Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 31 grudnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Mieczysław H. Kamiński

Sędzia SO Ewa Adamczyk (sprawozdawca)

Sędzia SR del. Rafał Obrzud

Protokolant: sekr. sąd. Anna Burnagiel

po rozpoznaniu w dniu 31 grudnia 2013r.

na rozprawie

sprawy z wniosku I. B., J. K. s. J., S. M. J., J. M. (1), J. M. (2)

przy uczestnictwie J. F., L. K., S. K. (1), A. W. (1), S. K. (2), H. M., M. A., W. K., M. Ć., W. C., S. C., A. S., K. K. (1), J. Ć., F. T., T. T., M. C. (1), S. F., S. A., J. G., K. G., J. T., S. B., L. G. (1)

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego

na skutek apelacji uczestniczki W. C.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Targu

z dnia 25 czerwca 2013 r., sygn. akt I Ns 600/12

p o s t a n a w i a :

oddalić apelację.

Sygn. akt III Ca 803/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25.06.2013 r. Sąd Rejonowy w Nowym Targu uwidocznił zgodnie z porównawczym wykazem zmian sporządzonym przez geodetę M. G.zam. nr (...)z dnia 15.03.2012 r., że: dz. ewid. (...)odpowiada pgr 1 kat (...)z KW (...), dz. ewid. (...)odpowiada pgr 1 kat (...)z KW (...), dz. ewid. (...)odpowiada pgr 1 kat (...)z KW (...)(pkt I sentencji), stwierdził, że:

- F. F. (1) s. P. i Z. oraz Z. F. c. W. i F. na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej w udziale 13/108 części,

- J. M. (1) s. W. i K. oraz J. M. (2) c. S. i J. na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej w 13/108 części,

- J. K. s. F. i K. oraz S. K. (3) c. W. i M. na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej w udziale 22/108,

- J. W. s. A. i K. na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej w udziale 55/108 części,

- A. C.s. J.i M.oraz M. C. (2)c. S.i E.na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej w udziale 5/108 części nabyli nieodpłatnie z mocy prawa z dniem 4.11.1971 r. prawo własności dz. ewid. (...), (...), (...)o pow. 1,0782 ha poł. w K.(pkt II sentencji), przyznał adwokatowi P. K.prowadzącemu Kancelarię Adwokacką w N. ul. (...)wynagrodzenie za wykonywanie czynności kuratora nieznanych z miejsca pobytu uczestników S. B., J. T.i L. G. (1)w kwocie 1.230,00 zł brutto, w tym kwotę 230,00 zł, podatku od towarów i usług i część z tej należności w wysokości 630,00 zł, tymczasowo wyłożył ze środków Skarbu Państwa (pkt III sentencji), nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Nowym Targu ) od wnioskodawczyni I. B.kwotę 126,00 zł, wnioskodawców J. K.i S. K. (3)solidarnie kwotę 126,00 zł, wnioskodawczyni M. M. (2)i J. M. (2)solidarnie kwotę 126,00 zł, uczestniczki W. C.kwotę 126,00 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo w sprawie przez Skarb Państwa (pkt IV sentencji), w pozostałym zakresie koszty postępowania wzajemnie zniósł (pkt V sentencji).

Sąd Rejonowy ustalił m.in., że jako współwłaściciele pgr l kat (...), (...), (...)w KW (...)wpisani są: A. W. (2)– w 20/40 części, W. M.- w ‑ 5/40 części, F. J.- 5/40 części, F. K.– 5/40 części, J. T.- 1/40 części, S. B.– w 1/40 części, F. T.– w 1/40 części, L. G. (2)- w 1/40 części i M. C. (2)- w 1/40 części.

W rejestrze gruntów prowadzony przez Starostę (...)jako współposiadacze samoistni dz. ewid. (...), (...), (...)figurują: I. B.w udziale 13/108 części, A. C.– w udziale 5/108 części, J. K.w udziale 22/108 części, J. M. (1)w udziale 13/108 części i J. W.w udziale 55/108 części.

Przedmiotowe nieruchomości znajdują się w K.na roli o nazwie lokalnej (...)Już w okresie przedwojennym nieruchomości te pozostawały we współwłasności mieszkańców K.. W szczególności współposiadaczami samoistnymi tych działek byli:

- F. J., która przekazała następnie udział w działkach w 1947r małżonkom F. i Z. F.. Udział ich wynosił 13/108 części,

- W. M., a po jego śmierci w 1968r jego siostra K. M.. Udział jej wynosił 13/108 części,

- małżeństwo F. i K. K. (2), których udział wynosił 22/108 części,

- A. W. (2), który następnie udział swój przekazał synowi J. W. i jego żonie A. W. (3). Udział ten wynosił 55/108 części,

- W. T., który następnie udział swój przekazał córce i zięciowi małżonkom A. i M. C. (2) . Udział ten wynosił 5/108 części.

