Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 13 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Jacek Musielak

Protokolant:p.o. stażysty Krzysztof Pawlak

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie sprawy z powództwa B. K., I. K. (1)

przeciwko M. K., I. O. (1)

roszczenia z umowy pożyczki

1.  Zasądza od pozwanego M. K. solidarnie na rzecz powodów kwotę 100.000 zł (sto tysięcy złoty) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie płatności od dnia 27 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

2.  Oddala powództwo w stosunku do pozwanej I. O. (2).

3.  Zasądza od pozwanego M. K. solidarnie na rzecz powodów kwotę 13.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7217 zł kosztów zastępstwa procesowego.

4.  Zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanej I. O. (2) kwotę 7217 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Jacek Musielak

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu dnia 27 stycznia 2016r. powodowie B. K. i I. K. (1) domagali się zasądzenia od pozwanych M. K. i I. O. (1) solidarnie kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanych solidarnie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje roszczenie powodowie wskazał, że za pomocą środków pochodzących z pożyczki od powodów pozwani zakupili nieruchomość położoną przy ul. (...) w G., a następnie za kolejne otrzymane od powodów środki poczynili na niej nakłady. Jako podstawę prawną swojego roszczenia pozwani wskazali art. 405 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwana I. O. (1) domagała się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.617 zł.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwana podała, że nie miała wiedzy o pożyczce, o której mowa w pozwie. Po raz pierwszy usłyszała o niej, gdy pozwany był przesłuchiwany w sprawie o podział majątku wspólnego I. O. (1) i M. K. w dniu 25 lutego 2013r. (Sąd Rejonowy Grodzisk Wielkopolski sygn. akt I Ns 254/12), to jest już w trakcie silnego konfliktu pomiędzy pozwaną a jej byłym mężem (pozwanym) i jego rodziną. Jak zauważyła pozwana, z treści aktu notarialnego – umowy sprzedaży nieruchomości nie wynika jednoznacznie, że środki z pożyczki weszły do majątku wspólnego, natomiast wynika z niej, że pozwani nabyli prawo własności za fundusze objęte wspólnotą ustawową. Dalej pozwana zwróciła uwagę, że na umowie pożyczki datowanej na grudzień 2004r. widnieje nazwa portalu budnet.pl. (...) z informacji dostępnych na tym portalu wynika, że firma (...) Sp. z o.o., której działalność opiera się m.in. na prowadzeniu jednego z największych portali z branży budownictwa i nieruchomości budnet.pl powstała w marcu 2013r.

Zdaniem pozwanej, powodowie nie wykazali, aby pozwana była zobowiązana wobec nich z jakiegokolwiek tytułu, jak również nie wykazali dokonania na rzecz pozwanej świadczenia czy to należnego, czy to nienależnego. Z ostrożności procesowej pozwana zaprzeczyła, aby powodowie w 2004r. dysponowali środkami pieniężnymi w wysokości odpowiadającej żądaniu pozwu. Także z ostrożności procesowej pozwana podniosła, iż art. 411 k.c. przewiduje, że nawet świadczenie nienależne nie podlega zwrotowi, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany (chyba, że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu w wykonaniu nieważnej czynności prawnej) oraz jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego.

Pozwany M. K. oświadczył, że uważa roszczenie powodów za uzasadnione.

W dalszej części postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Pozwani I. O. (1) i M. K. byli małżeństwem od 1997 do 2008r. Wyrokiem z dnia 12 listopada 2008r. Sąd Okręgowy w Poznaniu rozwiązał małżeństwo. Powodowie są rodzicami pozwanego M. K..

W trakcie trwania małżeństwa pozwani pozostawali w ustawowej wspólności majątkowej.

Na podstawie aktu notarialnego z dnia 23 grudnia 2004r. nabyli zabudowaną nieruchomość położoną przy ul. (...) w G. opisaną w księdze wieczystej (...) za cenę 81.600 zł na podstawie umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego zawartego przez notariuszem T. P. w Kancelarii Notarialnej w G., Rep.(...).

