Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2017 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Marcin Winczewski

Protokolant: sekr. sądowy Artur Kluskiewicz

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2017 r. w Bydgoszczy

sprawy J. G. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o zasiłek macierzyński

na skutek odwołania J. G. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 26 lipca 2017 r., nr (...)877

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej prawo do zasiłku macierzyńskiego, w związku z przyjęciem na wychowanie małoletniej N. G..

SSR Marcin Winczewski

Sygn. akt VII U 769/17

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 26 lipca 2017 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników odmówił J. G. (1) prawa do zasiłku macierzyńskiego. W uzasadnieniu wskazano, iż zgodnie z art. 35a ust. 1 pkt 4 ustawy, zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego do 10 roku życia. Postanowieniem Sądu Rejonowego w T. (...) z dnia 21 lutego 2017 r. małoletnią N. G., urodzoną dnia (...), umieszczono w rodzinie zastępczej. W dniu złożenia wniosku o zasiłek macierzyński – 27 czerwca 2017 r. – małoletnia miała ukończone 7 lat, a nie podjęto decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego. Brak jest więc podstaw do wypłaty zasiłku macierzyńskiego.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła J. G. (1), domagając się przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego w związku z przyjęciem na wychowanie małoletniej N. G.. W uzasadnieniu wskazała, że organ nie wziął pod uwagę, iż małoletnia przebywała z nimi już od dnia 27 sierpnia 2015 r. Pierwszy wniosek o zasiłek macierzyński złożyła dnia 6 października 2015 r. i już wtedy N. G. została objęta ubezpieczeniem zdrowotnym, jako członek rodziny. Wówczas otrzymała decyzję odmowną z KRUS z uwagi na trwające jeszcze postępowanie przed Sądem Rejonowym w T. (...). To przedłużało się z uwagi na przymusowe leczenie z uzależnienia alkoholowego biologicznej matki N., która następnie notorycznie nie stawiała się na rozprawy. Sąd ostateczne postanowienie wydał w dniu 21 lutego 2017 r., jednak prawomocny odpis otrzymała dopiero w połowie kwietnia 2017 r.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w uzasadnieniu decyzji. W piśmie z dnia 22 września 2017 r. (k. 19) pozwany wskazał, że o ile wniosek o zasiłek macierzyński zostałby złożony w terminie 3 miesięcy od daty postanowienia Sądu o umieszczeniu w rodzinie zastępczej, tj. do dnia 21 maja 2017 r., to przyznano by prawo do świadczenia, bez względu na ukończenie przez dziecko 7 roku życia.

Sąd ustalił, co następuje:

J. G. (1) prowadzi wraz z mężem gospodarstwo rolne w M., podlegając z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu rolników. Dodatkowo prowadzą oni niezawodową rodzinę zastępczą, w ramach której w dniu 27 sierpnia 2015 r. została u nich faktycznie umieszczona małoletnia N. G., urodzona dnia (...) w C., przebywająca pod ich opieką do dnia dzisiejszego. Aktualnie uczy się ona w I klasie Szkoły Podstawowej w B., nie mając odroczonego obowiązku szkolnego.

Postanowieniem z dnia 17 marca 2015 r. w sprawie (...) 102/15 Sąd Rejonowy w T. (...) ograniczył władzę rodzicielską K. G. nad małoletnią N. G. urodzoną dnia (...) w C., poprzez ustanowienie kuratora sądowego (pkt 1) oraz ograniczył władzę rodzicielską J. F. nad małoletnią N. G. urodzoną dnia (...) w C. do współdecydowania w ważniejszych sprawach dziecka, w tym wyboru szkoły i stanu zdrowia (pkt 2).

