Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12.10.2017r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Karol Kołodziejczyk

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12.10.2017r.

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. C.

przeciwko M. B. (1)

o zapłatę

na skutek zażalenia powoda (...) Sp. z o.o. C.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 16 czerwca 2017r.

sygn. akt I Nc 1966/17

postanawia: oddalić zażalenie.

Sygn. akt VI Cz 1137/17

UZASADNIENIE

Powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. wniósł do Sądu Rejonowego w Częstochowie pozew przeciwko M. B. (1), w którym domagał się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla i nakazania pozwanej zapłaty na jego rzecz kwoty 1969 zł. Właściwość miejscową powód uzasadnił treścią art. 37 ^{( 1)} § 1 k.p.c., tj. miejscem płatności weksla, jakim jest C..

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Częstochowie stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w C., jako właściwemu miejscowo.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że powód przedłożył weksel, w którym jako miejsce płatności wpisana została C., będąca jednocześnie siedzibą powoda. Treść przedłożonego przez powoda weksla wskazywała z kolei, że pozwana wręczyła powodowi weksel in blanco, a strona powodowa ustaliła miejsce płatności, podczas gdy powód nie wykazał, że był upoważniony przez stronę pozwaną do uzupełnienia weksla in blanco o domicyl. Upoważnienie do uzupełnienia weksla o domicyl musi być wyraźne, a praktyka stosowana przez powoda, który ma siedzibę w miejscu znacznie oddalonym od miejsca zamieszkania pozwanej, w istotny sposób ogranicza prawo strony pozwanej do należytej obrony.

Sąd Rejonowy podkreślił ponadto, że właściwość miejscową oceniać należy również z punktu widzenia prawa wspólnotowego, wskazując na dyrektywę Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz wykładnię tej dyrektywy w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie z którym niedozwolone są takie klauzule umowne, które zobowiązują konsumenta do poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu, który może być położony daleko od jego miejsca zamieszkania, co może uczynić trudnym stawienie się konsumenta przed sądem.

W zażaleniu na powyższe postanowienie powód - domagając się jego uchylenia – zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 200 § 1 k.p.c. w zw. z art. 202 k.p.c. w zw. z art. 37 ¹ k.p.c., poprzez uznanie się przez Sąd Rejonowy w Częstochowie za niewłaściwy i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w C. jako sądowi właściwemu, podczas gdy zgodnie z art. 202 k.p.c. niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron, sąd może wziąć pod uwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy,

2. naruszenie prawa materialnego mające istotny wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia, a to art. 4 ustawy Prawo wekslowe, poprzez błędne uznanie, że powód nie został uprawniony przez pozwanego do wypełnienia miejsca płatności weksla in blanco, podczas gdy z okoliczności sprawy wynika udzielenie dorozumianej zgody pozwanego na wypełnienie przez powoda miejsca płatności ww. weksla.

W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że Sąd Rejonowy wykroczył poza zakres swoich uprawnień dotyczących kompetencji do badania swojej właściwości miejscowej, podczas gdy w świetle obowiązujących przepisów jest uprawniony do badania swojej właściwości wyłącznej, a nie ma legitymacji do badania z urzędu właściwości miejscowej ogólnej oraz przemiennej.

Powód wskazał ponadto, że zgoda na umiejscowienie weksla nie wymaga tylko wyraźnego oświadczenia i może wynikać także z zachodzących okoliczności, a jeżeli miejsce płatności weksla nie jest wypełnione przez wystawcę, może być według zasad uczciwego obrotu wypełnione przez wierzyciela. W przypadku, gdy wystawca weksla zaniecha jego wypełnienia co do miejsca płatności, daje tym samym do zrozumienia, że pozostawia posiadaczowi swobodę - w ramach praktyk uczciwego obrotu - w wypełnieniu weksla co do miejsca jego płatności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zażalenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, iż Sąd Rejonowy trafnie wskazał, iż zgodnie z generalną zasadą sądem właściwym miejscowo do rozpoznania niniejszej sprawy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej (art. 27 § 1 k.p.c.), a zgodnie z art. 37 ¹ § 1 k.p.c., w przypadku, gdy powód dochodzi zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla – jak to ma miejsce w niniejszej sprawie - może wytoczyć powództwo również przed sąd miejsca płatności, co stanowi o właściwości miejscowej przemiennej w tej kategorii spraw.

Kompetencje sądu w zakresie badania właściwości określa z kolei art. 202 k.p.c., zgodnie z którym niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, przy czym sąd nie bada z urzędu tej niewłaściwości również przed doręczeniem pozwu. Literalne brzemiennie tego przepisu wskazuje rzeczywiście, jak podnosi skarżący, że sąd nie jest władny do badania właściwości miejscowej przemiennej z urzędu.

