Pełny tekst orzeczenia

WYROK WSTĘPNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Marta Zalewska

Protokolant: sekretarz Agnieszka Kozłowska

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2017 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: A. B.

przeciwko: 1. (...) S.A. w W., 2. (...) S.A. w W.

o zapłatę

I.  uznaje roszczenie powoda A. B. za usprawiedliwione co do zasady w stosunku do pozwanego (...) S.A. w W.

II.  uznaje roszczenie powoda A. B. za usprawiedliwione co do zasady w stosunku do pozwanego (...) S.A. w W.

III.  uznaje, iż odpowiedzialność wyżej wymienionych pozwanych jest solidarna.

sygn. akt VI GC 308/15

UZASADNIENIE wyroku wstępnego z dnia 29 września 2017 r.

Powód (...) sp. jawna wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego (...) S.A. kwoty 190 356,27 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 1.102015 r. do dnia zapłaty o kosztami postępowania. W uzasadnieniu wskazał, że na mocy decyzji administracyjnej o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej Skarb Państwa nabył część nieruchomości powoda przeznaczanej pod linie kolejowe. Na skutek realizacji inwestycji doszło do pozbawienia nieruchomości powoda na której prowadził działalność gospodarczą w postaci sklepu dostępu do drogi publicznej, pozwany nie zapewnił możliwości ruchu zastępczego. W związku z zamknięciem dostępu do drogi publicznej bez zapewnienia ruchu zastępczego , utratą możliwości dowozu towaru i parkowania przy sklepie dla potencjalnych klientów, powód musiał zamknąć sklep. W związku z powyższym powód poniósł szkodę na którą złożyły się koszty likwidacji sklepu, pracownicze, koszty niewykorzystanych: pozwoleń na sprzedaż alkoholu, za użytkowanie wieczyste, ubezpieczenia sklepu, podatku od nieruchomości, amortyzacji obiektu z tytułu utraty zysku.

Strony prowadziły bezskuteczne negocjacje celem ugodowego zakończenia sporu. Pozwany w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty wskazał, że współodpowiedzialnym jest wykonawca inwestycji (...) S.A. w W.. Powód wskazał, że nie dochodzi roszczenia odszkodowawczego za nieruchomość wywłaszczoną, gdyż to jest przedmiotem postępowania administracyjnego.

Powód wywiódł roszczenie z odpowiedzialności deliktowej pozwanego w związku z pozbawieniem powoda możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej poprzez zamkniecie dostępu do drogi publicznej i bez zapewnienia ruchu zastępczego i niepodjęcie żadnych innych działań celem ograniczenia negatywnych skutków inwestycji. Obowiązków pozwanego w tym zakresie nie wyłączała decyzja administracyjna zezwalająca na prowadzenie inwestycji. Pozwany nie przyjął propozycji wykupu działki, która straciła gospodarcze znaczenie i nie nadaje się do dotychczasowego wykorzystania na dotychczasowe cele w trybie art. 9 t ust. 2 ustawy z dnia 28.03.2003 r. o transporcie kolejowym. Powód wskazał też, że odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość nie obejmuje roszczeń z tytułu szkody związanej z pozostałą częścią niewywłaszczonej nieruchomości, które może być dochodzone na drodze cywilnej.

W odpowiedzi na pozew /k. 83 / pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Pozwany podniósł, że powierzył realizację inwestycji Konsorcjum wykonawców Przedsiębiorstwu (...) we W. oraz Przedsiębiorstwu (...) w K. na mocy umowy z dnia 15.12.2010 r. Wykonawca został wybrany w drodze przetargu nieograniczonego, jako gwarantujący realizację inwestycji w sposób profesjonalny i odpowiedzialny za ewentualne błędy w sztuce. Przedmiotem działalności Przedsiębiorstwa (...) w K. są roboty budowlane związane z budową dróg szynowych i kolei podziemnej, drugiego z konsorcjantów powstał z przekształcenia firmy o bogatym doświadczeniu na rynku kolejowym t.j. Zakładu Budownictwa (...). Pozwany wskazał, że to wykonawca obowiązany był do uzyskania zgód i opracowania projektów zmian organizacji ruchu drogowego w czasie przebudowy drogi. Wykonawca miał także przejąć od pozwanego odpowiedzialność materialną w związku z roszczeniami o odszkodowania. Z uwagi na powierzenie realizacji inwestycji podmiotom stale trudniącym się realizacją przedsięwzięć budowlanych, podmiotami odpowiedzialnymi wobec powoda są wykonawcy, którym pozwany powierzył wykonanie na mocy art. 429 kc. Pozwanemu nie można zarzucić winy w wyborze jako że wybrał podmiot profesjonalny, wyspecjalizowany w rynku kolejowym, które miało odpowiedni potencjał, doświadczenie.

W piśmie procesowym z daty 4.12.2015 r. /k. 236/ powód wniósł na podstawie art. 194 kpc o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanych Przedsiębiorstwa (...) S.A. we W. oraz Przedsiębiorstwa (...) w K. sp. o.o. , co sąd Powód przyznał, iż pozwany nie ponosi winy w wyborze. Natomiast podtrzymał stanowisko, iż rzeczowy zakres inwestycji, a w szczególności zdefiniowanie obszaru planu budowy i warunków terenowych i technicznych w jakich inwestycja ma być realizowana nastąpiło na skutek tylko i wyłącznie działań pozwanego jako zamawiającego. Zdefiniowanie przez pozwanego planu budowy i inwestycji nie uwzględniało zaś tego, iż nastąpiło odcięcie powoda od dostępu do drogi publicznej bez zapewnienia ruchu zastępczego.Scedowanie na wykonawców swoich obowiązków nie jest równoznaczne ze zwolnieniem się pozwanego od odpowiedzialności wobec powoda. Powód nie był stroną umowy pomiędzy pozwanym a wykonawcami.

W piśmie procesowym z daty 15.12.2015 r. powód wskazał, że także wykonawcy nie zapewnili dojazdu zastępczego ani dostępu do drogi publicznej tak dla powoda jak i potencjalnych klientów. Podstawą ich odpowiedzialności są przepisy od 415 kc do 449 kc, w szczególności art. 435 § 1 kc.

W odpowiedzi na pozew pozwany Przedsiębiorstwo (...) w K. sp. o.o. /k.274/ wniósł o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 kpc ewentualnie oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania. Postanowieniem z dnia 20.12.2016 r. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w stosunku do tego pozwanego z uwagi na cofniecie pozwu pismem z dnia 15.152.2016 r. /k. 684/ za zgodą pozwanego, bez zrzeczenia się roszczenia. /k. 699/.

