Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód, (...) S.A. z siedzibą w W., wniósł o zasądzenie od pozwanego R. R. na jego rzecz kwoty 1.790,51 zł. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Domagał się również zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, że strony zawarły w dniu 19 lutego 2016 r. umowę pożyczki nr (...). Kwota pożyczki została pozwanemu wydana przelewem na wskazany przez niego rachunek bankowy. Na łączne zobowiązanie, wynoszące 2.618,91 zł., składa się: całkowita kwota pożyczki 1.900,00 zł., opłata przygotowawcza 40,00 zł., prowizja za udzielenie pożyczki 532,00 zł., odsetki umowne 146,91 zł. Pozwany z tytułu zawartej umowy dokonał wpłat w łącznej wysokości 1.008,40 zł., z czego 792,17 zł. stanowi spłacony kapitał, 131,23 zł. to spłacone odsetki umowne, a kwotę 85,00 zł. zaliczono na poczet 12 opłat za upomnienie. Na dzień wniesienia pozwu do zapłaty na rzecz powoda pozostała kwota 1.790,51 zł., na którą składają się kapitał w wysokości 1.679,83 zł., kwota należnych odsetek umownych w wysokości 15,68 zł. oraz kwota 95,00 zł. tytułem naliczonych zgodnie z umową (...) opłat za upomnienie, będących konsekwencją opóźnień w spłatach rat. Powód podał, że w dniu 11 kwietnia 2017 r. wypowiedział umowę pożyczki nr (...), co skutkuje natychmiastową wymagalnością całości zobowiązania oraz kwoty z tytułu naliczonych opłat za upomnienie. Jednocześnie powód wyjaśnił, że łącząca strony umowa pożyczki ma charakter kredytu konsumenckiego oraz że całkowity koszt pożyczki został wyliczony zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i nie zawiera opłat o charakterze opcjonalnym.

Pozwany, R. R., nie złożył odpowiedzi na pozew, nie zajął stanowiska w sprawie i nie stawił się na rozprawę.

Sąd ustalił, co następuje:

Powód (...) S.A. z siedzibą w W. i pozwany R. R. zawarli w dniu 19 lutego 2016 r. umowę pożyczki nr (...) na okres 60 tygodni. Całkowita kwota pożyczki wynosiła 1.900,00 zł., prowizja za jej udzielenie – 532,00 zł., opłata przygotowawcza – 0,00 zł., a łączna kwota odsetek – 146,91 zł. Kwota brutto pożyczki obejmowała całkowitą kwotę pożyczki, prowizję i opłatę przygotowawczą i wynosiła 2.472,00 zł. Całkowity koszt pożyczki, na który składały się prowizja, opłata przygotowawcza i łączna kwota odsetek, to kwota 718,91 zł. Całkowita kwota do zapłaty w wysokości 2.618,91 zł. stanowiła sumę całkowitej kwoty pożyczki i całkowitego kosztu pożyczki. Zgodnie z pkt 9 umowy, w przypadku, gdy klient opóźnia się w spłacie danej raty, pożyczkodawca może podjąć kroki w celu wyjaśnienia przyczyn opóźnienia i wyegzekwowania płatności, polegające na wykonaniu dodatkowych kontaktów telefonicznych, wysłaniu do klienta listu lub wykonaniu wizyty w domu. W związku z opóźnieniem w spłacie pożyczkodawca uprawniony był naliczyć opłatę za upomnienie, która miała zrekompensować pożyczkodawcy poniesione przez niego koszty w związku z powyższymi czynnościami. Opłata ta wyliczana miała być jako 15,00 zł. za każdy dodatkowy zrealizowany kontakt telefoniczny lub wysłany list, lub za wizytę w domu klienta. Mogła być ona naliczana tylko jednorazowo w stosunku do danej raty, przy czym łączna kwota opłat za upomnienie nie mogła przekroczyć 300,00 zł. Opłata ta przewidziana była tylko po podjęciu którejkolwiek z powyżej wymienionych czynności, za które mogła być naliczana. W myśl pkt 42 umowy, w razie, gdy klient opóźniał się ze spłatą kwoty równej co najmniej dwóm pełnym ratom, pożyczkodawca miał prawo wezwać go do zapłacenia zaległych rat lub ich części w terminie 7 dni od doręczenia wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy, a w przypadku braku zapłaty mógł wypowiedzieć umowę w terminie 30 dni od doręczenia wezwania do zapłaty.

(dowód: umowa pożyczki k. 4-7)

Pozwany z tytułu zawartej umowy pożyczki spłacił kwotę 1.008,40 zł.

