Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2017 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni

Wydział I Cywilny – Sekcja d.s. rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym

w składzie:

Przewodniczący: SSR Marzanna Stefaniuk-Muczyńska

Protokolant: sek. Magdalena Czapiewska

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2017 r. w Gdyni

na rozprawie

sprawy z powództwa: Banku (...) S.A. w W.

przeciwko: M. C.

o zapłatę

I.  uchyla w całości wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Gdyni o sygn. akt I 1 C 2198/15 wydany w niniejszej sprawie w dniu 19 kwietnia 2016 r.;

II.  oddala powództwo;

III.  zasądza od powoda Banku (...) S.A. w W. na rzecz pozwanego M. C. kwotę 150 zł (sto pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym przeciwko A. C., R. C. i M. C. powód Bank (...) S.A. w W. domagał się solidarnego zasądzenia od pozwanych - jako spadkobierców D. C. - kwoty 9.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu pozwu podał, że D. C. zmarła w dniu 6 października 2012 r., zaś spadek po niej nabyli pozwani na podstawie ustawy, wszyscy wprost. Wskazał też, że kwota zadłużenia została ustalona na podstawie wyciągu z ksiąg banku z dnia 15 października 2015 r., zgodnie z którym kwota długu wynosi 9.000 zł i obejmuje kapitał w tej właśnie wysokości. Uzasadnił też, że zgodnie z ar. (...) §1 kc do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe, zaś powód nie posiada wiedzy ażeby spadkobiercy dokonali działu spadku.

Wyrok zaoczny z dnia 5 lutego 2016 r. wydany wobec pozwanych A. C. i R. C. uprawomocnił się, natomiast wyrok zaoczny z dnia 19 kwietnia 2016 r. wydany w stosunku do pozwanego M. C. został przez niego skutecznie zaskarżony w drodze sprzeciwu, w treści którego pozwany zgłosił zarzut przedawnienia dochodzonego przez powoda roszczenia. (sprzeciw – k. 135-139)

W odpowiedzi na sprzeciw pozwanego powód podniósł, że wbrew przekonaniu pozwanego zarzut przedawnienia jest nietrafny, gdyż jakkolwiek otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej i z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek, wskutek czego z chwilą otwarcia spadku określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców, to jednak początek biegu terminu przedawnienia roszczenia banku wobec spadkobierców zmarłego kredytobiorcy nie następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, lecz z chwilą prawomocnego ustalenia praw do spadku po tym spadkodawcy. Według powoda dotyczy to w szczególności sytuacji powoda, który nie został powiadomiony przez spadkobierców ustawowych o śmierci spadkodawcy. Powód wskazał, że prawa do spadku zostały ustalone dopiero prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Gdyni wydanym w sprawie VII Ns 942/13 z dnia 22 maja 2013 r., które uprawomocniło się z dniem 13 czerwca 2013 r. W okolicznościach niniejszej sprawy złożenie wniosku o ustalenie praw do spadku było czynnością zmierzającą do dochodzenia wierzytelności. Według powoda, taki też pogląd prezentuje orzecznictwo sądów, w tym m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 marca 2015 r. III CSK 415/14.

Jednocześnie powód podniósł, że w sprawie nastąpiła przerwa biegu przedawnienia wskutek przeprowadzonego przez niego postępowania spadkowego. Warunkiem koniecznym do dochodzenia roszczeń o zapłatę przez powoda było bowiem ustalenie kręgu spadkobierców po D. C.. Stąd też z takim wnioskiem - o stwierdzenie nabycia spadku powód wystąpił do Sądu Rejonowego w Gdyni, a wszyscy pozwani - wskazani w tym postępowaniu jako uczestnicy postępowania - byli prawidłowo zawiadomieni o terminie w sprawie spadkowej. Według treści pisma pełnomocnika powoda - w treści wniosku powód wskazał, dlaczego występuje z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku oraz przytoczył wysokość swojej wierzytelności i jej podstawy. Pozwani, w tym pozwany M. C., w chwili doręczenia im wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, uzyskali informację o istnieniu roszczenia powoda i o swojej odpowiedzialności jako spadkobierców. Powód podkreślił, że złożenie przez niego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku i uzyskanie w ten sposób informacji o osobach spadkobierców, a przez pozwanych o istniejącym zadłużeniu, było czynnością zmierzającą bezpośrednio do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia w rozumieniu art. 123 §1 pkt. 1 kc. Warunkiem koniecznym dochodzenia roszczenia przez powoda było bowiem ustalenie kręgu spadkobierców odpowiedzialnych za długi i ta właśnie czynność, zdaniem powoda, przerwała bieg przedawnienia przed jego upływem i po jej dokonaniu, termin przedawnienia rozpoczął bieg od nowa. Uzasadniając swoje stanowisko podniósł, że przerwanie biegu przedawnienia może nastąpić również w wyniku wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa (art. 189 kpc) oraz w wyniku wszczęcia postępowania nieprocesowego, którego celem jest dochodzenie lub ustalenie danego roszczenia (zob. P. Machnikowski, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz KC, 2014, s. 287). (odpowiedź na sprzeciw - k. 184-185v)

