Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

o wartość kapitału początkowego

na skutek odwołania J. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z dnia 17 stycznia 2017 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zalicza odwołującemu J. P. do okresu składkowego okres nauki zawodu od 1 września 1976r. do 27 czerwca 1979r.

Sygn. akt XIII U 805/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 stycznia 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. dokonał ponownego ustalenia kapitału początkowego J. P.. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 616,18 zł.

W decyzji tej, do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1986r. do 31 grudnia 1995r.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 50,47%.

Łączne okresy składkowe wyniosły 14 lat, 11 miesięcy i 16 dni, zaś okresów nieskładkowych nie wskazano. Ustalony na dzień 1 stycznia 1999r. kapitał początkowy wyniósł 56.680,80 zł.

W decyzji tej wskazano jednocześnie, że nie uwzględniono okresów urlopu bezpłatnego oraz okresów, w stosunku do których pracodawca nie określił przyczyn nieobecności w pracy.

Ponadto wskazano, że za okres zatrudnienia od 1 lutego 1988r. do 29 lutego 1988r. przyjęto kwoty obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników.

J. P. odwołał się od powyższej decyzji wnosząc o uwzględnienie w kapitale początkowym okresu praktycznej nauki zawodu w (...) Zakładach (...) w W. od 1 września 1976r. do 27 czerwca 1979r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podnosząc, że zabrane w sprawie dokumenty wskazują raczej, że zajęcia praktyczne odbywane przez odwołującego w powyższym okresie były jednym z przedmiotów w szkole i elementem nauczania, a nie elementem obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 27 lipca 2005r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. ustalił J. P. (ur. (...)) kapitał początkowy (k. 44 a.r.).

W decyzji tej przyjęto podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 543,17 zł, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 50,47%, a ustalony na dzień 1 stycznia 1999r. kapitał początkowy wyniósł 53.721,36 zł.

W decyzji tej wskazano jednocześnie, że nie uwzględniono okresów urlopu bezpłatnego oraz okresów, w stosunku do których pracodawca nie określił przyczyn nieobecności w pracy.

W dniu 7 listopada 2016r. odwołujący złożył wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego, w którym zwrócił się o doliczenie do stażu pracowniczego okresu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w W. od 1 września 1976r. do 27 czerwca 1979r. (k. 47 a.r.).

Na potwierdzenie zatrudnienia w powyższym okresie, odwołujący dołączył do wniosku świadectwo ukończenia Zasadniczej Szkoły Zawodowej oraz legitymację ubezpieczeniową (k. 48 i nast. a.r.).

Zaskarżoną decyzją organ rentowy ustalił nową wysokość kapitału początkowego, jednak nie uwzględnił przy jego obliczaniu okresu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w W. od 1 września 1976r. do 27 czerwca 1979r. uznając, że przedstawione dokumenty nie są wystarczającym środkiem dowodowym (k. 75 a.r.).

W latach 1976-1979 odwołujący kształcił się Zasadniczej Szkole Zawodowej w W. przy ul. (...). Odwołujący kształcił się w zawodzie stolarza. Nauka była podzielona na dwie części – teoretyczną w szkole oraz praktyczną w Zakładach (...). Praktyczna nauka zawodu odbywała się na zasadach zatrudnienia. W pierwszej klasie uczniowie pracowali w wymiarze 6 godzin, natomiast w drugiej i trzeciej klasie uczniowie pracowali w wymiarze 8 godzin. Uczniowie pracowali przez 3 dni w tygodniu i za wykonywaną pracę otrzymywali wynagrodzenie. Praca była wykonywana w godzinach od 7.00 do 15.00. Uczniowie otrzymywali odzież roboczą oraz środki czystości. Za wykonywaną pracę odwołujący otrzymywał wynagrodzenie ok. 350,00 zł. W powyższym okresie, razem z odwołującym kształcili się i odbywali praktyki świadkowie S. B. oraz T. C. (zeznania odwołującego oraz świadków – k. 51-52 a.s.).

