Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Kądziołka

Protokolant: Partycja Predko

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2013 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa stowarzyszenia (...) w P.

przeciwko (...) spółka akcyjna V. (...) spółce akcyjnej w W.

o zapłatę na rzecz M. M. (1)

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda Towarzystwa (...) w P. na rzecz pozwanej (...) spółka akcyjna V. (...) spółki akcyjnej w W. kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt VIII GC 157/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 stycznia 2013 roku złożonym przeciwko (...) Towarzystwu (...) w W. powód - stowarzyszenie (...) z siedzibą w P. - wniósł o zasądzenie na rzecz M. M. (1) kwoty 153.456,76 zł tytułem odszkodowania z umowy ubezpieczenia AC samochodu ciężarowego wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2011 roku oraz kosztami postępowania.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że M. M. (1) na podstawie umowy leasingu był użytkownikiem samochodu ciężarowego marki M. (...), ubezpieczonego w zakresie AC w pozwanym zakładzie ubezpieczeń. W dniu 18 września 2011 roku samochód ten uległ całkowitemu zniszczeniu na skutek pożaru. W przekonaniu powoda pozwany zakład ubezpieczeń powinien wypłacić odszkodowanie za zniszczony samochód zgodnie z zawartą umową ubezpieczenia, wypłaty odszkodowania jednak odmówiono przyjmując, że do pożaru doszło na skutek rażącego niedbalstwa kierowców. Zdaniem powoda taka wersja wydarzeń i przyczyn pożaru jest nieprawdziwa, tym samym ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za zniszczony samochód ciężarowy. Powód wskazał jako wartość rynkową pojazdu bezpośrednio przed pożarem kwotę 277,034 zł netto, taka też suma ubezpieczenia widnieje na polisie ubezpieczeniowej. Firma leasingowa sprzedała pozostałość po pożarze (wrak) za kwotę 123.577,24 zł. Powód dochodzi więc roszczenia z polisy ubezpieczeniowej AC pojazdu w wysokości różnicy między wartością samochodu przed pożarem a wartością pozostałości (277.034 zł minus 123.577,24 zł = 153.456.76 zł). W uzasadnieniu pozwu podniesiono również, że powód jest legitymowany do dochodzenia roszczeń od pozwanego ubezpieczyciela z polisy AC pojazdu na podstawie umowy cesji praw zawartej przez M. M. (1) z firmą leasingową M. (...).

W pozwie wskazano również, że na podstawie art. 61 § 3 k.p.c. powodowej organizacji pozarządowej, której członkiem jest M. M. (1), przysługuje legitymacja czynna do wytoczenia niniejszego powództwa. Roszczenie wynika bowiem z prowadzonej przez M. M. (1) działalności gospodarczej, a nadto udzielił on pisemnej zgody do wytoczenia przez stowarzyszenie (...) niniejszego powództwa. Zgodnie zaś z aktualnym odpisem z KRS powodowej organizacji pozarządowej jednym z jej statutowych zadań jest udzielanie pomocy przedsiębiorcom w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana wskazała na sporne pomiędzy nią oraz M. M. (1) okoliczności, w jakich doszło do uszkodzenia pojazdu marki M. (...). W ocenie pozwanej do tej sytuacji faktycznej zastosowanie znajdzie art. 827 § 1 k.c., za czym przemawia treść ekspertyzy wykonanej na zlecenie pozwanej. Dodatkowo pozwana wskazała na możliwość wystąpienia rażącego niedbalstwa po stronie osób kierujących uszkodzonym pojazdem i przyczynienie się do wystąpienia przedmiotowej szkody.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu 21 listopada 2005 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym - Rejestrze Stowarzyszeń, Innych Organizacji (...), Fundacji oraz Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej pod nr KRS (...) zostało zarejestrowane stowarzyszenie (...).