W § 3 ww. umowy pozwani oświadczyli: „M. i I. małżonkowie K. oświadczają, że prawo własności powyższej działki kupują za fundusze własne objęte wspólnością ustawową, wyjaśniając, że w ich małżeństwie obowiązuje ustawowy ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej”.

W dniu 10 lipca 2013r. pozwani zawarli ugodę sądową (sprawa Sądu Rejonowego w Grodzisku Wielkopolskim o sygn. akt I Ns 254/12), w której dokonali podziału majątku wspólnego w ten sposób, że dokonali fizycznego podziału nieruchomości, o której mowa powyżej poprzez wydzielenie i ustanowienie odrębnej własności lokali na piętrze i parterze we wzniesionym na niej budynku i przeznaczenie na wyłączną własność pozwanej lokalu znajdującego się na parterze, zaś na wyłączną własność pozwanego lokalu znajdującego się na piętrze.

Dowód: umowa sprzedaży – akt notarialny notariusza T. R..(...) z dnia 23 grudnia 2004r. – k. 12-16 , odpis skrócony aktu małżeństwa – k. 32, protokół posiedzenia Sądu Rejonowego w Grodzisku Wielkopolskim w sprawie o sygn. akt I Ns 254/12 z dnia 10 lipca 2013r. – k. 48-49.

Okoliczności bezsporne.

Środki finansowe na zakup powyższej nieruchomości pozwani uzyskali od powodów, którzy udzielili pożyczki pozwanemu M. K. w kwocie 100.000 zł. Powodowie przekazali pieniądze M. K.. W późniejszym, bliżej nieokreślonym czasie, została sporządzona umowa pożyczki datowana na dzień 23 grudnia 2004r., której stronami są B. K. jako pożyczkodawca oraz M. K. jako pożyczkobiorca. Umowę sporządzona na wzorze pochodzącym z portalu internetowego budnet.pl.

Zamiarem powodów było, aby usamodzielnić pozwanych, którzy do tej pory mieszkali w domu powodów. Ponadto powodowie mieli życzenie, aby ta nieruchomość w przyszłości stała się własnością wnuczek, córek pozwanych, i w takim wypadku nie domagaliby się zwrotu pożyczki. Powodowie wspierali pozwanych finansowo także podczas rozbudowy i remontu domu. Dotychczas pozwany nie zwrócił powodom żadnej części umowy pożyczki.

Dowód: zeznania p owódki I. K. (1) – k. 171-172, zeznania powoda B. K. – k. 172-173 , zeznania pozwanego M. K. – k. 173, zeznania świadka D. K. – k. 141, zeznania świadka H. K. – k. 141, zeznania świadka I. K. (2) – k. 142, umowa pożyczki – k. 30-31 .

W czasie, kiedy pozwani zakupili przedmiotową nieruchomość oboje podejmowali jedynie prace dorywcze, nie pracowali na stałe i nie posiadali oszczędności.

Dowód: zeznania Powódki I. K. (1) – k. 171-172, zeznania powoda B. K. – k. 172-173, zeznania pozwanego M. K. – k. 173, zeznania pozwanej I. O. (1) – k. 174.

W 2004r. pozwana cierpiała na chorobę alkoholową. Pozwana nie przypomina sobie, aby została poinformowana, iż pieniądze na zakup domu pochodzą z pochodzą z pożyczki. Pozwana była przekonana, iż była to darowizna. Pozwana nigdy nie zamieszkała w domu przy ul. (...).

Dowód: zeznania pozwanej I. O. (1) – k. 174.

Powodowie pismem z dnia 8 grudnia 2014r. wystąpili z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej przeciwko pozwanym.

Dowód: wniosek z dnia 8 grudnia 2014r. o zawezwanie do próby ugodowej – k. 51-53.

Stan faktyczny w sprawie nie był zgodny pomiędzy stronami, albowiem pozwana stanowczo zaprzeczyła, jakoby zawarła umowę pożyczki lub doszło po jej stronie do bezpodstawnego wzbogacenia kosztem powoda.

Sąd ustalił stan faktyczny w sprawie na podstawie zeznań pozwanego i powołanych świadków, a także dokumentów przedstawionych przez strony.