Postanowieniem z dnia 21.03.2016 r. Sąd Okręgowy prawomocnie odmówił odrzucenia pozwu /k. 442/.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. /k. 358/ wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania. Pozwany odnosząc się do art. 435 kc wskazał, że należy wykazać związek szkody z ruchem przedsiębiorstwa. Dalej podniósł, że szkoda powstała na skutek nie działań pozwanego, ale decyzji wywłaszczeniowej. Dalej wskazał, że powód mógł nadal prowadzić działalność, ale dobrowolnie z tego zrezygnował. Zarzucił, że powód nie zaskarżył decyzji administracyjnej która pozbawiła go dostępu do drogi i naruszała jego interes, nie wniósł też do niej zastrzeżeń, powód zaniechał też doprowadzenia do stwierdzenia o niezgodności z prawem decyzji administracyjnej. W marcu 2014 r. wiedział o niej i prowadził negocjacje z (...) S.A. licząc na odkupienie całej nieruchomości i przenosząc działalność do innych sklepów sieci. W efekcie powód skutki własnych zaniedbań chce przerzucić na pozwanych. Pozwany podniósł, że realizował inwestycje wyłącznie na gruntach Skarbu Państwa zgodnie z projektem i decyzją administracyjną pozwolenia na budowę, a nie na działce powoda. Działania pozwanego nie mają związku przyczynowego ze szkodą powoda, to nie pozwany pozbawił powoda dostępu do drogi. Pozwany nadto był gotów utwardzić powodowi dojazd od strony zachodniej, ale powód nie był zainteresowany. Dalej pozwany podniósł niewykazanie poniesienia szkody i związku przyczynowego. Pozwany zakwestionował też , aby umowa z inwestorem przerzucała na niego całą odpowiedzialność wobec osób trzecich, jako że miał on ponosić odpowiedzialność za szkodę wynikającą z jego zaniedbań, umyślnego działania lub niedotrzymania kontraktu, a nie za skutki decyzji wywłaszczeniowej. Pozwany podniósł, że to (...) S.A. zlekceważył fakt, iż skutkiem decyzji administracyjnej, o którą sam wnioskował, będzie odcięcie powoda od drogi. Podniósł też, że negocjacje z powodem w tej sprawie zakończyły się niepowodzeniem z uwagi na jego wygórowane żądania.

Pismem z daty 26.01.2016 r. pozwany (...) S.A. wniósł na podstawie art. 84 § 1 i 2 kc o zawiadomienie o toczącym się procesie i wezwanie do wzięcia udziału w sprawie Firmy (...) sp. o.o., Przedsiębiorstwa (...) w (...) S.A. , Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowego (...) sp. o.o. działających jako Konsorcjum (...). Pozwany wskazał, iż konsorcjum pełniło funkcję inżyniera , którego zadaniem był prowadzenie wielobranżowego nadzoru inwestorskiego nad robotami budowlanymi zgodnie z zapisami umów zawartych z wykonawcami robót w systemie projektuj i zbuduj, rekomendowanie zmian podczas realizacji, zapewnienia likwidacji źle wykonanych robót i skutków tych robót, weryfikacja i uzgadnianie i zatwierdzanie do realizacji projektów wykonawczych sporządzonych przez wykonawców robót budowlanych i weryfikacja oraz uzgadnianie przed przyjęciem przez pozwaną m.in. koncesji programów przestrzennych oraz projektów budowlanych. W/w podmiotu nie wstąpiły do procesu.

W piśmie procesowym z daty 22.02.2016 r. powód odniósł się do odpowiedzi na pozew obu pozwanych. Co do pozwanego (...) S.A. wskazał, że szkoda nie wynika z decyzji wywłaszczeniowej, gdyż z tej wynikał obowiązek zapewnienia drogi zastępczej, jej brak zaś był wynikiem działań pozwanego. Powód zaprzeczył aby pozwany nie wszedł na nieruchomość powoda, wykonawca doprowadzili do dewastacji otoczenia sklepu. Brak zaskarżenia decyzji przez powoda wynikał z tego, że przewidywał drogę zastępczą, faktyczne zaś pozbawienie możliwości prowadzenia działalności nastąpiło na skutek działań pozwanych. Powód wskazał też, że pozwany przyjął umownie na siebie odpowiedzialność także z tytułu utrudniania prowadzenia działalności gospodarczej przez powoda na etapie procesu inwestycyjnego, a nie decyzji administracyjnej. Podniósł, że żaden z pozwanych nie zaproponował i nie zrealizował drogi przewidzianej w decyzji o wywłaszczeniu. Pozwani nie zapewnili też drogi zastępczej. Powód nie składał zastrzeżeń do decyzji i nie zaskarżył jej z uwagi na toczące się negocjacje z (...) S.A. i zapewnienia o rekompensacie.

W piśmie procesowym z daty 8.04.2016 r. /k. 473/ powód podtrzymał stanowisko w sprawie. Wskazał, że zgodnie z decyzją inwestor miał przy projektowaniu decyzji uwzględnić interesy osób trzecich, w tym zapewnić dostęp do drogi publicznej posadowionych w obszarze oddziaływania obiektu inwestycji. Pozwany w drodze umowy scedował odpowiedzialność na wykonawców, powód zaś może żądać od wykonawców dopozwanych w sprawie roszczenia bezpośrednio w oparciu art. 393 kc. Teren budowy został przekazany wykonawcom, którzy ponoszą odpowiedzialność na zasadach ogólnych za wynikłe na tym terenie szkody. Pozwani nadto zdewastowali działkę powoda, co także uniemożliwi prowadzenie działalności gospodarczej przez powoda. Powód podtrzymał podstawę odpowiedzialności pozwanych wskazując na delikt o przepisy od art. 415 kc do 449 kc, dodatkowo co do inwestora z tytułu nierzetelnego prowadzenia negocjacji, celem niepodjęcia przez powoda próby dochodzenia roszczeń na drodze administracyjnej.

W piśmie procesowym z daty 15.05.2016 r. /k.496/ pozwany (...) S.A. podniósł, że wszystkie roboty były wykonywane na terenie wywłaszczanym, zaprzeczył dewastacji nieruchomości powoda. Pozwany deklarował wykonanie zastępczej drogi odjazdowej przy ogródkach działkowych. Pozwany przyznał, że zaprojektowana była z drugiej strony sklepu droga dojazdowa , a nie została wykonana z uwagi na powstanie kolizji z przebiegiem magistrali gazowej, która nie została rozstrzygnięta. Powód dobrowolnie zlikwidował działalność chwili rozpoczęcia robót stąd nie było potrzeby wykonywania drogi zastępczej. Pozwany wskazał, że powód nie występował w oparciu o art. 9 t ust. 1 ustawy o transporcie kolejowym o nabycie pozostałej nieruchomości przez pozwanego, a to jest właściwa droga do dochodzenia roszczeń przez powoda, przewidziana przy realizacji inwestycji publicznych. Przyczyną utrudnienia w prowadzenia działalności przez powoda była decyzja władz państwowych co do ważnej inwestycji publicznej, a nie wina pozwanych, także wykonawców.

Na rozprawie w dniu 21.06.2016 r. powód wskazał podstawy faktyczne żądania pozwu wywiedzionego z deliktu art 435 kc:

- przy wykonywaniu prac powód jako inwestor oraz pozwani jako faktyczni wykonawcy nie zapewnili powodowi dostępu do drogi publicznej, jak również odcięto możliwość parkowania klientów przy sklepie, jak również uniemożliwiono całkowicie wjazd samochodów dostawczych z towarem i wyjazd,

-ponadto inwestor nie wykonał pkt 8a decyzji z dnia 15.10.2014r. o zabezpieczeniu interesu osoby trzeciej poprzez zapewnienie dostępu do drogi publicznej ,

- co do culpa in contrahendo pozwany (...) negocjował w złej wierze tj. celowo przedłużał negocjacje pod kątem prowadzonego postępowania administracyjnego, a nie celem zabezpieczenia interesów powoda, choć powyższe nie ma bezpośredniego przełożenia na roszczenie odszkodowawcze,

- wykonawcy na skutek złej organizacji pracy dokonali zanieczyszczenia działki nr (...) błotem, różnymi materiałami, czym uniemożliwili całkowicie dojazd do sklepu, choć nie ma to bezpośredniego przełożenia na roszczenia odszkodowawcze,

-ruch przedsiębiorstwa polegał na korzystaniu ze sprzętu budowalnego.

Pozwany (...) wskazał, że obowiązek zapewnienia dostępu do drogi publicznej został zlecony wykonawcom.