W Krajowym Rejestrze Sądowym ujawniono, że statut stowarzyszenia został sporządzony w dniu 21 października 2005 roku. W rubryce „cel działania organizacji” wymieniono 19 zadań stowarzyszenia, w tym: zrzeszanie konsumentów (pkt 1); udzielanie pomocy przedsiębiorcom w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej (pkt 19).

niesporne, nadto : odpis z KRS Towarzystwa (...) - karta 12-16

W statucie Towarzystwa (...) zapisano, że stowarzyszenie powołane zostało na czas określony. Wskazano, że stowarzyszenie posiada osobowość prawną oraz nie powołuje terenowych jednostek organizacyjnych.

Statut zakłada również, że stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków, do prowadzenia swoich spraw może zatrudniać pracowników.

W statucie wymieniono następujące cele stowarzyszenia:

1) zrzeszanie konsumentów; 2) prowadzenie działalności w zakresie obrony praw człowieka; 3) promowanie idei społeczeństwa obywatelskiego; 4) promowanie idei integracji europejskiej oraz współpracy międzynarodowej; 5) upowszechnianie wiedzy na temat obowiązujących przepisów prawa; 6) wspieranie inicjatyw edukacyjnych, w szczególności edukacji prawnej; 7) prowadzenie badań nad prawem i jego społecznymi uwarunkowaniami; 8) integrowanie środowiska prawniczego; 9) świadczenie pomocy społecznej; 10) ochrona interesów konsumentów; 11) pomoc ofiarom przestępstw; 12) ochrona środowiska; 13) ochrona równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie różnicowanie praw i obowiązków obywateli; 14) udzielanie pomocy rodzinie; 15) ochrona praw własności przemysłowej; 16) ochrona praw dzieci i osób niepełnosprawnych; 17) udzielanie pomocy dzieciom i osobom niepełnosprawnym; 18) ochrona praw pracowniczych i ubezpieczonych w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych; 19) udzielanie pomocy przedsiębiorcom w zakresie działalności gospodarczej.

Statut stowarzyszenia podaje również, że stowarzyszenie realizuje swoje cele poprzez: 1) wypowiadanie się w sprawach publicznych;

2) przedstawianie organom władzy publicznej, w tym sądom, istotnych dla sprawy poglądów; 3) wytaczanie powództw cywilnych na rzecz obywateli i innych podmiotów prawa;

4) wstępowanie do postępowań cywilnych na rzecz obywateli i innych podmiotów prawa;

5) działalność wydawniczą;

6) prowadzenie strony internetowej stowarzyszenia.

Zgodnie ze statutem członkiem stowarzyszenia może być każdy obywatel, który złoży zarządowi wniosek o przyjęcie w poczet członków. Każdemu członkowi przyznano prawo między innymi do otrzymania legitymacji stowarzyszenia oraz nałożono obowiązek terminowego opłacania składek członkowskich.

niesporne, nadto : statut stowarzyszenia - karta 89-95

M. M. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w S. w zakresie transportu drogowego towarów.

M. M. (1) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. umowę finansowania operacyjnego nr (...), na podstawie której został użytkownikiem samochodu ciężarowego marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...).

niesporne, nadto : wydruk z (...) oraz Regon M. M. (1) - karta 10-11

umowa cesji z dnia 29.12.2012 r. - karta 17-18

kserokopia dowodu rejestracyjnego - karta 144-145

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawarła z (...) spółką akcyjną w W. umowę ubezpieczenia samochodu ciężarowego marki M. (...) o numerze rejestracyjnym (...).

Umową objęto: odpowiedzialność cywilną, ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków, ubezpieczenie (...) Casco. Ubezpieczeniem objęto okres od 29 września 2010 roku do 28 września 2011 roku.

W związku z zawarciem umowy wystawiono dokument „Potwierdzenie do polisy/umowy/certyfikatu” oraz dokument (...) nr (...), w którym wskazano, że potwierdza się zawarcie umów ubezpieczeń określonych w umowie generalnej z dnia 23 października 2007 roku pomiędzy (...) S.A. V. (...) i (...) sp. z o.o.

