Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący-Sędzia: SO Lucyna Morys–Magiera (spr.)

Sędziowie: SO Roman Troll

SR (del.) Ewa Buczek-Fidyka

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2017 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z wniosku B. W. i G. W.

z udziałem R. H. i T. W.

o zasiedzenie

na skutek apelacji uczestniczki postępowania R. H.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 2 września 2016 r., sygn. akt II Ns 307/14

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestniczki postępowania R. H. na rzecz wnioskodawców solidarnie 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym.

SSR (del.) Ewa Buczek-Fidyka SSO Lucyna Morys – Magiera SSO Roman Troll

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy B. i G. W. wnieśli o stwierdzenie, że T. i H. W., nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 2004r. służebność drogową, obejmująca prawo przechodu i przejazdu na niezabudowanej, wschodniej części nieruchomości – działce nr (...), położonej w B., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą nr (...), stanowiącej własność uczestniczki postępowania.

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawcy podnieśli, iż są współwłaścicielami na prawach ustawowej współwłasności małżeńskiej nieruchomości położonej w B., przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wnioskodawcy dodali, iż dojazd do tej nieruchomości prowadzi od drogi publicznej po nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położonej w B., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wnioskodawcy wskazali, iż na działce uczestniczki postępowania położony jest wyraźny pas drogowy, nie wydzielony geodezyjnie. Z tego pasa wnioskodawcy oraz ich poprzednicy prawni korzystali niezmiennie od kilkudziesięciu lat do sierpnia 2012r. Dalej wnioskodawcy podnieśli, iż na działce uczestniczki postępowania ustanowiono służebność drogową na mocy umowy z dnia 28.06.1937r., prawo służebności jednak wygasło na skutek niewykonywania przez okres 10 lat. Wnioskodawcy wskazali, iż od kilkudziesięciu lat na nieruchomości uczestniczki postępowania istnieje szlak, z którego korzystają wnioskodawcy dla przejścia i dojazdu od drogi publicznej do swojej nieruchomości. Wnioskodawcy podnieśli, i początkowo drogą tą dojeżdżano do pól uprawnych, następnie w 1939r. pradziadkowie wnioskodawcy na nieruchomości oznaczonej obecnie jako działka nr (...) wznieśli murowany parterowy budynek mieszkalny z przylegającym do niego budynkiem gospodarczym. Wnioskodawcy dodali, iż dla zabezpieczenia sprawnego dojazdu szlak drogowy wytyczony wzdłuż granicy nieruchomości został utwardzony żużlem i gruzem w latach 50 tych XX wieku. Utwardzanie to powtarzano wielokrotnie w ciągu następnych kilkudziesięciu lat, przy czym już około 1972-1973r. utwardzenie to osiągnęło postać stabilnego, równomiernego wzmocnienia nawierzchni drogowej grubą warstwą gruzu i żużla, w efekcie czego droga na działce nr (...) biegnie obecnie utwardzonym szlakiem komunikacyjnym, położonym nieco powyżej sąsiadującej z nim pozostałej części nieruchomości, niezajętej pod drogę. Wnioskodawcy wskazali, iż utwardzenie i podwyższenie szlaku drogowego zostało wykonane przez dziadka wnioskodawcy – A. G., zaś bezpośredni poprzednicy prawni wnioskodawców nabyli prawo własności tej nieruchomości na podstawie prawomocnego aktu własności ziemi (...) w R. z dnia 7 czerwca 1973r. Oni też stale utrzymywali szlak drogowy dbając o jego utwardzanie, zapewnienie czystości, uzupełnianie ubytków, odśnieżanie zimą, wykaszania poboczy. Wnioskodawcy dodali, iż do 3 kwietnia 2006r. czynności te wykonywali wnioskodawcy, aż do sierpnia 2012r, tj. do dnia wybudowania przez uczestniczkę R. H. betonowego parkanu. Wnioskodawcy dodali, iż nigdy poprzednicy prawni uczestniczki postępowania, ani sama R. H. do 2010r. nie sprzeciwiali się korzystaniu z istniejącego na jej nieruchomości szlaku drogowego, jak również nie proponowali uregulowania tej kwestii na drodze umownej.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania R. H. wniosła o oddalenie wniosku i o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu podniosła, iż wnioskodawcy nie nabyli służebności gruntowej przez zasiedzenie wobec braku samoistności posiadania i grzecznościowego charakteru przejazdu przez nieruchomość stanowiącą własność uczestniczki R. H.. Uczestniczka postępowania wskazała, iż poprzedniczka prawna stron J. S. (1) dzieliła w 1937r. nieruchomość na części, które są obecnie w posiadaniu stron i ustanowiła drogę pomiędzy dzielonymi nieruchomościami, która biegnie pomiędzy granicami nieruchomości uczestniczki i wnioskodawców od strony drogi publicznej, a więc droga była ustanowiona w środku dzielonych wtedy nieruchomości. Uczestniczka postępowania dodała, iż kiedy w sposób nie budzący wątpliwości dowiedziała się jak biegnie ustanowiona przez J. S. (2) droga, sprzeciwiła się stanowczo korzystaniu z nieruchomości przez uczestników. Uczestniczka postępowania wskazała, iż wnioskodawcy nie zaprzeczają temu, że droga do ich nieruchomości została ustanowiona umową z 1937r. czemu dotąd zaprzeczali dowodzi, zdaniem uczestniczki postępowania, że mieli oni jak i poprzednicy prawni mieli świadomość istnienia drogi ustanowionej 1937r. i korzystania z drogi proponowanej obecnie do zasiedzenia jako drogi wynikającej tylko z grzecznościowego przyzwolenia uczestniczki.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Rybniku stwierdził, że T. i H. W. nabyli przez zasiedzenie z dniem 8 czerwca 2003 r., na rzecz każdorazowych właścicieli nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą nr (...) służebność drogową, obejmującą prawo przechodu i przejazdu przez nieruchomość położoną przy ulicy (...), składającą się z działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą nr (...) , będą własnością R. H., o długości 41 metrów, zmiennej szerokości, o powierzchni 151,1 m ² , której usytuowanie zaznaczone zostało odpowiednio przerywaną linią koloru czerwonego na wyrysie mapy do celów prawnych wariant II z dnia 26 stycznia 2016 roku, stanowiącej załącznik do opinii biegłego sądowego G. K. z dnia 15 lutego 2016 r.; uczynił integralną częścią postanowienia wyrys z mapy do celów prawnych wariant II z dnia 26 stycznia 2016 r. , stanowiący załącznik do opinii biegłego sądowego G. K. z dnia 15 lutego 2016 r.; ustalił, że koszty postępowania zainteresowani ponoszą we własnym zakresie; nakazał pobrać solidarnie od wnioskodawców na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Rybniku) kwotę 2.365,06 zł tytułem brakującej części wynagrodzenia dla biegłego.