W dniu 16 sierpnia 2015 r. około godziny 14.00 funkcjonariusze Komendy Powiatowej Policji w S. udali się na przystanek autobusowy w W., gdzie znajdowała się będąca w stanie nietrzeźwości K. G.. W rejonie pobliskiego sklepu policjanci odnaleźli natomiast jej małoletnią córkę N. G.. Osoby te zostały przewiezione do miejsca zamieszkania, a dziecko przekazano pod opiekę babci S. J.. Z kolei pismem z dnia 28 sierpnia 2015 r. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w T. powiadomiło Sąd Rejonowy w T., iż w dniu 27 sierpnia 2015 r. małoletnia N. G. została umieszczona w rodzinie zastępczej u J. i J. małżonków G.. W tym dniu bowiem K. G., przebywając w W., wprowadziła się w stan nietrzeźwości i nie była w związku z tym w stanie opiekować się córką.

Na skutek informacji od Komendy Powiatowej Policji w S. z dnia 24 sierpnia 2015 r., postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie (...) 453/15 Sąd Rejonowy w T. (...)wszczął postępowanie w przedmiocie zmiany postanowienia o wykonywaniu władzy rodzicielskiej przez K. G. nad małoletnią N. G. urodzoną dnia (...) (pkt 1); udzielił zabezpieczenia umieszczając natychmiastowo małoletnią N. G., córkę K. i J. w rodzinie zastępczej u J. i J. G. (2) – na czas postępowania (pkt 2); przy czym postanowienie to w punkcie 2 stało się skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia (pkt 3).

W toku postępowania nieprocesowego matka małoletniej – K. G., początkowo starała się o odzyskanie możliwości opiekowania się córką, jednak następnie nie stawiała się na posiedzenia Sądu, na które była wzywana i nie podjęła jakichkolwiek czynności w celu zmiany swych poczynań życiowych, w tym częstego spożywania alkoholu. Postanowieniem z dnia 21 lutego 2017 r. w sprawie (...) 453/15 Sąd Rejonowy wT. (...) zmienił punkt 1 postanowienia z dnia 17 marca 2015 r. w ten sposób, że ograniczył władzę rodzicielską K. G. nad jej małoletnią córką N. G. urodzoną dnia (...) w C. poprzez umieszczenie małoletniej w rodzicie zastępczej u J. i J. małżonków G.. Zarządzeniem z dnia 11 kwietnia 2017 r. stwierdzono prawomocność postanowienia z dnia 21 lutego 2017 r. z dniem 14 marca 2017 r. i nakazano odpis postanowienia z klauzulą prawomocności doręczyć m.in. rodzinie zastępczej.

W dniu 6 października 2015 r. J. G. (1) złożyła w Placówce Terenowej w Ś. Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia na wychowanie małoletniej N. G., załączając odpis skrócony aktu jej urodzenia oraz postanowienie Sądu Rejonowego wT. (...) z dnia 28 sierpnia 2015 r. Po rozpoznaniu tegoż wniosku, decyzją z dnia 15 października 2015 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego, z tej przyczyny, że z postanowienia Sądu wynika, iż małoletnia została umieszczona w rodzinie zastępczej na czas trwania postępowania. J. G. (1) nie odwoływała się od tej decyzji, uznając że łatwiej będzie ponowić wniosek o zasiłek macierzyński po prawomocnym zakończeniu postępowania przed Sądem Rodzinnym. Dopiero więc po uzyskaniu odpisu prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego wT. (...)z dnia 21 lutego 2017 r., ponownie wniosła w Placówce Terenowej w Ś. pozwanej, w dniu 26 czerwca 2017 r., o przyznanie i wypłatę zasiłku macierzyńskiego w związku z przyjęciem na wychowanie małoletniej N. G.. Zaskarżoną decyzją nr (...) z dnia 26 lipca 2017 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników odmówił J. G. (1) prawa do zasiłku macierzyńskiego.