Powyższe okoliczności znajdują potwierdzenie w przedstawionych w toku niniejszego postępowania dokumentach, w tym, w zaświadczeniu (...) Zakładów (...) w W. z dnia 11 czerwca 1976r. (k. 10 i nast. a.s.).

W ocenie Sądu zebrane w aktach sprawy dowody są wiarygodne, nie były kwestionowane przez żadną ze stron i nie budzą wątpliwości. Tym samym zasługiwały na to, aby uczynić je podstawą ustaleń faktycznych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2016r. poz. 887 t.j.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1-3 powoływanej ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: okresy składkowe, o których mowa w art. 6; okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (przy czym w dacie wydania zaskarżonej decyzji przepis ten stanowił, iż podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980r. do dnia 31 grudnia 1998 r., jednak zmiana treści wskazanego przepisu po wydaniu zaskarżonej decyzji pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie niniejszego postępowania).

Stosownie natomiast do § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983r. Nr 10, poz. 49 ze zm.), środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty są dla pracowników zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 18 września 2012r., sygn. III AUa 380/12, Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi wynikającymi z treści § 20 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r., dlatego nie tylko do jego kompetencji, ale i obowiązków należy przeprowadzenie postępowania dowodowego w zakresie umożliwiającym, w sposób nie budzący wątpliwości, ustalenie podstawy wymiaru świadczenia.

Jak wynika z art. 117 ust. 1 ww. ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2-9 i ust. 2 pkt 1 lit. b-d, pkt 2 lit. d i pkt 4-17, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7, oraz okresy, o których mowa w art. 10 ust.1 pkt 1, mogą być uwzględnione, jeżeli zostały udowodnione dokumentami (zaświadczeniami) lub wpisami w legitymacji ubezpieczeniowej bądź uznane orzeczeniem sądu, z uwzględnieniem ust. 3 i 4.

Należy jednak wskazać, że o ile nie przedstawienie przed organem rentowym wskazanych przez powołane przepisy dokumentów skutkuje brakiem udowodnienia okoliczności wykonywania pracy, to już na etapie postępowania sądowego podobne ograniczenia dowodowe nie istnieją. W postępowaniu odwoławczym (sądowym) możliwe jest prowadzenie na okoliczność dowodów wszelkich dopuszczalnych w nim dowodów,
w szczególności dowodów przewidzianych przez przepisy kodeksu postępowania cywilnego (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985r., sygn. III UZP 5/85).

Zgodnie z przyjętym orzecznictwem w sprawie, w której przedmiotem jest prawo do świadczenia rentowo-emerytalnego lub wysokość tego świadczenia, wymaga się dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych oraz precyzyjnych - potwierdzających czy uprawdopodobniających w stopniu graniczącym z pewnością nie tylko fakt zatrudnienia, ale
i pozostałe okoliczności związane ze świadczeniem pracy. Prymat nadany dokumentacji pracowniczej prowadzi do gradacji mocy dowodowej polegającej na tym, iż dokumentacja ta stanowi podstawę weryfikacji pozostałych dowodów przedłożonych przez strony (tak np. orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 października 2008 r., sygn. III AUa 560/08).

Szczególnego podkreślenia wymaga w tym miejscu to, że okresy zatrudniania młodocianych uważa się za okresy składkowe tylko wtedy, gdy stosunek pracy był nawiązany na warunkach przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r.

Przed dniem 1 stycznia 1975r. młodociani zatrudniani byli na podstawie umowy określonej w przepisach ustawy z 1958r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. z 1958r. Nr 45, poz. 226 ze zm.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 ww. ustawy młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy. Stosownie do art. 9 ust. 1 zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany miał być szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Natomiast w art. 10 cytowanej ustawy wyrażono wprost, iż okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy stanowią okresy zatrudnienia. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ww. ustawy w okresie nauki zawodu i przyuczania do określonej pracy obowiązują uczniowskie stawki płac. Zasady wynagradzania młodocianych określone zostały w § 13 i nast. uchwały nr 364 Rady Ministrów z dnia 26 września 1958r. w sprawie zatrudniania młodocianych przez zakłady pracy w celu nauki zawodu, przyuczania do określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy (M. P. z 1958r. Nr 78, poz. 453).

