Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2017 r. w Toruniu na rozprawie sprawy z wniosku J. Z. (1) i E. Z. z udziałem P. W. (1) i E. W. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia;

postanawia:

I.  stwierdzić, że M. Z. (1) nabyła w drodze zasiedzenia z dniem 1 stycznia 1985 własność nieruchomości gruntowej o powierzchni 0,0051 ha położonej w T. przy ul. (...). J. (...), zabudowanej budynkiem gospodarczym ( pod wskazanym budynkiem gospodarczym ), oznaczonej na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę Z. R. 6. III. 2017 k. 117 akt i stanowiącej integralną cześć niniejszego orzeczenia, będącej częścią działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 939, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą numer (...);

II.  zasądzić na rzecz Skarbu Państwa ( kasy Sądu Rejonowego w Toruniu ) solidarnie od wnioskodawców J. Z. (1) i E. Z. kwotę 1.357,52 zł ( jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt siedem 52 / 100 zł ) tytułem wydatków w sprawie;

III.  ustalić, ze w pozostałym zakresie strony ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt XI Ns 1924 / 15

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 29 lipca 2016 E. i J. Z. (2) wnieśli o stwierdzenie, że M. Z. (1) nabyła w drodze zasiedzenia z dniem 3 października 1967 lub 3 października 1977, własność części nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) a położonej pod budynkiem gospodarczym. Wskazali, że od 8 maja 1967 M. Z. (1) była właścicielką nieruchomości sąsiedniej, tj. działki nr (...) ( Kw (...) ), na której w latach pięćdziesiątych XX wieku wzniesiono budynek gospodarczy, którego część faktycznie posadowiono na sąsiedniej działce nr (...). Od momentu wybudowania budynek oznaczony w wyciągu skróconym z księgo wieczystej z 3. X. 1957 jako „chlew z pralnią”, był użytkowany przez M. Z. (1) i jej następców prawnych.

Uczestnicy postępowania E. i P. W. (2) wnieśli o oddalenie wniosku. Wyjaśnili, że poprzednik prawny M. M. (1) K. zawarła z poprzednikami prawnymi uczestników umowę dzierżawy spornego gruntu a stosunek dzierżawy trwał także w 1967 – sama M. Z. (1) zawierała umowy dzierżawy z poprzednikami prawnymi uczestników aż do 1982. Zależny charakter posiadania spornego gruntu przez M. Z. (1) wyklucza możliwość nabycia przez nią wskazanego gruntu w drodze zasiedzenia.

Sąd ustalił co następuje :

M. K., córka J. i M., nabyła w dniu 14 września 1957 własność nieruchomości o pow. 0,2574 ha położonej w T. przy ul. (...) zabudowanej domem mieszkalnym z oddzielnym wejściem oraz chlewem z pralnią. W skład nieruchomości wchodziło także podwórze oraz rola ( dowód : kopia wyciągu z księgi wieczystej z 3. X. 1957 k. 17 ).

Budynek chlewni z pralnią był posadowiony częściowo na sąsiedniej działce, dla która potem otrzymała numer ewidencyjny (...) ( dowód : opinia biegłego geodety k. 117, okoliczność bezsporna ). Na działce (...) nikt nie zamieszkiwał ( bezsporne ).

M. K. prowadziła gospodarstwo rolne obejmujące nie tylko grunty będące jej własnością ale także grunty dzierżawione od sąsiadów. Co najmniej od 1962 płaciła właścicielom obecnej działki (...) ( sąsiadom ) czynsz za dzierżawę „ziemi” jak to określano w dokumentach pokwitowania. W dokumentach pokwitowań strony umowy dzierżawy nie wskazały, że na dzierżawionym gruncie stoją jakiekolwiek budynki ( dowód : kopie pokwitowań zapłaty czynszu k. 55 – 56 ).

W dniu 8 maja 1967 M. K. przeniosła na M. Z. (1) do jej majątku odrębnego własność nieruchomości o pow. 0,2574 ha położonej w T. przy ówczesnej ulicy (...) zabudowanej drewnianym domem mieszkalnym oraz murowanym chlewem bez fundamentu ( dowód : kopia aktu notarialnego k. 10 -12 ). Integralną częścią zakupionej nieruchomości był, jak wskazano w akcie, cały budynek chlewni ( obory ) z pralnią wykorzystywany dotychczas przez M. K. – kupująca objęła go w całości w posiadanie w chwili nabycia nieruchomości i wykorzystywała na własne potrzeby tak jak jej poprzedniczka prawna. W budynku hodowała świnie, konia, krowy i kury ( dowód : zeznania świadka M. Z. rozprawa z 8. IX. 2016, 1:56 – 24:39, zeznania wnioskodawcy J. Z. rozprawa 15. XI. 2016, 5:54 – 37:34 ).