Współposiadanie nieruchomości przez w/w osoby było niesporne, a każda z nich w ramach posiadanego udziału, wykonywała na nieruchomości akty posiadania stosownie do swoich możliwości i potrzeb, najczęściej polegały one na wycince drzewa, usuwaniu tzw. sucharów czy też wykaszaniu trawy.

F.i Z. F.prowadzili na terenie K. gospodarstwo rolne o pow. ok. 4 ha, a w skład tego gospodarstwa wchodził także i udział 13/108 części w przedmiotowej nieruchomości. F. F. (1)zmarł w 2005r, a Z. F.zmarła w 2006r. Należące do nich gospodarstwo rolne przejęła ich córka wnioskodawczyni I. B..

Gospodarstwo rolne o pow. przekraczającej 2 ha poł. w K. należące w przeszłości do K. M., przejął w 1967r jej syn J. M. (1) wraz z żoną J. M. (2). Od tego czasu grunty te – wraz z udziałem 13/108 części w przedmiotowej nieruchomości - znajdują się w ich samoistnym posiadaniu.

W 1956r J. K. z okazji zawarcia związku małżeńskiego ze S. K. (3) otrzymał od rodziców F. i K. K. (2) należące do nich gospodarstwo rolne o pow. 2 ha poł. w K. wraz z udziałem w przedmiotowych nieruchomościach. Od tego czasu nieruchomości te znajdują się w ich samoistnym posiadaniu z tym, że tytuł własności pozostałych nieruchomości należących do gospodarstwa uzyskali już oni w ramach uwłaszczenia.

J. W.wraz z żoną A. W. (3)prowadzili na terenie K. gospodarstwo rolne o pow. ok. 3 ha. W skład tego gospodarstwa wchodził tez udział w przedmiotowych działkach leśnych. J. W.zmarł (...), a A. W. (3) (...). Spadek po nich w całości nabyła wnioskodawczyni M. J..

A.i M. C.prowadzili na terenieK. gospodarstwo rolne o pow. ok. 2 ha, a w skład tego gospodarstwa wchodził też udział w posiadaniu przedmiotowych gruntów. Gospodarstwo to prowadzili aż do swojej śmierci ( A. C.zmarł (...), a M. C. (2)zmarła (...)).

Obecnie współposiadaczem działek objętych wnioskiem jest ich córka uczestniczka W. C..

Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenia wnioskodawców oraz uczestniczki W. C.są zasadne, a więc że zarówno F. F. (1)oraz Z. F.w udziale 13/108 części, jak i J. M. (1)oraz J. M. (2)w udziale 13/108 części, a także J. K.oraz S. K. (3)w udziale 22/108 części, oraz J. W.oraz A. W. (3)w udziale 55/108 części, podobnie jak i A. C.i M. C. (2)w udziale 5/108 części spełniali przesłanki do nabycia własności w trybie powołanych wyżej przepisów ustawy z dnia 26.10.1971r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Wyżej wymienione osoby objęły udziały w przedmiotowych nieruchomościach na podstawie nieformalnych umów przeniesienia własności, zawartych jeszcze w latach 40-tych ubiegłego wieku ( F.i Z. F., J.i A. W. (3), A.i M. C. (2)), w latach 50-tych (J.i S. K. (3)), lub w latach 60-tych ( J.i J. M. (2)) i faktycznie władali tymi udziałami jak współwłaściciele w dacie 4.11.1971r w ramach prowadzonych równocześnie na terenie K. gospodarstw rolnych. Tak więc stan faktyczny na gruncie (współposiadanie działek leśnych i łąki na roli o nazwie (...)oznaczonych w ewidencji gruntów jako dz. ewid. : (...), (...), (...)) w odpowiednich wskazanych wyżej udziałach, był przez wszystkie te osoby zachowywany i wzajemnie akceptowany, nie tylko w czasie przed wejściem w życie ustawy uwłaszczeniowej, ale i wiele lat po tej dacie. Sytuacja na gruncie w tym zakresie do chwili obecnej w zasadzie się nie zmieniła, o czym świadczą zgodne wyjaśnienia złożone przez wnioskodawców i uczestniczkę W. C.na rozprawie w dniu 19.06.2013r.