Jako użytkownika i korzystającego w certyfikacie wskazano: (...) Logistyk (...).

niesporne, nadto dowód: „Potwierdzenie do polisy umowy/certyfikatu” - karta 30

certyfikat nr (...) - karta 31

W dniu 18 września 2011 roku użytkowany przez M. M. (1) samochód ciężarowy marki M. (...) uległ całkowitemu zniszczeniu na skutek pożaru, który wybuchł w samochodzie podczas postoju na parkingu.

Pisemne oświadczenia dotyczące okoliczności zdarzenia złożyli kierowcy pojazdu zatrudnieni przez M. M. (1): P. P. (2) i L. S. (1).

niesporne, nadto : oświadczenia P. P. (2) i L. S. (2) - karta 35-38

W dniu 18 września 2011 roku do Towarzystwa (...) zgłoszone zostało zawiadomienie o szkodzie z ubezpieczenia AC samochodu ciężarowego marki M. (...). Towarzystwo (...) przyjęło zawiadomienie o szkodzie i nadało sprawie numer: (...).

Jako poszkodowany wskazana została spółka (...), korespondencja w toku postępowania likwidacyjnego kierowana była do M. M. (1) jako przedsiębiorcy działającego pod firmą (...).

W piśmie z 19 września 2011 roku kierowanym do M. M. (1) Towarzystwo (...) wzywało do przedłożenia określonych dokumentów i ujawnienia informacji.

W piśmie z dnia 12 października 2012 roku Towarzystwo (...) poinformowało, że naprawa uszkodzonego pojazdu jest na granicy opłacalności, w związku z tym zaproponowano rozliczenie na zasadzie szkody całkowitej przyjmując ostatecznie do wypłaty kwotę 124.269,78 zł (wartość rynkową pojazdu 277.034 zł minus 152.764,22 zł).

W grudniu 2011 roku na zlecenie Towarzystwa (...) sporządzona została opinia dotycząca ustalenia przyczyn powstania pożaru pojazdu zaistniałego w dniu 18 października 2011 roku. W opinii stwierdzono, że pożar został zainicjowany przez bodziec pochodzący spoza fabrycznego wyposażenia pojazdu, a jego przyczyną mogło być zaprószenie ognia.

W piśmie z dnia 4 stycznia 2012 roku Towarzystwo (...) poinformowało o braku podstaw do uznania roszczeń odszkodowawczych dotyczących uszkodzonego pojazdu. W piśmie wskazano, że zgodnie z art. 827 § 1 k.c. ubezpieczyciel wolny jest od odpowiedzialności w sytuacji wyrządzenia przez ubezpieczającego szkody umyślnie. Wskazano również, że materiał zgromadzony w trakcie postępowania jako przyczynę pożaru jednoznacznie wskazuje zaprószenie ognia przez kierowców.

W piśmie 8 lutego 2012 roku Towarzystwo (...) odpowiadając na pismo M. M. (1) (działającego jako M. Logistyk M. M. (1)) wskazało na brak podstaw do zmiany stanowiska podjętego w dniu 4 stycznia 2012 roku.

W piśmie z dnia 6 lipca 2012 roku M. M. (2) wniósł o ponowne rozpatrzenie roszczenia dotyczącego naprawienia szkody polegającej na spaleniu kabiny pojazdu powołując się na badania przeprowadzone przez (...).

W odpowiedzi - w piśmie 29 sierpnia 2012 roku - Towarzystwo (...) po raz kolejny wskazało na brak podstaw do zmiany stanowiska podjętego w dniu 4 stycznia 2012 roku.

