Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 października 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu – Wydział I Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Gulczyńska (spr.)

Sędziowie: SSA Bogdan Wysocki

SSA Elżbieta Fijałkowska

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2017 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. P.

przeciwko M. P.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek zażalenia pozwanej

na postanowienie Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z 13 kwietnia 2017 r.,

sygn. akt I C 391/15,

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

SSA Elżbieta Fijałkowska SSA Małgorzata Gulczyńska SSA Bogdan Wysocki

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił skargę pozwanej na orzeczenie referendarza sądowego. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że postanowienie w przedmiocie odrzucenia ponownego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, w świetle art. 117 ² § 2 zd. 2 w zw. z art. 398 ²³ § 2 k.p.c. nie jest zaskarżalne skargą. Z tych względów Sąd odrzucił skargę jako niedopuszczalną na podstawie art. 398 ²² § 5 k.p.c.

Powyższe postanowienie zażaleniem zaskarżyła w całości pozwana, wnosząc o jego zmianę, uwzględnienie jej skargi i ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie jednak z innych przyczyn niż wskazane w jego treści.

Orzeczenie referendarza sądowego z 6 marca 2017 r. obejmowało m. in. odrzucenie wniosku pozwanej o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W jego motywach wskazano, że pozwana powołała się na te same okoliczności, które były podstawą wniosku prawomocnie oddalonego. Jako podstawę prawną odrzucenia wniosku wskazano art. 117 ² § 2 k.p.c.

Jak stanowi art. 123 § 2 k.p.c. postanowienie o ustanowieniu albo odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego może wydać także referendarz sądowy. W art. 398 ²³ § 1 k.p.c. przewidziano szczególny tryb rozpoznania skargi na orzeczenie referendarza sądowego, którego przedmiotem jest odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego.

Przytoczony art. 123 § 2 k.p.c. zakreśla kognicję referendarza sądowego poprzez wskazanie ściśle określonych orzeczeń – rozstrzygających pozytywnie albo negatywnie o wniosku strony. W literaturze podkreśla się, że nie obejmuje on innych rozstrzygnięć, takich jak np. cofnięcie ustanowienia pełnomocnika i skazanie na grzywnę (tak: J. Gudowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, Komentarz do art. 123 Kodeksu postępowania cywilnego, dost. SIP LEX WK, 2016). Umożliwia natomiast prowadzenie dochodzenia na podstawie art. 119 ¹ k.p.c. (tak: J. Gudowski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze, Komentarz do art. 123 Kodeksu postępowania cywilnego, dost. SIP LEX WK, 2016), jako zmierzającego do zgromadzenia materiału pozwalającego na rozpoznanie wniosku. Treść i przytoczona wykładnia art. 123 § 2 k.p.c. wskazują, że referendarz sądowy nie może odrzucić ponownego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu na podstawie art. 117 ² § 2 k.p.c. Takie stanowisko znalazło także wyraz w literaturze (K. Markiewicz, Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 367–729, red. prof. dr hab. Andrzej Marciniak, prof. dr hab. Kazimierz Piasecki, dost. Legalis, wyd. 2016, Komentarz do art. 398 ²², teza 13). Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela je, wskazując, że przepisy powierzające referendarzom wykonywanie czynności sądowych podlegają ścisłej wykładni, zatem nie jest dopuszczalna rozszerzająca interpretacja pojęcia „odmowy ustanowienia adwokata lub radcy prawnego” jako obejmującego także odrzucenie ponownego wniosku strony.

Należy dodatkowo dostrzec, że zasadą obowiązującą przy czynnościach referendarzy jest zagwarantowanie ich kontroli przez sąd. Tymczasem przepis art. 117 ² § 2 zd. 2 k.p.c. wyłącza dopuszczalność zażalenia na postanowienie o odrzuceniu ponownego wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach. W rezultacie stosowania przytoczonego przepisu w sposób przyjęty przez Sąd Okręgowy referendarz uzyskałby prawo do wydania orzeczenia, od którego nie przysługuje żaden środek zaskarżenia. Rozwiązanie takie nie ma uzasadnienia systemowego.

Z tych względów orzeczenie referendarza wydane bez podstawy prawnej należało potraktować jako odmawiające ustanowienia adwokata w rozumieniu art. 123 § 2 k.p.c. 398 ²³ § 1 k.p.c. i zaskarżalne skargą w trybie przewidzianym w art. 398 ²³ § 1-2 k.p.c.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

SSA Elżbieta Fijałkowska SSA Małgorzata Gulczyńska SSA Bogdan Wysocki