Sąd Rejonowy słusznie jednak zauważył, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze stosunkiem wekslowym, który niewątpliwie jest stosunkiem umownym, pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Co za tym idzie, w tym zakresie na uwadze należy mieć regulacje związane z ochroną praw konsumenta, w tym te, których źródłem jest prawo wspólnotowe, jak implementowana do naszego porządku prawnego (art. 385 ¹ – 385 ³ k.c.) Dyrektywa Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 3 wskazanej Dyrektywy warunki umowy, które nie były indywidulanie negocjowane mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, a za niewynegocjowane indywidualnie zostaną uznane takie warunki, które zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść. Z kolei art. 6 Dyrektywy stanowi, iż nieuczciwe warunki nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Wskazać zatem należy, iż w świetle powyższej dyrektywy oraz wskazanych przepisów Kodeksu cywilnego, wypełnienie weksla przez przedsiębiorcę, poprzez dowolne wpisanie miejsca płatności, które skutkowało jednostronnym określeniem sądu właściwego dla zaistniałego sporu, uznać należy za jednostronne wprowadzenie postanowienia umownego nieuzgodnionego indywidulanie, które w okolicznościach przedmiotowej sprawy okazało się skrajnie niekorzystne dla pozwanego konsumenta, bo poddało spór wynikły między stronami pod rozstrzygnięcie sądu z pewnością wygodniejszego dla skarżącego ze względu na lokalizację. W konsekwencji tego, tak ukształtowane postanowienie umowne uznać należy za nieuczciwe i niewątpliwie naruszające prawa konsumenta. Oznacza to tym samym, iż w zgodzie z tą prokonsumencką wykładnią, postanowienie to jest nieskuteczne, a Sąd winien badać z urzędu swoją właściwość przy uwzględnieniu regulacji ogólnej z art. 27 § 1 k.p.c. - według miejsca zamieszkania pozwanego.

Podkreślić należy ponadto, iż pojawiające się w tym zakresie w orzecznictwie wątpliwości rozwiała uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19.10.2017 r. sygn. III CZP 42/17, podjęta na kanwie zbliżonego stanu faktycznego, w której Sąd Najwyższy stwierdził, że w sprawie z powództwa przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi zobowiązanemu z weksla sąd z urzędu uwzględnia nieskuteczność powołania się przez powoda na podstawę właściwości miejscowej przewidzianą w art. 37 ¹ § 1 k.p.c., a więc według miejsca płatności. Mając na uwadze powyższe, zarzut skarżącego, dotyczący naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa procesowego, poprzez przekroczenie kompetencji w zakresie badania właściwości przemiennej z urzędu, uznać należy za chybiony.

W ocenie Sądu Okręgowego, również drugi z podniesionych przez skarżącego zarzutów nie może odnieść skutku, gdyż w tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podzielił ocenę przyjętą przez Sąd Rejonowy. Nie budzi bowiem wątpliwości, iż posiadacz weksla in blanco nie jest uprawniony do samowolnego umieszczenia na nim domicylu, a jeżeli nawet został do tego upoważniony przez wystawcę weksla, takie upoważnienie powinno być wyraźne i jednoznaczne. Wyklucza to - zdaniem Sądu Okręgowego - przyjęcie, iż samo zaniechanie przez wystawcę weksla jego wypełnienia w zakresie miejsca płatności, stanowi w istocie dorozumianą zgodę wystawcy na jego zupełnie dowolne wypełnienie przez posiadacza weksla.

W tym zakresie pewne znaczenie mogą mieć, oczywiście, zasady uczciwego obrotu i zasada wzajemnego działania stron stosunku prawnego w dobrej wierze, na które zresztą częściowo powołał się skarżący. Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w orzeczeniu z dnia 22.10.1934 r. sygn. II C 721/34, zgodnie z którym „wręczenie wierzycielowi wekslu in blanco bez wyraźnej umowy co do jego wypełnienia nie uprawnia wierzyciela do wpisania dowolnego miejsca płatności i do domicylowania wekslu, lecz jedynie do wypełnienia wekslu zgodnie z zasadami rzetelności w obrocie”.

Mając na względzie okoliczności tej sprawy, nie można jednak uznać, iż skarżący wypełnił weksel, kierując się właśnie tymi zasadami, gdyż - poprzez wypełnienie weksla w ten konkretny sposób - ukształtował on prawa pozwanego konsumenta w sposób niewątpliwie niekorzystny, na co wskazują również zasady doświadczenia życiowego. Zgodzić należy się bowiem z Sądem Rejonowym, iż określanie sądu właściwego w sposób, w jaki uczynił to skarżący, jest dzisiaj powszechną praktyką, mającą na celu utrudnienie pozwanym podjęcia obrony. Podkreślić należy przy tym, iż takie skutki osiągnąć można, wskazując sąd odległy zarówno o 70 km, jak i znajdujący się w znacznie większej odległości od miejsca zamieszkania pozwanego.

Wobec tego, iż powód nie wykazał, iż został upoważniony przez wystawcę weksla do jego wypełnienia w zakresie miejsca płatności, a - w ocenie Sądu Okręgowego - nie działał on zgodnie z zasadami rzetelnego i uczciwego obrotu, stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy nie dopuścił się w niniejszej sprawie obrazy prawa materialnego.

Wobec powyższego, zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.