Z powyższego wynika, że F. i Z. F., J. i J. M. (2), J. i S. K. (3), J. i A. W. (3) oraz A. i M. C. (2) nie tylko mieli prawo przypuszczać, że mogą używać przedmiotową nieruchomość tak jak współwłaściciele, ale i w rzeczywistości wykonywali na gruncie takie właśnie akty posiadania (wycinka drzewa i sucharów, wykaszanie trawy), które uznać można za faktyczne władanie nieruchomościami. Stan taki nie kwestionowany przez inne osoby czy to faktyczne, czy to prawne, istniał nie tylko w dniu 4.11.1971r, ale i kształtował się nieprzerwanie przez długie lata i – wskutek przeniesienia posiadania w kilku przypadkach – trwa do chwili obecnej. W związku z powyższym Sąd uznał, że wszystkie wymagane przesłanki określone w art. 1 powołanej ustawy zostały spełnione, oraz że F. i Z. F., J. i J. M. (2), J. i S. K. (3), J. i A. W. (3) oraz A. i M. C. (2) jako współposiadacze samoistni przedmiotowej nieruchomości na dzień 4.11.1971r., w tej dacie prowadzili także indywidualne gospodarstwa rolne.

Rozstrzygając o kosztach sąd orzekał na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone apelacją przez uczestniczkę W. C., w której zarzuciła, iż nie wie na jakiej podstawie wnioskodawcy J. K.i S. K. (3)posiadają 22/108 części działek ewid. (...), (...), (...)– konieczne jest w jej ocenie przedstawienie dokumentów uzasadniających posiadanie takiego udziału. Apelująca zakwestionowała również koszty pracy kuratora, którymi w równym stopniu zostali obarczeni wszyscy uczestnicy postępowania, mimo, że udziały uczestników w sprawie są różne, a nadto, że jego ustanowienie było niepotrzebne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się uchybień branych pod uwagę z urzędu, które mogłyby skutkować nieważnością postępowania - art. 378 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego oraz wnioski prawne wywiedzione na jego podstawie i przyjmuje je za własne.

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia z mocy prawa własności nieruchomości na podstawie ustawy z dnia 26.10.1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) należy zawsze przeanalizować wpierw prawotwórcze przesłanki a to faktyczne przyjęte za podstawę nabycia prawa stosownie do ust. 1 lub 2 art. 1 ustawy uwłaszczeniowej. W związku z powyższym, ustosunkowując się do twierdzeń zawartych w apelacji, stwierdzić należy, iż dane zawarte w ewidencji gruntów czy też ujawnione w księgach wieczystych nie odgrywają istotnej roli w postępowaniu opartym na powołanej ustawie.

Zgodnie z art. 1 ust.1 powołanej przez Sąd Rejonowy ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych, zwane dalej "nieruchomościami", i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników stają się z mocy samego prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku.

Apelująca w piśmie zalegającym na k.115 akt niniejszej sprawy wskazała, iż domaga się stwierdzenia na jej rzecz prawa własności, które z dniem 4.11.1971 r., nabyła z mocy samego prawa w odniesieniu do 5/108 części stanowiącej działki ewidencyjne (...). Wskazała przy tym, iż pozostali wnioskodawcy świadomie i celowo pominęli jej osobę we wniosku datowanym na dzień 4.06.2012 r. Dołączyła przy tym do tego pisma wypis z rejestru gruntów, co prowadzi do wniosku, iż nie kwestionując danych w nim zawartych uznała za prawidłowe posiadanie przedmiotu sporu przez powołane w nim osoby w udziałach w tym rejestrze wskazanych.

Wynika z niego, iż I. B. włada w/w działkami w udziale 13/108, A. C. w 5/108, J. K. w 22/108, J. M. (1) w 13/108, zaś J. W. w 55/108. Mając na względzie okoliczność, iż w sprawach tego typu istotny jest jedynie stan faktyczny na datę 4.11.1971 r. to dane zawarte w księgach wieczystych nie mogły wpłynąć na treść sentencji zaskarżonego postanowienia.

W świetle powyższego nie może odnieść zamierzonego skutku zarzut apelującej, iż nie wie na jakiej podstawie wnioskodawcy J. K.i S. K. (3)posiadają 22/108 części działek ewid. (...), (...), (...), oraz zarzut , iż konieczne jest w jej ocenie przedstawienie dokumentów uzasadniających posiadanie takiego udziału.

Treść pisma zalegającego na k.115 akt niniejszej sprawy, prowadzi do wniosku, iż apelująca przed Sądem Rejonowym akceptowała stan posiadania wynikający z wypisu z rejestru gruntów i nie kwestionowała udziałów w nim wskazanych, w tym udziałów J. K. i S. K. (3). Poza tym dane umieszczone w rejestrze gruntów nie były kwestionowane także przez pozostałych uczestników postępowania, którzy wnosili o uwłaszczenie w tych właśnie udziałach.

