Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2017r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2017r. w S.

odwołania R. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 23 września 2013 r. Nr (...)

w sprawie R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i przywraca R. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 01 maja 2013 roku do dnia 10 kwietnia 2019 roku;

II.  przyznaje adw. M. R. od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Siedlcach) wynagrodzenie z tytułu pomocy prawnej świadczonej z urzędu w kwocie 73,20 zł (słownie: siedemdziesiąt trzy i 20/100) zawierającej podatek VAT.

Sygn. akt IV U 1306/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 września 2013 r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. działając na podstawie art. 61 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227) odmówił ubezpieczonemu R. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż Komisja Lekarska ZUS w dniu 17 września 2013 r. orzekła, iż ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył R. S. wskazując, iż do roku 2011 r. miał przyznanie prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Stan jego zdrowia od tego czasu nie poprawił się.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczony R. S., urodzony (...), zdobył wykształcenie wyższe na kierunku chemia. Pracował jako pracownik fizyczny, dozorca, sprzedawca, specjalista ds. marketingu oraz urzędnik, tj. referent i inspektor (bezsporne, świadectwa pracy- akta rentowe). Ubezpieczony w okresie od 19 września 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja z 17 grudnia 2009 r. k. 63 akt rentowych).

Po tej dacie ubezpieczony ubiegał się o przyznanie na dalszy okres prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 31 stycznia 2012 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania tego prawa. R. S. zaskarżył tę decyzję, jednakże Sąd Okręgowy w Siedlcach w wyroku z dnia 30 sierpnia 2012 r. (sygn. akt IV U 192/12) oddalił odwołanie ubezpieczonego (wyrok k. 27 akt sprawy IV U 192/12).

R. S. w dniu 31 maja 2013 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W związku ze złożeniem tego wniosku, ubezpieczony został skierowany na badanie przez Lekarza Orzecznika ZUS, który w dniu 5 lipca 2013 r. orzekł, iż R. S. nie jest niezdolny do pracy. Na skutek sprzeciwu ubezpieczonego, został on przebadany przez Komisję Lekarską ZUS, która w dniu 17 września 2013 r. uznała, iż ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. W związku z tym, zaskarżoną decyzją z dnia 23 września 2013 r. pozwany organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (akta rentowe).

W toku postępowania odwoławczego opinię w sprawie istnienia u ubezpieczonego do pracy sporządziło pięć zespołów biegłych z zakresu psychologii oraz psychiatrii.

Pierwszy z zespołów, tj. biegli psychiatra J. U., psycholog M. K. oraz neurolog W. D. stwierdzili, że ubezpieczony jest zdolny do pracy. Przeprowadzone badanie neurologiczne nie wykazało objawów uszkodzenia układu nerwowego. Badanie psychologiczne wskazało na funkcjonowanie ubezpieczonego w granicach przeciętnej i nie ujawniły się zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym. R. S. ma cechy nieprawidłowej (neurotycznej, niedojrzałej, egocentrycznej) osobowości. Na jej podłożu i w związku z problemami sytuacyjnymi rozwinęły się u niego zaburzenia depresyjne o złożonej etiologii. Ubezpieczony jest w ciągu dnia prawidłowo aktywny, Sam dba o swój wygląd i higienę. Z domu wychodzi bez obaw i lęków. Występujące u R. S. zaburzenia depresyjne mają charakter reaktywny. Ubezpieczony dalej wymaga ambulatoryjnej kuracji psychiatrycznej, jednakże z przyczyn psychiatrycznych nie jest niezdolny do pracy zawodowej (opinia k.14-14v, 30-30v i 41 akt sprawy).

Biegli psycholog M. M. oraz psychiatra J. B. orzekli, iż ubezpieczony jest zdolny do pracy. Podczas badania przez biegłych R. S. przyjął postawę agrawacyjną. Prezentował zaburzenia orientacji dotyczące miejsca zamieszkania, czasu, co stało w jaskrawej sprzeczności ze sposobem wysławiania się i mimowolnie ujawnianymi detalami. Nie wystąpiły u niego objawy psychotyczne wytwórcze. Ujawniał on podczas badania testowego niekorzystne cechy osobowości z silną koncentracją na sobie oraz m. in. osłabioną odporność na frustrację jak również niewielkie obniżenie nastroju z komponentą wegetatywną, co wynika z jego cech osobowości i sytuacji życiowej. Ubezpieczony wymaga nadal oddziaływań psychoterapeutycznych oraz okresowo wsparcia lekami, lecz nie jest niezdolny do podjęcia zatrudnienia z przyczyn psychiatrycznych (opinia k. 95-95v akt sprawy).