Orzekając ustalił, iż wnioskodawcy B. i G. W. własność nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą nr (...), nabyli na mocy darowizny z dnia 3 kwietnia 2006r., dokonanej na ich rzecz przez rodziców wnioskodawcy, a to małżonków H. i T. W.. Bezpośredni poprzednicy prawni wnioskodawców- H. W. i T. W. nabyli prawo własności tej nieruchomości na podstawie prawomocnego aktu własności ziemi wydanego przez (...) Wydział (...) i Leśnictwa w R. w dniu 07 czerwca 1973r. Dojazd do nieruchomości wnioskodawców prowadzi od drogi publicznej (ul. (...)) po nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położonej w B., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą nr (...), będącej własnością uczestniczki postępowania R. H.. Końcowy fragment drogi dojazdowej do nieruchomości wnioskodawców biegnie po nieruchomości sąsiadki wnioskodawców – J. J..

Pas drogowy biegnący po nieruchomości uczestniczki postępowania, jest wyraźnie wyodrębniony, jest pasem gruntowym, utwardzonym. Ten szlak drogowy istniał jeszcze przed podziałem nieruchomości na mniejsze części przez J. S. (2)- praprababkę wnioskodawcy G. W.. J. S. (2) podzieliła swoją nieruchomość na mniejsze części i podzieliła pomiędzy swoje dzieci. Obecnie na nieruchomościach będących jej własnością stoją domy: wnioskodawców, uczestniczki postępowania, państwa K., S. i S..

