Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie – Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Przemysław Jagosz

Protokolant prac. sąd. Natalia Indyka

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2017 r., w O., na rozprawie,

sprawy z powództwa (...) we W.

przeciwko A. D. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda:

a)  194 998,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi za okres od 1 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty - z ograniczeniem odpowiedzialności do nieruchomości położonej w S. 39, dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), i do wysokości ustanowionej na tej nieruchomości hipoteki umownej zwykłej w kwocie 200 000 zł,

b)  100 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi za okres od 1 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty - z ograniczeniem odpowiedzialności do nieruchomości położonej w S. (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), i do wysokości ustanowionej na tej nieruchomości hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 100 000 zł

II.  umarza postępowanie w zakresie kwoty 6 255,86 zł;

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda zwrot części kosztów procesu w kwocie 19 962 zł.

Sygn. akt I C 426/17

UZASADNIENIE

Ostatecznie powód żądał kwoty 294 998,80 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty z zastrzeżeniem odpowiedzialności pozwanego do prawa własności nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), i do wysokości ustanowionych na tej nieruchomości: hipoteki umownej zwykłej w kwocie 200 000 zł i hipoteki umownej kaucyjnej w kwocie 100 000 zł. Jednocześnie – przed rozpoczęciem rozprawy – cofnął pozew ponad tę kwotę (tj. w zakresie 6 255,86 zł – k. 136). Powód powołał się przy tym na nabycie wierzytelności z umowy kredytowej, której spłatę zabezpieczały wskazane hipoteki ustanowione na nieruchomości pozwanego.

(pozew, pismo k. 121 i sprostowanie pisma k. 136)

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu podniósł, że:

a)  wierzytelność jest przedawniona,

b)  umowa nabycia wierzytelności jest nieskuteczna i nieważna,

c)  w sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, gdyż roszczenie powoda jest objęte prawomocnym tytułem wykonawczym uzyskanym przez pierwotnego wierzyciela.

(pismo k. 112-114)

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Z twierdzeń stron i przedstawionych w toku postępowania dokumentów, których istnienia, prawdziwości i wiarygodności nie kwestionowano, wynika, że pozwany wraz inną osobą zawarł (...) S.A. w W. umowę kredytu na cele mieszkaniowe w kwocie 200 000 zł na okres 300 miesięcy, od 9.08.2010 r. do 9.08.2035 r.

Na zabezpieczenie spłaty zadłużenia z tytułu kapitału kredytu ustanowiono na rzecz banku hipotekę umowną zwykłą w wysokości 200 000 zł na nieruchomości położonej w S. pod nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...).

Na zabezpieczenie spłaty zadłużenia z tytułu odsetek oraz wszelkich innych kosztów i należności banku wynikających z umowy kredytowej ustanowiono natomiast hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 100 000 zł – na tej samej nieruchomości.

W związku z niewywiązywaniem się z terminów spłaty kredytu, o czym świadczy m.in. historia rachunku kredytowego (k. 128 akt sprawy), pismem z 8.10.2012 r. bank wypowiedział umowę i wezwał do spłaty całego zadłużenia obejmującego:

a)  niespłacony kapitał w kwocie 197 418,92 zł,

b)  odsetki umowne w kwocie 7 460,16 zł,

c)  odsetki karne w kwocie 64,88 zł,

d)  zaległą składkę (...) w kwocie 240 zł (k. 29-30).

W dniu 18.11.2013 r. Bank (...) S.A. we W., który – jak wynika odpisu pełnego z Krajowego Rejestru Sądowego (k. 97 akt sprawy) - przejął (...) Bank S.A. w W., zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami wystawił bankowy tytuł egzekucyjny ( (...)) przeciwko kredytobiorcom, którym objął:

a)  niespłacony kapitał w kwocie 196 098,80 zł,

b)  odsetki umowne w kwocie 9 268,43 zł za okres od 9.08.2010 r. do daty wystawienia (...), czyli do 18.11.2013 r.,

c)  odsetki karne w kwocie 12 131,24 zł za okres od 9.08.2010 r. do 26.02.2013 r.,

d)  koszty upomnień w kwocie 240 zł,

e)  odsetki ustawowe w kwocie 20 552,81 zł za okres od 27.02.2013 r. do dnia poprzedzającego wystawienie (...), czyli do 17.11.2013 r.