Wymaga również podkreślenia, iż młodociani pobierający naukę zawodu w zakładach pracy w ramach zawartych z tymi zakładami umów byli wprost uważani za pracowników przez art. 4 ust. 2 pkt 3 dekretu z dnia 25 czerwca 1954r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1958 r. Nr 23, poz. 97 ze zm.), art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 1968r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1968 r. Nr 3, poz. 6 ze zm.) oraz art. 11 ust. 2 pkt 3 tej ustawy, nakazujący uznawanie za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia okresów wykonywania przed dniem 1 stycznia 1975r. pracy na podstawie umowy o naukę zawodu, przyuczania do określonej pracy lub odbywania wstępnego stażu pracy, a także art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1991 r. Nr 104, poz. 450 ze zm.), nakazujący uznawanie za okresy składkowe przypadające przed dniem wejścia w życie tej ustawy okresów zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r., która to zasada została przejęta przez art. 6 ust. 2 pkt 3 aktualnie obowiązującej ustawy o emeryturach i rentach.

Stosownie do art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 15 lipca 1961r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. z 1961r. Nr 32, poz. 160) zasadnicze szkoły zawodowe mogły działać również jako szkoły przyzakładowe bądź pod opieką patronacką branżowo odpowiednich uspołecznionych zakładów pracy. Zasadnicze szkoły zawodowe przyzakładowe były zakładane, utrzymywane i prowadzone przez zakłady pracy.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że odwołujący nie dysponuje dowodem w postaci zawartej na piśmie umowy indywidualnej
z zakładem pracy, to fakt ten w ocenie Sądu nie budzi wątpliwości. Jak wynika z powoływanych przepisów umowa ta winna określać rodzaj nauki zawodu, czas trwania nauki, wysokość wynagrodzenia i warunki jego wypłaty, zasadnicze prawa i obowiązki młodocianego łącznie z obowiązkiem kształcenia się.

Z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego jednoznacznie wynika, iż skarżący był przyuczany do zawodu „stolarz” co wynika zarówno z zaświadczenia wystawionego w dniu 11 czerwca 1976r. przez Zakłady (...) oraz ze świadectwa potwierdzającego ukończenie zasadniczej szkoły zawodowej oraz z przeprowadzonych przed Sądem dowodów z zeznań świadków i z zeznań odwołującego.

Odwołujący przez trzy dni w tygodniu uczył się w szkole, a przez kolejne trzy dni wykonywał pracę w ramach praktycznej nauki zawodu. Praca była wykonywana w ośmiogodzinnym wymiarze pracy. Za wykonywaną pracę odwołujący otrzymywał wynagrodzenie.

W ocenie Sądu wynagrodzenie wypłacone odwołującemu przez zakład pracy w okresie nauki zawodu stanowiło wynagrodzenie za pracę przysługujące odwołującemu w okresie nauki. Pracy odwołującego w ramach umowy o naukę zawodu nie można wobec powyższego traktować wyłącznie jako zajęć praktycznych przewidzianych w programie nauki szkolnej.

W konsekwencji należy uznać, iż odwołujący jako młodociany, odbywał naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów powoływanej ustawy z dnia 2 lipca 1958r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy i posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym (vide np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2009 r., sygn. II UK 334/08).

Mając na uwadze okoliczności rozpoznawanej sprawy uznać należy, że odwołujący
w okresie od 1 września 1976r. do 27 czerwca 1979r. w ramach nauki w Zasadniczej Szkole Zawodowej odbywał praktyczną naukę zawodu, która winna być zaliczona do wysługi emerytalnej odwołującego.

Dlatego też, zaskarżoną decyzję należało zmienić.

Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 orzekł jak w sentencji wyroku.

Przewodniczący:

SSO Rafał Młyński

(...)