Przed podziałem nieruchomości w tym miejscu były góry i doliny, a ten szlak drogowy powstał w najłagodniejszym miejscu. Szlak ten istniał od momentu, kiedy został postawiony pierwszy dom , zaś dom, w którym mieszkają wnioskodawcy był drugim domem wybudowanym w tym miejscu i było to w 1937r. Transport materiałów budowlanych oraz sprzętu na plac budowy odbywał się po działce nr (...). Poprzednicy prawni wnioskodawców zawsze dbali o ten szlak. Droga ta była utwardzana żużlem lub cegłą. Ponieważ pradziadek wnioskodawcy miał gospodarstwo rolne, to po drodze tej jeździły wozy, konie, furmanki. Droga ta zawsze była przejezdna, dziury zasypywano żużlem lub gruzem. Do gospodarstwa dziadków wnioskodawcy nie było innego dojazdu.

Następnie o drogę tę dbali państwo K. oraz dziadkowie wnioskodawcy M. i A. G.. Następnie o drogę tę dbali T. i H. W., B. i G. W., rodzina K. obecnie J. oraz rodzina uczestniczki postępowania. Wzdłuż drogi został wykonany rów odwadniający przez pana J.. Wspólnie pracowano przy utwardzaniu tej drogi, zasypywaniu dziur, wspólnie zimą drogę tę odśnieżano. Ten pas drogowy był zawsze przejezdny, gdy pojawiały się dziury, były one zaraz naprawiane. Do nieruchomości wnioskodawców nigdy nie było innej drogi. W sierpniu 2012r. wnioskodawcy przejściowo utracili możliwość utrzymywania szlaku drogowego i dbania o jego estetykę wskutek wybudowania przez uczestniczkę postępowania R. H. betonowego parkanu.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 20 lutego 2014r. w sprawie IC 963/12 nakazano pozwanej R. H., aby umożliwiła G. W. i B. W. swobodny przejazd pojazdami mechanicznymi i przechód po nieruchomości stanowiącej własność pozwanej, położonej w B. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą numer (...), w takich granicach przestrzennych i w takiej częstotliwości, jak miało to miejsce do sierpnia 2012 roku oraz zobowiązuje pozwaną do nieczynienia powodom jakichkolwiek przeszkód w korzystaniu z przejazdu i przechodu przez tę nieruchomość.

Obecnie szlak drogowy jest pasem gruntowym, utwardzonym, ma charakter jednorodny na całej długości. Widoczne są pozostałości kamieni, żwiru, w poprzek pasa, mniej więcej w połowie szlaku biegnie krawężnik, zaś wzdłuż całej drogi, po stronie prawej patrząc od strony drogi głównej, znajduje się rów odwadniający. Pas drogowy znajduje się pomiędzy drewnianym płotem oraz betonowym płotem.

Wnioskodawcy oraz ich poprzednicy prawni nigdy nie pytali o zgodę na przechodzenie i przejazd tym szlakiem drogowym. Do 2010r. ani uczestniczka postępowania R. H. ani jej poprzednicy prawni nie sprzeciwiali się korzystaniu drogi przez wnioskodawców i ich poprzedników prawnych. Do 2010r. tj. do pisma uczestniczki postępowania, iż sprzeciwia się korzystaniu z tej drogi przez wnioskodawców, nigdy nie było rozmów na temat drogi. Przed 2010 r. wnioskodawcy nie wiedzieli, że droga ta biegnie po gruncie należącym do uczestniczki postępowania.

Na nieruchomości uczestniczki postępowania R. H., na mocy umowy z dnia 28.06.1937r. ustanowiono służebność drogową na rzecz każdoczesnych (...), wyk. 407,408 i 410. Nigdy nie korzystano z tak ustalonej służebności drogowej w związku z czym wskutek niewykonywania przez okres 10 lat, prawo służebności wygasło. Obecnie pomiędzy tym szlakiem drogowym, a nieruchomością wnioskodawców jest 1 metr różnicy w poziomie.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, że nie ulega wątpliwości w niniejszej sprawie, iż wnioskodawcy oraz ich poprzednicy prawni, korzystając ze służebności drogowej, obejmującej prawo przechodu i przejazdu korzystali z trwałego i widocznego urządzenia w postaci utwardzanie drogi żwirem, gruzem i rowu odwadniającego. Zgromadzony materiał dowodowy wykazał bowiem, iż małżonkowie T. i H. W. utwardzali szlak drogowy, z którego następnie korzystali ich następcy prawni, tj. B. i G. W.. Sąd uznał, że niewątpliwie z przedmiotowego szlaku korzystali również poprzednicy prawni T. i H. W., gdyż jak wynikało z zeznań świadków T. W., R. G., F. K., droga ta istnieje już od ponad 100 lat. Także uczestniczka postępowania R. H. przyznała, iż mieszka tam od 52 lat, i gdy się tam przyprowadziła, to wnioskodawcy już korzystali z tej drogi. Szlak ten był zawsze przejezdny, gdy pojawiały się dziury, były one natychmiast zasypywane. Obecnie szlak drogowy jest utwardzony, jednorodny na całej długości.