(okoliczność niesporna k. 3)

Pismem z dnia 11 kwietnia 2017 r. powód wypowiedział umowę pożyczki w związku z opóźnieniem w spłacie rat i powstałą zaległością. Pismem z dnia 28 lipca 2017 r., stanowiącym przedsądowe wezwanie do zapłaty, powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 1.790,51 zł. w terminie do dnia 11 sierpnia 2017 r.

(dowód: pismo z dnia 11.04.2017 r. k. 10, pismo z dnia 28.07.2017 r. k. 11)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów, złożonych przez stronę powodową, których prawdziwość i wiarygodność nie została w toku postępowania zakwestionowana oraz nie budziła wątpliwości. Sąd dał im wiarę.

W przedmiotowej sprawie powód wywodzi swoje roszczenie z umowy pożyczki, do której zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2016, poz. 1528 ze zm.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 powołanej ustawy, przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550,00 zł. albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym w myśl ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki. Z kolei z przepisu art. 5 pkt 8 cyt. ustawy wynika, że całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta stanowi sumę całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu. W pkt 6 tego artykułu wskazano, że całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych, ponoszonych przez konsumenta. Przywołana wyżej ustawa nie wyłącza stosowania ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego, dotyczących pożyczki. Stanowi jednak ograniczenie wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. zasady swobody umów. W myśl art. 720 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W ocenie Sądu, dochodzony przez powoda zwrot niespłaconego kapitału pożyczki był niewątpliwie zasadny i nie sprzeciwiał się przepisom prawa. Podobnie należało ocenić roszczenie o odsetki.

Uzasadnione wątpliwości budzi natomiast możliwość zasądzenia należności z tytułu prowizji oraz opłaty przygotowawczej. W zawartej z pozwanym umowie powód określił prowizję na kwotę 532,00 zł., a opłatę przygotowawczą na kwotę 0,00 zł.

Roszczenie powoda w zakresie wymienionych wyżej opłat nie zasługiwało na uwzględnienie. Co do prowizji - powód w żaden sposób nie udokumentował zasadności pobrania tak wysokiej opłaty oraz jej ekwiwalentności. Natomiast odnośnie opłaty przygotowawczej – w umowie nie przewidziano jej (vide: pole C k. 4), chociaż następnie kwotę 40,00 zł. uwzględniono w ramach kwoty brutto pożyczki (vide: pole E k. 4), całkowitym koszcie pożyczki (vide: pole F k. 4) i całkowitej kwocie do zapłaty (vide: pole G k. 4).

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że umowa pożyczki, zawarta przez strony, oparta była o istniejący u strony powodowej wzorzec umowy. Postanowienia umowy nie były z pozwanym negocjowane (poza wysokością kwoty wypłaconej pożyczki), a pozwany zawarł tę umowę jako konsument.

Powyższe powoduje, iż konieczne stało się rozważenie, czy w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienie umowne, przewidujące obowiązek zapłaty przez pożyczkobiorcę tak wysokiej prowizji, jako że nie zostało uzgodnione indywidualnie z pozwanym – konsumentem, jest dla niego wiążące. Zgodnie z ww. przepisem, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Z art. 385 ¹ § 3 k.c. wynika, iż nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy, zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Zdaniem Sądu, z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. W ocenie Sądu, zapis umowy, pozwalający stronie powodowej na pobranie prowizji w kwocie 532,00 zł. (przy kwocie udzielonej pożyczki 1.900,00 zł.), godzi w dobre obyczaje oraz narusza w sposób rażący interes konsumenta. Opłatę tę należy uznać za rażąco wygórowaną i nie mieszczącą się w granicach swobody kontraktowania, określonej w art. 385 ¹ k.c., zważywszy, że dłużnik zmuszony był przystać na tak ustalone warunki ze względu na swoją słabszą pozycję negocjacyjną. Wskazać należy, iż umowa nie przewiduje żadnego świadczenia wzajemnego pożyczkodawcy, odpowiadającego obowiązkowi zapłaty tak wysokiej prowizji. Świadczy to jednoznacznie o tym, iż zastrzeżona ona została jedynie w celu maksymalizacji zysków wierzyciela, co prowadzi do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i nie powinno korzystać z ochrony prawnej. Opłata ta przysporzyłaby nadmiernych i nieusprawiedliwionych zysków wierzycielowi.