dowód: zgłoszenie szkody z dnia 19.09.2011 r. - karta 26-29

pismo pozwanej z dnia 19.09.2011 r. - karta 39

korespondencja elektroniczna z dnia 14.10.2011r. - karta 40

pisma pozwanej z dnia 12.10.2011 r. - karta 45-46

pisma pozwanej z dnia 21.10.2011 r. - karta 41-42

opinia z 19.12.2011 r. z opinią uzupełniającą z 25.08.2012 r.- karta 120-139,

pisma pozwanej z dnia 04.01.2012 r. - karta 47-48

pisma pozwanej z dnia 08.02.2012 r. - karta 43-44

korespondencja elektroniczna z dnia 10.01.2012 r., 09.01.2012 r. - karta 49

pismo M. M. (1) z dnia 06.07.2012 r. - karta 50

pismo pozwanej z dnia 29.08.2012 r. - karta 51-52

W dniu 29 listopada 2012 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawarła z M. M. (1) - przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) umowę cesji praw z polisy ubezpieczeniowej w związku ze szkodą, jaka miała miejsce w dniu 18 września 2011 roku w pojeździe marki M. (...), którego właścicielem jest cedent ( spółka (...)), zaś użytkownikiem był na podstawie umowy finansowania operacyjnego cesjonariusz (M. M. (1)).

W umowie strony oświadczyły, że umowa leasingu na skutek szkody całkowitej została rozwiązana i rozliczona, a niniejsza umowa i ewentualne dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych przez cesjonariusza od C. Towarzystwa (...) oraz dochodzenie przez cedenta od cesjonariusza roszczeń wynikających z rozwiązanej umowy leasingu zostało uregulowane przez strony w porozumieniu do umowy finansowania operacyjnego nr (...) zawartej w dniu 29 września 2010 roku w sprawie spłaty należności.

Dalej zaznaczono, że przedmiotem niniejszej umowy jest cesja praw cedenta - jako ubezpieczającego - wynikających z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności AC pojazdu marki M. (...), zawartej w dniu 29 września 2010 roku z C. Towarzystwo (...) (nr polisy (...)) w zakresie wierzytelności wyłącznie dotyczącej szkody nr (...) w celu dochodzenia przed sądami powszechnymi wypłaty odszkodowania wyłącznie do szkody z dnia 18 września 2011 roku.

Zgodnie z przeprowadzonym w dniu 12 października 2010 roku rozliczeniem ostatecznym umowny leasingu jako wartość rozliczeniową wskazano kwotę 227.147,43 zł, sumę kwot należnych finansującemu ustalono zaś na poziomie 244.464,77 zł. Jako należność uzyskaną od ubezpieczyciela w ramach świadczenia odszkodowawczego wskazano kwotę 123.577,24 zł i jako saldo końcowe do zapłaty na rzecz finansującego wskazano kwotę 120.887,53 zł.

dowód: umowa cesji z dnia 29.12.2012 r. - karta 17-18

rozliczenie umowy leasingu wraz z notą księgową - karta 66-67

W dniu 26 czerwca 2012 roku na zlecenie M. M. (1) sporządzona została przez zespół rzeczoznawców samochodowych, (...) spółkę z ograniczona odpowiedzialnością opinia techniczna w zakresie ustalenia powodu zapalenia się samochodu marki M. (...).

W piśmie z dnia 31 grudnia 2012 roku wskazując na wyniki powyższej opinii działający w imieniu M. M. (1) ( firmy (...)) pełnomocnik radca prawny R. W. zwrócił się do Towarzystwa (...) zmianę decyzji odmownej oraz wypłatę odszkodowania.

dowód: opinia techniczna z dnia 26.06.2012 r. - karta 53-65

pismo pełnomocnika M. M. (1) z dnia 31.12.2012 r. - karta 68

Sąd zważył, co następuje:

Powód – stowarzyszenie (...) w P. – jest osobą prawną, która wytoczyła powództwo na rzecz przedsiębiorcy M. M. (1) w oparciu o art. 61 § 3 k.p.c.

Zgodnie z art. 61 § 3 k.p.c. za zgodą przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, wyrażoną na piśmie, organizacja pozarządowa, której jest on członkiem, może na jego rzecz wytoczyć powództwo lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu w sporze z innym przedsiębiorcą o roszczenia wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej.

Obecne brzmienie art. 61 k.p.c. zostało nadane ustawą z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 3 maja 2012 roku.