Po zakupie nieruchomości od M. K. Z. Z. kontynuowała opłacanie czynszu dzierżawnego właścicielom sąsiedniej działki (...) do końca roku 1982. W dokumentach pokwitowań strony umowy dzierżawy ponownie nie wskazują, że na dzierżawionym gruncie stoją jakiekolwiek budynki ( dowód : kopie pokwitować zapłaty czynszu za 1972 – 1982 k. 57 – 59 ).

Umowa dzierżawy kontynuowana przez M. Z. (1) dotyczyła tego samego gruntu, od którego czynsz wcześniej opłacała K., przy czym nie był to grunt zabudowany, w szczególności czynsz nie dotyczył gruntu pod budynkiem chlewni z pralnią. Pas dzierżawionego gruntu biegł za budynkiem chlewni z pralnią. Dzierżawiony grunt wraz z gruntami należącymi do M. Z. (1) tworzył całość gospodarczą w postaci gospodarstwa rolnego, które M. Z. (1) prowadziła wraz z mężem. Dzierżawiony grunt był potrzebny pod zasiewy np. ziemniaki ( dowód : zeznania świadka M. Z. rozprawa z 8. IX. 2016, 1:56 – 24:39, zeznania wnioskodawcy J. Z. rozprawa 15. XI. 2016, 5:54 – 37:34 ).

P. i E. W. ani ich poprzednicy prawni nigdy nie inwestowali w budynek położony częściowo na ich działce a wykorzystywany przez sąsiadów. Nigdy też nie domagali się jego wydania ani nie zgłaszali żadnych pretensji o ten budynek lub grunt pod nim. Wszelkie inwestycje i naprawy budynki chlewni i pralni były prowadzone tylko przez M. Z. (1) i jej następców prawnych. Z. nigdy nie prosili sąsiadów o zgodę na remont budynku gospodarczego. W dniu 30 grudnia 1994 M. Z. (1) przekazała darowizną synowi J. oraz jego żonie nieruchomość oznaczoną w ewidencji jako działka (...) a jej następcy prawni objęli w posiadanie działkę (...) wraz z całym posadowionym na niej budynkiem gospodarczym ( dowód : kopia umowy darowizny k. 13 – 14, zeznania świadka M. Z. rozprawa z 8. IX. 2016, 1:56 – 24:39, zeznania wnioskodawcy J. Z. rozprawa 15. XI. 2016, 5:54 – 37:34, zeznania uczestnika P. W. rozprawa 15. XI. 2016, 37:34 – 56:01 ).

W maju 1988 zmarł mąż M. Z. (1). Po jego śmierci Z. postawili płot za spornym budynkiem. W. się nie temu sprzeciwiali ( dowód : kopia aktu zgonu k. 79, zeznania wnioskodawcy J. Z. z 15. XI. 2016 – 25:52 – 34:12 ).

Przynajmniej od 1999 uczestnicy W. byli obciążani lokalnym podatkiem rolnym i podatkiem od nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka (...), podatek obejmuje także budynki gospodarcze ( dowód : decyzje podatkowe k. 90 -105 oraz informacja o opłacanych podatkach k. 106 ). W. ani ich poprzednicy prawni nigdy na działce (...) nie mieszkali ( dowód : mapa k. 24 – działka bez budynków mieszkalnych, okoliczność bezsporna - zeznania uczestnika P. W. z rozprawy 15. XI. 2016 – 37:34 – 51:24 ).

Około 2008 W. zwrócili się do Z. z propozycją wymiany części gruntów : byli gotowi oddać Z. tę część działki (...), która przylega do spornego budynku gospodarczego w zamian za część działki (...) przylegającą do drogi nr (...) ( dowód : mapa k. 24 oraz zeznania stron z rozprawy 15. XI. 2016 : 25:52 – 34:12 i 51:54 – 53:40, zeznania świadka D. W. z 8. IX. 2016 – 30:06 – 43:13 ).