Biegli psychiatra M. D. oraz psycholog A. B. uznali wnioskodawcę za zdolnego do pracy ze względu na stan psychiczny. Podczas badania nie stwierdzono zaburzeń nastroju o charakterze endogennym oraz organicznopochodnych zaburzeń psychicznych. Diagnozowano natomiast występowanie, na tle nieprawidłowej osobowości, nerwicowego zaburzenia konwersyjnego w postaci amnezji dysocjacyjnej z rzekomą „głęboką i trwałą niepamięcią” nawet bardzo istotnych i ważnych danych z własnego życia. Całość obrazu klinicznego powoduje konieczność psychoterapii opiniowanego, jednakże nie sprowadza całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy ze względu na stan psychiczny. Biegli nie stwierdzili łagodnych zaburzeń poznawczych, w ocenie tego zespołu biegłych, uporczywe zaburzenia nastroju z somatyzacją nie sprowadzają niezdolności do pracy (opinia k.122-124 i 186-187 akt sprawy).

Zespół biegłych, tj. psychiatra M. A. oraz psycholog N. B. uznali ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy od 19 września 2009 r. do stycznia 2018 r. Analiza dokumentacji lekarskiej oraz aktualny stan psychiczny ubezpieczonego, w ocenie tych biegłych, przemawia za rozpoznaniem u niego przewlekłych zaburzeń depresyjnych. U badanego występują również objawy uporczywych zaburzeń nastroju (apatia, anhedonia, niski poziom aktywności życiowej, skłonność do izolowania się). W ocenie biegłych w ciągu ostatnich dwóch lat (data wydania opinii to 9 stycznia 2015 r.) stan psychiczny ubezpieczonego nie uległ poprawie, czego dowodem są zapisy w historii choroby PZP oraz przebyta hospitalizacja w 2014 r. (opinia k. 63-65).

W opinii psychiatryczno-psychologicznej (k. 273-306 akt sprawy) działający w ramach Instytutu (...) w W. psycholog M. Ż. oraz psychiatra P. G. uznali ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy. W ocenie biegłych, niezdolność ta powstała nie później niż w dniu 17 listopada 2009 r. i utrzymuje się nadal do dnia badania przez biegłych, tj. 10 kwietnia 2017 r. Trwać ona będzie w okresie dwóch lat od daty przeprowadzonego przez nich badania, tj. do 10 kwietnia 2019 r. Biegli wskazali, że nie można w jednoznaczny sposób ocenić funkcjonowania poznawczego opiniowanego ze względu na przyjętą postawę obronną, częste powoływanie się na niepamięć, nieumiejętność skupienia uwagi. Wyniki, które uzyskał badany w poszczególnych testach pokazują poważne, globalne zaburzenia funkcji poznawczych, występujące u osób z chorobą otępienną o nasileniu umiarkowanym/znacznym. Zachowanie badanego podczas badania psychologicznego cechowało się pewną demonstracyjnością, teatralnością zachowań. Wyniki testów pokazują głębokie zaburzenia funkcji poznawczych, zwłaszcza w zakresie pamięci, koncentracji uwagi i percepcji wzrokowej. Wynik mierzący iloraz inteligencji badanego znajduje się w granicach upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim. Porównując wyniki badań z ostatnich opinii sądowo-psychiatryczno-psychologicznych oraz badań psychologicznych należy stwierdzić pogorszenie funkcjonowania opiniowanego. Mając na uwadze wcześniejsze badania psychologiczne, obecny stan psychiczny oraz wyniki badań psychologicznych wskazujące na pogarszający się sposób funkcjonowania, zalecane byłoby przeprowadzenie ponownego badania psychologicznego w okresie dwóch lat, aby sprawdzić na ile i czy ulega on nadal pogorszeniu. Aktualnie opiniowany prezentuje się jako osoba niepotrafiąca zaspokajać swoich bieżących potrzeb, niezdolna do samodzielniej egzystencji, potrzebująca pomocy i kontroli najbliższych osób w kwestiach podstawowych jak np. zrobienie zakupów, przygotowanie posiłku, opłacenie mieszkania. Ubezpieczony powinien poddać się systematycznemu leczeniu terapeutycznemu. Opiniowany w chwili obecnej jest osobą, która nie poradzi sobie na rynku pracy. Biegli podali, że ocena stanu psychicznego opiniowanego jest w sposób istotny utrudniona przez postawę obronną, którą w formie agrawacji objawów chorobowych ubezpieczony prezentuje w trakcie badań sądowo-psychiatrycznych od 2011 r. Agrawacja objawów wyraża się przez wyolbrzymianie występujących w przebiegu zaburzeń depresyjno-lękowych objawów, w postaci m. in. zaburzeń pamięci i funkcji uwagi. Charakter zgłaszanych dolegliwości, obserwacje stanu psychicznego poczynione zarówno przez ten zespół biegłych jak i przez innych lekarzy specjalistów i psychologów, pomimo ewidentnej postawy obronnej opiniowanego, przemawiają za występowaniem u niego zaburzeń lękowych i depresyjnych z istotną komponentą somatyzacyjną, o etiologii mieszanej, związanej m. in. z organicznym uszkodzeniem OUN. Za tłem organicznym przemawiają wyniki badań obrazowych MRI UON (z 2011 r., 2016 r. i 2017 r.) wskazują na występowanie zmian o charakterze niedokrwiennym w OUN (mikroangiopatii). W ocenie zdolności do podejmowania pracy, w kontekście występujących objawów chorobowych, należy wziąć pod uwagę funkcjonowanie opiniowanego w środowisku. O złym funkcjonowaniu w warunkach domowych oraz występowaniu objawów afektywnych i lękowych, oprócz dokumentacji lekarskiej, świadczą także informacje uzyskane od rodziny opiniowanego (pismo A. S.), osób bliskich (od T. G.) oraz dane dotyczące funkcjonowania opiniowanego w środowisku (pismo z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w S.). Na podstawie tych informacji należy przyjąć, że z powodu występujących objawów lękowych i depresyjnych, opiniowany przejawia istotne trudności w realizacji potrzeb życiowych (zakupy, sprawy urzędowe), utrzymywaniu relacji interpersonalnych (unika wychodzenia z domu), przejawia stwierdzane przez lekarzy specjalistów i obserwowane przez otoczenie zaburzenia funkcji poznawczych (funkcji uwagi i pamięci), doświadcza objawów somatyzacyjnych w postaci objawów bólowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 57 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, a niezdolność do pracy powstała w jednym z okresów wskazanych w ustawie.