Pozwany (...) zarzucił brak bezprawności działania, wykonawcy byli związani parametrami i kształtem inwestycji, zaprzeczył aby obowiązek zapewnienia interesów osób trzecich wynikał z pkt 8 a decyzji czy umowy z (...). Pozbawienie dostępu do drogi nastąpiło na sutek decyzji administracyjnej.

Pozwany (...) S.A. podniósł, że działanie nie było bezprawne, roboty nie były prowadzone na nieruchomościach powoda, prowadzono je na wiosnę 2015 r., powód zlikwidował sklep w kwietniu 2015 r.

Na rozprawie w dniu 6.12.2016 r. /k.641 t. IV / strony podtrzymały stanowiska w sprawie.

Pozwany (...) S.A. wyjaśnił , że w zakresie prac projektowych, które wykonywał istniał obowiązek zapewnienia dojazdu do sklepu powoda, pozwany zaprojektował drogę zastępczą po zachodniej stronie sklepu. Prace projektowe wykonywane były po decyzji lokalizacyjnej z 15.10.2014 r. , a przed pozwoleniem na budowę. Nie było możliwości wykonania drogi dojazdowej do sklepu przed wykonaniem torów i całej infrastruktury. W piśmie procesowym z daty 7.12.2016 r. /k.662/ pozwany (...) S.A. argumentował odnośnie proponowanej powodowi drogi tymczasowej oraz co do braku obowiązku wykonawcy, który spoczywa na inwestorze, zapewnienia stałego dostępu do drogi publicznej w razie likwidacji tej dotychczasowej oraz nie tyle pozbawienia, co utrudnienia dostępu do sklepu. Pozwany wskazał, że z decyzji wynikało, iż droga publiczna będzie wykonana dopiero po zakończeniu inwestycji kolejowej.

Pozwany podniósł zarzut naruszenia prawa i art. 5 kc z uwagi na złożenie pozwu wkrótce po decyzji o zezwoleniu na budowę i przy niewyczerpaniem trybu z art. 9 t ustawy o transporcie kolejowym.

W pismach procesowych z daty 19.07.2017 r./k. 852/ i 20.07.2017 r. /k.856/ pozwani zgłosili zarzuty do opinii biegłego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (...) sp. jawna prowadził działalność gospodarczą w ramach sieci handlowej w postaci sklepu Delikatesy (...) w S. przy ul. (...), na działce ewidencyjnej nr (...), której był wieczystym użytkowaniem i właścicielem posadowionego na niej budynku.

Zawiadomieniem z dnia 26.08.2014 r. powód (...) sp. jawna został poinformowany o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej dla inwestycji „Rozbudowa z przebudową linii kolejowej (...)odcinek K. – R., (...) S. (...) ”; od km 130,100 do km 133,600 linii nr 91.

W dniu 15.10.2014 r. wydana została decyzja administracyjna znak (...)o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej dla w/w inwestycji. Powód decyzji nie zaskarżył.

Inwestycja częściowo została zlokalizowana na części nieruchomości powoda, działce nr (...) , która została podzielona na trzy działki (...). Sklep znajdował się na działce (...). Na działce (...) od ulicy (...) znajdował się wybrukowany parking dla klientów. Działki (...) zostały wywłaszczone i przeszły na własność Skarbu Państwa. W ramach inwestycji przewidziano wykonanie zjazdów z ulicy (...) na nowym przebiegu w tym do budynku handlowego powoda. W decyzji wskazano, iż przy projektowaniu należy uwzględnić interesy osób trzecich , w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej.W decyzji wskazano też, że w oparciu o art. 9 t ust. 2 ustawy z dnia 28.03.2003 r. jeżeli w przypadku , gdy została zajęta cześć nieruchomości , a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystania na dotychczasowe cele, (...) S.A. nabywają w drodze umowy , na wniosek właściciela lub użytkowania wieczystego nieruchomości w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa tę część nieruchomości. W decyzji wskazano też, że kwestia ustalania odszkodowania za ewentualne szkody związane z działkami poza linią rozgraniczającą teren zajęty pod inwestycję nie są przedmiotem postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej. Czynności te obejmują etap późniejszy po uzyskaniu decyzji lokalizacyjnej. Decyzja lokalizacyjna nie zawierała szczegółowych rozwiązań technicznych, które miały zostać przedstawione w projekcie budowlanym dołączonym przez inwestora do wniosku o pozwolenie na budowę.

Decyzją z daty 30.06.2015 r. Wojewoda (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę.

Decyzja o lokalizacji linii kolejowej oraz o pozwoleniu na budowę zapewniały powodowi dostęp do drogi publicznej. Nowy przebieg ul. (...) usytuowany był na działce (...) przylegającej do działki (...) z budynkiem sklepu. Dojazd zapewniał też zjazd z nowej ul. (...) wraz z placem manewrowym na działce (...).

dowodu: zawiadomienie z dnia 26.08.2014 r. k. 12-14, zawiadomienie z dnia 24.10.2014 r. k. 15, decyzja z daty 15.10.2014 r. k. 300-318, 363-381, decyzja z nr (...) z dnia 30.06.2015 r. k. 319-332, plan sytuacyjny k. 333, pismo Trakcji k. 354,

okoliczność otrzymania powyższych oraz niewniesienie przez powoda środków zaskarżenia od decyzji było w sprawie bezspornym i nie wymagało dowodzenia.

dowód z pisemnej opinii biegłych sądowych, to G. D. z zakresu budownictwa (...) z zakresu inżynierii kolejowej k. 814-840,

Pozwany (...) S.A. powierzył w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w oparciu o umowę nr (...)/I z dnia 16.12.2010 r. realizację inwestycji Konsorcjum wykonawców Przedsiębiorstwu (...) S.A. we W., obecnie (...) S.A. oraz Przedsiębiorstwu (...) sp. o.o. w K. na mocy umowy z dnia 15.12.2010 r. Obaj konsorcjanci zawodowo zajmowali się robotami związanymi z infrastrukturą kolejową. Zadaniem wykonawcy było zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych na linii kolejowej K. – M. – granica państwa na odcinku D. – S. (...) w km 111,500 – 1333,600 w ramach Projektu „Modernizacja linii kolejowej (...) odcinek K. – R. , etap III”. W przypadku konieczności zamknięcia drogi publicznej zgodnie z umową, wymagana była zgoda inżyniera, przed jej zamknięciem. Wykonawca miał też zapoznać się ze wszystkimi istniejącymi urządzeniami m.in. gazociągami przed dokonaniem prac. Wykonawca obowiązany był do dokonania niezbędnych uzgodnień w zakresie niezbędnych usunięć i robót odtworzeniowych istniejących sieci i urządzeń w uzgodnieniu z inżynierem. Zgodnie z pkt 17. 1 warunków kontraktu wykonawca miał przejąć od zamawiającego odpowiedzialność materialną w związku z wszystkimi roszczeniami, odszkodowaniami, stratami i wydatkami w tym w związku ze szkodami lub stratami jakiejkolwiek własności – w tym nieruchomości w zakresie w jakim wynikła lub powstała w trakcie z lub z powodu projektowania , realizacji i ukończenia robót i usunięcia wszelkich wad oraz może być przypisana jakiemukolwiek zaniedbaniu, umyślnemu działaniu lub niedotrzymaniu kontraktu przez wykonawcę.