Sąd zważył co następuje :

Ustalony powyżej stan faktyczny w zakresie okoliczności mających znaczenie w sprawie był przedmiotem sporu stron co do tego czy czynsz dzierżawny płacony co najmniej od 1962 obejmował tylko grunt rolny niezabudowany czy też dotyczył gruntu zabudowanego a w szczególności czy obejmował grunt pod budynkiem chlewni z pralnią.

Strony nie zakwestionowały domniemań związanych ze składanymi w sprawie dokumentami prywatnymi ( w większości ) oraz urzędowymi. Sąd podzielił także wnioski biegłego geodety Z. R. k. 116 – 117, którego zadaniem był ustalić granice oraz powierzchnię spornego w sprawie gruntu ( części działki (...) ). Strony opinii nie podważyły a sąd nie znalazł podstaw aby powziąć wątpliwości co do jej fachowości i rzetelności.

W sprawie zeznawało dwóch świadków : M. Z. (1) – poprzedniczka prawna wnioskodawców oraz E. W. – żona uczestnika ( rozprawa z 8. IX. 2017 ).

Sąd dał wiarę świadkowi M. Z. (1) albowiem jej zeznania były w pełni wewnętrznie spójne i logiczne, co biorąc po uwagę poważny wiek świadka ( lat 97 ) ma istotne znaczenie. Jej zeznań nie podważają także żadne przeprowadzone w sprawie dowody z dokumentów. Świadek potwierdziła twierdzenia wnioskodawców, że czynsz dzierżawny dotyczył gruntu niezabudowanego. Mimo iż świadek jest matką wnioskodawcy, całokształt jej zeznań w zestawieniu z dowodami w sprawie przeprowadzonymi wymaga zdaniem sądu dania wiary temu świadkowi. Jej zeznaniom przeczą jedynie uczestnicy, którzy twierdzą że opłaty dzierżawne obejmowały grunt pod budynkiem. Ciężar wykazania tych okoliczności obciąża jednak zdaniem sądu samych uczestników ( art. 6 kc ). Dokumenty pokwitowań nie wspominają o budynkach a same twierdzenia uczestników nie mogą być dowodem wystarczającym aby uznać iż wykazali oni okoliczności, z których wywodzą korzystne dla siebie skutki prawne. Skoro zdaniem sądu nie wykazali okoliczności faktycznych, które obowiązani byli wykazać, nie sposób uznać iż ich stanowisko w sprawie podważa wiarygodność zeznań świadka M. Z. (1).

Świadek E. W. w istocie nie wniosła do sprawy wielu istotnych szczegółów : nie posiadała żadnej wiedzy na temat zakresu umów dzierżawy. Potwierdziła jedynie, że uczestnicy ani ich poprzednicy prawni budynkiem się nie zajmowali i nie dbali o niego a przez wszystkie lata budynek wykorzystywali tylko Z.. Rozmowy stron z 2006 lub 2008 na temat wymiany gruntów nie mają istotnego znaczenia dla oceny przesłanek zasiedzenia zdaniem sądu.

Sąd dał wiarę wnioskodawcy J. Z. a odmówił jej uczestnikowi P. W. w zakresie charakteru / zakresu opłat dzierżawnych ( rozprawa 15. XI. 2016 – 5:54 – 37:02 i 37;44 – 56:54 ). Jak już wskazywano w przypadku oceny zeznań świadka M. Z., uczestnicy nie udowodnili okoliczności faktycznej co do której to ich obciążał ciężar dowodu zgodnie z art. 6 kc a mianowicie, że umowy dzierżawy obejmowały też grunt pod spornym budynkiem i sam budynek.