Wskazany tytuł został opatrzony klauzulą wykonalności na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 30.12.2013 r. Postępowanie egzekucyjne prowadzone na jego podstawie na wniosek banku zostało umorzone w dniu 7.11.2016 r. w związku ze sprzedażą wierzytelności.

Umowę sprzedaży wierzytelności zawarto natomiast w dniu 16.12.2014 r. między Bankiem (...) S.A. we W. a powodem w sprawie niniejszej. Umowa została podpisana przez przedstawicieli obu podmiotów, którzy dysponowali właściwym umocowaniem na podstawie pełnomocnictw udzielonych przez osoby uprawnione do reprezentacji Banku i powoda – co wynika z przedłożonych do akt sprawy poświadczonych odpisów tych pełnomocnictw, odpisów z Krajowego Rejestru Sądowego oraz wyciągu z rejestru funduszy inwestycyjnych.

W ramach tej umowy powód nabył wierzytelność banku względem pozwanego i drugiego z kredytobiorców - obejmującą na datę umowy kapitał w kwocie 194 998,80 zł, odsetki umowne w kwocie 21 399,67 zł, a nadto odsetki karne w kwocie przekraczającej 50 000 zł. Na nabywcę wierzytelności przechodziły również zabezpieczenia ustanowione w celu jej spłaty, w tym hipoteki na nieruchomości pozwanego. Zmiana wierzyciela hipotecznego została ujawniona księdze wieczystej nieruchomości.

( (...) i postanowienia k. 31-35, pełnomocnictwa i odpisy z rejestrów k. 12, 18, 59-63, 70-83, 87-97, umowa k. 36-85, odpis z księgi wieczystej k. 27-28)

W tym stanie rzeczy, w pierwszej kolejności należy wskazać, że pozwany kwestionując wierzytelności objętą pozwem, ograniczył się do wskazania, że była ona spłacana i nie jest znana jej wysokość na datę nabycia jej przez powoda. Z treści przedłożonych dokumentów, wynika jednak, że umowa kredytowa została wypowiedziana, a zaległości z tego tytułu nie zostały spłacone, przy czym egzekucja na rzecz poprzednika prawnego powoda nie przyniosła żadnych rezultatów (co wynika również z pisma pełnomocnika pozwanego – pkt VIII k. 113). Pozwala to na uznanie zadłużenia objętego powództwem za wystarczająco udowodnione zarówno w zakresie należności z tytułu kapitału kredytu w kwocie 194 998,80 zł, jak i w zakresie objętych ostatecznym żądaniem odsetek w łącznej wysokości 100 000 zł - naliczonych w sposób i za okresy wskazane w piśmie pełnomocnika powoda z 31.08.2017 r. (k. 123-124).

Pozwany nie przedstawił żadnych dowodów, które mogłyby świadczyć, że zadłużenie zostało spłacone w wyższym stopniu niż wynikającym z tych dokumentów, a to jego - zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego (k.c.) - obciążał ciężar dowodu tej okoliczności, gdyż to on wywodził z tego faktu korzystne dla siebie skutki.

Pozwany kwestionował również ważność i skuteczność umowy cesji, na podstawie której powód miał nabyć dochodzone wierzytelności. W tej mierze nie podniósł jednak żadnych konkretnych twierdzeń lub zarzutów, a przedstawione przez powoda i poświadczone zgodnie z art. 129 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) przez jego pełnomocnika procesowego odpisy umowy cesji oraz pełnomocnictw nie budzą wątpliwości lub zastrzeżeń co do zgodności z prawem, ważności i skuteczności, zwłaszcza w świetle przepisów regulujących umowę cesji (art. 509 i nast. k.c.). W konsekwencji należało uznać, że powód skutecznie i ważnie nabył wierzytelność objętą pozwem od poprzedniego wierzyciela pozwanego, co daje mu legitymację do jej dochodzenia w niniejszej sprawie, w tym z powołaniem się na hipoteki zabezpieczające spłatę wierzytelności, a ustanowione na nieruchomości pozwanego.