(okoliczności bezsporne; ponadto dowód: postanowienia Sądu Rejonowego w T. (...) z dnia 17 marca 2015 r., z dnia 28 sierpnia 2015 r. i z dnia 21 lutego 2017 r. – k. 55 akt SR w T. (...) o sygnaturze akt (...) 102/15 oraz k. 4, 56-57 akt SR w T. (...) o sygnaturze akt (...) 453/15; notatka urzędowa z dnia 16 sierpnia 2015 r., pismo PCPR z dnia 28 sierpnia 2015 r. – k. 2-3 akt SR w T. (...)o sygnaturze akt (...) 453/15; wnioski o zasiłek macierzyński – k. 2 i 7 akt KRUS; odpis skrócony aktu urodzenia N. G. – k. 3 akt KRUS; decyzje pozwanego organu z dnia 15 października 2015 r. i z dnia 26 lipca 2017 r. – k. 1, 6 akt KRUS; przesłuchanie ubezpieczonej – k. 24-25)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i aktach KRUS, których prawdziwości i wiarygodności strony nie kwestionowały w toku procesu, a także na podstawie przesłuchania ubezpieczonej albowiem jej zeznania okazały się być jasne, konsekwentne, spójne i korelują z całokształtem zebranego w sprawie materiału dowodowego. Należy zaznaczyć, iż stan faktyczny sprawy pozostawał zasadniczo bezsporny, a rozstrzygnięcia wymagała kwestia prawna, przysługiwania ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t.: Dz. U. z 2016 r., poz. 277, powoływana dalej, jako „ustawa”). Zdaniem organu J. G. (1) nie przysługuje prawo do zasiłku, albowiem – jak wskazano w zaskarżonej decyzji – w dniu złożenia wniosku o zasiłek małoletnia N. G. miała ukończone 7 lat i nie podjęto decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego.

W ocenie Sądu Rejonowego stanowisko pozwanego organu jest nieprawidłowe, albowiem należy przede wszystkim odróżnić samo prawo do zasiłku macierzyńskiego – po spełnieniu ustawowych przesłanek jego przyznania, od ustalenia daty, od której prawo to konkretnemu ubezpieczonemu przysługuje. Są to dwie odmienne kwestie, które pozwany zdaje się utożsamiać, do czego brak jest jednak podstaw prawnych. W tym miejscu trzeba dodatkowo wyjaśnić, choć nie ma to zdaniem Sądu istotnego znaczenia dla zapadłego orzeczenia zmieniającego decyzję o odmowie prawa do zasiłku macierzyńskiego, iż wniosek o jego wypłatę J. G. (1) złożyła pierwotnie już w dniu 6 października 2015 r. (k. 2 akt KRUS). W tym kontekście nie sposób, nawet przy hipotetycznym założeniu prawidłowości stanowiska organu, że wniosek o zasiłek musi zostać złożony przed ukończeniem przez dziecko 7 roku życia, uznać za trafne stanowiska KRUS, iż wniosek ubezpieczona złożyła dopiero w dniu 26 czerwca 2017 r. Wniosek taki został złożony już w dniu 6 października 2015 r., a faktu tego nie niweczy przecież nawet decyzja odmowna organu z dnia 15 października 2015 r. Okoliczność bowiem, iż wówczas organ uznał (zdaniem Sądu wadliwie), że prawo do zasiłku macierzyńskiego nie przysługuje, nie daje podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczona nie złożyła wniosku o wypłatę zasiłku przed ukończeniem przez N. G. 7 roku życia, co nastąpiło przecież dopiero z dniem 18 marca 2017 r. Skoro natomiast, jak wskazano w piśmie z dnia 22 września 2017 r. (k. 19), w przypadku złożenia wniosku o zasiłek macierzyński do dnia 21 maja 2017 r. (prawdopodobnie chodzi tu o okres 3 miesięcy od daty postanowienia Sądu Rejonowego w T. (...)z dnia 21 lutego 2017 r.), organ przyznałby prawo do zasiłku bez względu na ukończenie przez dziecko 7 roku życia, to i tak należałoby uznać, że stosowny wniosek został złożony już w dniu 6 października 2015 r. (nawet, jeśli miałby on być zdaniem organu wówczas jeszcze przedwczesny). Już w tym momencie należy uznać ten argument za pozbawiony jakiejkolwiek wartości. Można przecież bez większego trudu uznać, że przy takiej interpretacji, powstałyby sytuacje faktyczne, w których konkretny ubezpieczony nie mógłby w ogóle skutecznie skorzystać z prawa do zasiłku macierzyńskiego, choćby w sytuacji, w której Sąd Rodzinny nie udostępniłby mu odpisu właściwego postanowienia, w oczekiwanym terminie. W takiej sytuacji konkretny ubezpieczony nie miałby możliwości złożenia prawidłowego wniosku w żądanym przez organ terminie, a tylko to, zdaniem pozwanego, upoważniałoby do przyznania prawa do zasiłku. Oczywistym powinno być dla pozwanego, iż skoro żąda on przy złożeniu wniosku załączenia odpisu postanowienia o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej, to wnioskodawca musi mieć faktyczną możliwość jego uzyskania. Sytuacje faktyczne bywają jednak różne, a nietrudno odnaleźć stan faktyczny, w którym strona postępowania złożyła zażalenie, następnie przez Sąd odrzucone. Stwierdzenie samej prawomocności postanowienia o umieszczeniu w rodzinie zastępczej nastąpiłoby w takich okolicznościach już bez wątpienia po 3 miesiącach od jego wydania i ubezpieczony nie miałby faktycznych możliwości złożenia prawidłowego w ocenie organu wniosku o zasiłek. Argument organu jest więc całkowicie niezrozumiały z przyczyn faktycznych, ale i także prawnych.