Postanowienie umowne, dotyczące prowizji, jako nieuzgodnione indywidualnie z pozwanym, z mocy art. 385 ¹ § 1 k.c. nie wiąże stron. Nie prowadzi to jednocześnie do nieważności pozostałych postanowień umowy, zgodnie bowiem z art. 385 ¹ § 2 k.c. strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Sąd uznał w konsekwencji, że w niniejszej sprawie, w zakresie naliczenia przez powoda prowizji w kwocie 532,00 zł., doszło do ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów pozwanego. Tak ustalona przez powoda opłata jawi się jako próba nałożenia na konsumenta dodatkowych, niczym nieuzasadnionych obciążeń. W ocenie Sądu, naliczenie ww. opłaty stanowi także obejście przepisów ustawy, tj. Kodeksu cywilnego, w zakresie odsetek maksymalnych.

Poważne wątpliwości Sądu wzbudziły ponadto twierdzenia powoda w przedmiocie poniesionych przez niego i dochodzonych pozwem opłat za upomnienie (12 opłat po 15,00 zł.). Zgodnie z pkt 9 umowy, w przypadku, gdy klient opóźniał się w spłacie danej raty, pożyczkodawca mógł podjąć kroki w celu wyjaśnienia przyczyn opóźnienia i wyegzekwowania płatności, polegające na wykonaniu dodatkowych kontaktów telefonicznych, wysłaniu do klienta listu lub wykonaniu wizyty w domu. Opłata ta miała zrekompensować pożyczkodawcy poniesione przez niego koszty w związku z powyższymi czynnościami. Mogła być ona naliczana tylko jednorazowo w stosunku do danej raty i przewidziana była jedynie po podjęciu którejkolwiek z powyżej wymienionych czynności, za które mogła być naliczana. Podnieść należy, że wydatków z tego tytułu powód w żaden sposób nie udokumentował. W szczególności nie wykazał on, aby podjął czynności, które upoważniały go do ww. opłaty.

Zgodnie z przepisem art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W ocenie Sądu, powód nie wykazał żadnym środkiem dowodowym należności z ww. tytułu, wbrew dyspozycji powołanego art. 6 k.c.

W orzecznictwie i w doktrynie wskazuje się na szczególne sytuacje, w których Sąd zobowiązany jest podjąć inicjatywę dowodową, np. w razie nieporadności strony, działającej bez profesjonalnego pełnomocnika, która nie jest w stanie przedstawić środków dowodowych w celu uzasadnienia swoich twierdzeń (por. wyrok z uzas. SN z 05.11.1997 r., III CKN 244/97, OSNC 1998/3/52, oraz uzasadnienie do wyroku SN z 10.10.1997 r., II CKN 378/97, OSP 1998/6/111). W ocenie Sądu taka sytuacja w przypadku powoda nie miała miejsca. Powód, jako przedsiębiorca, zawodowo trudniący się udzielaniem pożyczek, powinien zgodnie z powyższymi wymogami wykazać dochodzoną pozwem kwotę, obejmującą opłaty za upomnienie.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie stoi na stanowisku, że w sporach z konsumentami należy zachować szczególną ostrożność przy ocenie ewentualnego przyjęcia za prawdziwe twierdzeń, zawartych w pozwie, zwłaszcza w sprawach, w których konsument nie podejmuje jakiejkolwiek obrony. Stąd za dalece niewystarczające dla ustalenia tych okoliczności w procesie uznać należy samo oświadczenie powoda, nawet dla potrzeb wydania wyroku zaocznego.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów oraz na mocy art. 353 k.c. i art. 354 § 1 k.c. Sąd orzekł, jak w punkcie 1 wyroku, zasądzając kwotę 1.038,51 zł., uwzględniając faktycznie wypłaconą pozwanemu kwotę pożyczki, obowiązek uiszczenia przez niego określonych umową odsetek oraz wysokość dokonanych spłat {(1.900,00 + 146,91 = 2.046,91 zł.) – 1.008,40 zł.}. O odsetkach ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, czyli od dnia 18 września 2017 r. do dnia zapłaty, orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako niezasadne.

W pkt 3 wyroku orzeczono o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Na koszty procesu składały się: opłata od pozwu w kwocie 30,00 zł., opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 900,00 zł. - zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 ze zm.), łącznie 947,00 zł. Powód wygrał w 50,74%, zatem należał mu się zwrot kwoty 480,50 zł. (947,00 zł. x 50,74% = 480,50 zł.).

Na podstawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. Sąd nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 4 wyroku).

SSR Agnieszka Brzoskowska