Na rozprawie w dniu 7 marca 2017 r. pozwany podniósł, iż nie jest prawdą by to powód składał wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. C. zmarła w dniu 6 października 2012 r. W dacie śmierci spadkodawczyni posiadała zadłużenie w powodowym banku w wysokości 9.000 zł.

okoliczność bezsporna

Zadłużenie pozwanej wynikało z tytułu umowy eurokonta nr (...) zawartej w dniu 26 kwietnia 2002 r., zaewidencjonowanej na rachunku bankowym nr (...).

dowód: treść oświadczenia banku zawarta w wystawionym dokumencie zatytułowanym, jako wyciąg z ksiąg banku - k. 41 akt sprawy; przedsądowe wezwanie do zapłaty kierowane do pozwanego - k. 37; umowa eurokonta z dnia 26.04.2002 r. - k. 33

Spadek po zmarłej na podstawie ustawy nabył m.in. pozwany M. C. w 1/6 części spadku.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku w dniu 4 maja 2013 r. złożyła A. C..

Powodowy bank nie był ani wnioskodawcą, ani uczestnikiem tego postępowania. Dopiero w piśmie z dnia 12 grudnia 2014 r., po jego prawomocnym zakończeniu, powód zwrócił się do Wydziału VII tutejszego Sądu o informację, czy toczyło się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej D. C., o podanie sygnatury postanowienia, danych osobowych i adresowych spadkobierców, czy przyjęli oni spadek wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza, motywując iż dane te są niezbędne bankowi, gdyż spadkodawca pozostawił niezapłacone zobowiązania z tytułu umowy eurokonta nr (...) z dnia 26.04.2002 r..

Informacja w tym przedmiocie została udzielona i doręczona powodowi w dniu 2 kwietnia 2015 r.

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Gdynia z dnia 22.05.2013 r. wydane w sprawie o sygn. akt VII Ns 942/13 - k. 19 akt VII Ns 942/13; wniosek o wszczęcie postępowania spadkowego - k. 2 akt VII Ns 942/13; pismo powoda z dnia 12.12.2014 r. - k. 65 akt VII Ns 942/13; informacja wraz z zpo - k. 100-102 akt VII Ns 942/13.

Do dnia orzekania pozwany nie uregulował należności dochodzonej przez powoda w niniejszym postępowaniu.

okoliczność bezsporna

Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 16 października 2015 r.

dowód: data nadania pozwu w urzędzie pocztowym k. 42v akt sprawy

Sąd zważył, co następuje:

Ustaleń wyżej przedstawionego stanu faktycznego sprawy Sąd dokonał na podstawie wyżej wymienionych dokumentów, które nie budziły wątpliwości Sądu, nie były też przez żadną ze stron postępowania kwestionowane.

W świetle powyższego stanu faktycznego oraz po rozważeniu okoliczności sprawy, Sąd uznał, iż żądanie pozwu nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazać należy, iż okoliczności niniejszej sprawy nie były sporne pomiędzy stronami. Poza sporem pozostawała w szczególności okoliczność, iż spadkodawczyni zawarła z powodowym bankiem umowę rachunku bankowego, z którego wynikało zadłużenie w wysokości 9.000 zł oraz że nie dokonała ona spłaty należności z niej wynikającej.