Nie ulega wątpliwości, że skutkiem nabycia wierzytelności było również wejście powoda w prawa wierzyciela hipotecznego, jako że wraz z nabywaną wierzytelnością nabył związane z nią prawa (art. 509 § 2 k.c. i § 2.3 umowy cesji – k. 41), o czym dodatkowo świadczy ujawnienie go jako wierzyciela hipotecznego w księdze wieczystej nieruchomości (por. k. 27v-28).

Jak wskazano wcześniej, spłatę zadłużenia kapitału kredytu (którego powód dochodzi w kwocie 194 998,80 zł) zabezpieczała hipoteka zwykła w kwocie 200 000 zł, zaś spłatę zadłużenia z tytułu odsetek (których powód żąda w kwocie 100 000 zł) – hipoteka kaucyjna.

Obie hipoteki powstały z dniem ich wpisania, tj. z dniem 18.08.2010 r. (por. k. 28). Oznacza to, że zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 26.06.2009 r. zmieniającej ustawę o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2009, Nr 131, poz. 1075 zm. – dalej jako nowela), która to zmiana weszła w życie z dniem 20.02.2011 r., do hipoteki zwykłej powstałej przed tą datą należy stosować przepisy w brzmieniu obecnym (art. 10 ust. 1 noweli), zaś do hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą, w tym odsetki umowne o wysokości nieustalonej – przepisy w brzmieniu dotychczasowym (art. 10 ust. 2 noweli w związku z art. 102 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece – u.k.w.h.).

W niniejszej sprawie zatem do hipoteki zwykłej zabezpieczającej wierzytelność z tytułu kapitału kredytu należy zastosować przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece (u.k.w.h.) w brzmieniu aktualnie obowiązującym, zaś do hipoteki kaucyjnej, która zabezpieczała roszczenie o odsetki umowne w zakresie nieobjętych hipoteką zwykłą – przepisy art. 102 i nast. wymienionej ustawy w brzmieniu obowiązującym przed 20.02.2011 r.

Istotą zabezpieczenia hipotecznego jest to, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (art. 65 u.k.w.h.), a przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, za wyjątkiem przedawnionych roszczeń o świadczenia uboczne (art. 77 u.k.w.h.).

Jeżeli jednak świadczenia uboczne, w tym odsetki nie objęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą, były zabezpieczone hipoteką kaucyjną ustanowioną przed 20.02.2011 r., to zgodnie z ówcześnie obowiązującym i – jak wskazano wyżej – nadal znajdującym zastosowanie do tych hipotek przepisem art. 104 u.k.w.h., wierzyciel może domagać się zaspokojenia tych świadczeń z nieruchomości, na której taką hipotekę ustanowiono, nawet wówczas, gdy są one przedawnione. Ograniczenie wynikające z art. 77 zd. 2 u.k.w.h. nie dotyczy bowiem hipoteki kaucyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2012 r., w sprawie o sygn. II CSK 282/11) i jak długo hipoteka kaucyjna figuruje w księdze wieczystej, wierzyciel może liczyć na ich zaspokojenie z nieruchomości zabezpieczonych nią odsetek.

W niniejszej sprawie powód domagał się zapłaty zadłużenia z tytułu kapitału kredytu zabezpieczonego hipoteką zwykłą i zadłużenia z tytułu odsetek zabezpieczonego odrębną hipoteką kaucyjną, przy czym jego żądania nie wykraczały ponad wysokość ustanowionych hipotek i ograniczały się do żądania zaspokojenia z nieruchomości, na której te hipoteki zostały ustanowione. Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami przedawnienie tych roszczeń nie wyłącza uprawnienia powoda do uzyskania ich zaspokojenia z tej nieruchomości, wobec czego czynienie szerszych wywodów odnośnie do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia jest zbyteczne. Ustalenie, że roszczenia powoda są przedawnione, nie wyłączyłoby bowiem uprawnienia do zaspokojenia ich z nieruchomości, na których ustanowiono hipoteki zabezpieczające ich spłatę.