Powód powierzył nadzór inżynieryjny nad inwestycją na mocy umowy nr (...)/I z daty 31.08.2011 r. Konsorcjum - (...) t.j. Firmie (...) sp. o.o. , Przedsiębiorstwu (...) w (...) S.A. , Przedsiębiorstwu Handlowo – Usługowe (...) sp. o.o. Przedmiotem umowy był prowadzenie czynności związanych z nadzorem inwestorskim procesu budowlanego. dowody: umowa nr (...)/I k. 158- 163, warunki szczególne umowy k. 164 – 179, warunki ogólne kontraktu k. 180-182, umowa nr (...)/I k. 182- 224, umowa konsorcjum z 12.07.2010 r. k. 334-338, umowa z dnia 22.09.2011 r. k. 339-355, harmonogram robót k. 632 załącznik do harmonogramu k. 633, mail z 23.06.2016 k. 634, zeznania słuchanego na rozprawie w dniu 6.12.2016 r. pom. k. 641 i n świadka T. S. (1) , P. J. (1), M. O., I. Z. , Okoliczność profilu zawodowego wykonawców jako bezsporna nie wymagała dowodzenia w myśl art. 229 kpc.

Przebieg linii rozgraniczającej, decydującej o zakresie wywłaszczenia projektował wykonawca w ramach koncepcji „Zaprojektuj i wybuduj”. Pozwany wykonawca wykonując projekt objął wywłaszczeniem tylko część spornej działki nr (...), dzieląc ją na trzy, kierując się przy tym stanowiskiem inwestora (...) S.A., który był przeciwny wywłaszczeniu całej działki, jako nieprzydatnej w pozostałej części dla inwestycji rozbudowy linii kolejowej. W ramach koncepcji „Zaprojektuj i wybuduj” dostęp do drogi publicznej dla działek nieobjętych wywłaszczeniem oraz drogę zastępczą na czas inwestycji miał obowiązek zapewnić wykonawca. Wykonawca wobec ingerencji inwestycji w drogę publiczną, obowiązany był do sporządzenia dokumentacji organizacji ruchu, nadzorowanej przez inżyniera kontraktu, który nieprawidłowości winien zgłosić inwestorowi.

dowody: umowa nr (...)/I k. 158- 163, warunki szczególne umowy k. 164 – 179, warunki ogólne kontraktu k. 180-182, zeznania słuchanego na rozprawie 6.12.2016 r. świadka I. Z. pom. k.641, na rozprawie w dniu 9.12.2016 r. /pom. k. 666/ świadka S. R. , częściowo R. K. (1), , M. K. ,

Powód w czasie trwania inwestycji został pozbawiony dostępu do drogi publicznej. Dostęp taki gwarantowały decyzje administracyjne dotyczące lokalizacji inwestycji i pozwolenia na budowę, które wskazywały stan docelowy t.j. po zakończeniu inwestycji. Wg w/w decyzji miała zostać wybudowana nowa ul. (...), z drugiej strony działki powoda, do której powód miałby bezpośredni dostęp a ponadto przewidziano wykonanie parkingu z bezpośrednim dostępem do działki powoda. W miejscu dotychczasowej ul. (...) przebiegać miała nowa linia toru kolejowego. Droga publiczna t.j. ul. (...) w nowym usytuowaniu miała przebiegać równolegle do dotychczasowej , na nowo wydzielonej działce (...) przylegającej do działki (...) wzdłuż dotychczasowego zaplecza sklepu. Sklep mógł nadal funkcjonować po jego przebudowaniu na zasadzie lustrzanego odbicia. Dodatkowo dostęp do drogi publicznej działce (...) miały zapewniać zjazd z nowej ulicy (...) wraz z placem manewrowym na działce (...) przylegającej po stronie wschodniej do działki (...).

Początkowo technicznie możliwym był dojazd drogą technologiczną, prowadzoną traktem dotychczasowej ul. (...), zlikwidowanej w maju 2015 r. jednak praktycznie nie był on możliwy z uwagi na zakaz ruchu. W przedziale czasu od 27.03 do 8.04.2015 r. w oparciu o „Projekt organizacji ruchu na czas prowadzenia robót związanych zamknięciem dla ruchu przejazdu kolejowego w c. ul. (...) oraz odcinka ul. (...) w S. M.. w ramach modernizacji linii kolejowej na odcinku D. -R. , sporządzony przez wykonawcę w listopadzie 2014 r. i zatwierdzony przez starostę R. (...) z terminem ważności do 31.10.2017 r., oznakowano i zamknięto ruch na ul. (...) na czas trwania modernizacji linii kolejowej. Zostały postawione dwa znaki zakazu wjazdu w odległości ok. 100 – 150 m od sklepu. Zakaz wjazdu nie dotyczył mieszkańców posesji.

Budowa nowej drogi B. nie została zrealizowana z uwagi na nieusuniętą kolizję z gazociągiem. Techniczne rozwiązanie tej kolizji przewidziane było przez wykonawcę w projekcie budowlanym wg stanu na październik 2014 r. Istnienie kolizji z siecią gazową znane było inwestorowi najpóźniej czerwcu 2012 r. Inwestor zawarł porozumienie z dysponentem gazociągu co do usunięcia kolizji w dacie 12.09.2016 r., co dopiero umożliwiło jego przebudowę przez wykonawcę, do której ten przystąpił.

dowody: zawiadomienie z dnia 26.08.2014 r. k. 12-14, zawiadomienie z dnia 24.10.2014 r. k. 15, decyzja z daty 15.10.2014 r. k. 300-318, 363-381, decyzja z nr (...) z dnia 30.06.2015 r. k. 319-332, plan sytuacyjny k. 333, plan zagospodarowania k. 656, zdjęcia k. 426-439, 440, protokół odbioru oznakowania i zamknięcia ul. (...) k. 540, zdjęcia k. 541-544, protokół przekazania placu budowy k. 545, zeznania słuchanego na rozprawie w dniu 6.12.2016 r. pom. k. 641 i n świadka Z. K. , P. J. (1), na rozprawie w dniu 9.12.2016 r. /pom. k. 666/ częściowo W. S., P. J. (2), J. P., szkic sytuacyjny J. P. k. 665, R. K. (1), A. B., dowód z pisemnej opinii biegłych sądowych, to G. D. z zakresu budownictwa (...) z zakresu inżynierii kolejowej k. 814-840, opinia ustna złożona na rozprawie w dniu 29.09.2017 r. pom. k. 816

Powodowi na czas trwania robót nie zapewniono także tymczasowego dostępu do działki nr (...). W dacie likwidacji sklepu 12.04.2015 r. nie było możliwości bezpośredniego dostania się do niego, nie tylko od strony zamkniętej ul. (...) ale i objazdem przewidzianym w projekcie organizacji ruchu. Droga objazdowa poprowadzona za sklepem w okolicach ogródków działkowych, z uwagi na brak wytyczenia i przygotowania bezpośredniego odcinka tej drogi łączącej sklep z tym objazdem, nie była użyteczna dla sklepu powoda. W efekcie potencjalni klienci nie mogli dojechać ani dotychczasową drogą publiczną ani jakąkolwiek drogą zastępczą do sklepu (...), który praktycznie stał na placu budowy.

dowody: zdjęcia k. 426-439, 440, protokół odbioru oznakowania i zamknięcia ul. (...) k. 540, zdjęcia k. 541-544, protokół przekazania placu budowy k. 545, zeznania słuchanego na rozprawie w dniu 6.12.2016 r. pom. k. 641 i n, świadka Z. K. , P. J. (1), na rozprawie w dniu 9.12.2016 r. /pom. k. 666/ W. S., P. J. (2), J. P., szkic sytuacyjny J. P. k. 665, R. K. (1), A. B., dowód z pisemnej opinii biegłych sądowych, to G. D. z zakresu budownictwa (...) z zakresu inżynierii kolejowej k. 814-840, opinia ustna złożona na rozprawie w dniu 29.09.2017 r. pom. k. 816