Kwestią wymagającą ustalenia było natomiast to, czy roszczenie powoda skierowane obecnie przeciwko spadkobiercy zmarłej uległo przedawnieniu. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany podniósł bowiem zarzut przedawnienia należności wynikającej z tej umowy, zaś w ocenie powoda podniesiony przez pozwanego zarzut pozostawał niezasadny wobec wszczęcia przez bank postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, co zdaniem powoda spowodowało przerwanie biegu przedawnienia. Nadto, w opinii powoda bieg przedawnienia roszczenia przeciwko spadkobiercy dłużnika rozpoczynał bieg dopiero w dacie prawomocnego ustalenia praw do spadku po tym spadkodawcy.

Rozstrzygając powyższe Sąd miał na względzie, iż zgodnie z art. 118 kc, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Wskazane w art. 118 kc terminy mają charakter ogólny, co oznacza, że znajdują one zastosowanie tylko wtedy, jeśli przepis szczególny nie wprowadza innego terminu przedawnienia. Odmienny termin przedawnienia przewiduje art. 731 kc, zgodnie z którym roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego przedawniają się z upływem lat dwóch.

Stosownie do treści art. 120 §1 kc, bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Przedmiotowe roszczenie stało się zaś wymagalne najpóźniej w dniu śmierci D. C., tj. w dniu 6 października 2012 r. i uległo przedawnieniu z dniem 6 października 2014 r. Bieg przedawnienia przedmiotowego roszczenia nie został bowiem przerwany poprzez wszczęcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po spadkodawczyni, skoro – wbrew błędnym, gdyż sprzecznym z treścią materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, twierdzeniom powoda - wniosku w tej sprawie nie złożył powód, a jeden ze spadkobierców. Z przyczyn zaś oczywistych taka czynność dłużnika nie stanowiła okoliczności uzasadniającej przerwę biegu przedawniania, nie była bowiem w żadnym wypadku uznaniem długu przez któregokolwiek ze spadkobierców dłużnika. Nadto z samego wszczęcia postępowania sądowego przez tę osobę powód nie mógł w sposób uzasadniony ustalić korzystnych dla siebie skutków prawnych w postaci przerwy biegu przedawniania, gdyż nie była to jego czynność przed sądem przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia roszczenia. Jak trafnie bowiem argumentował radca prawny reprezentujący powoda - wymóg bezpośredniości określony w art. 123 §1 pkt 1 kc należy odczytywać w ten sposób, iż przerwanie biegu przedawnienia może być skutkiem wyłącznie czynności uprawnionego.

Przywołując zaś w tym miejscu dalszą część uzasadnienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi, której część wstępną pełnomocnik powoda uwzględnił przy formułowaniu stanowiska procesowego w sprawie, wskazać należy, iż Sąd wyraźnie wskazał – a z tym podglądem Sąd tutejszy w pełni się zgadza – że wymóg bezpośredniości określony w art. 123 §1 pkt 1 kc należy odczytywać w ten sposób, iż przerwanie biegu przedawnienia może być skutkiem wyłącznie takiej czynności uprawnionego, która jest niezbędna dla realizacji przysługującego mu roszczenia zgodnie z normami prawa postępowania cywilnego. W literaturze nadto wskazuje się, że po podjęciu takiej czynności przez uprawnionego, do czasu ustosunkowania się do niej przez sąd lub właściwy organ, uprawniony nie ma możliwości przedsięwzięcia innych środków zmierzających do realizacji roszczenia (por. B. Kordasiewicz, w: System PrPryw, t. 2, 2008, s. 653). Zatem uznać należy, że czynność wierzyciela zmierza bezpośrednio do określonego celu, jeśli jej ominięcie w procesie dochodzenia i egzekwowania roszczenia jest niemożliwe oraz po jej podjęciu, do czasu ustosunkowania się do niej przez sąd, wierzyciel nie ma możliwości kontynuacji postępowania (por. B. Kordasiewicz (w:) System Prawa Prywatnego, t. 2, s. 611, tylko częściowo zbieżne z tym ujęciem jest stanowisko P. Machnikowskiego (w:) Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, t. 1, s. 423). Dla ustalenia „bezpośredniości” musi wystąpić obligatoryjny charakter czynności w procesie realizacji roszczenia, niezależnie od tego, w jakim postępowaniu i przed jakim organem realizacja ta następuje. Stosując to kryterium, z kręgu przerywających bieg przedawnienia należy wyeliminować nie tylko czynności przygotowawcze, ale także te, które są de facto czynnościami incydentalnymi, które mogą wystąpić w konkretnym przypadku i mogą nawet – z punktu widzenia konkretnej sprawy czy konkretnego uprawnionego – być krokiem niezbędnym do realizacji roszczenia. Generalnie jednak – nie mają charakteru obligatoryjnego.