Stosownie do art. 35a ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t.: Dz. U. z 2016 r., poz. 277;), zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która przyjęła dziecko w wieku do 7. roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia. Jedynym warunkiem wynikającym z tego przepisu, do przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego jest więc – wbrew stanowisku organu – przyjęcie dziecka w wieku do 7. roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej. To właśnie przytoczona norma stanowi podstawę do stwierdzenia, komu rzeczone świadczenie i w jakich sytuacjach przysługuje. Nie budziło sporu w niniejszej sprawie, iż J. G. (1) jest osobą ubezpieczoną w rozumieniu ustawy (art. 3), a jednocześnie przyjęła na wychowanie N. G., urodzoną w dniu (...) Jedyną kwestią, którą winien był zbadać organ była data przyjęcia małoletniej na wychowanie w ramach rodziny zastępczej. Nawet przyjmując w tym zakresie hipotetycznie za właściwe stanowisko pozwanego (iż bez znaczenia pozostaje przyjęcie na wychowanie na czas postępowania), do czego w ocenie Sądu brak jest podstaw, to trzeba zauważyć, iż postanowienie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej K. G. i umieszczeniu N. G. w rodzinie zastępczej zapadło w dniu 21 lutego 2017 r., a więc i tak przed ukończeniem przezeń 7. roku życia. Zdaniem jednakże Sądu Rejonowego, brak jest jakichkolwiek podstaw, zwłaszcza mających wynikać z treści art. 35a ust. 1 pkt 4 ustawy, iż przyjęcie dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej miałoby nie dotyczyć umieszczenia małoletniej w ramach zabezpieczenia na czas postępowania, co nastąpiło w sprawie już postanowieniem Sądu Rejonowego w T. (...) z dnia 28 sierpnia 2015 r., które przecież było skuteczne i wykonalne z datą ogłoszenia. Trzeba bowiem zważyć, iż postanowienie o umieszczeniu w rodzinie zastępczej, ze swej istoty jest orzeczeniem tymczasowym (art. 109 § 2 pkt 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Zgodnie bowiem z art. 112 ⁴ k.r.o., dziecko umieszcza się w pieczy zastępczej do czasu zaistnienia warunków umożliwiających jego powrót do rodziny albo umieszczenia go w rodzinie przysposabiającej. Instytucja ta więc z założenia jest tymczasowa. Twierdzenie więc, że ubezpieczonej nie przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego z tej racji, że początkowo postanowienie dotyczyło tymczasowego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej jest całkowicie niezrozumiałe. Wszelkie postanowienia w tym przedmiocie, w tym to z dnia 21 lutego 2017 r., mają bowiem charakter czasowy, a ustawodawca w art. 35a ust. 1 pkt 4 ustawy, nie przewidział w związku z tym żadnego rozróżnienia odnośnie umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej czy to na okres postępowania sądowego (które z oczywistych względów może trwać bardzo długo, jak w sytuacji N. G.), czy też na czas do momentu zaistnienia warunków umożliwiających jego powrót do rodziny albo umieszczenia go w rodzinie przysposabiającej. Ta interpretacja znajduje potwierdzenie w art. 35a ust. 6 pkt 3 ustawy, który przesądza, iż zasiłek nie przysługuje, jeżeli osoba która przyjęła dziecko na wychowanie nie sprawuje lub zaprzestała sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. O ile więc doszłoby do zmiany postanowienia Sądu w przedmiocie umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, to prawo do zasiłku przestałoby po prostu przysługiwać. N. G. została więc umieszczona w rodzinie zastępczej już w sierpniu 2015 r., a tym samym zostały spełnione warunki do przyznania ubezpieczonej prawa do zasiłku macierzyńskiego na podstawie art. 35a ust. 1 pkt 4 ustawy.