Z treści protokołu rozprawy, która odbyła się w dniu 19.06.2013 r. wynika, iż wnioskodawczyni I. B. powołując się na udział swoich rodziców wynoszący w jej ocenie 13/108 wskazała, iż również ona w tym zakresie posiadała sporny teren. S. K. (3) także powołała się na posiadanie przedmiotu wniosku w wysokości 22/108 części, która to część była przedmiotem darowizny ze strony rodziców męża, a to F. i K. K. (2). M. J. powołała się na spadkobranie po J. W. i jego żonie A., po których przejęła posiadanie przedmiotu wniosku w wymiarze 50/108 części. J. M. (2) natomiast powołała się na posiadanie przedmiotu wniosku w udziale 13/108, którego poprzedniczka, a to jej teściowa otrzymała po swoim bracie W. M. już w 1968 r.

Wskazać zatem należy, że odmienne ustalenie stanu współwłasności na 4 listopada 1971r. od stanu widniejącego w księdze wieczystej było wynikiem objęcia w posiadanie nieruchomości w takich udziałach na skutek umów między współwłaścicielami. We wskazanym udziale posiadali także małżonkowie K. co było respektowane przez pozostałych współposiadaczy w tym i rodziców apelującej. Sama apelująca także fakty te przyznała będąc przesłuchiwana przez Sąd I instancji. Nie stwierdziła też by jej rodzice mieli być uwłaszczeni w zakresie innego udziału. Zeznała, że rodzice prowadzili gospodarstwo rolne o powierzchni ok. 2 ha wraz z udziałem w przedmiotowym lesie w ułamku 5/108 części.

Sąd Rejonowy w pkt II sentencji orzekł, iż J. K.oraz S. K. (3)nabyli udział w wysokości 22/108 na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej kierując się również przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Według zasad kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a w szczególności jego art. 31 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa małżeńska obejmująca ich dorobek, chyba że ustrój ten zostanie umownie wyłączony przez zainteresowane strony. W myśl tych zasad każda nieruchomość rolna nabyta na podstawie przepisów ustawy z dnia 26.10.1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) powinna być zaliczona do majątku wspólnego małżonków, gdy w dniu 4.11.1971 r. istniała między nimi wspólność ustawowa (taką ostatecznie ukształtowaną linię orzecznictwa potwierdzają np.: uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 1.02.1989 r., III CZP 114/88 (Przeg. Sąd. 1992, nr 10, s. 76), z dnia 24.01.1991 r., III CZP 61/90 (OSNCP 1991, nr 7, poz. 87) i z dnia 14.04.1994 r., III CZP 45/94 (Radca Prawny 1994, nr 4, s. 66), wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9.09.1999 r., II CKN 458/98, (nie publikowany), z dnia 9.11.2000 r., II CKN 327/00, (nie publikowany)).

Nadto zauważyć należy, że skoro apelująca odwołuje się do wpisów w księdze wieczystej to z tego punktu widzenia rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym apelacją postanowieniu jest korzystne dla apelującej gdyż z treści księgi wieczystej KW (...) wynika, iż M. C. (2) była właścicielką w 1/40 części, a zatem w wyniku przeprowadzonego postępowania o uwłaszczenie rodzice apelującej na prawach wspólności ustawowej nabyli prawo własności w udziale większym niż ten ujawniony w w/w KW.

Odnośnie zarzutu apelującej kwestionującej również koszty pracy kuratora, którymi w równym stopniu zostali obarczeni wszyscy uczestnicy postępowania, pomimo tego, że udziały uczestników w sprawie są w ocenie apelującej różne to stwierdzić należy, iż rzeczywisty koszt wynagrodzenia za czynności kuratora z nieznanych z miejsca pobytu uczestników wynosi 230 zł, zaś apelująca uczestniczka obciążona została kosztem w wysokości 126,00 zł co stanowi 1/10 pełnego wynagrodzenia należnego kuratorowi. Brak zatem podstaw do przyjęcia aby obciążenie uczestniczki kwestionowanym kosztem było nieuzasadnione skoro sama w trakcie postępowania pierwszo - instancyjnego złożyła wniosek o uwłaszczenie, a zatem była zainteresowana wynikiem postępowania podobnie jak i pozostali uczestnicy – wnioskodawcy. Zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie tj. koszty, które sam wydatkował bezpośrednio lub, które powstały na skutek uwzględnienia przez sąd jego wniosku o przeprowadzenie określonych czynności procesowych. Wynika z tego, że wedle tej reguły nikt nikomu nie zwraca poniesionych kosztów.

Powyższa zasada jest nienaruszalna w sytuacji, w której uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub – mimo braku równości – ich interesy są wspólne.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił apelację na zasadzie art. 385 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.

(...)