Zmiana regulacji w zakresie udziału w postępowaniu cywilnym organizacji nazywanych przed nowelizacją „społecznymi” podyktowana została tym, że obowiązujący przed dniem 3 maja 2012 roku stan prawny nie odpowiadał współczesnym założeniom procesu cywilnego.

Ustawodawca zdecydował się zastąpić dotychczasowe pojęcie „organizacje społeczne” określeniem „organizacje pozarządowe”. W uzasadnieniu projektu wskazanej wyżej ustawy z dnia 16 września 2011 roku wyjaśniono, że pojęcie „organizacje pozarządowe” stosowane jest w coraz większej liczbie aktów prawnych, w szczególności w ustawie z dnia 24 kwietnia 2013 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Jego zakres jest dostatecznie szeroki, aby objąć wszystkie jednostki mieszczące się w dotychczasowym pojęciu „organizacje społeczne”, w tym związki zawodowe, zarazem pozwala do kręgu tych organizacji zaliczyć fundacje. Konsekwencją tej zmiany terminologii była modyfikacja wszystkich przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, które operowały pojęciem „organizacja społeczna”.

Istotną zmianą wprowadzoną przez ustawodawcę z dniem 3 maja 2012 roku jest konieczność uzyskania przez organizację pozarządową pisemnej zgody osoby fizycznej na występowanie organizacji na jej rzecz w konkretnej sprawie. Organizacja pozarządowa może wystąpić na rzecz osoby fizycznej wytaczając na jej rzecz powództwo bądź przystępując do niej w toczącym się już postępowaniu. W obu przypadkach wymagana jest pisemna zgoda osoby fizycznej.

W wyniku nowelizacji z dnia 16 września 2011 roku ustawodawca upoważnił do wzięcia udziału w postępowaniu cywilnym jedynie te organizacje, do których zadań statutowych należą cele wymienione w art. 61 § 1 k.p.c., a także cele wskazane w art. 462 k.p.c.

Pierwszy z wymienionych przepisów wskazuje na organizacje, które w zakresie swoich zadań statutowych mają cele związane ze sprawami o : alimenty, ochronę środowiska; ochronę konsumentów; ochronę praw własności przemysłowej; ochronę równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli. Drugi z powołanych przepisów – art. 462 k.p.c. – dotyczy organizacji, które w zakresie swoich zadań statutowych realizują cele związane z ochroną praw pracowników lub ubezpieczonych. Po dokonaniu nowelizacji art. 462 k.p.c. zachował dotychczasowe umiejscowienie, z tym że przepis ten uzyskał treść dostosowaną do zmian przewidzianych w art. 61 k.p.c.

Organizacje pozarządowe, które w swoich statutach nie przewidziały realizacji opisanych wyżej celów, nie mogą występować na rzecz osób fizycznych w sprawach cywilnych.

W art. 61 § 3 k.p.c. ustawodawca przewidział natomiast możliwość wystąpienia w procesie na rzecz przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną (przez wytoczenie powództwa bądź przystąpienie do toczącego się postępowania) organizacji pozarządowej, której ten przedsiębiorca jest członkiem.

Wykładnia art. 61 § 1 k.p.c. i art. 61 § 3 k.p.c. wskazuje na to, że art. 61 § 3 k.p.c. dotyczy organizacji pozarządowej przedsiębiorców, która może występować w procesie na rzecz przedsiębiorcy (będącego jej członkiem) we wszelkich sprawach dotyczących tego przedsiębiorcy, o ile tylko jest to sprawa z innym przedsiębiorcą o roszczenia wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej. Natomiast art. 61 § 1 k.p.c. dotyczy organizacji pozarządowych, które nie zrzeszają przedsiębiorców – te organizacje mogą występować na rzecz osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami, ale nie we wszystkich sprawach, a jedynie w tych, które dotyczą wymienionych wyżej celów statutowych.