Decyzja lokalizacyjna nie uniemożliwiła inwestorowi etapowego realizowani inwestycji , w tym poprzez zamykanie ul. (...) etapami po zapewnieniu dostępu do nowej drogi publicznej, jak też możliwym było w liniach rozgraniczających wykonanie tymczasowej drogi dojazdowej. Dowód: zeznania świadka W. S. pomocniczo k. 667, świadka R. K. (1) pomocniczo k. 668, z pisemnej opinii biegłych sądowych G. D. z zakresu budownictwa (...) z zakresu inżynierii kolejowej k. 814-840, opinia ustna złożona na rozprawie w dniu 29.09.2017 r. pom. k. 816

Po postawieniu w/w zakazu wjazdu w dniu 8.04.2015 r. liczba klientów znacząco spadła. Klienci otrzymywali mandaty, częściowo docierali pieszo. Powód z uwagi na brak dojazdu do sklepu , widoczny spadek obrotów i otrzymanie od R. K. (1) informacji o braku w perspektywie czasu dostępu do ul. (...) z uwagi na rozwój robót, w dniu 12.04.2015 r. /niedziela/ zamknął sklep. Likwidacja trwała około jednego tygodnia, przeniesiono towar, w tym szybko psujący się typu nabiał i wędliny, do innych placówek.

dowody: zeznania słuchanych a rozprawie w dniu 9.12.2016 świadków P. J. (2), J. P., szkic sytuacyjny J. P., częściowo R. K. (1), A. B.,

Powód prowadził z (...) S.A. negocjacje dotyczące odszkodowania dotyczącego części nieruchomości. Zainteresowany wykupem przez inwestora całej działki także z posadowionym pawilonem sklepowym, powołując się na utratę znaczenia gospodarczego w razie jej podziału działki ze sklepem, z uwagi na czas trwania inwestycji oraz jej ostateczny kształt. Powód , także na etapie negocjacji w grudniu 2014 r. i stycznia 2015 r. t.j. po wydaniu decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej występował też z roszczeniem o zapłatę odszkodowania za obniżenie wartości pozostałej działki i odszkodowanie za czasowe jej wyłączenie z używania na czas inwestycji. Negocjacje nie zakończyły się zawarciem porozumienia. Inwestor nie widział podstaw do wykupu działki, jako że ta po zakończeniu inwestycji miała zapewniony dostęp do drogi publicznej. Powód nie zaskarżył decyzji administracyjnych, nie wniósł do nich zastrzeżeń kierując się tym, iż przewidziano w ramach tej inwestycji wg stanu po zakończeniu robót drogę publiczną z drugiej strony sklepu. Powód liczył na wykonanie drogi publicznej i zapewnienie odpowiedniej drogi zastępczej na czas trwania inwestycji.

dowody: pismo z dnia 27.11.2014 r. k. 50, pismo z dnia 15.12.2014 r. k. 51, 7.05.2014 r. k. 52-53, pismo z dnia 26.01.2015 r. k. 54- 56,pismo z 14.03.2014 r. k. 57, pismo z daty 18.04.2014 r. k. 58-59, zeznania słuchanego na rozprawie w dniu 9.12.2016 r. pom. k. 666 i n świadka T. S. (2), A. B., częściowo R. K. (1),

Powód wzywał inwestora do zapłaty odszkodowania na skutek czasowego braku dostępu do sklepu. (...) S.A. odmawiał zapłaty wskazując na odpowiedzialność wykonawców, którym powierzył wykonanie inwestycji.

Okoliczność powyższa jako bezsporna nie wymagała dowodzenia w myśl art. 229 kpc.

Sąd ustalając powyższy stan faktyczny oparł się na powołanych dowodach z dokumentów , których żadna ze stron nie kwestionowała i nie budziły one wątpliwości Sądu co do treści i autentyczności. Sąd oparł się także na dowodach z zeznań świadków. Sąd dał częściowo wiarę dowodowi z zeznań świadka R. K. (1), pełniącego funkcję dyrektora kontraktu po stronie wykonawcy Trakcji, który z tej racji miał bezpośrednie informacje dotyczące ograniczenia dojazdu oraz praktycznych tego skutków, dla powoda. Świadek odwołując się do materiału zdjęciowego i mapki wyjaśniał faktyczny przebieg zdarzeń w zakresie dostępu do drogi publicznej w okresie od marca 2015 r. Sąd nie dał wiary temu świadkowi w zakresie zezwolenia na wjazd dla klientów sklepu, jako nie znajdującym potwierdzenia w zeznaniach innych , poza W. S. świadków oraz dokumentacji do której odnosili się biegli w opinii. Świadek R. K. (2) wskazał też wprost, że zamknięcie ruchu nastąpiło w oparciu dokument projektu organizacji ruchu, tymczasem z opinii biegłych opiniujących w oparciu o przedstawiony im dowód z tego dokumentu nie kwestionowanego przez strony postępowania co do treści wynikało, iż projekt nie przewidywał zezwolenia dla klientów sklepu. Świadek ponadto zeznał , iż klienci nie korzystali z możliwości dojazdu dotychczasową ul. (...) z uwagi na rozpoczęcie się robót. Z zeznań zaś J. P. pracownika powoda wynikało, iż klienci otrzymywali mandaty za wjazd. Zeznania tego świadka w zakresie obowiązku zapewnienia drogi zastępczej przez wykonawcę na czas trwania budowy zgodne były z zeznaniami S. R. wiceprezesa T., M. K. oraz M. O. pracowników (...) S.A. i I. Z. pracownika firmy (...) – inżyniera kontraktu. Zeznania tego świadka co do technicznej możliwości zapewnienia drogi zastępczej zgodne były natomiast z zeznaniami świadka W. S., kierownika budowy i opinią biegłych. Odnośnie drogi zastępczej świadek ten potwierdził, że droga przewidziana w projekcie organizacji ruchu została wykonana, ale fragmentarycznie, jako że w dacie rozpoczęcia robót brakowało łącznika bezpośrednio ze sklepem powoda, przy czym łącznik ten można było wykonać bez dodatkowego projektowania. W ocenie tego świadka jednak z uwagi na charakter inwestycji nie było możliwym zapewnienie dostępu do drogi publicznej w taki sposób, aby zapewnić dotychczasową funkcjonalność sklepu. Z zeznań tego świadka wynikało, iż sklep znalazł się na placu budowy, a działka praktycznie na czas robót straciła znaczenie dla swojego doczasowego przeznaczenia.

Sąd dał wiarę dowodowi z zeznań świadka T. S. (2), będącego Dyrektorem R.z ramienia (...) , a który z racji pełnionej funkcji zetknął się z tą problematyką i odnośnie przyczyn nieodkupienia działki od powoda zeznał, iż nie było w ocenie inwestora do tego podstaw, jako że powód miał zapewniony po zakończeniu inwestycji dostęp do drogi publicznej.

Sąd dał wiarę dowodom z zeznań świadków pracowników powoda, a to P. J. (2), J. P., Z. K., jako zgodnych ze sobą i nawzajem się uzupełnionych oraz zgodnych z zeznaniami A. B. , a to na okoliczności jakie były przyczyną likwidacji sklepu w kwietniu 2015 r.