Sąd Okręgowy uznał zatem za wiarygodne wszystkie powołane wyżej dokumenty urzędowe i dokumenty prywatne, znajdujące się w aktach sprawy. Autentyczność większości dokumentów prywatnych i urzędowych, jak również prawdziwość treści dokumentów urzędowych nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania w oparciu o treść art. 232 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. i art. 253 k.p.c., również Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby uczynić to z urzędu. Tym samym okazały się one istotne dla potrzeb rozstrzygnięcia tego sporu.

Przechodząc do oceny zeznań świadków powołanych w sprawie, Sąd doszedł do wniosku, iż nie budzi wątpliwości prawdziwość i wiarygodność zeznań świadków: świadka D. K. (k. 141), brata pozwanego, zeznania świadka H. K. (k. 141), bratowej pozwanego, zeznania świadka I. K. (2) (k. 142), siostry pozwanego. Zeznania tych świadków Sąd ocenił łącznie jako stanowiące podstawę istotnych w sprawie ustaleń odnoszących się do okoliczności zakupu nieruchomości będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Zeznania świadków w zasadzie powtarzają okoliczności, o których opowiedziały strony, a ponadto żadna ze stron nie kwestionowała treści tych zeznań.

Zeznania pozwanego w całości korespondują z zeznaniami powodów. Strona powodowa nie kwestionowała ich treści.

Zeznania pozwanej I. O. (1) w wielu kwestiach potwierdzają zeznania powodów. Pozwana przyznała, iż zakup nieruchomości został sfinansowany za pieniądze pochodzące od powodów, a w 2004r. pozwani nie byliby w stanie sfinansować takiej transakcji. Odmiennie pozwana zeznawała w kwestii charakteru umowy, na podstawie której powodowie przekazali pozwanemu środki na zakup nieruchomości, wskazując, iż była to darowizna. Pozwany zeznał natomiast, że kwestie związane z umową pożyczki uzgadniał głównie z rodzicami, a pozwana w tamtym czasie miała ciąg alkoholowy. Taką wersję potwierdzili także powodowie. Powyższe czyni zatem wiarygodnymi zeznania pozwanej, iż nie miała ona pełnej świadomości tego, jakim tytułem jej mąż uzyskał pieniądze od swoich rodziców, ani nie brała w tym udziału i nie wyrażała zgody. Sąd uznał zatem zeznania pozwanej za wiarygodne i potraktował jako pełnowartościowy materiał dowodowy.

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w odniesieniu do pozwanego M. K..

Podstawą roszczeń powoda był art. 405 k.c., zgodnie z którym kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Na podstawie wyżej przywołanego przepisu powodowie domagali się zasądzenia od pozwanych solidarnie kwoty 100.000 zł tytułem zwrotu pożyczki na zakup nieruchomości będącej w czasie pozostawania przez pozwanych w związku małżeńskim, w którym obowiązywała ustawowy wspólnota majątkowa. Powodowie wyraźnie zaznaczyli, iż podstawą ich świadczenia na rzecz pozwanych była umowa pożyczki. Zgodnie natomiast z art. 720 § 1 i 2 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Zobowiązanie pozwanego z tytułu umowy pożyczki nie ulega wątpliwości. Pozwany zresztą sam nie kwestionował faktu zaciągnięcia zobowiązania wobec powodów, jego podstawy, ani wysokości. Zarówno z zeznań samego pozwanego, powodów, jaki powołanych w sprawie świadków wynika jednoznacznie, że istotą świadczenia powodów była pożyczka, a pozwany zdawał sobie sprawę z obowiązku zwrotu. Świadkowie zeznali również, co pozwani potwierdzili, że w 2004 roku pozwani nie dysponowali środkami finansowymi w kwocie wystarczającej na zakup nieruchomości, nie mieli oszczędności, ani nie posiadali stałej pracy, podejmując jedynie dorywcze zatrudnienie. Przekonujące okazały się też wyjaśnienia powodów dotyczące tego, jaka była ich motywacja do udzielenia pożyczki pozwanemu.