Wynika stąd, że powództwo na rzecz przedsiębiorcy w oparciu o art. 61 § 3 k.p.c. nie może wytoczyć organizacja zrzeszająca konsumentów, takie uprawnienie przysługuje wyłącznie organizacji pozarządowej przedsiębiorców.

Taka wola ustawodawcy wynika nie tylko z porównania brzmienia art. 61 § 1 i art. 61 § 3 k.p.c., stwierdza to również uzasadnienie projektu ustawy z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, gdzie wskazane zostało, że art. 61 § 3 k.p.c. odpowiada dotychczasowemu art. 479 ⁶ k.p.c., który regulował możliwość udziału w procesie przez „organizację przedsiębiorców”, działającą „za zgodą zrzeszonego w nim przedsiębiorcy”. Omówiony na wstępie zamiar ustawodawcy wprowadzenia jednolitej terminologii spowodował zastąpienie pojęcia „organizacja przedsiębiorców” pojęciem „organizacja pozarządowa, której przedsiębiorca jest członkiem”, zakres obu pojęć pozostał jednak taki sam.

W uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 16 września 2011 roku wskazano, że przepis art. 479 ⁶ k.p.c. odpowiada dotychczasowemu przepisowi art. 479 ⁶ k.p.c. z tą tylko zmianą, że organizacja pozarządowa, której przedsiębiorca jest członkiem, będzie mogła po nowelizacji także wytoczyć powództwo (art. 479 ⁶ k.p.c. przed nowelizacją przewidywał dla niej jedynie możliwość wzięcia udziału w toczącym się postępowaniu). Ustawą z dnia 16 września 2011 roku – jak wskazuje uzasadnienie jej projektu – dokonano również zmiany umiejscowienia art. 61 § 3 k.p.c. jako odpowiednika art. 479 ⁶ k.p.c., co było podyktowane likwidacją postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych.

Mając na uwadze przedstawione powyżej rozważania wskazać trzeba, że stowarzyszenie (...) z siedzibą w P. nie ma uprawnienia do wytoczenia w oparciu o art. 61 § 3 k.p.c. powództwa na rzecz przedsiębiorcy M. M. (1).

M. M. (1) jest wprawdzie przedsiębiorcą, jego spór z pozwaną (...) Towarzystwo (...) jest sporem z innym przedsiębiorcą o roszczenie wynikające z prowadzonej przez M. M. (1) działalności gospodarczej, ale stowarzyszenie (...) nie jest organizacją pozarządową przedsiębiorców. Zarówno z wpisów w KRS, jak i ze statutu Towarzystwa (...) wynika, że stowarzyszenie to zrzesza wyłącznie konsumentów. Nawet jeżeli M. M. (1) jest członkiem Towarzystwa (...) (czego nie udowodniono), to jest on członkiem jako konsument, a nie jako przedsiębiorca. Stowarzyszenie to w ogóle nie zrzesza przedsiębiorców, co wynika wprost z jego statutu.

Statut Towarzystwa (...) jako jeden z celów stowarzyszenia przewiduje udzielanie pomocy przedsiębiorcom w zakresie działalności gospodarczej (§ 5 pkt 19). Towarzystwo (...) – jako organizacja pozarządowa nie będąca organizacją przedsiębiorców – może realizować ten cel, jednak nie przez wytaczanie powództw na rzecz przedsiębiorców, ale w każdy inny sposób. W statucie przewidziano również, że stowarzyszenie (...) realizuje swoje cele poprzez wytaczanie powództw cywilnych na rzecz obywateli i innych podmiotów prawa (§ 8 pkt 3), może to jednak nastąpić jedynie na podstawie art. 61 § 1 k.p.c., stowarzyszenie – jak wynika ze statutu – realizuje bowiem część celów wymienionych w tym przepisie. Towarzystwo (...) nie może natomiast wytaczać powództw na podstawie art. 61 § 3 k.p.c.

W niniejszym procesie zarządzeniem z dnia 20 maja 2013 roku (karta 97) doręczono M. M. (1) odpis pozwu, jaki na jego rzecz wytoczyło Towarzystwo (...), ponadto pouczono M. M. (1) o art. 56 § 1 k.p.c., art. 62 § 1 k.p.c. i art. 58 k.p.c.