Sąd dał wiarę odnośnie procesu decyzyjnego w zakresie wyłączenia z wywłaszczenia części działki powoda i udziału w tym pozwanego inwestora (...)..a zeznaniom świadka S. R., wiceprezesa T. oraz świadka R. D. Kontraktu po stronie wykonawcy, jako zgodnym co do tego, iż koncepcja wymagała zgody inwestora, a ten opowiedział się przeciwko wywłaszczeniu całej działki nr (...), a to z uwagi na jej bezużyteczność w części z posadowionym budynkiem, dla inwestycji rozbudowy linii kolejowej. Sąd nie dał częściowo wiary dowodowi z zeznań świadka W. S. kierownika budowy z ramienia (...), a to na okoliczność, iż zakaz wjazdu opatrzony ostał wyłączeniem z postaci napisu, iż nie dotyczy klientów sklepu, jako nie znajdującym oparcia w jednoznacznym materiałem dowodowym z zeznań pozostałych świadków oraz pozostających w sprzeczności z dowodem z opinii biegłych sądowych. Biegli wyjaśnili, odwołując się do przepisów , treści projektu organizacji ruchu na czas robót oraz przeprowadzonych oględzin , iż zakaz wyłączony został tylko na rzecz mieszkańców. Taki też stan zastali na miejscu w dacie oględzin, i był on zgodny z treścią dokumentu w postaci projektu organizacji ruchu na czas prowadzenia robót, którego autorem był wykonawca, który zatwierdzony został przez odpowiedni organ z terminem przedłużonym do 31.10.2017 r.

Zeznania M. S. nie wniosły nic nowego do sprawy, jako że dotyczyły wcześniejszego etapu rozbiórki torów.

Sąd dał wiarę w całości dowodowi z opinii biegłych sądowych G. D. z zakresu budownictwa (...) z zakresu inżynierii kolejowej, których kompetencji nie podważały strony i nie budziły one także takich wątpliwości Sądu. Biegli opiniowali w oparciu o akta sprawy, oględziny oraz dodatkową dokumentację dotyczącą spornej inwestycji, przekazaną bezpośrednio przez strony postępowania na wniosek biegłych o zobowiązanie stron do udostępnienia dodatkowych dokumentów, w treści opinii odwołując się do nich, a których treści strony także nie kwestionowały. Biegli w klarowny sposób odpowiadali na zadane pytania oraz odnieśli się do zarzutów stron.

Sąd oddalił wnioski dowodowe zgłoszone na okoliczność kwalifikacji wykonawców, którym powierzono realizację inwestycji oraz przedsądowych wezwań do zapłaty jako dotyczących okoliczności bezspornych.

Sąd oddalił wniosek dowody z FV nr (...) oraz umowy dzierżawy jako że nie został zgłoszony na okoliczność istotną w sprawie, mającą związek z roszczeniem powoda.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód domaga się w sprawie zapłaty odszkodowania od inwestora i wykonawcy tytułem szkody powstałej w związku z odcięciem działki na której prowadził działalność gospodarczą od drogi publicznej, co skutkowało koniecznością zakończenia działalności gospodarczej.

W przedmiotowej sprawie w stosunku do obu pozwanych podstawą odpowiedzialności jest art. 415 kc i art. 416 kc, ten ostatni jako odnoszący się do osób prawnych. Stosownie do art. 415 kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Zgodnie zaś z art. 416 kc osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu, przy czym zgonie z art. 430 kc kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. Powierzenie wykonania czynności musi nastąpić na własny rachunek, a zatem podwładny działać musi dla przełożonego i w jego interesie. Przełożonym jest osoba, która czerpała korzyści z aktywności pracownika, powierzając mu wykonanie czynności na własny rachunek. Tym samym pozwane spółki będą odpowiedzialne także za szkodę wyrządzaną zawinionym działaniem swoich pracowników, przy czym przy czym podobnie jak w przypadkach objętych art. 416 kc wystarczy istnienie winy bezimiennej.

Dla zaistnienia czynu niedozwolonego koniecznym jest stwierdzenie jego bezprawności. Za bezprawne może być uznane takie zachowanie sprawcy szkody, które stanowi obiektywnie złamanie określonych reguł postępowania. Bezprawność czynu oznacza jego sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym.

W przedmiotowej sprawie dla uznania bezprawności czynu podstawowe znaczenie ma przepis art. 5 ust. 1 pkt 9 ustawy Prawo budowlane, zgodnie z którym obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając: poszanowanie, występujących w obszarze oddziaływania obiektu, uzasadnionych interesów osób trzecich, w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej.

Zakres zastosowania tego przepisu należy odczytywać w kontekście określenia przedmiotu regulacji objętego PrBud. Oznacza to w szczególności, że obowiązki projektanta, inwestora i innych uczestników procesu budowlanego oraz zadania organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego należy interpretować poprzez pryzmat zasad ogólnych zamieszczonych w komentowanym przepisie. Zasady te odnoszą się do szeroko rozumianego procesu budowlanego, a nie tylko do czynności składających się na "proces budowy", tj. wykonywania obiektu. Wynika to z powołania w art. 5 typowych stadiów procesu budowlanego, objętych zakresem przedmiotowym całej regulacji, a mianowicie etapów projektowania, budowy i użytkowania obiektu budowlanego ./ Art. 5 Prawo budowlane red. Niewiadomski 2016, wyd. 7/.

Niewątpliwie przepis powyższy został naruszony, koro powód został pozbawiony jakiegokolwiek dostępu do drogi publicznej , czy to poprzez dostęp bezpośredni do drogi publicznej czy też zapewnienie drogi zastępczej prowadzącej do tej drogi. Naruszenie interesu powoda poprzez pozbawienie go możliwości dojazdu do sklepu nie powstało na etapie wydawania decyzji administracyjnych, ale realizacji inwestycji. Stosownie do art. 120. ustawy o gospodarce nieruchomościami jeżeli zachodzi potrzeba zapobieżenia niebezpieczeństwu, wystąpieniu szkody lub niedogodnościom, jakie mogą powstać dla właścicieli albo użytkowników wieczystych nieruchomości sąsiednich wskutek wywłaszczenia lub innego niż dotychczas zagospodarowania wywłaszczonej nieruchomości, w decyzji o wywłaszczeniu ustanawia się niezbędne służebności oraz ustala obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń zapobiegających tym zdarzeniom lub okolicznościom. Obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń ciąży na występującym z wnioskiem o wywłaszczenie.

Decyzje administracyjne zakładały takie urządzenia, a to w postaci nowego przebiegu ul. (...) na obecnym zapleczu budynku sklepu i wykonanie zjazdów z tej ulicy do budynku handlowego powoda. Wskazano w nich też, iż przy projektowaniu należy uwzględnić interesy osób trzecich , w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej. Decyzja lokalizacyjna nie zawierała przy tym szczegółowych rozwiązań technicznych, które miały zostać przedstawione w projekcie budowlanym dołączonym przez inwestora do wniosku o pozwolenie na budowę.