Uwzględniając zatem, że pozwany był zobowiązany do spłaty zadłużenia kredytowego na podstawie umowy o kredyt bankowy, uregulowanej w art. 69 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1876) oraz z racji zabezpieczenia hipotecznego ustanowionego na swojej nieruchomości, na podstawie powołanych wyżej przepisów żądanie powoda należało uwzględnić i zasądzić na jego rzecz:

a)  194 998,80 zł wraz z wynikającymi z art. 481 § 1 i 2 k.c. odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia, liczonymi za okres od daty złożenia pozwu (1.06.2017 r. – data nadania k. 101 - gdyż mimo wezwania z dnia 1.02.2017 r. pozwany do tej daty nie dokonał zapłaty) - z ograniczeniem odpowiedzialności do nieruchomości położonej w S. (...) dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), i do wysokości ustanowionej na tej nieruchomości hipoteki umownej zwykłej w kwocie 200 000 zł,

b)  100 000 zł wraz z wynikającymi z art. 481 § 1 i 2 k.c. odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia, liczonymi jak w pkt a (za analogiczny okres i z analogicznych przyczyn) - z ograniczeniem odpowiedzialności do nieruchomości położonej w S. (...), dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą o nr (...), i do wysokości ustanowionej na tej nieruchomości hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 100 000 zł,

o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

Ponieważ powód ograniczył pierwotne żądanie pozwu (301 254,66 zł) o kwotę 6 255,86 zł (w zakresie której sprostował swoje stanowisko w piśmie z dnia 20.09. (...). k. 137), przy czym nastąpiło to przed rozpoczęciem rozprawy, postępowanie w tym zakresie umorzono zgodnie z art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 203 § 1 k.p.c. (pkt II sentencji wyroku).

W pozostałej części, tj. w zakresie żądania zasądzenia jednej kwoty z ograniczeniem do obu hipotek łącznie, powództwo oddalono, gdyż każda z hipotek zabezpieczała inne roszczenia (pkt III sentencji wyroku).

Pierwotne żądanie powoda uwzględniono w 98 %.

W związku z tym, zgodnie z art. 100 k.p.c., koszty procesu między stronami wzajemnie rozliczono.

Po stronie powoda obejmowały łącznie 25 880 zł: opłatę od pozwu (15 063 zł, opłatę za pełnomocnictwo (17 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika w stawce minimalnej (10 800 zł) wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2016 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Ponieważ sprawa pierwotnie dotyczyła dwojga pozwanych, a w stosunku do jednego z nich pozew cofnięto – co skutkowało umorzeniem postępowania i zasądzeniem zwrotu części kosztów procesu (w tym zakresie por. postanowienie z dnia 18.10.2017 r. – k. 165), w ocenie Sądu w zakresie dotyczącym pozwanego A. D. koszty niezbędne do dochodzenia roszczeń w zakresie wynagrodzenia pełnomocnika powinny zostać określone na poziomie połowy stawki minimalnej, przy uwzględnieniu nakładu pracy niezbędnego do wyjaśnienia sprawy w tej części (tj. kwota 5 400 zł). Łącznie zatem koszty powoda wyniosły 20 480 zł, a zasadne były do 98%, czyli do kwoty 20 070 zł.

Po stronie pozwanego koszty procesu obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika w analogicznej stawce, przy czym za niezbędne uznano wydatki na pełnomocnika w wysokości połowy tej stawki, uwzględniając, że druga połowa została uwzględniona w ramach postanowienia dotyczącego zwrotu kosztów procesu na rzecz A. D. (3). Powód cofnął pozew w zakresie 2 % pierwotnego żądania, co oznacza, że koszty procesu pozwanego były zasadne do kwoty 2 % z 5 400 zł, tj. do kwoty 108 zł.

Różnica tych kwot wypada na korzyść powoda i z tego względu na jego rzecz zasądzono od pozwanego kwotę 19 962 zł (pkt IV sentencji wyroku).