Zgodnie z art. 62 § 1 w zw. z art. 56 § 1 k.p.c. osobę, na rzecz której organizacja pozarządowa wytoczyła powództwo, sąd zawiadamia o tym, doręczając jej odpis pozwu. Osoba ta może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda; w tym wypadku do udziału organizacji pozarządowej w sprawie stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym. Dodać trzeba, że osoba taka wstępując do sprawy obowiązana jest uiścić opłatę od pozwu (art. 17 uksc w zw. z art. 8 uksc i art. 62 § 1 k.p.c.), natomiast organizacja pozarządowa z mocy ustawy nie miała obowiązku uiszczania kosztów sądowych (art. 66 ust 1 pkt 6 uksc).

Zarządzenie z dnia 20 maja 2013 roku doręczono M. M. (1) w dniu 27 maja 2013 roku, M. M. (1) nie wstąpił do sprawy w charakterze powoda, nie było więc podstaw aby wezwać go do uiszczenia opłaty od pozwu.

Powodem w sprawie (stroną w znaczeniu procesowym) pozostało więc Towarzystwo (...).

Przepis art. 61 § 3 k.p.c., będący podstawą do wytoczenia przez Towarzystwo (...) pozwu na rzecz M. M. (1), dotyczy jednej z sytuacji, w której należy wyróżnić stronę w znaczeniu procesowym i stronę w znaczeniu materialnym.

Stroną w znaczeniu materialnym jest podmiot prawa, obowiązku albo innej sytuacji prawnej, o jakiej mowa w powództwie. Stroną w znaczeniu procesowym jest natomiast ten, kto jest oznaczony jako strona danego procesu, a więc : przede wszystkim ten, kto we własnym imieniu wytoczył powództwo oraz ten, przeciwko komu imiennie powództwo zostało wytoczone, a także ten, kto imiennie stał się stroną w wyniku podmiotowego przekształcenia procesu.

Na ogół jest tak, że strona w znaczeniu materialnym jest jednocześnie stroną w znaczeniu procesowym. W procesie zdarzają się jednak sytuacje, kiedy inny podmiot jest stroną w znaczeniu procesowym i inny stroną w znaczeniu materialnym.

W prawie, w tym również w prawie procesowym cywilnym, znane są dwa rodzaje zastępstwa jednego podmiotu przez inny podmiot:

1)  zastępstwo bezpośrednie (zastępca działa w imieniu i na rzecz zastąpionego, co ustawa określa jako przedstawicielstwo, w tym przedstawicielstwo ustawowe i pełnomocnictwo);

2)  zastępstwo pośrednie (zastępca działa na rzecz zastąpionego, ale w imieniu własnym).

W tym drugim wypadku, o ile zastępstwo to odnosi się do zastępstwa procesowego, określane jest jako „podstawienie procesowe” ewentualnie „substytucja procesowa”. Podstawienie procesowe polega na tym, że zamiast podmiotu będącego stroną w znaczeniu materialnym występuje w procesie jako strona w znaczeniu procesowym inny podmiot. Tym samym w procesie nie występuje podmiot będący stroną w znaczeniu materialnym.

Podmiot, który uważa się za stronę w znaczeniu procesowym, ma obowiązek wykazać, że zachodzą przesłanki ustawowe, aby mu taką legitymacje przyznać – jeżeli przesłanek tych nie wykaże, nie służy mu legitymacja i z jej braku powództwo podlega oddaleniu.

Pogląd taki wraził między innymi Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 listopada 2011 r. (VI ACa 1249/11), w którym stwierdzono, że powodowe stowarzyszenie nie wykazało, aby powodowi przysługiwała legitymacja czynna zgodnie z powołanym w pozwie art. 61 § 5 k.p.c. (w brzmieniu sprzed 3 maja 2012 roku). Dalej Sąd Apelacyjny stwierdził, że: „ brak takiej legitymacji po stronie powodowej skutkował zaś koniecznością oddalenia powództwa a limine - bez konieczności prowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność faktu zaistnienia oraz wysokości szkody”.