Stosownie do art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo budowlane do podstawowych obowiązków projektanta należy: opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z wymaganiami ustawy, ustaleniami określonymi w decyzjach administracyjnych dotyczących zamierzenia budowlanego, obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej; Pozwany (...) S.A. mający w zakresie swoich obowiązków w oparciu o umowę z inwestorem zawartą przy założeniu „zaprojektuj i wybuduj” tak prace projektowe jak i wykonanie. Pozwany nie zapewnił dostępu do drogi publicznej, poprzez takie zaprojektowanie i realizację procesu czy to etapowo, aby w pierwszym rzędzie wybudować planowaną drogę publiczną t.j. ul. (...) w nowym przebiegu czy to poprzez wykonanie drogi zastępczej w ramach organizacji ruchu po zamknięciu dotychczasowej drogi publicznej. Pozwany nie zapewnił powodowi dostępu do drogi publicznej poprzez realizację planowanej ul. (...) w nowym przebiegu, która niewątpliwie zabezpieczyłaby interes powoda na czas trwania inwestycji. Sąd nie przyjął przy tym za zasadnej argumentacji wyartykułowanej przez świadka - kierownika budowy z ramienia (...) na okoliczność przyczyny braku udostępnienia dojazdu do sklepu do nowej drogi publicznej. Świadek wskazywał na konieczność zbudowania przewidzianej w projekcie w pierwszym rzędzie estakady, co uniemożliwiać miało wykonanie nowej drogi publicznej w nowym przebiegu. Sąd podziela stanowisko, Jeżeli miałby to być jedyny powód braku do drogi publicznej to w świetle treści art. 5 prawa budowlanego do obowiązków uczestników procesu inwestycyjnego należało takie planowanie i projektowanie procesu, aby nie pozbawiać powoda dostępu do drogi, którego to obowiązku nie wykonano. Zwłaszcza, że z zgodnie z opinią biegłych nie było niemożliwym realizacja inwestycji etapowo z uwzględnieniem budowy nowej drogi i dopiero sukcesywnego zamykania tej dotychczasowej. Niezasadnym był argument, iż wykonanie drogi publicznej w nowym przebiegu nie było możliwym z uwagi na ujawnioną kolizję. Jak wynikało to także z opinii biegłych, opiniujących w oparciu o przedłożone im prze same strony dokumenty, których treści strony nie kwestionowały, temu pozwanemu istnienie kolizji gazowej znane było najpóźniej na etapie wykonywania projektu budowlanego w październiku 2014 r. Jeśliby zatem to ta kolizja uniemożliwiała zapewnienie powodowi dostępu do drogi publicznej, to przystąpienie do realizacji inwestycji z założeniem, że powód takiego dostępu mieć może stanowiła zawinione naruszenia art. 5 Pr. Bud. Nawet jednak w razie braku możliwości planowania i wykonania prac z uwzględnianiem pierwszeństwa budowy nowej ul. (...), to na pozwanym nadal ciążył w ramach zlecenia zaprojektuj i wybuduj oraz treści przepisu art. 5 Pr. Bud. obowiązek zapewnienia tymczasowego dojazdu do działki , którego nie wykonał . Bezpośrednią przyczyną odcięcia powoda od drogi publicznej i likwidacji działalności był wykonany i wdrożony przez tego pozwanego projekt czasowej organizacji ruchu. Przy czym nie zmienia braku dojazdu na skutek zmiany organizacji ruchu fakt, iż technicznie można było się jeszcze w dacie likwidacji sklepu przemieszczać dotychczasową ul. (...), skoro obowiązywał zakaz ruchu, dotyczący także klientów. Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków, iż zakaz nie dotyczył klientów sklepu, z przyczyn o których była mowa w poprzedniej części uzasadnienia. Drogi zastępczej nie zapewniał objazd na tyłach sklepu, jako że od tego objazdu nie było wytyczonego i przygotowanego żadnego dojazdu prowadzonego bezpośrednio do działki powoda, a co wynikało tak z zeznań świadków jak i opinii biegłych. Z zeznań tych, do których Sąd odniósł się w poprzedniej części uzasadnienia, wynikała techniczna możliwość takiego dojazdu z opinii biegłych wynikało zaś, iż w liniach rozgraniczających inwestor dysponował na cele budowlane terenami, po którym istniała możliwość wykonania drogi tymczasowej do działki powoda.

W efekcie powód został praktycznie odcięty od drogi publicznej , a sklep został otoczony inwestycją. W świetle powyższego nie można postawić powodowi zarzutu, iż zakończył działalność „dobrowolnie”, jak twierdziła strona pozwana, stąd nie było potrzeby zapewnienia dostępu do drogi publicznej. Obowiązkiem pozwanego było najpóźniej w dacie zamknięcia dotychczasowego dojazdu zapewnić dojazd nową drogą albo zastępczy, a nie oczekiwać dopiero na reakcję powoda, zwłaszcza że pozwany brał udział w negocjacjach z powodem prowadzonych jeszcze w roku 2014z inwestorem co do rozwiązania tego problemu. Powyższe pozwalało na przyjęcie, iż pozwany (...) S.A. w sposób zawiniony naruszył powołany przepis art. 5 pr bud.

Obowiązek zapewnienia dostępu do drogi publicznej z art. 5 prawa budowalnego spoczywał także na inwestorze (...) S.A. Z odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego nie zwolniło go powołanie się na art. 429 kc. Poza sporem było, inwestor powierzył wykonanie inwestycji na zasadzie „zaprojektuj i wybuduj” przedsiębiorstwu spełniającemu kryteria z art. 429 kc. Przepis ten przyjmuje odpowiedzialność za czyn cudzy, z możliwością eskulpacji w zakresie dokonanego wyboru wykonawcy.

Przepis art. 429 kc nie zwalania jednak pozwanego (...) S.A. jako inwestora za jego własne działanie bądź zaniechanie związane z procesem inwestycyjnym i tego skutki. W przedmiotowej sprawie zaś inwestor dopuścił się zaniedbań , pomimo ciążących na nim jako inwestorze obowiązków przewidzianych w art. 18 Pr. Bud. Należy podkreślić, że nie chodzi tu o odpowiedzialność z tytułu winy w wyborze, o jakiej mowa w art. 429 kc, bo tej powód rzeczywiście nie ponosi, lecz o jego własny delikt z 416 kc. W świetle art. 429 KC inwestor jest zwolniony od odpowiedzialności za szkodę, ale tylko wyrządzoną przez przedsiębiorstwo trudniące się zawodowo wykonywaniem powierzonych przez niego robót. Nie jest natomiast zwolniony od odpowiedzialności za swój własny czyn. /SN wyrok z dnia 11 listopada 1977 r. IV CR 308/77 (OSNCP 1978, poz. 16)/. Inwestor, który zlecił prowadzenie budowy i wykonywanie nadzoru inwestorskiego wyspecjalizowanemu przedsiębiorstwu, nie może skutecznie powołać się na przewidziane w art. 429 kc przesłanki zwolnienia od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej w trakcie budowy w sytuacji, gdy mógł z łatwością przewidzieć wystąpienie tej szkody już na etapie zatwierdzania projektu technicznego realizacji inwestycji /Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 lipca 1998 r. II CKN 835/97/. Inwestor jest podmiotem, na którym ciąży odpowiedzialność za zapewnienie zgodnego z prawem przebiegu całego procesu budowlanego od jego rozpoczęcia do oddania obiektu do użytkowania włącznie. To inwestor jest postacią inicjującą proces budowlany i zasadniczo decydującą o jego kształcie, tempie, sposobie zorganizowania. Na inwestorze obowiązki ciążą na każdym etapie procesu budowlanego, tak przed przystąpieniem do fazy wykonawczej, jak i następnie zorganizowanie tego procesu z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa. Inwestor winien też współpracować z innymi uczestnikami procesu inwestycyjnego na każdym jego etapie, w tym przypadku wiedząc o problemie powoda nakazać wykonawcy poprzez pełnienie nadzoru inwestorskiego taki przebieg realizacji zadania, by zapewniał on powodowi dostęp do drogi publicznej.

