c., zastrzeżenie kary umownej może nastąpić wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia niepieniężnego . Naruszenia umowy, który mógłby ewentualnie stanowić podstawę do zastrzeżenia kary umownej, można w istocie upatrywać przez wszystkim w naruszeniu zakazu kupowania paszy od innych producentów.

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że nawet gdyby uznać, że strony zastrzegły karę umowną, to musiałaby ona zostać uznana za rażąco wygórowaną. Szkoda powódki wynikająca z zaprzestania przez pozwanego zakupu paszy wyrażała się przede wszystkim utratą zysku, możliwego do uzyskania ze sprzedaży paszy na rzecz pozwanego. Jej wysokość nie została wskazana przez żadną ze stron. Nie ulega jednak wątpliwości, że stosunek najmu mógł zostać rozwiązany dużo szybciej, także przez powódkę, która mogła w ten sposób w każdej chwili odzyskać silos i zminimalizować swoje straty.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 98 k.p.c.

SSR Anna Kabzińska