Zupełnie odmienną kwestią pozostają przepisy art. 35a ust. 3 pkt 1 oraz ust. 4 pkt 3 ustawy, zgodnie z którymi zasiłek macierzyński przysługuje przez okres 52 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, przysposobienia jednego dziecka lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka; zasiłek macierzyński przysługuje od dnia przyjęcia dziecka na wychowanie, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia. Te przepisy bowiem stanowią o okresie od którego i przez który ubezpieczonemu przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, nie warunkując jednakże samego prawa do jego przyznania.

Na koniec należy wreszcie zauważyć, iż zgodnie z art. 35b ust. 2 ustawy, prawo do zasiłku macierzyńskiego ustala się, począwszy od miesiąca urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia dziecka na wychowanie, jeżeli wniosek o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego został złożony w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia dziecka na wychowanie; w przypadku złożenia wniosku po terminie, nie później jednak niż w okresach, o których mowa w art. 35a ust. 3, prawo do zasiłku macierzyńskiego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek. Norma ta jednakże dotyczy samej wypłaty zasiłku, nie stanowi zaś kolejnego warunku przyznania samego prawa do świadczenia. Trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 14 października 2014 r. (III AUa 19/14, Lex nr 1544689) „Nabycie prawa do świadczenia następuje zatem ex lege i co do zasady nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny. Przewidziany w art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej wniosek o świadczenie nie jest elementem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż te określa art. 57 tej ustawy, a stanowi jedynie żądanie realizacji świadczenia nabytego z mocy prawa (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2000 r., III ZP 29/00, OSNAPiUS 2001/12/418). Wniosek ten ma natomiast znaczenie dla powstania prawa do wypłaty świadczenia rentowego, co wynika wprost z art. 129 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.” Sytuację ta można z powodzeniem odnieść do niniejszej sprawy, pomimo istniejących różnic prawnych. Zaskarżona decyzja dotyczyła prawa do zasiłku macierzyńskiego i właśnie to podlegało pod rozstrzygnięcie Sądu w niniejszej sprawie. Niejako jednakże na marginesie należy zauważyć, iż – jak już wskazano – wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego – ubezpieczona składała pierwotnie już w dniu 6 października 2015 r., a jednie ponowiła go, z uwagi na błędne stanowisko organu, w dniu 26 czerwca 2017 r. W tej sytuacji nie może budzić wątpliwości, iż pierwotny, prawidłowo złożony wniosek o zasiłek macierzyński ubezpieczona złożyła w terminie 3 miesięcy od daty przyjęcia dziecka na wychowanie, co uprawnia do ustalenia prawa do zasiłku począwszy już od miesiąca przyjęcia N. G. na wychowanie, tj. od sierpnia 2015 r.

Z uwagi na powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSR Marcin Winczewski