W niższej sprawie przepisem o decydującym znaczeniu dla uznania deliktu pozwanego inwestora także był powołany art. 5 Pr. Bud. Inwestorowi już na etapie wydawania decyzji ustalającej przebieg linii kolejowej oraz na etapie projektowania doskonale było wiadomym, iż na skutek podziału działki nr (...) i przeznaczenia do wywłaszczenia z inicjatywy właśnie inwestora dwóch pozostałych części z obu jej stron, realnie zagrożonym jest dostęp powoda do drogi publicznej i prowadzona przez niego działalność gospodarcza. W decyzji ustalającej przewidziano dostęp do drogi publicznej. Na etapie projektowania to pozwany inwestor podjął decyzję o pozostawieniu poza liniami rozgraniczającymi działki (...), co doprowadziło do braku wywłaszczenia tej części nieruchomości i pozostawieniu jej powodowi. Jednocześnie nie zadbał o zachowanie jego praw właścicielskich na czas realizacji inwestycji. Naruszenie interesu powoda nastąpiło bowiem ostatecznie na etapie wykonawczym. Powyższe nie było wyłącznie zawinione przez projektanta -wykonawcę. Jak wynikało zeznań świadków, to inwestor zdecydował o częściowym w miejsce całkowitego wywłaszczeniu powoda pomimo, iż powód zainteresowany był wywłaszczeniem całkowitym, obawiając się utraty znaczenia pozostałej działki do dotychczasowych celów. Już po wydaniu decyzji ustalającej przebieg linii kolejowej strony t.j. powód i (...) S.A. prowadziły negocjacje, w tym także co do zapłaty ewentualnego odszkodowania za czasowe wyłączenie działki z dotychczasowej działalności. Co do możliwości wykonania planowanej drogi publicznej w nowym przebiegu, która bez wątpienia zaspokajałaby słuszny interes powoda, to jak to wynikało z opinii biegłych, inwestor wiedział o istniejącej kolizji z siecią gazową już w 2012 r. Skoro zatem to miała być przyczyna z powodu której nie wykonano jej na takim etapie, że zaspokoiłaby słuszny interes powoda na czas trwania inwestycji, to odpowiedzialność za to ponosi nie tylko projektant i wykonawca, ale także inwestor, skoro nie postarał się o załatwienie kwestii niezbędnych uzgodnień w odpowiednim czasie. Pozwany nie wykazał, aby uprawnienie i obowiązek do dokonania tego właśnie uzgodnienia spoczywał w niniejszej sprawie na projektancie. Na mocy zaś art. 32 ust. 1 pkt 2PrBud to inwestor ma obowiązek uzyskania, wymaganych przepisami szczególnymi, pozwoleń, uzgodnień lub opinii innych organów.

Skoro zaś tak inwestor jak i wykonawca - projektant wiedzieli, iż niemożliwym będzie już tego względu wykonanie tej drogi w pierwszym rzędzie, tak aby zaspokoić słuszny interes powoda, to tym bardziej aktualna i oczywista stała się potrzeba zapewnienia drogi zastępczej na czas trwania robót. O potrzebie tej inwestor także doskonale wiedział , a to z uwagi na prowadzone z powodem negocjacje dotyczące ewentualnego odkupu nieruchomości czy też odszkodowania. Obawy powoda co do utraty znaczenia dla dotychczasowego przeznaczenia nieruchomości ostatecznie się potwierdziły. W ocenie Sądu pozwany inwestor mając świadomość realnego zagrożenia uzasadnionego interesu powoda tym bardziej winien podjąć środki zaradcze celem jego ochrony.

Subiektywna wadliwość zachowania sprawcy /wina/ generalnie polega na tym, iż stawiamy sprawcy zarzut że podjął i wykonał niewłaściwą decyzję , a w określonych sytuacjach, że nie uczynił tego, co należało, choć mógł i powinien. /por.: W. Czachórski, Zobowiązania, Zarys wykładu./.Jak się zaś przyjmuje, do przypisania winy i odpowiedzialności za szkodę na podstawie art. 415 kc wystarczy stwierdzenie nawet lekkiego niedbalstwa (culpa levissima). Pozwany nie tylko nie podjął działań mających na celu zapewnienia optymalnego zabezpieczenia interesu powoda, co nie podjął żadnych działań w ogóle. Pozwany (...) S.A. nie wykazał, aby zajął się efektywnie tą kwestią, proponując konkretne rozwiązania. Pozwany nie wykazał nawet że kładł nacisk na wykonawcę czy przynajmniej próbował na niego wpłynąć co do na zapewnienia powodowi dostępu do drogi, przykładowo poprzez wytyczenie użytecznej dla powoda drogi zastępczej przez tereny objęte liniami rozgraniczającymi, którymi inwestor dysponował na potrzeby realizacji inwestycji. W tej sytuacji pozwany inwestor nie może zostać zwolniony od odpowiedzialności za szkody wyrządzone powodowi z uwagi na fakt powierzenia przez niego zaprojektowania, prowadzenia budowy i sprawowanie nadzoru inwestorskiego wyspecjalizowanemu przedsiębiorstwom, poprzez powoływanie się na treść art. 429 kc. Wina pozwanego polega na tym, że co najmniej z łatwością mógł przewidzieć wyrządzenie szkody powodowi , niepodjęcie żadnej aktywności w tym zakresie wskazuje że na to się godził, co było wystarczającą podstawą do przypisania mu odpowiedzialności na podstawie art. 415 kc.

Wbrew argumentom strony pozwanej w niniejszej sprawie nie znalazł zastosowania przepis art. 9 t ust. 2 pkt 1 ustawy o transporcie kolejowym zgodnie z którym jeżeli w przypadku, o którym mowa w art. 9s ust. 3, została przejęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystania na dotychczasowe cele (...) S.A. nabywają, w drodze umowy, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa tę część nieruchomości;

W przedmiotowej sprawie brak podstaw do wystąpienia przez powoda o wykup w oparciu o ten przepis zważywszy, treść decyzji lokalizującą inwestycję, która zapewniała dostęp do sklepu powoda usytuowanego na działce pozostałej po podziale i częściowym wywłaszczeniu, a to poprzez drogę publiczną w postaci nowo usytuowanej ul. (...). Pozbawienie możliwości korzystania z nieruchomości nie powstało na etapie decyzji administracyjnych. Zresztą jak to wynikało z zeznań T. S. (2) /k. pomocniczo 669/ właśnie taka argumentacja przyświecała (...) S.A. odmawiającemu nabycia nieruchomości, jako że sklep powoda miał mieć w przyszłości zapewniony dostęp do drogi publicznej, stąd pozostała działka (...) nadawała się z do prawidłowego wykorzystania na dotychczasowe cele. Nie sposób zatem uznać, iż powód przyczynił się do powstania szkody poprzez niezaskarżenie decyzji, która nadto była zgodna z prawem, bowiem zapewniała powodowi dostęp do drogi publicznej poprzez wskazaną w decyzji nową ul (...). Nie mógł nadto wyłączyć swej odpowiedzialności pozwany, zarzucając powodowi nieskorzystanie z roszczenia o wykup tzw. resztówki, bowiem nie zostały spełnione ustawowe warunki do takiego żądania w myśl art. 9t cyt. ustawy o transporcie drogowym. Działka bowiem (...) nadawała się do prawidłowego dotychczasowego wykorzystania ( na cele sklepu ), gdyby nowa ul (...) została wcześniej wybudowana lub pozwani zapewniliby powodowi na czas realizacji inwestycji dojazd zastępczy, na co wskazali biegli sądowi. Roszczenie o wykup nie służy bowiem w sytuacji tymczasowego pozbawienia walorów użytkowych nieruchomości sąsiedniej, lecz mających charakter trwały.

Zatem sąd w oparciu o art. 318 § 1 kpc uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie w oparciu o art. 416 kc i art. 441 § 1 kc, co do każdego z pozwanych w sprawie wydał w sprawie wyrok wstępny orzekając jak w pkt I i II sentencji. Odpowiedzialność solidarna pozwanych znajduje oparcie w art. 441 § 1 kc stosownie do którego jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna, o czym Sąd orzekł w pkt III sentencji wyroku.

W zakresie wysokości odszkodowania zgłoszonego w procesie sąd orzeknie w orzeczeniu końcowym.