Stosownie do treści art. 61 tej samej ustawy, prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Definicję niezdolności do pracy zawiera art. 12 ust. 1 przywołanej ustawy. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Zgodnie z ust. 3 tego samego artykułu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Sporną okolicznością na gruncie niniejszego postępowania było, czy, a jeśli tak, to od kiedy, ubezpieczony jest niezdolny do pracy.

W celu ustalenia spornej okoliczności Sąd dopuścił dowód z opinii pięciu zespołów biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii oraz jednego biegłego neurologa. Wskazać na wstępie należy, iż każda z wydanych opinii została przygotowana przez osoby posiadające specjalistyczną wiedzę. Sporządzenie każdej z opinii zostało poprzedzone analizą dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz jego badaniem.

Biegli doszli do odmiennych wniosków. Trzy zespoły biegłych uznały, iż ubezpieczony jest zdolny do pracy. W drugiej z opinii, jak również w opinii sporządzonej w ramach Instytutu (...) w W., biegli uznali R. S. za częściowo niezdolnego do pracy od 2009 r. (odpowiednio od września oraz od listopada).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do postanowienia z dnia 7 listopada 2000 r. I CKN 1170/98, opinia biegłego podlega, jak inne dowody ocenie według art. 233 § 1 kpc, lecz odróżniają ją szczególne kryteria oceny. Stanowią je zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 czerwca 1970 r. I CR 224/70 (LEX nr 6750), kontrola opinii biegłego powinna polegać na sprawdzeniu prawidłowości – z punktu widzenia wymagań logiki i zasad doświadczenia życiowego - rozumowania przeprowadzonego w uzasadnieniu opinii (art. 285 kpc), które doprowadziło do wydania przez biegłego takiej a nie innej opinii. Jeżeli opinie dwóch lub więcej biegłych są ze sobą sprzeczne, ocena i ewentualne przyznanie przewagi jednej z opinii nad drugą powinno być oparte na gruntownej i wnikliwej analizie treści uzasadnienia każdej z tych opinii, nie może opierać się wyłącznie na przewadze autorytetu jednego z biegłych nad drugim. Odnosząc się do powyższych uwag Sąd Okręgowy stwierdza, iż analiza uzasadnienia sporządzonych na potrzeby niniejszego postępowania opinii prowadzi do wniosku, iż opinia Instytutu (...) w W. z powodu sposobu sformułowania wyrażonych w niej wniosków, zasługuje na przyznanie jej największej mocy dowodowej.

Opinia ta zawiera przekonujące w najwyższym stopniu uzasadnienie. Biegli klarownie wyjaśnili w nim przyczyny wniosków, do których doszli. Odwołali się do wyników uprzednio wykonywanych badań oraz treści dokumentacji medycznej. Przedstawili również wnioski płynące z przeprowadzonych przez nich badań. Analizując wpływ stanu psychicznego ubezpieczonego na jego zdolność do pracy, odwołali się również do funkcjonowania ubezpieczonego w środowisku. Danych do tej analizy dostarczyły im informacje od rodziny i osoby z otoczenia ubezpieczonego jak również ze znajdującego się w aktach sprawy pisma z Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w S.. W świetle tych danych biegli wskazali, iż ubezpieczony przejawia istotne trudności w realizacji potrzeb życiowych oraz utrzymywaniu relacji interpersonalnych. Wobec powyższego biegli uznali, iż ubezpieczony nie poradzi sobie na rynku pracy.