Uczestniczka postępowania R. H. podnosiła jednak, iż wnioskodawcy oraz ich poprzednicy prawni korzystali z drogi za grzecznościowym przyzwoleniem uczestniczki postępowania R. H., albowiem mieli oni świadomość, iż w roku 1937r. została ustanowiona na ich rzecz służebność drogowa, w związku z czym brak było samoistności posiadania przez wnioskodawców tego szlaku. Jednak jak wynikało ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym również z zeznań uczestniczki postępowania R. H., nigdy nie było rozmów na temat drogi, żyli w zgodzie, wspólnie utwardzali tę drogę. Uczestniczka postępowania wskazała, iż dopiero w 2010r., kiedy dowiedziała się, że istnieje służebność drogowa, sprzeciwiła się korzystaniu z tej drogi przez wnioskodawców, a więc już po upływie okresu zasiedzenia. A zatem nie może być w takim przypadku mowy o grzecznościowym korzystaniu ze szlaku drogowego, skoro do 2010r. nie było rozmów na temat drogi, nikt nie sprzeciwiał się korzystaniu z drogi, a wnioskodawcy wręcz nie mieli świadomości, iż szlak ten leży na nieruchomości należącej do uczestniczki postępowania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, iż wnioskodawcy oraz ich poprzednicy prawni korzystali ze służebności drogowej, obejmującej prawo przechodu i przejazdu, biegnącego od ulicy (...) do granicy z działką nr (...), tak jak przyjął biegły sądowy z zakresu geodezji G. K., zgodnie z wariantem II, i nie czynili tego za zgodą uczestniczki postępowania czy jej poprzedników prawnych. Tym samym T. i H. W. nabyli w/w służebność drogową w drodze zasiedzenia z dniem 8 czerwca 2003 r. z mocy samego prawa po upływie 30 lat od dnia nabycia własności nieruchomości na mocy aktu własności ziemi z dnia 7 czerwca 1973r. Orzekając o zasiedzeniu służebności przechodu i przejazdu, celem jej precyzyjnego określenia w terenie, Sąd uczynił opinię sporządzoną przez biegłego z zakresu geodezji G. K., zgodnie z wariantem II, integralną częścią swojego rozstrzygnięcia. Na podstawie art. 520§1 kpc sad ustalił, że koszty postępowania zainteresowani ponoszą we własnym zakresie. Ponadto Sąd nakazał pobrać solidarnie od wnioskodawców na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Rybniku kwotę 2.365,06zł tytułem brakującej części wynagrodzenia dla biegłego albowiem stwierdzenie zasiedzenie służebności drogowej zostało ustanowione w interesie wnioskodawców, zaś opinia ta byłaby konieczna nawet w sytuacji, gdyby uczestniczka postępowania nie sprzeciwiała się wnioskowi.

Rozstrzygnięcie to zaskarżyła uczestniczka postępowania R. H., wnosząc o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku w całości. Zarzuciła naruszenie prawa materialnego a to art. 5 k.c. przez ustanowienie służebności drogowej na gruncie uczestniczki R. H. mimo, iż poprzedniczka prawna stron J. S. (2) kiedy dzieliła w 1937 r. nieruchomości na części, które obecnie są w posiadaniu stron innych osób ustanowiła między dzielonymi nieruchomościami od ulicy (...) drogę dla wszystkich nieruchomości, która aczkolwiek nie wykonywana – istnieje w terenie i droga ta była ustanowiona m.in. dla nieruchomości, które obecnie są we władaniu B. W., G. W. i R. H.- co sprawia, że obciążenie nieruchomości uczestniczki szlakiem drogowym jaki został ustanowiony przez Sąd stanowi nadużycie prawa i sprzeczne jest z zasadami współżycia społecznego.