Wnioskodawcy twierdzili, że bieg zasiedzenia rozpoczął się co najmniej już w dacie wydania wyciągu z księgi wieczystej tj. od daty 3. X. 1957 ( dokument k. 17 ). Dekret o prawie rzeczowym z 11. X. 1946 obowiązujący w tej dacie i regulujący instytucję dawności stanowił w art. 50, że kto posiada nieruchomość przez lat 20, nabywa jej własność, chyba że w chwili objęcia jej w posiadanie był w złej wierze; temu kto posiada nieruchomość przez lat 30 nie można zarzucić złej wiary. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny, który wszedł w życie 1. I. 1965 ( i skrócił okresy zasiedzenia do lat 20 i 10 ) ( ustawa z 23. IV. 1965, Dz U nr 16 ) w art. XLI stanowią, że do zasiedzenia którego bieg rozpoczął się przed wejściem w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu. Jeśli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie kodeksu, jeśli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

W ocenie sądu dowody zgromadzone w sprawie powalają na ustalenie, że poprzedniczka prawna wnioskodawców i oni sami byli posiadaczami samoistnymi spornej części działki (...). Choć nie było spornym, że to uczestnicy i ich poprzednicy prawni opłacali podatki od całej działki (...), w tym od budynków ( jedynym budynkiem na niej stojącym była część spornego budynku ), to jednak zdaniem sądu, który swój pogląd opiera na ugruntowanej jak się wydaje linii orzecznictwa Sądu Najwyższego, sam fakt opłacania podatków ( w niniejszej sprawie udokumentowany dopiero od 1999 ), nawet jeśli przyjmiemy iż podatki obejmujące tez sporny budynek były opłacane także przed 1999, nie przesądza o braku samoistności posiadania po stronie władających gruntem. Bezspornym w sprawie było, iż to wyłącznie wnioskodawcy i ich poprzedniczka prawna inwestowali w sporny budynek, wykorzystywali go na własne potrzeby w sposób niezależny od właścicieli sąsiedniej działki (...) jako integralną część / składnik gospodarstwa rolnego. M. Z. (1) czuła się właścicielką także spornego budynku ponieważ otrzymała go we władanie wraz z gruntem nabytym w 1967 od M. K., dla której budynek ten był integralną częścią jej gospodarstwa. Sąd nie podziela poglądu pełnomocnika uczestników jakoby wnioskodawcy byli zobligowani wykazać w sprawie zgodnie z art. 6 kc, że wypowiedzieli umowę dzierżawy a brak takiego wypowiedzenia wyklucza samoistność posiadania po stronie władających częścią działki (...). Nie ma zdaniem sądu żadnej nielogiczności i nie jest nieprawdopodobnym aby umowy dzierżawy dotyczyły w tym przypadku tylko gruntu rolnego i nie obejmowały budynku chlewni z pralnią skoro budynek M. Z. (1) otrzymała we władanie razem z nabytą w 1967 nieruchomością i w jej odbiorze był on częścią kupionego gospodarstwa a tym samym wedle jej oceny nie było jej potrzebne regulowanie statusu budynku skoro czuła się jego właścicielką. Potrzebowała jedynie ziemi uprawnej pod uprawy aby gospodarstwo mogło prosperować – i w tym zakresie, tak jak jej poprzedniczka prawna, zawierała umowy dzierżawy.

W niniejszej sprawie możemy mówić zdaniem sądu wyłącznie o złej wierze posiadaczy części działki (...) ( wnioskodawcy oraz ich poprzedniczka prawna w oparciu o przepis art. 57 § 1 dekretu ) ponieważ nieruchomość w chwili objęcia jej w posiadanie w spornym zakresie posiadał księgę wieczystą z widniejącym w jej dziale II właścicielem. Okres posiadania liczony od 1957 do 1. I. 1965 to tylko lat osiem a zatem zastosowanie znajdzie art. XLI wymienionych wcześniej przepisów wprowadzających kc. Termin wymagany dla zasiedzenia liczymy od 1. I. 1965. W przypadku złej wiary wynosi on lat 20 wedle nowych przepisów ( kc ) i upływa 1 stycznia 1985.

Konsekwencja ustalenia, iż umowy dzierżawy nie obejmowały budynku i gruntu pod nim ( uczestnicy nie wykazali aby było inaczej ), było orzeczenie w oparciu o przepisy powołane wyżej w pkt I postanowienia, iż poprzedniczka wnioskodawców M. Z. (1) nabyła sporny grunt w drodze zasiedzenia z dniem 1 stycznia 1985.

Ponieważ to wnioskodawcy domagali się zasiedzenia i dowód z opinii biegłego był prowadzony w ich interesie, kosztami w sprawie ( wydatki na opinię biegłego ) zgodnie z art. 520 § 1 kpc zostali obciążeni solidarnie wnioskodawcy.

O pozostałych kosztach w sprawie orzeczono w pkt III orzeczenia na tej samej podstawie prawnej.