W przypadku zaistniałych sprzeczności Sąd podzielił zatem wnioski Instytutu, gdyż ich opracowanie poprzedziła analiza pełniejszego, z przedstawionych wcześniej powodów, materiału dowodowego, w tym uzupełnianej w toku procesu dokumentacji medycznej. Za prawidłowością tej oceny przemawia również, jak zostało już zaznaczone, przekonujące w wyższym stopniu uzasadnienie opinii, co wyraziło się m. in. w wielokrotnym odwoływaniu się, przy formułowaniu wniosków, do istniejącej dokumentacji medycznej oraz wyników wykonanych badań psychologicznych.

W tym świetle jako nieuzasadnione określić należy podniesione przez organ rentowy zarzuty do opinii Instytutu, w których powoływano się m. in. na nieodwołanie się do dokumentacji medycznej wykazującej znaczne nasilenie objawów choroby oraz braku potwierdzonego rozpoznania postępującego procesu chorobowego. Zastrzeżenia organu rentowego stanowią polemikę z wnioskami, do których doszli biegli. Zaznaczyć należy, że podstawię opinii stanowiły nie tylko dane zawarte w dokumentacji medycznej, lecz także wyniki wykonanych przez biegłych stosownych badań psychologicznych.

Jednocześnie, zgłoszony przez ZUS wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii innych biegłych z zakresu psychologii oraz psychiatrii zasługiwał na oddalenie jako zbędny do wydania rozstrzygnięcia wobec należytego wyjaśnienia spornej okoliczności.

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że ustalenia Sądu wskazują na spełnienie przez ubezpieczonego przesłanki do nabycia prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, stosownie do treści art. 61 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Po pierwsze, wyżej wymienione ustalenia wskazują na to, że ubezpieczony ze względu na stan psychiczny nie jest zdolny do podjęcia pracy zgodnej z poziomem kwalifikacji. Uprawniony jest wniosek, że zaistniałe istotne trudności w realizacji potrzeb życiowych oraz utrzymywaniu relacji interpersonalnych uniemożliwiają podjęcie pracy w takim charakterze, w jakim była ona dotychczas przez ubezpieczonego wykonywana- zarówno fizycznej oraz jako dozorca, sprzedawca, specjalista ds. marketingu jak również zatrudnienia w administracji publicznej. Dodać należy, iż ubezpieczony nigdy nie pracował w wyuczonym zawodzie chemika.

A zatem, prawo do przedmiotowej renty powinno zostać ubezpieczonemu przywrócone z następujących powodów. Ubezpieczony był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy do 31 grudnia 2011 r. Decyzją z 31 stycznia 2012 r., poddaną kontroli Sądu Okręgowego w postępowaniu IV 192/12, organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Tymczasem w ciągu 18 miesięcy, ubezpieczony ponownie został uznany za częściowo niezdolnego do pracy w postępowaniu zainicjowanym wnioskiem z 31 maja 2013 r. (tj. złożonym w ciągu 17 miesięcy od ostatniego dnia, w którym był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy). Z poczynionych przez Sąd w niniejszej sprawie ustaleń wynika, iż R. S. jest niezdolny do pracy nieprzerwanie od 2009 r. Co prawda twierdzenia zawarte w opinii Instytutu nie pozbawiają mocy wyroku zapadłego w postępowaniu IV 192/12, jednakże pamiętać należy, iż Sąd badał wówczas istnienie niezdolności do pracy ubezpieczonego wg stanu na dzień wydania zaskarżonej decyzji. Dlatego też uprawnionym na podstawie przywołanej opinii jest wniosek, iż po tej dacie, tj. po 31 stycznia 2012 r., a jednocześnie przed upływem 18 miesięcy od 31 grudnia 2011 r., ubezpieczony był częściowo niezdolnym do pracy, co powoduje, iż spełnił wymogi wyrażone w art. 61 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Reasumując, stwierdzić należy, iż R. S., jako osoba częściowo niezdolna do pracy, jest uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od 1 maja 2013 r. (tj. od początku miesiąca, w którym złożył wniosek o nabycie spornego prawa) do 10 kwietnia 2019 r.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

Ubezpieczony był reprezentowany w toku procesu przez ustanowionego z urzędu pełnomocnika. Z tego tytułu, Sąd, na podstawie § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 461), przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokat wynagrodzenie w kwocie 73,20 zł (w tym należny podatek VAT).