Wnioskodawcy w odpowiedzi domagali się oddalenia apelacji uczestniczki R. H. i zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na ich rzecz od skarżącej.

Wezwana przez Sąd drugiej instancji do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki zainteresowana T. W. wniosła o oddalenie apelacji uczestniczki R. H..

Sąd Odwoławczy zważył co następuje.

Apelacja uczestniczki postępowania nie mogła odnieść skutku.

W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował wniosek wnioskodawców, a następnie ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustalenia składające się na podstawę faktyczną orzeczenia są prawidłowe, a ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów, przewidzianej w dyspozycji 233 k.p.c. Z tych względów Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji. Podzielić wypadało także rozważania prawne tego Sądu.

Sąd Odwoławczy doszedł do przekonania, iż na uwzględnienie nie zasługuje podniesiony przez apelującą zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego, sformowany przez apelującą uczestniczkę postępowania w ten sposób, iż ustanowienie służebności drogowej zaskarżonym postanowieniem, mimo, iż w 1937 r. ustanowiono służebność drogi koniecznej dla nieruchomości wnioskodawców, stanowi nadużycie prawa.

Jak trafnie ustalił i zważył Sąd Rejonowy, ustanowiona na mocy umowy z dnia 28 czerwca 1937r służebność drogowa wygasła wobec niewykonywania przez okres co najmniej 10 lat, wobec czego jak wynika z opinii biegłego sądowego nieruchomość wnioskodawców obecnie nie posiada dojazdu do drogi publicznej i stwierdzenie zasiedzenia służebności drogi koniecznej nie mogło być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Sąd Odwoławczy mając na uwadze czasookres, jak i faktyczny sposób wykonywania służebności drogi koniecznej uznał za prawidłowe rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, iż T. i H. W. nabyli służebność drogową w drodze zasiedzenia z dniem 8 czerwca 2003 r. z mocy samego prawa, po upływie 30 lat od dnia nabycia własności nieruchomości na mocy aktu własności ziemi z dnia 7 czerwca 1973r. Zasadnie ustalił czasokres i sposób wykonywania służebności na przestrzeni lat, w oparciu o zebrany materiał dowodowy, mając także na względzie osoby wykonujące faktyczne posiadanie. Wobec tego koniecznym było wezwania do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki postępowania T. W., która przystąpiła do sprawy jako zainteresowana, mając przy tym na uwadze śmierć drugiego z zasiadujących - H. W..

Podkreślenia wymaga, iż trakt, którym odbywa się przejazd oraz przechód, istnieje od wielu lat, do 2010r. jego używanie nie budziło zastrzeżeń poprzedników prawnych skarżącej, ani też jej samej. Godzi się na marginesie nadmienić, iż ustanowiona jedynie formalnie, nigdy faktycznie nie wykonywana służebność drogowa z 1937r. w chwili obecnej przebiegałaby w terenie o różnicy poziomów 1m.

Nie dopatrzył się Sąd Okręgowy naruszenia zasad współżycia społecznego poprzez zaskarżone orzeczenie, stwierdzenie bowiem zasiedzenia służebności drogowej w warunkach niniejszej sprawy w żaden sposób nie narusza norm należytego postępowania powszechnie panujących w społeczeństwie, nie godzi w poczucie sprawiedliwości w szerokim tego słowa znaczeniu. Apelująca uczestniczka norm tych nie określiła konkretnie, a i Sąd drugiej instancji nie dopatrzył się takich zasad, w które godziłoby kwestionowane rozstrzygnięcie. Wskazać wypada, iż skarżąca komunikowała jedynie w środku zaskarżenia subiektywne poczucie pokrzywdzenia zaskarżonym orzeczeniem sądowym. Te okoliczności nie były w stanie jednak wzruszyć zaskarżonego, trafnego orzeczenia Sądu pierwszej instancji.

Z tych przyczyn , z mocy art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., oddalono apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 kpc, mając na uwadze sprzeczność interesów uczestników postępowania. Stąd zasądzono od apelującej uczestniczki postępowania zwrot kosztów zastępstwa prawnego na rzecz wnioskodawców solidarnie, albowiem w całości wygrali oni postępowanie odwoławcze. Wynagrodzenie to ustalono w oparciu o § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSR (del.) Ewa Buczek-Fidyka SSO Lucyna Morys – Magiera SSO Roman Troll