Odnosząc się samego dokumentu pożyczki, pierwszej kolejności wskazać należy, że wynika z niego, iż stronami umowy byli powodowie oraz pozwany M. K.. Fakt, iż umowa pożyczki została spisana po kilku latach od jej zawarcia nie wpływa na ważność samej umowy, a to ze względu na treść art. 74 § 1 zd. 1 k.c., zgodnie z którym zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Nawet przyjęcie, iż umowa pożyczki zawarta została w formie ustnej nie pozbawia jej skutków prawnych i nie niweczy zobowiązania pozwanego.

Pozwana stanowczo zaprzeczyła temu, aby zawierała z powodami umowę pożyczki, jak również temu, aby na zawarcie takiej umowy przez małżonka (pozwanego) wyrażała zgodę, a nawet temu, iż posiadała wiedzę na temat tego jakim tytułem powodowie przekazali pozwanym środki na zakup nieruchomości. Sąd zatem winien rozważyć, czy pozwana w istocie była stroną tejże umowy, czy wyraziła zgodę na jej zawarcie, czy miała świadomość zaciągnięcia i istnienia tego zobowiązania.

Stosownie do treści art. 41 § 1 i 2 k.r.i o., jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

W niniejszym stanie faktycznym mamy do czynienia z sytuacją, gdy pozwany w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej zaciągnął zobowiązanie na znaczną kwotę 100.000 zł bez zgodny żony (pozwanej), wyrażonej chociażby w sposób dorozumiany. W 2004r. kontakt z pozwaną, która nadużywała w tym czasie alkoholu był utrudniony. Okoliczność ta wynika z zeznań wszystkich stron oraz świadków, będących członkami najbliższej rodziny stron. Pozwana zresztą nie interesowała się pochodzeniem środków finansowych na zakup nieruchomości, będąc przekonana, iż teściowie dokonali darowizny na rzecz pozwanych.

W ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, iż powodowie nie posiadają wierzytelności z tytułu pożyczki wobec pozwanej. Zdaniem Sadu, nie wykazali oni jakoby pozwana była ich dłużniczką z jakiegokolwiek tytułu. Pozwana bowiem nie była stroną żadnej czynności prawnej, której przedmiotem były środki pieniężne na zakup i remont przedmiotowej nieruchomości. Nietrafna jest podnoszona przez powodów argumentacja opierająca się na art. 405 k.c. i 410 k.c. jako podstawach prawnych ich roszczenia wobec pozwanej. Przyjęcie, że to pozwany zawarł umowę pożyczki ze swoimi rodzicami bez zgody żony, prowadzi bowiem do wniosku, że jedynie on jest zobowiązany do jej zwrotu. Pozwana natomiast uzyskała korzyść majątkową w postaci udziału we własności nieruchomości od pozwanego i to wobec niego może ewentualnie posiadać zobowiązanie, którego podstaw szukać należy bądź w umowie darowizny, bądź w instytucji bezpodstawnego wzbogacenia.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd uznał za zasadne w całości roszczenie powodów wobec pozwanego o zwrot pożyczki w kwocie 100.000 zł (punkt 1 wyroku).

Natomiast powództwo w stosunku do pozwanej oddalił z przyczyn powołanych powyżej (punkt 2 wyroku).

O żądaniu odsetkowych powodów Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 481 k.c., zasadzając odsetki od pozwanego M. K. na ich rzecz od kwoty 100.000 zł od dnia wniesienia powództwa, to jest od dnia 27 stycznia 2017r. (punkt 1 wyroku).

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął, mając na względzie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Na koszty postępowania w niniejszej sprawie, poza opłatą sądową od pozwu w kwocie 5.000 zł, składają się koszty wynagrodzenia pełnomocników powodów i pozwanej, które zgodnie z treścią § 2 pkt 6 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) w brzmieniu z dania wniesienia pozwu, wynoszą 7.217 zł.

Wobec tego, że pozwany w całości przegrał proces, Sąd w punkcie 3 wyroku, zasądził od niego na rzecz powodów solidarnie kwotę 5.000 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu oraz kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego powodów.

Z kolei pozwana jest stroną wygrywającą, stąd też Sąd w punkcie 4 wyroku, zasądził solidarnie od powodów na jej rzecz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 7.217 zł.

SSO Jacek Musielak