Tymczasem w sprawie niniejszej, podobnie jak i w sprawie rozpoznawanej przez wyżej wskazany Sąd Apelacyjny, w dacie otwarcia spadku po spadkodawczyni obowiązywały przepisy sprzed nowelizacji ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 539), a zatem z mocy prawa dziedziczone były także i długi spadkowe. Następstwo prawne po osobie zmarłej ma charakter sukcesji uniwersalnej, jest to następstwo pod tytułem ogólnym, spadkobierca na mocy jednego zdarzenia, jakim jest otwarcie spadku, wstępuje w ogół praw i obowiązków osoby zmarłej (spadkodawcy). Otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej, z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek. Z chwilą otwarcia spadku określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców (art. 925 k.c.), stając się prawami i obowiązkami tych osób (zob. komentarz do art. 922 k.c. autorstwa Andrzej Kidyba, Lex 2015). Zatem nie można było uznać, iż postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku miało stanowić prejudykat do wydania orzeczenia w niniejszym postępowaniu. Powód, bez konieczności inicjowania postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej mógł ustalić krąg jej spadkobierców poprzez ustalenie danych jej małżonka oraz dzieci, do czego wystarczyło zwrócenie się o te dane chociażby do Urzędu Stanu Cywilnego i w konsekwencji bezpośrednio wystąpić przeciwko tym osobom z pozwem o zapłatę, a w razie gdyby doszło do zakwestionowania tegoż kręgu spadkobierców – jak wskazał cytowany Sąd Apelacyjny - mógł wnieść o zawieszenie przedmiotowego postępowania do czasu rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Z uwagi na powyższe, w tym miejscu jedynie na marginesie wskazać należy, że w niniejszej sprawie nawet gdyby to powód, a nie inna osoba wszczęła omawiane postępowanie spadkowe oraz nawet gdyby przeciwnie do stanowiska tutejszego Sądu uznać, że było to postępowanie o charakterze prejudycjalnym, to i tak dochodzone pozwem roszczenie należałoby uznać za przedawnione. Zgodnie bowiem z art. 124 § 2, w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone. Postępowanie spadkowe zostało zaś prawomocnie zakończone z dniem 13 czerwca 2013 r., gdyż w tym dniu uprawomocniło się postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłej. Okres przedawnienia liczony od tej daty upłynąłby zatem z dniem 13 czerwca 2015 r., zaś pozew został wniesiony dopiero w dniu 16 października 2015 r., a więc po czterech miesiącach od upływu okresu przedawnienia liczonego nawet od tej daty.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż skoro przez okres dwóch lat od dnia 6 października 2012 r. powód nie żądał zwrotu należności wynikających z umowy rachunku bankowego i z żądaniem zapłaty zaległości wynikających z tej umowy wystąpił przeciwko pozwanemu po raz pierwszy dopiero w pozwie z dnia 16 października 2015 r., to skutecznie pozwany mógł uchylić się od zaspokojenia żądania powoda, powołując się na upływ okresu przedawnienia roszczenia stanowiącego przedmiot żądania. Stosownie bowiem do treści art. 117 §2 kc, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Powód nie wykazał jednocześnie, by w okresie przedawnienia nastąpiła przerwa jego biegu.

W niniejszej sprawie pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia już w sprzeciwie od wyroku zaocznego. W związku z tym, iż zarzut ten okazał się zasadny, Sąd na mocy art. 117 § 2 k.c. w zw. z art. 731 kc w punkcie II wyroku powództwo oddalił, jako przedawnione, uchylając uprzednio w całości wydany wobec pozwanego wyrok zaoczny z dnia 19 kwietnia 2016 r. opatrzony sygn. akt I 1 C 2198/15.

W tym stanie rzeczy powód, jako strona spór przegrywająca, został obciążony w całości powstałymi w sprawie kosztami procesu, o czym orzeczono na mocy art. 98 kpc w zw. z art. 108 kpc, zasądzając w konsekwencji od powoda na rzecz pozwanego kwotę 150 zł tytułem zwrotu poniesionej przez pozwanego opłaty od sprzeciwu od wyroku zaocznego.