Zdanie takie wyraził też Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 14 marca 2006 r. (I ACz 206/06, Lex nr 279955), w którym Sąd Apelacyjny w Szczecinie stwierdził, że dopiero po uzyskaniu przez organizację zgody uprawnionego zachodzi jego podstawienie procesowe (substytucja procesowa) do wystąpienia we własnym imieniu w charakterze powoda zamiast osoby, która jest stroną stosunku prawnego rozpoznawanego w procesie (strona w znaczeniu materialnym). Brak czynnej legitymacji procesowej – jak wskazał Sąd Apelacyjny – implikuje konieczność wydania wyroku co do istoty sprawy, oddalającego powództwo.

Taki sam skutek braku legitymacji czynnej po stronie powoda (będącego zastępcą pośrednim strony w znaczeniu materialnym) przewidział Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2003 r. (IV CKN 1750/00), który dotyczył podstawienia procesowego syndyka w miejsce upadłego. Sąd Najwyższy analizując art. 60 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe, w zakresie postępowań dotyczących mienia wchodzącego w skład masy upadłości przyjął, że: „ wyłączną legitymację procesową w tym zakresie uzyskuje ex lege syndyk upadłego, a w razie wytoczenia powództwa przez tego ostatniego, ulega ono oddaleniu”.

W rozpoznawanej sprawie powód – Towarzystwo (...) – nie posiada legitymacji czynnej zgodnie z powołanym w pozwie art. 61 § 3 k.p.c. (powód nie jest organizacją pozarządową przedsiębiorców), M. M. (1) nie wstąpił do sprawy w charakterze powoda, stąd też powództwo wytoczone przez Towarzystwo (...) podlegało oddaleniu bez konieczności prowadzenia postępowania dowodowego w celu wykazania faktu zaistnienia szkody oraz jej wysokości, a także przesłanek odpowiedzialności pozwanej jako ubezpieczyciela.

Abstrahując od powyższych rozważań dodać trzeba, że poza opisaną powyżej podstawą do oddalenia powództwa podstawę taką stanowi również brak dowodu potwierdzającego fakt, że M. M. (1) jest członkiem Towarzystwa (...).

Udokumentowanie członkowstwa osoby, na rzecz której organizacja pozarządowa wnosi powództwo, jest przesłanką materialnoprawną, jest to więc fakt, który powód ma obowiązek udowodnić zgodnie z art. 6 k.c.

Powód nie załączył do pozwu żadnego dowodu potwierdzającego fakt członkowstwa M. M. (1) w Towarzystwie (...), załączona została jedynie pisemna zgoda (pismo z dnia 24 grudnia 2012 roku) na wytoczenie powództwa w jego imieniu. Dowodem potwierdzającym fakt członkowstwa M. M. (1) w powodowym Towarzystwie (...) mogłaby być chociażby legitymacja członkowska, o jakiej mowa w statucie Towarzystwa (...), bądź dowód uiszczenia składki członkowskiej, na podstawie którego można byłoby domniemywać fakt członkowska M. M. (1). Do pozwu nie załączono żadnego z tych dowodów, w uzasadnieniu pozwu powołano jedynie niepoparte żadnym dowodem twierdzenie, że M. M. (1) jest członkiem Towarzystwa (...).

W tym stanie rzeczy brak dowodu potwierdzającego członkowstwo M. M. (1) jest kolejną – obok opisanej powyżej – podstawą do przyjęcia braku legitymacji czynnej po stronie powodowego Towarzystwa (...), co uzasadnia oddalenie powództwa.

Stosownie do art. 108 k.p.c. Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd orzekł o kosztach przyjmując, że powód jest stroną przegrywającą sprawę w całości. Na koszty zasadzone na rzecz pozwanej składają się : 17 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 3.600 zł - koszty zastępstwa procesowego.